سید محمداسماعیل سیدهاشمی

سید محمداسماعیل سیدهاشمی

مدرک تحصیلی: عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام دانشگاه شهید بهشتی

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۴ مورد از کل ۱۴ مورد.
۱.

مبانی و اصول انسان شناختی اسلامی و دلالت های آن در سبک زندگی خانوادگی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مبانی انسان شناختی اسلامی اصول انسان شناختی اسلامی سبک سبک زندگی سبک زندگی اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹ تعداد دانلود : ۱۲۹
سبک زندگی در صورت بندی ابتدایی را می توان مجموعه ای از شیوه های رفتاری یا انتخاب های الگومند تلقی کرد که افراد درصددند از طریق آنها تمایزات و تشابهات هویتی خویش را ابراز کنند. نوع نگاه انسان به جهان، خدا، خود و آغاز و پایان زندگیش، همچنین نوع ارزش های پذیرفته شده، تأثیری مستقیم بر انتخاب ها وگزینش های فرد در شیوه و سبک زندگی دارد. با توجه به موقعیت بحرانی خانواده در عصر حاضر این نیاز احساس می شود که به معرفی سبک زندگی اسلامی بپردازیم.در خصوص سبک زندگی از نگاه اسلام آثار متعددی موجود است لیکن در زمینه مبانی واصول تأثیرگذار اسلامی در سبک زندگی خانوادگی بحث جدی انجام نشده است. از این رو ما در این نوشتار به بررسی مبانی واصول انسان شناختی در سبک زندگی خانوادگی پرداخته ایم.  روش ما در این پژوهش توصیفی-تحلیلی است و از متون تفسیری و روایی بهره گرفته ایم و نشان داده ایم که با توجه به مبانی انسان شناختی اسلامی سبک زندگی خانوادگی از نظر اسلام تفاوت های زیادی با سبک های زندگی مبتنی بر تفکر غیردینی و اوما نیستی دارد.
۲.

بررسی مقایسه یی چیستی زمان و حدوث زمانی عالم از نظر فخر رازی و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زمان حدوث عالم حدوث زمانی قِدَم زمانی حدوث ذاتی فخر رازی ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۳ تعداد دانلود : ۳۵۴
یکی از مهمترین مباحثی که قبل از بیان دلایل حدوث یا قدم زمانی جهان باید مورد توجه قرار گیرد، اینست که مراد از حدوث و قدم زمانی از نظر متکلمان و فلاسفه چیست؟ این نیز بنوبه خود مبتنی بر سؤال دیگری است که زمان از نظر این دو گروه به چه معناست؟ فخر رازی با تسلط بر نظریات کلامی و فلسفی و با روشی انتقادی، به تحلیل و مقایسه دیدگاه متکلمان و فلاسفه درباره حدوث و قدم زمانی عالم و دلایل آنان اقدام نموده و ریشه ها و مبادی تصوری و تصدیقی طرفین را نقد کرده است. او تفسیر متکلمان از زمان و حدوث زمانی را باطل میداند، همچنین تعریف زمان به مقدار حرکت و کم متصل را که فلاسفه مطرح کرده اند ناصحیح شمرده و بر خلاف مشهور، زمان را کم منفصل دانسته است. وی بر خلاف سایر متکلمان، در حادث زمانی بودن عالم عقول و مجردات تردید دارد. اما صدرالمتألهین با نقد نظر متکلمان و فلاسفه پیشین، تلاش میکند افلاطون، ارسطو و سایر حکمای یونانی و پیروان ادیان را همرأی خود نشان دهد، درحالیکه تفسیر وی از حدوث زمانی و نیز مبانی فلسفی وی با چنین وحدتی سازگار نیست، چراکه مفهوم حدوث زمانی صدرایی مبتنی بر اصالت وجود و حرکت جوهری است که نه در فلسفه یونان مورد بحث بوده و نه متکلمان اسلامی فهمی از آن داشته اند. در این مقاله به ارزیابی دلایل حدوث یا قدم پرداخته نشده بلکه چیستی حدوث یا قدم زمانی از نگاه این دو متفکر بررسی شده است. به نظر ما اشکال مشترک فخر رازی و ملاصدرا به متکلمان و فلاسفه مشاء، در تفسیر آنان از زمان و حدوث زمانی است و تفاوت نظر این دو محقق نیز در تفسیر خود آنان از چیستی زمان و حدوث زمانی است.
۳.

