درخت حوزه‌های تخصصی

جامعه شناسی خودمانی (نراقی 1380) کتاب مهمی است. مهم است، چرا که بارها و بارها تجدید چاپ شده است[1]. در جلسه ای که کارگروه جامعه شناسی مردم مدار انجمن جامعه شناسی ایران در آذر ماه 1390 برای بررسی این کتاب برگزار کرد دکتر جلایی پور که از سخنرانان بود گفت که به اصرار مسئولان برگزار کننده این جلسه بوده که ناچار شده آن را بخواند و چون کتاب را ""علمی"" نمی دانسته تاکنون میلی به خواندنش نداشته است. یکی از حضار در نقد جلایی پور گفت که چطور می شود شما خودتان را جامعه شناس بدانید و کتابی را که در شرایط فعلی بیست- سی بار تجدید چاپ شده و این همه مخاطب جذب کرده نخوانید. این کتاب می تواند ذائقه مخاطبان کتاب را در جامعه ایران نشان دهد. بله! این کتاب می تواند شاخصی باشد برای سنجش ذائقه مخاطبان ایرانی کتاب های جامعه شناسی. طیف این مخاطبان از رانندگان تاکسی و زنان خانه دار هست تا دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته جامعه شناسی. تعجب نکنید! بله دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترای جامعه شناسی را می گویم.

دیوید بلور و برنو لاتور هر دو ساخت گرای اجتماعی هستند ولی آنها براساس معنایی که از «اجتماعی» و «ساخت» می کنند و همچنین، تفاوت در امری که قرار است به لحاظ «اجتماعی» ساخته شود؛ رویکردشان در مقابل هم قرار می گیرد. برای بلور «اجتماعی» به معنای باورها و مفاهیم نهادینه شده در جامعه علمی است و «ساخت» به معنای «علت چیزی بودن» یا «به وجود آوردن چیزی» است، اما برای لاتور «اجتماعی» اختصاص به جامعه انسانی ندارد و برای او به معنای کالتیو (اجتماع) ی از کنشگران انسانی و غیرانسانی است و «ساخت» به معنای تغییر و تبدیل است. همچنین، بلور «معرفت علمی» را ساختی اجتماعی و لاتور ساخت معرفت علمی را مبتنی و متأخر بر ساخت «فکت های علمی» می داند.

مقدمه: قرار گرفتن ایران در رتبه ی بالای علمی در بین کشورهای منطقه، برخورداری از دانش پیشرفته و توانایی در تولید علم، بخشی از اهداف بسیار مهم تعیین شده در سند چشم انداز بیست ساله ی ایران می باشد. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف تعیین و مقایسه ی شاخص ضریب تأثیر مجلات تخصصی ایران و کشورهای منتخب و ارایه ی پیشنهادهای مناسب انجام گرفت. روش بررسی: در این مطالعه ی مقطعی که در پاییز و زمستان سال 1390 انجام گرفت، ضریب تأثیر مجلات تخصصی و شاخص های کمی تعداد مجلات منتشر شده در 25 کشور به روش مرور مستندات مورد مقایسه قرار گرفت. مبنای انتخاب کشورها سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران بوده است. ابزار جمع آوری اطلاعات چک لیست بود که روایی آن با بهره گیری از نظرات متخصصین این رشته تأمین شد و پایایی آن با توجه به عینی بودن متغیرها و وجود توافق کامل بین دو پژوهشگر در استخراج داده های این متغیرها، 100 درصد بوده است. در ادامه، شاخص ضریب تأثیر مجلات کشور های مورد مطالعه در سال های 2009 و 2010 از گزارش (Journal Citation Reports) JCR استخراج گردید و وارد چک لیست شد. با بهره گیری از آمار توصیفی، میانگین این شاخص به تفکیک کشورها مشخص گردید و بر اساس مجموع امتیاز کسب شده توسط هر کشور، رتبه بندی انجام شد. یافته ها: در 25 کشور مورد مطالعه در سال 2009 و 2010 به ترتیب 1440 و 1507 مجله ی تخصصی وجود داشت که 87 (04/6 درصد) و 124 (23/8 درصد) مورد آن در ISI نمایه شده است. درصد رشد کل مجلات تخصصی منتشر شده در سال 2010 نسبت به سال 2009 در ایران 73/9، ترکیه 5/4 و پاکستان 1/2 بود، اما درصد رشد کل مجلات نمایه شده در ISI در سال 2010 نسبت به سال 2009 در ارمنستان 200، ترکیه 06/58، پاکستان 1/57 و ایران 36 بود. نتیجه گیری: در مجموع از نظر شاخص های تولید علم در بین 25 کشور مورد بررسی، کشورهای ترکیه، ایران و پاکستان به ترتیب هر کدام با 20، 14 و 9 امتیاز در رتبه های اول تا سوم هستند. نتایج نشان می دهد که خوشبختانه پژوهشگران کشور ما در سال های اخیر تلاش بسیار زیادی در عرصه ی تولید علم داشته اند و هر سال پیشرفت چشمگیری نسبت به سال قبل دارند. نکته ی قابل ذکر این که برای دستیابی به اهداف لحاظ شده در سند چشم انداز بیست ساله، ضمن توجه به استاندارد های ISI، دسترسی آسان مقالات و مجلات برای محققین و چاپ مقاله های مشترک توسط مؤلفین بایستی در دستور کار مؤثر صاحبان فرایند قرار گیرد.

مبادله و تجارت در پیش رفت جوامع بشری نقشی بسیار مهم داشته است. مبادله محصول تولید است و تولید برای اولین بار در دوره نوسنگی خاور نزدیک، به مرکزیت ایران، مفهوم واقعی یافته؛ بنابراین مبادله و تجارت از این دوره آغاز شده است. گوردون چایلد در بیان مراحل توسعه اجتماعی و اقتصادی تمام جوامع انسانی، سه انقلاب را شناسایی کرده است: 1. انقلاب تولید غذا که همان دوره نوسنگی خاور نزدیک و ایران است؛ 2. انقلاب شهرنشینی که همان عصر مفرغ خاور نزدیک و ایران است؛ 3. انقلاب صنعتی که در اروپا رخ داده است. در این مقاله، بر انقلاب تولید غذا متمرکز خواهیم شد که آغاز کشاورزی و دام داری است و به تبیین این موضوعات می پردازیم: ١. معرفی دوره نوسنگی ایران با روی کرد اقتصادی؛ ٢. تبیین نظریه ها ی معروف مبادله و تجارت در پیش از تاریخ؛ ٣. استخراج شیوه های رایج مبادله و تجارت و تطبیق یافته های دوره نوسنگی و مس سنگی ایران با شیوه های یادشده؛ ٤. تحلیل و تبیین قدیمی ترین ماده تجاری جهان یعنی ابسیدین براساس یافته های باستان شناسی ایران؛ 5. بررسی اولین اشیای شمارشی و مهرهای تجاری در محوطه ها یی مانند سیلک کاشان و گوی تپه آذربایجان غربی.