محمدحسین خواجه بمی

یکی از عوامل مهم در کاهش جمعیّت به ویژه در عصر حاضر، سنّ بالای ازدواج در میان جوانان است. تأخیر در ازدواج یک بحث جمعیت شناسی صرف نیست و پیامدهای گسترده ای بر جامعه دارد؛ ولی در حوزه جمعیت شناسی تأخیر در ازدواج یکی از عوامل مهم بر طول دوره فرزند آوری است. با توجه به ارزش های اصیل آموزه های اسلام، بررسی این موضوع و راهکارهای برون رفت از آن از منظر آموزه های دینی به ویژه آیات قرآن کریم ضروری است. بدون تردید بازاندیشی در عوامل زمینه ساز در تسریع روند ازدواج بر اساس مضامین قرآنی و روایی، بهبود در جمعیّت را در پی خواهد داشت، ازاین رو، پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی، بررسی راهکارهای دینی در موضوع ازدواج و اثر آن در جمعیّت را هدف قرار داده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که افزایش سنّ ازدواج به عنوان یک آسیب جدّی در مسئله کاهش جمعیّت است. مطابق آموزه های دینی تلاش نخبگان جامعه در احیای فرهنگ ازدواج و فرزند آوری، ترویج ازدواج آسان و فرهنگ سازی جامعه به عنوان مهم ترین راهکارهای برون رفت از این آسیب است. بر اساس فرمان های دینی ازدواج آسان از طریق مقابله با تفاخر و تکاثر، پرداخت وام های قرض الحسنه و کمک مالی و نیز همکاری والدین در ازدواج و همسرگزینی فرزندان مهیا می شود.

داستان فریب خوردن آدم ابوالبشر از شیطان، بیان گر شدت دشمنی او با بنی آدم است. قرآن برای او اوصافی چون دشمنی دیرینه با انسان و قدرت نفوذ در بشر و درعین حال ضعف نقشه هایش برای مؤمنان را ذکر کرده است. از سوی دیگر قرآن کریم آفرینش الاهی را احسن و نیکو دانسته است. در این رهگذر، پژوهش حاضر پاسخ گو به این پرسش است که قرآن کریم چه جایگاهی برای شیطان در نظام احسن قائل است؟ روش پژوهش در این مقاله روش توصیفی از نوع تحلیل محتواست. پس از مراجعه به منابع تفسیری و کنار هم قرار دادن آیاتی که درباره موضوع شیطان است واژه شیطان و حقیقت وجودی اش تبیین شده و سپس حکمت وجودی شیطان و جایگاهش در منظومه تربیتی قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های این مقاله گویای آن است که براساس نگره توحید ربوبی، همه اشیاء در عالم مظهر اسماء الله هستند و شیطان نیز در این عرصه مظهر اضلال الهی است. هم چنین اگر شیطان نبود تفاوت انسان های پاک از ناپاک روشن نمی گشت و تربیت انسان به معنای درست آن تحقق نمی یافت. مضافا این که حتی اگر تنها نفس اماره در وجود انسان نهادینه می شد بدون وجود وسوسه های شیطانی، تربیت انسان به کمال نمی رسید..

از منظر قرآن کریم مرد و زن برای همدیگر و مکمّل هم آفریده شده اند و مقتضای فطرت انسان این است که هر یک از زن و مرد نسبت به جنس مخالف خود گرایش داشته و او را منشأ آرامش و آسایش خویش قرار می دهد و به گونه ای کامجویی کند که هم سلب تولید مثل و بقای نوع انسانی می شود و هم مفسده ای بر آنها، بار نگردد. اما در این میان خداوند متعال محدودیّت هایی را در موارد استثنایی و حالات خاص که برای زوجین پیش می آید، قرار داده است یکی از این موارد خاص رعایت عدالت در چند همسری است. در این نوشتار مفهوم عدالت در آیات چند همسری از منظر روایات و مفسران با هدف تبیین غنای هر چه بیشتر مفهوم عدالت در حوزه خانواده مورد اهتمام قرار گرفته است. قسم و نفقه به عنوان حائز اهمیّت ترین موارد عدالت ظاهری در روایاتِ معصومان(ع) معرّفی شده اند و عدالت باطنی که عدالت در محبّت قلبی است و امری اختیاری و تحت اراده انسان نیست، در حیطه شرط عدالت در چندهمسری معرفی نشده است. از این رهگذر، اسلام تعدّد زوجات را به طور وجوب بر هر کسی وضع نکرده است بلکه اسلام با توجه به طبیعت افراد و از روی مصلحت اجتماع انسانی تعدّد را تجویز نموده و برایش قید عدالت را ذکر نموده که تمام این مفاسد را بر می دارد.