برهان انّی در مناظره امام صادق (ع) با زندیق مصری از نگاه آیت الله جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: استدلال برهان ان امام صادق (ع) زندیق مصری اثبات خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۲ تعداد دانلود : ۳۳۶
امام صادق (ع) در استدلال وجود خدا با زندیق مصری از برهان انّی استفاده نموده است و از طریق معلول به سمت اثبات علت گام برداشته است. در واقع امام(ع) از دو برهان حرکت و نظم، که در فلسفه نیز مطرح است، برای اثبات خدا درمحاجه با زندیق مصری بهره جسته است. ایشان از براهین و استدلال های منطقی نیز به عنوان یک ابزار، در گفتگو و احتجاج خود استفاده کرده است. در همین راستا در کلام رئیس مذهب تشییع ، برهان «اِنّ» البته با رعایت پیش نیازهای متعارف در مفاهمه قابل مشاهده می باشد. زندیق مصری با اینکه اعتقادی به وجود خدا نداشت پس از بحث و گفتگوی با امام(ع) به وجود خدا معتقد و در مقابل استدلال وی تسلیم شده است. در این مقاله ضمن صحه گذاشتن بر بکارگیری برهان «اِنّ» برخی از نکات برجسته این مناظره از نگاه آیت جوادی آملی طرح و بازخوانی شده تا از این طریق، رویکرد امام صادق (ع) در این مناظره به عنوان الگویی برجسته در مباحث اعتقادی، عقلانی و منطقی مطرح و مورد بهره برداری قرار گیرد.
۴.

احسایی: قول به اصیلین یا اصالت ماهیت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: احسایی وجود ماهیت اصیلین اصالت ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۳۵۴
چکیده با توجه به ظاهر برخی کلمات احسائی، قول به اصالت توأمان وجود و ماهیت را به او نسبت داده اند. اما به راستی آیا احسایی قائل به اصالت وجود و ماهیت با هم بوده یا اصالت ماهیتی بوده است؟ آیا تصور وی از اصالت با تلقی ملاصدرا از این واژه یکی بوده است یا این که دو تصور جداگانه از اصالت داشته اند. اگر متفاوت بوده است آیا باز هم می شود گفت که احسایی قائل به اصیلین به معنای صدرایی بوده است؟ با توجه به اینکه وجود و ماهیت از نظر احسایی معنای خاصی دارد و چنانکه خواهیم دید در جایی وجود و ماهیت را همان ماده و صورت می داند، به قول اصالت ماهیت نزدیک می شود و با تفسیری که از وجود ارائه می کند معلوم می شود که منظور او از وجود معنای اسم مصدری وجود نیست لذا نسبتی که سبزواری به احسایی داده است و وی را قائل به اصالت وجود و ماهیت با هم دانسته، نسبتی صحیح نمی تواند باشد. ما در این نوشتار این مسأله را مورد واکاوی قرار داده ایم و نشان دادهایم که با تامل بیشتر در آثار احسائی نمی توان این نسبت را مورد تأیید قرار داد <br /> کلید واژگان: احسایی، وجود، ماهیت، اصیلین، اصالت، ملاصدرا.
۵.

علم امام از منظر شاگردان متکلم ائمه علیهم السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۱۰۸
یکی از مسایل علم کلام، مساله علوم امامان و جهات علوم آنان می باشد. این مقاله که با هدف نگرش به این موضوع مهیا شده، سعی شده مسایلی همچون قلمرو علم ائمه علیهم السلام، منابع و جهات علوم آنان و علوم غیبی آن بزرگواران را از نظر شاگردان متکلم امامان شیعه، مورد بررسی قرار دهد.با بررسی دیدگاه های این متکلمان و تفسیر و برداشتی که از آیات و روایات داشته اند معلوم می شود از نظر شاگردان ائمه علیهم السلام در سیطره علوم ایشان، نسبت به آنچه مورد نیاز در بیان احکام و معارف است، وراثت علمی از پیامبر اکرم صلوات الله علیه، و همچنین حجیت علوم آنها، تردید و اختلافی نیست. اما در اینکه آیا آنها از طریق غیب معارف و احکام را می گرفته اند و یا منابع دیگر علوم ایشان از منظر این متکلمان، با اجمال روبرو هستیم. 
۶.

بررسی مبانی فکری ابن تیمیه در اثبات و تبیین اعتقادات اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عقل فطرت تأویل معارف دینی ابن تیمیه سلف صالح

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه کلیات مذاهب فقهی اهل سنت
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه کلیات منابع فقه سنت
تعداد بازدید : ۱۴۷۷ تعداد دانلود : ۸۶۲
در تاریخ تفکر اسلامی، روش های مختلفی برای اثبات عقاید دینی و شیوه فهم و تفسیر آیات و احادیث مرتبط با معارف وجود داشته است. گاهی در فهم دین، بر عقل تأکید شده، گاه بر نقل و گاه بر هر دو. ابن تیمیه، از متکلمان و فقهای قرن هفتم هجری، رویکردی افراطی در نفی عقل و کاربرد آن در فهم معارف اسلامی دارد. این نگاه از سویی، ناشی از مبانی و پیش فرض های وی و از سوی دیگر، برای پرهیز از پیامدهایی عقل گرایی است. آرای ابن تیمیه با مخالفت بیشتر علمای معاصرش روبرو شد؛ اما برخی از شاگردان وی، آرای او را بسط دادند که این در شکل گیری سلفیه و وهابیت و گروه های افراطی، نقش بسیار مؤثری ایفا کرد. ابن تیمیه برای عقل، نه در مرحله اثبات عقاید دینی و نه در مقام فهم و تفسیر متون دینی، اعتباری قائل نیست. او در اثبات عقاید دینی، بر ابزار «فطرت» تأکید می کند؛ اما تفسیر درستی از آن ارائه نمی کند. همچنین در هرمنوتیک کتاب و سنت و تفسیر متون دین، بر فهم عرفی ظواهر قرآن و سنت و عقاید «سلف صالح» تأکید دارد و از هرگونه تأویل متن، حتی در صورت مخالفت با حکم صریح عقل، برحذر می دارد. به نظر می رسد مبانی فکری او در اثبات و تبیین معارف دینی و اتّکای افراطی اش بر ظواهر کلام الهی و افکار مسلمانان صدر اسلام (سلف صالح)، علاوه بر اینکه توجیه معقولی ندارد، نتایج نامطلوبی نیز به دنبال خواهد داشت.
۷.

همخوانی توحید با وحدت وجود عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: وحدت وجود وحدت شهود وحدت شخصی وجود تشکیک شریعت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴ تعداد دانلود : ۱۱۲
در ادیان توحیدی، تفسیر اصول و عقاید آن شریعت (به ویژه مسئله توحید) از لحاظ عقلی از دغدغه های اصلی پیروان ادیان است. در این میان، گروهی به تحمیل و تطبیق اندیشه های خود به باورهای دینی اقدام کرده (و گروهی نیز متهم اند) و  این امر  اختلافی ریشه دار در بین دانشمندان دینی پدید آورده است. یکی از مسائل بحث انگیز در گزاره های دینی، مباحث توحیدی تبیین شده از سوی برخی دانشمندان (مانند فقها و متکلمان و ...) و تبیین توحیدی ارائه شده در عرفان نظری (و اسلامی) با نام وحدت وجود (یا وحدت شخصی وجود) است. با بررسی هایی انجام شده -گرچه در مورد مساله وحدت وجود مقالات و کتبی علمی به رشته تحریر در آمده اما - در خصوص این مساله(نسبت وحدت وجود با روایات و آیات وحیانی ) مطالبی به صورت جسته و گریخته مطرح شده اما در قالب وشکل  پژوهشی آکادمیک چنین کاری صورت نگرفته است از این رو هدف اصلی  نویسنده در این مقال آن است که  با شیوه تحلیل عقلی و  تامل  در منابع نقلی و بیان آیات و روایات (متناسب با عناوین عرفانی در مقامات و عوالم مختلف) به بررسی و تطبیق این آیات و روایات (و نیز ادعیه) با مسائل عرفانی پرداخته و بر عدم تهافت (ادعایی از سوی برخی مخالفان) میان مسائل عرفانی و شریعت تأکید نماید.
۸.

مقایسه آراء ابن میمون و علامه طباطبایی در توحید ذات و صفات(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷ تعداد دانلود : ۹۰
توحید ذات و صفات باری تعالی از موضوعات مهم در الهیات، کلام، فلسفه و فلسفه دین ودغدغه متکلمان، فیلسوفان و عرفای ادیان ابراهیمی بوده است. در این مقاله تلاش بر این است که با نگاهی مقایسه ای ، نظرات دو فیلسوف و مفسر یهودی و مسلمان مورد بررسی وتحلیل قرار گیرد. این دو اندیشمند سعی کرده اند صفات الهی مطرح شده در کتاب آسمانی خود را به گونه ای توجیه کنند که با صرافت و بساطت ذات الهی  منافات نداشته باشد. ابن میمون مفسر بزرگ یهودی برای حفظ بساطت ذات هرگونه صفت ایجابی برای خدا را نفی کرده است. وی انتساب این صفات به خدا را همچون انتساب جسمانیت به او محال دانسته و به الهیات سلبی روی  آورده است و در نتیجه تمام صفاتی که در عهد عتیق به کار رفته اعم از صفات اخباری و صفات کمالی ایجابی را تأویل می نماید درحالیکه علامه طباطبائی بعنوان یکی از متفکران شیعی در عالم اسلام منافاتی بین توحید ذاتی و اسناد حقیقی صفات ایجابی جمالی و جلالی که در قرآن به خدا نسبت داده شده نمی بیند. در این مقاله مبانی و لوازم دو دیدگاه مورد مقایسه قرار گرفته است.
۹.

مقایسه دیدگاه سروش درباره تجربه نبوی و وحی شناسی سینوی(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵ تعداد دانلود : ۹۴
طی دو دهه اخیر به دنبال آشنایی اندیشمندان  مسلمان با الهیات جدید مسیحی و به منظور تبیین پاره ای مسائل الهیاتی نظریات جدیدی در باب وحی در فضای فکری و فرهنگی جامعه ایران مطرح شده  که یکی از این نظریات با عنوان تجربه نبوی بیان و صورتبندی شده است ، صاحب این نظریه مدعی است که این نظریه بدیع نیست و از فیلسوفانی نظیر فارابی و ابن سینا اخذ شده است ، برای ارزیابی این ادعا نخست آرا ابن سینا درباره وحی بازخوانی شده و سپس به مقایسه نظرات این دو متفکر پرداخته ایم .به نظر می رسد به رغم شباهتهایی که در مقدمات  تقریر سروش از نظریه تجربه نبوی با آرا ابن سینا قابل مشاهده است اما تفاوت عمده این است که ابن سینا هیچگاه از این مقدمات بشری بودن وحی و خطاپذیری آن را نتیجه نگرفته است.
۱۰.

ارزیابی دیدگاه مکتب تفکیک در باب وجود واشاره به برخی مبانی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: وجود ماهیت اشتراک معنوی مالکیت خلقت علیت طرح مسئله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵
مکتب تفکیک با این انگیزه طراحی و ارائه شده است که شناخت حقایق و معارف دینی را به دور از التقاط فلسفی و عرفانی، با شیوه ای دینی ممکن نماید و تأویل ها و تفاسیری را که ظواهر شریعت از پذیرش آن ابا دارد، از روند فهم دینی کنار نهد و بر این ادعاست که با این روش می توان به حقایق دینی که سعادت حقیقی ما در گرو علم به آن است، دست یافت. یکی از کلیدی ترین مسائل در این مکتب، مباحث هستی شناسی آن است و می توان ادعا کرد که در مکتب تفکیک مباحث هستی شناسی دروازه ورود به مباحث معرفت شناسی است. در این مقاله آراء ومبانی هستی شناسی مکتب تفکیک مورد کاوش قرار گرفته است و نشان داده شده که اکثر مطالب آنان در باب هستی شناسی با نگاه بدبینانه به حکمت متعالیه وبرای انکار دیدگاه های این فلسفه پایه ریزی شده و براین اساس برخی مبانی این مکتب توجیه معقولی ندارد و حتی نمی توان آن مطالب را مبتنی بر روایات دانست. البته از آنجایی که بین مؤسسان و شارحان این مکتب اختلافاتی وجود دارد تأکید ما در این تحقیق بیشتر بر مؤسسان این مکتب است.
۱۱.

عنایت الهی نسبت به جهان هستی از نگاه سه فیلسوف یهودی، مسیحی و اسلامی( ابن سینا، ابن میمون و توماس آکوئینی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شر مشیت تدبیر عنایت علم ازلی ارادة الهی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی قرون وسطی قرون وسطی میانه (قرون 12 و 13)
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی فلسفه مشاء
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
تعداد بازدید : ۲۰۰۱ تعداد دانلود : ۹۰۷
از مباحثی که در الهیات فلسفی یهود، اسلام و مسیحیت بدان پرداخته شده رابطة وجودی و تدبیری خدا با جهان است. این مسئله که با عنوان ""عنایت یا مشیت الهی""مطرح شده است در واقع از تمایز های مهم الهیات فلسفی در حوزة ادیان ابراهیمی با فلسفه های یونانی است، چرا که در الهیات یونانی به رابطة ایجادی بین مبدأ هستی و جهان توجه نشده است بلکه اصل ، عدم عنایت و التفات موجود عالی نسبت به دانی است. سه فیلسوف برجسته و تأثیر گذار در الهیات یهودی ، مسیحی و اسلامی - ابن میمون ، ابن سینا و توماس آکوئینی - با نگاه به این اصل و با الهام از متون دینی تفسیر متفاوتی از رابطة خدا با جهان ارائه نموده اند. هر چند ابعاد و فروعات این بحث بسیار گسترده است ولی با توجه به محدودیت مقاله به تحلیل دیدگاه این سه اندیشمند در توضیح تنها چهار پرسش محوری مرتبط با عنایت و مشیت الهی بسنده شده است و میزان توفیق آنان در تبیین فلسفی این موضوع و نقاط اشتراک و افتراق دیدگاه های آنان ارزیابی شده است .
۱۲.

تأملی بر نظریة شبح و وجود ذهنی، با تأکید بر آراء علامة طباطبایی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: علم حضوری علم حصولی سفسطه صورت ذهنی قوه خیال نظریه شبح ماهیت خارجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۸۹ تعداد دانلود : ۸۷۶
مسئلة تطابق ذهن و عین نه تنها حکمای اسلامی را به خود مشغول ساخته، بلکه در میان فلاسفة غرب نیز معرکة آراء بوده است. از جمله نظریاتی که ذیل این بحث مطرح شده، نظریة وجود ذهنی بین فلاسفة متأخر و نظریة شبح در بین متکلمان است . طرح این نظریه، ثمرة پرسش هایی است که متکلمان در ارتباط با چگونگی وجود ماهیات اشیا در ذهن مطرح میساختند. کنجکاوی متکلمان دراین زمینه، سبب پیدایش نظریة اضافه و نظریة شبح در بین آنان گردید. در میان فلاسفة اسلامی، اولین کسی که نظریة شبح را جداگانه مطرح و نقد کرده، علامه طباطبایی (ره) است. در این مقاله پس از نقل مقدمهای کوتاه، تطابق عین و ذهن در معرفت شناسی اسلامی بررسی می شود، سپس نگارنده به تبیین نظریة شبح از دیدگاه علامه طباطبایی میپردازد. لزوم سفسطه و به وجود آمدن دور، اشکالاتی است که علامه بر پیکر این نظریه وارد میسازد. نگارنده با نقد هر یک از آنها، زمینه را برای تقویت نظریة شبح فراهم ساخته و با نقل نقدهایی بر نظریة حکما، به تأییدات خود بر نظریة شبح می افزاید.
۱۳.

اراده الهی و نسبت آن با اختیار انسان از دیدگاه امام خمینی ره(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اراده ذاتی اراده الهی اراده فعلی اختیار انسان جبر و تفویض

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲۳ تعداد دانلود : ۷۹۸
مساله اراده الهی و نسبتش با افعال انسان از دیرباز در تاریخ تفکر اسلامی مورد بحث و نزاع بوده است و شاید از موضوعاتی بوده که در شکل گیری نحله های کلامی اولیه نقش مهمی ایفا کرده است. این موضوع در کلام و فلسفه و حتی علم اصول فقه به مناسبتی مطرح شده است. یکی از اندیشمندانی که به این مساله پرداخته، امام خمینی (ره) است. وی که به عنوان فقیه، فیلسوف و عارف به مسائل کلامی نگاه جامع نگر دارد به این مساله نیز با نگاهی عمیق و جامع وارد شده است به نحوی که نه دچار افراط و تفریط های معتزله و اشاعره شده و نه گرفتار برخی تنگ نظری های متکلمان شیعه. وی در عین حال که از مبانی صدرایی در تحلیل مباحث بهره گرفته، نگاهی مستقل به این مساله داشته است. از سویی دیدگاه معتزله و اشاعره را به خوبی تقریر نموده و سپس مورد نقد قرار داده است و از سوی دیگر نارسایی برخی نظرات متکلمان و اصولین شیعه را نشان داده و با نگاهی فلسفی، عرفانی و نقلی اراده خدا را در مقام ذات و فعل، تبیین و سازگاری آن را با اختیار انسان اثبات کرده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان