محمدعلی زکی

امروزه مفهوم سرمایه فرهنگی به عنوان شناخت و ادراک فرهنگی و شیوه های عمل متناسب صلاحیت های فرهیختگی و نیز شناخت و قابلیت استفاده از کالاهای فرهنگی مورد توجه دانشمندان علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی قرارگرفته است. سرمایه فرهنگی به منزله یکی از مفاهیم کانونی جامعه شناسی است که در سال های اخیر به خصوص در ایران مورد توجه صاحب نظران علوم اجتماعی قرارگرفته است. علایق جامعه شناسان در بررسی و تبیین سرمایه فرهنگی در طی دو دهه اخیر رشد سریع و فزاینده ای از خود نشان داده است. با توجه به فراوانی و تنوع تحقیقات انجام شده، نیاز به انجام تحقیقات ترکیبی مثل فراترکیب در این حوزه احساس می شود. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی فراترکیب تحقیقات سرمایه فرهنگی در ایران خواهد بود. روش فراترکیب از روش های جدید و نوظهور در مطالعات کیفی است که استفاده از آن در تحقیقات علوم اجتماعی رو به گسترش بوده و می تواند در خلق و توسعه دانش، محققان علوم اجتماعی را یاری رساند. تحقیق حاضر از نوع روش فراترکیب و اطلاعات با استفاده از چهار منبع اینترنتی پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (sid.ir)، پایگاه اطلاع رسانی نشریات علمی ایران (magiran.com)، پایگاه مجلات تخصصی نور (Noormags.ir)، پرتال جامع علوم انسانی (Ensani.ir) جمع آوری شده است. طی سال های 1381 تا 1400 تعداد 229 مقاله در موضوع سرمایه فرهنگی در ایران ثبت شده است. نتایج استفاده از روش فراترکیب تحقیق را قادر به ارائه چارچوب و الگویی جامع و یکپارچه جهت تبیین سرمایه فرهنگی در ایران نموده است. بر اساس مدل پیشنهادی سرمایه فرهنگی قابل تفکیک در پنج بخش به ترتیب فراوانی عبارت اند از اثرات (70 درصد)، وضعیت (14 درصد)، عوامل مؤثر (11 درصد)، کلیات (3 درصد) و همبسته های سرمایه فرهنگی (2 درصد) بوده است.

مصرف تلفن همراه به مثابه یکی از مراحل زندگی اجتماعی تلقی شده و پذیرش آن در جوامع مدرن به مثابه رسانه موجب تحول در شکل و ساختار ارتباطات به ارتباطات موبایلی و هم چنین رسانه های موبایلی گردیده و این تحول علاوه بر تحول ابعاد فنآورانه، نشان از ظهور و بروز ابعاد گوناگون تغییرات اجتماعی و فرهنگی در جوامع معاصر دارد. بر این اساس هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی مصرف تلفن همراه در جامعه ایران با استفاده از روش تحلیل ثانویه خواهد داشت. اطلاعات تحقیق با استفاده از چهار منبع اینترنتی پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پایگاه اطلاع رسانی نشریات علمی ایران، پایگاه مجلات تخصصی نور، پرتال جامع علوم انسانی تا آذر ماه سال 1399 (تعداد 121 مقاله) جمع آوری شده است. یافته های پژوهش نشان از روندی صعودی و افزایشی در تحقیقات تلفن همراه در ایران طی سال های 1385 تا 1399 داشته است. گرایشهای پژوهشی تحقیقات تلفن همراه در ایران در چهار بخش اصلی طبقه بندی و بررسی گردیده اند که به ترتیب بیشترین آنها اختصاص به پسایندها (44 درصد، 53 پژوهش)، پیشایندها (30 درصد، 37 مقاله)، وضعیت (17 درصد و 21 پژوهش) و کلیات استفاده از تلفن همراه (8 درصد و 10 مقاله) داشته اند. بیشترین کارکردهای مصرف تلفن همراه اختصاص به متغیرهای سبک زندگی (8 مقاله)، کاهش عملکرد تحصیلی (7 مقاله) داشته اند. نتایج تحقیق معرف آن بوده که تلفن همراه باعث تغییرات اجتماعی در ایران در حوزه هایی مانند سبک زندگی و هویت یابی کاربران گردیده است. استفاده از تلفن همراه به مثابه میدان هائی برای فراغت مجازی جوانان تلقی شده و باعث تغییر نحوه گذران اوقات فراغت کاربران شده است؛ و علاوه بر آنها نقش مهم و بارزی در فرآیند اجتماعی شدن جوانان ایفاء نموده است. الگوی مصرف تلفن همراه از سطح جوانان به سطح کودکان در حال تغییر و افزایش می باشد اگرچه استفاده از تلفن همراه موجب افزایش "تعاملات میان فردی"، "ارتباطات اجتماعی" و همچنین "شکل گیری هویت شخصی مدرن" شده و لیکن از سوئی دیگر موجبات بروز کارکردهای نامناسب هم چون کاهش عملکرد افراد در حوزه های مختلف رفتاری، خانوادگی، آموزشی و اجتماعی را فراهم نموده است.

اعتماد اجتماعی از اجزای ضروری زندگی اجتماعی بوده و به منزله یکی از مفاهیم کانونی جامعه شناسی تلقی می شود. علایق جامعه شناسان در بررسی و تبیین اعتماد در طی دو دهه اخیر رشد سریع و فزاینده ای از خود نشان داده است. بدون انسجام اجتماعی و اعتماد، پایداری نظم اجتماعی امکان پذیر نیست. اعتماد اجتماعی تکیه گاه روابط اجتماعی و نیز اولین جزء اساسی نظریه های نوین سرمایه اجتماعی است. اعتماد اجتماعی را می توان به عنوان مجموعه ای از انتظارات، تعهدات اکتسابی و به لحاظ اجتماعی تایید شده در نظر گرفت که افراد نسبت به یکدیگر و نسبت به سازمان ها و نهادهای مربوط به زندگی اجتماعی خود دارند. اعتماد اجتماعی به مثابه پدیده اجتماعی تلقی شده و اصول پنج گانه جامعه شناختی تحلیل دورکیمی آن عبارتند از : «ماهیت و چیستی»، «الگوهای اجتماعی»، «همبسته ها»، «پیشایندها» و «پسایند های پدیده های اجتماعی». طی بیست سال گذشته، با توجه به اهمیت اعتماد اجتماعی درایران، تحقیقات متعددی در این خصوص انجام شده است. با توجه به فراوانی و تنوع تحقیقات انجام شده، نیازبه انجام تحقیقات ترکیبی مثل فرا ترکیب دراین حوزه احساس می شود. هدف اصلی پژوهش حاضر ارائه چارچوب و الگویی جامع و یکپارچه در خصوص اعتماد اجتماعی در ایران خواهد بود. تحقیق از نوع فرا ترکیب خواهد بود. اطلاعات تحقیق با استفاده از چهار منبع اینترنتی پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (sid.ir)، پایگاه اطلاع رسانی نشریات علمی ایران(magiran.com)، پایگاه مجلات تخصصی نور (Noormags.ir)، پرتال جامع علوم انسانی (Ensani.ir) جمع آوری شده است. یافته های تحقیق حاضر حاکی از آن داشته که طی سالهای 1380 تا 1400تعداد 236 مقاله در موضوع اعتماد اجتماعی درایران ثبت شده است. نتایج استفاده از روش فراترکیب تحقیق را قادر به ارائه چارچوب و الگویی جامع و یکپارچه تبیین اعتماد اجتماعی در ایران نموده است. بر اساس مدل پیشنهادی اعتماد اجتماعی قابل تفکیک و تبیین در چهار بخش به ترتیب فراوانی عبارتند از پیشایندها (46 درصد)، پسایندها (38 درصد)، وضعیت (11 درصد) و کلیات (5 درصد) بوده است. بیشترین عوامل موثر بر اعتماد اجتماعی درایران اختصاص به دینداری (28 مقاله)، احساس امنیت اجتماعی (27مقاله)، طبقه اجتماعی (19 مقاله)، دگرخواهی (نوع دوستی) و رسانه های جمعی(هر کدام 11مقاله)، تحصیلات و رضایت از زندگی (هر کدام 9 مقاله) داشته اند. بیشترین اثرات اعتماد اجتماعی اختصاص به به دو متغیر مشارکت اجتماعی (20 مقاله) و احساس امنیت اجتماعی (13 مقاله) داشته است.

شادی و نشاط اجتماعی به منزله یکی از موضوعات و نیازهای مهم هر جامعه تلقی شده که نقش تعیین کننده ای در تأمین سلامت فرد و رفاه اجتماعی دارد. اصول پنج گانه جامعه شناختی تحلیل دورکیمی نشاط اجتماعی به مثابه پدیده اجتماعی عبارت اند از:"چیستی"، "الگوهای اجتماعی"، "همبسته ها"، "پیشایندها" و "پسایندهای آن". تحقیقات فراوان، متنوع و متعددی در حوزه نشاط اجتماعی در ایران، طی بیست سال گذشته انجام شده که ضرورت انجام تحقیق فراترکیب در این خصوص را فراهم می نماید. هدف اصلی پژوهش حاضر ارائه چارچوب و الگویی جامع و یکپارچه در تبیین نشاط اجتماعی در ایران خواهد بود. تحقیق حاضر از نوع "فراترکیب" خواهد بود. فراترکیب نوعی روش تحقیق کیفی است که در آن تحقیقات کیفی درهم آمیخته شده و در نهایت تفسیری نواز مجموعه آن ها پدید می آید. اطلاعات تحقیق حاضر با استفاده از چهار منبع اینترنتی پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پایگاه اطلاع رسانی نشریات علمی ایران، پایگاه مجلات تخصصی نور، پرتال جامع علوم انسانی جمع آوری شده است. در مجموع 251 مقاله بر اساس نه کلیدواژه های «شادی»، «نشاط»، «شادمانی»، «شادکامی»، «شادابی»، «شادمانی اجتماعی»، «شادکامی اجتماعی»، «شادابی اجتماعی» و «نشاط اجتماعی» شمارش و شناسایی گردید. یافته های تحقیق حاضر نشان از روندی افزایشی و همچنین سریع و شتابان (خصوصاً در دهه دوم پژوهش) در تولید دانش و پژوهش نشاط اجتماعی در ایران طی 20 سال (سال های 1378 تا بهمن ماه 1398) داشته است. نتایج استفاده از روش"فراترکیب" تحقیق را قادر به "ارائه چارچوب و الگویی جامع و یکپارچه تبیین نشاط اجتماعی در ایران" نموده است. بر اساس مدل پیشنهادی نشاط اجتماعی قابل تفکیک در پنج بخش به ترتیب فراوانی شامل پیشایندها (63 درصد)، وضعیت (14 درصد)، پسایندها (13 درصد)، کلیات (8 درصد) و همبسته ها (2 درصد) گزارش و طبقه بندی شده اند. شرایط و عوامل مؤثر بر نشاط اجتماعی در ایران در هفت دسته اصلی شمارش شده اند. بیشترین فراوانی عوامل مؤثر فرعی بر نشاط اجتماعی عبارت اند از دینداری (29 مقاله)، سرمایه اجتماعی (24 مقاله)، اعتماد اجتماعی (11 مقاله)، امنیت اجتماعی (10 مقاله)، سرمایه فرهنگی (9 مقاله)، احساس محرومیت نسبی و طبقه اجتماعی (8 مقاله)، احساس مقبولیت اجتماعی، آنومی، هوش معنوی و عزت نفس (هرکدام 7 مقاله). کارکردهای نشاط اجتماعی در ایران در شش دسته اصلی طبقه بندی شده اند. بیشترین فراوانی اثرات فرعی نشاط اجتماعی عبارت اند از سلامت عمومی (7 مقاله)، رضایت زناشوئی (4 مقاله)، موفقیت تحصیلی (8 مقاله) و رضایت شغلی (3 مقاله).

زندگی پژوهی، یکی از موضوعات کاربردی در تحقیقات جامعه شناسی ایران معاصر تلقی شده که شامل تحقیقاتی بوده که به ابعاد گوناگون زندگی اجتماعی افراد (برای نمونه معناداری زندگی، رضایت از زندگی، کیفیت زندگی، سبک زندگی و مهارت های زندگی) می پردازد. رضایت زندگی یکی از مهم ترین شاخص های کیفیت زندگی اجتماعی و سلامت روانی محسوب می شود. رضایت از زندگی ارزیابی شناختی و آگاهانه فرد از کیفیت زندگی خود می باشد. زنان نیمی از ساختار اجتماعی ایران را به خود اختصاص داده اند. برخورداری زنان از رضایت زندگی بی شک در عرصه های مختلف نظام فردی، خانوادگی، فرهنگی و اجتماعی زنان تأثیر چشمگیر و شگرفی از خود بجا می گذارد. هدف تحقیق تبیین جامعه شناختی رضایت از زندگی زنان در ایران (مورد: شاغل و خانه دار شهر اصفهان، مؤلفه ها، الگوهای اجتماعی و هم چنین بررسی نقش عوامل اجتماعی بر آن) خواهد بود. پژوهش حاضر تحقیقی پیمایشی و ابزار جمع آوری اطلاعات با استفاده از پرسشنامه چندبعدی رضایت زندگی هیوبنر (2001) بوده که ابزار مذکور پنج حوزه رضایت زندگی را موردسنجش قرار داده است. جامعه آماری کلیه زنان شاغل و خانه دار شهر اصفهان و نمونه آماری شامل 384 زن درنظرگرفته شد. پژوهش نشان داده که تمامی پنج مؤلفه و هم چنین کل رضایت از زندگی زنان شهر اصفهان در سطح زیاد ارزیابی شده است. اگرچه وضع اقتصادی زنان تأثیری در رضایت از زندگی آنان نداشته ولیکن رضایت زندگی از زنان متأثر از وضع زناشویی گزارش شده است. رضایت زندگی زنان شهر اصفهان به طور جداگانه روابط معناداری منفی با پنج متغیر تحصیلات، طبقه اجتماعی، سن، درآمد و تعداد فرزندان و هم چنین روابط معناداری با چهار متغیر حمایت اجتماعی، دین داری، معناداری زندگی و بیگانگی اجتماعی داشته اند. نتایج تحلیل مسیر نشان داده که بیشترین عوامل اجتماعی مؤثر بر رضایت از زندگی زنان شهر اصفهان، به ترتیب اختصاص به هفت متغیر حمایت اجتماعی، دین داری، معناداری زندگی، وضع زناشویی، تعداد فرزندان، بیگانگی اجتماعی و سن زنان داشته اند و درمجموع 91 درصد تغییرات رضایت از زندگی زنان شهر اصفهان را تبیین می کنند. وضع اقتصادی تأثیری در رضایت زندگی زنان نداشته و نوعی همگونی (تجانس) اجتماعی در رضایت زندگی زنان شاغل و خانه دار شهر اصفهان مشاهده شده است. از طریق چهار متغیر حمایت اجتماعی، دین داری، معناداری زندگی و بیگانگی اجتماعی می توان موجبات افزایش رضایت از زندگی زنان شهر اصفهان را فراهم نمود.

مهارت های اجتماعی به عنوان مهارت های لازم برای تطبیق با نیازهای اجتماعی و نیز حفظ روابط بین فردی رضایتبخش تعریف می شود. برخورداری افراد از مهارت های اجتماعی شاخص کارکرد (عملکرد) اجتماعی آنان بوده و نارسائی درآن موجب بروز مشکلات در حوزه های مختلف فردی، خانوادگی، شغلی و اجتماعی افراد می شود. مهارت های اجتماعی به افراد کمک می کند تا به کمیت و کیفیت زندگی اجتماعی خود و دیگران غنای بیشتری ببخشد. اهمیت مهارت های اجتماعی به عنوان مهم ترین عامل اجتماعی شدن و سازگاری اجتماعی را هیچ گاه نمی توان از نظر دور داشت. آنچه باعث عملکرد مناسب اجتماعی افراد خواهد شد، مهارت های اجتماعی است. برخورداری از مهارت های اجتماعی نشانه های رشد اجتماعی، مسئولیت پذیری اجتماعی و همچنین کفایت و شایستگی اجتماعی افراد بوده و موجب ارتقاء رضایت از زندگی، بهداشت روانی و سلامت اجتماعی خواهد شد. بر این اساس ضروری خواهد بود که به ساخت و طراحی مدل جامع مهارت های اجتماعی در ایران پرداخته شود. مدل جامع نشان دهنده ابعاد اهمیت و هم چنین زوایای گوناگون مهارت های اجتماعی به مثابه موضوعی اساسی در جامعه شناسی ایران معاصر خواهد بود. تا بدینوسیله بتوان به صورتی کارآمد از آن در برنامه ریزی های فرهنگی-اجتماعی ایران بهره جست. بعلاوه می توان از طریق مدل جامع به شناسائی زمینه های بروز آسیبهای اجتماعی و هم چنین کاهش مسائل اجتماعی در ایران معاصر نائل آمد. بر این اساس پژوهشی بر اساس "فراترکیب" به تحلیل مقالات مجلات علمی پژوهشی بیست ساله در ایران خواهد پرداخت. اطلاعات تحقیق با استفاده از سه منبع اینترنتی پایگاه "اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی"، پایگاه اطلاع رسانی "نشریات علمی ایران" و پایگاه های اختصاصی الکترونیکی برخی مجلات علمی پژوهشی مصوب وزارت علوم گردآوری شده است. بررسی تاریخی نشر مقالات طی بیست سال (سال های 1378 تا بهمن ماه 1397) نشان ازروند افزایشی تحقیقات مهارت های اجتماعی درایران داشته است. در مجموع 253 مقاله تولید دانش و پژوهش مهارت های اجتماعی در ایران طی بیست سال نشر یافته است. بر اساس بررسی کلیه تحقیقات موجود، مدل یکپارچه مهارت های اجتماعی در ایران طراحی شده است. نتایج نهائی نشان داده که تحقیقات مهارت های اجتماعی در ایران به ترتیب اختصاص به پیشایندهای مهارت های اجتماعی (116 مقاله و 79 متغیر)، پسایندهای مهارت های اجتماعی (102 مقاله و 56 متغیر)، کلیات، وضعیت و مقایسه مهارت های اجتماعی (38 مقاله)، بررسی و تحلیل محتوای مهارت های اجتماعی درکتاب های درسی ایران (7 مقاله)، همبسته های مهارت های اجتماعی"(5 مقاله) و بررسی روایی و پایایی ابزارهای سنجش مهارت های اجتماعی درایران (5 مقاله) داشته است. البته 136 مقاله به ابعاد گوناگون موضوع "اثر بخشی آموزش مهارت های اجتماعی" پرداخته اند که در دو بخش پیشایندها و پسایندهای مهارت های اجتماعی گزارش شده اند.

"شبکه های اجتماعی مجازی"به مثابه بخشی اساسی و اجتناب ناپذیر جوامع معاصر را در برگرفته و ابعاد و سطوح مختلف نظام اجتماعی را تحت تاثیرخود قرار داده و به عنوان پدیده اجتماعی نگریسته می شود. تفکر سیستمی بنیانهای فکری استواری درمدل سازی و طراحی الگوهای جامع تبیین پدیده های اجتماعی در ایران فراهم می سازد.پشتوانه های نظری و دستاوردهای پژوهشی جامعه شناسی زمینه های سهولت بخش نیل به اصول مدل سازی تبیین پدیده های اجتماعی رافراهم نموده که اصول پنج گانه مذکورعبارتنداز:"ماهیت و چیستی پدیده های اجتماعی"،"الگوهای اجتماعی پدیده های اجتماعی"،"همبسته های پدیده های اجتماعی"،"پیشایندهای پدیده های اجتماعی" و "پسایند های پدیده های اجتماعی". تحقیق حاضر از نوع "فراترکیب" خواهدبود. فراترکیب(متاسنتز) نوعی روش تحقیق کیفی است که درآن تحقیقات کیفی درهم آمیخته شده و درنهایت تفسیری نو از مجموعه آنها پدیدمی آید. مقایسه و یکپارچه سازی مطالعات پیشین و هم چنین طراحی و ساخت مدل و الگوی جامع در قالب روش فراترکیب امکان پذیرخواهدبود. این مطالعات، درکانون توجه پژوهشگران در ایران قرارگرفته و همچنان گسترش روزافزونی دارد. اطلاعات تحقیق با استفاده ازسه منبع اینترنتی پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی(sid.ir)، ب)پایگاه اطلاع رسانی نشریات علمی ایران(magiran.com)و ج) پایگاه های اختصاصی الکترونیکی مجلات علمی پژوهشی مصوب وزارت علوم (تعداد231مقاله)جمع آوری شده است. یافته های پژوهش نشان از روندی صعودی وهم چنین سریع وشتابان در تحقیقات گرایش به شبکه های اجتماعی مجازی در ایران طی سالهای 1388تا دی ماه1397داشته است. نتایج استفاده ازروش"فراترکیب "تحقیق راقادربه "ساخت و طراحی مدل جامع تبیین گرایش به شبکه های اجتماعی مجازی در ایران" نموده است. مدل پیشنهادی قابل تفکیک و تبیین درسه بخش خواهد بود: الف)چیستی وچگونگی ماهیت گرایش به شبکه های اجتماعی مجازی در ایران(کلیات و وضعیت)، ب)شناسایی عوامل موثر در شکل گیری گرایش به شبکه های اجتماعی مجازی در ایران(پیشایندها)، ج)شناسایی اثرات،کارکردها و پیامدهای متعددگرایش به شبکه های اجتماعی مجازی در ایران(پسایندها). گرایشهای پژوهشی به ترتیب اختصاص به پسایندها (شامل144مقاله،62درصد)، وضعیت و کلیات (شامل73 مقاله و32درصد)وپیشایندها(شامل14مقاله،6درصد)داشته اند.گرایش به شبکه های اجتماعی مجازی در ایران موجب بروزتاثیرات چهارگانه خانوادگی،سیاسی،اجتماعی ورفتاری-تربیتی(81متغیر)شده که تغییرات هویتی (35مقاله و15حوزه هویتی) درمرتبه اول اهمیت قرارگرفته است.گرایش به شبکه های اجتماعی ازسوئی موجب تغییرات هویتی جوانان برای نمونه هویت ملی(8مقاله)،هویت اجتماعی(5مقاله)،هویت دینی(4مقاله) شده و ازسوئی دیگر باعث تغییر در سبک زندگی(10مقاله)، افزایش سرمایه اجتماعی(9مقاله)، کاهش امنیت اجتماعی و اخلاقی(7مقاله)،کاهش عملکرد تحصیلی(5مقاله)،تغییر در دینداری(5مقاله) گردیده است. البته جنبه های دیگر اثرات رسانه های اجتماعی را می توان در بروز تغییرات خانوادگی(19موضوع)، رفتاری وتربیتی(17 موضوع)و هم چنین اثرات مثبت سیاسی(10موضوع) درکاربران ایرانی نیز گزارش داد. پیشایندهای گرایش به شبکه های اجتماعی مجازی در ایران درچهاردسته اصلی(عوامل رسانه ای،فناورانه، اجتماعی وروانشناختی)(29متغیر) وهمچنین تحقیقات بخش چیستی در11موضوع فرعی گزارش شده اند که بیشترین مقالات آن بخش، اختصاص به بررسی اهداف و انگیزه های عضویت کاربران شبکه های اجتماعی (17 مقاله)، مشخصات فرهنگی اجتماعی کاربران (8 مقاله )و وضعیت سرمایه اجتماعی کاربران(7 مقاله)داشته است

مقدمه: فضای مجازی عنوانی برای دنیایی کم سابقه و نوظهور در عصر پیدایش و گسترش رسانه های جدید ارتباطی است که بیش از دو دهه از رواج آن در جهان نمی گذرد. شبکه های اجتماعی مجازی به مثابه بخشی اساسی و اجتناب ناپذیر جوامع معاصر را در برگرفته و ابعاد و سطوح مختلف نظام اجتماعی را تحت تأثیر خود قرار داده و بر این اساس دانشمندان دوره کنونی را "عصر مجازی" لقب داده اند. سعی و علاقه جامعه شناسی در راستای تبیین عصر مجازی (خصوصاً در بین گروه سنی جوانان) توجه به سه هدف مهم و اساسی بوده است: 1) چیستی گرایش جوانان به شبکه های اجتماعی مجازی به مثابه پدیده اجتماعی، تعیین میزان گرایش و میزان آن، 2) بررسی الگوهای اجتماعی گرایش جوانان به شبکه های اجتماعی مجازی، 3) بررسی نقش و تأثیر عوامل اجتماعی در گرایش جوانان به شبکه های اجتماعی مجازی. روش: پژوهش حاضر با تکیه بر روش پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات متکی بر پرسشنامه، سعی در تبیین جامعه شناختی گرایش جوانان شهر اصفهان به عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی «فیس بوک» خواهد داشت. پرسشنامه گرایش (مصرف یا استفاده) از شبکه اجتماعی مجازی (39گویه) شامل سه قسمت انگیزه استفاده، شدت استفاده و میزان استفاده مورداستفاده قرار گرفته است. جامعه آماری پژوهش شامل کاربران دختر و پسر جوان شهر اصفهان (گروه سنی 15تا 29ساله) در نظر گرفته شده است. یافته ها: پژوهش دریافت که میزان گرایش جوانان شهر اصفهان به شبکه های اجتماعی مجازی در سطح "متوسط" ارزیابی شده است. تحلیل دومتغیره نشان داده که گرایش جوانان به شبکه های اجتماعی مجازی برحسب گروه های سنی، آموزشی، اقتصادی و حوزه های اجتماعی شهری از تمایزات اجتماعی برخوردار بوده و برحسب جنس، تأهل و طبقات اجتماعی دارای همگونی (تجانس) اجتماعی بوده ولیکن تحلیل رگرسیون حاکی از تأثیر الگوهای چهارگانه وضع اقتصادی (35/0)، طبقه اجتماعی (31/0)، حوزه اجتماعی شهری (22/0-) و سن (13/0-) کاربران در گرایش جوانان به شبکه های اجتماعی مجازی بوده است. نتایج تحلیل مسیر، در خصوص آزمون تأثیر عوامل اجتماعی، بیانگر آن بوده که ضریب تأثیر مستقیم عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش به شبکه اجتماعی مجازی جوانان شهر اصفهان به ترتیب اختصاص به سه متغیر حمایت اجتماعی (39/0)، بیگانگی اجتماعی (33/0) و عزت نفس جوانان (18/0-) داشته است. رضایت از زندگی به طور غیرمستقیم از طریق عزت نفس موجب گرایش جوانان به شبکه اجتماعی مجازی شده است. بحث: الگوهای اجتماعی و همچنین عوامل اجتماعی (حمایت اجتماعی، بیگانگی اجتماعی و عزت نفس به طور مستقیم و رضایت ارزندگی به طور غیرمستقیم) در گرایش جوانان به شبکه های اجتماعی مجازی موثر بوده اند.

انسجام اجتماعی یکی از مفاهیم اساسی و نیز نقطه آغاز تحلیل های جامعه شناختی است و تبیین و تحلیل آن یکی از بنیان های شکل گیری جامعه شناسی معاصر تلقی می شود. انسجام اجتماعی به چگونگی روابط بین فرد و جامعه می پردازد و معطوف به بررسی، تبیین، چرایی و کم وکیف روابط متقابل فرد و جامعه است. بررسی انسجام اجتماعی در سازمان های گوناگون (برای نمونه دانشگاه) و نیز به تفکیک سطوح متنوع (برای نمونه دانشجویان) مطلوب برخی پژوهشگران بوده است. براساس نظریة پیوند اجتماعی هیرشی، چهار عنصر اصلی باعث انسجام اجتماعی (پیوند فرد و جامعه) می شوند که با کارکردهای چهارگانة پارسونز مقایسه پذیرند. در تحقیق حاضر از مقیاس چندگانة انسجام اجتماعی راس و استراوس (1995) استفاده شد که براساس نظریة پیوند اجتماعی هیرشی ساخته و طراحی شده است. تحقیق حاضر از نوع پیمایش است و اطلاعات از 200 دانشجوی دختر و پسر دانشگاه اصفهان گردآوری شده است. براساس نتایج تحقیق، میزان انسجام اجتماعی دانشجویان زیاد (72درصد) ارزیابی شده است. تفاوت معناداری در انسجام اجتماعی بین دختران و پسران وجود ندارد. مؤلفه های انسجام اجتماعی به ترتیب شامل تعهد، باورها، وابستگی و درگیری گزارش شده که براساس مدل پارسونز (AGIL) به ترتیب متناظر کارکردهای کسب هدف (G)، حفظ الگوها (L)، یگانگی (I) و انطباق (A) بوده اند.

اخلاق کار موضوعی است که در طول تاریخ به آن پرداخته شده؛ اما در قرن های معاصر بر اهمیت آن افزوده شده است. با ورود به هزارهٔ سوم می توان با اطمینان گفت که اخلاق کار موضوعی مهم در جامعه شناسی کار و حرفه هاست. علوم مختلف سازمانی و رفتاری، یعنی روان شناسی کار و همچنین علوم اجتماعی، یعنی جامعه شناسی کار و حرفه ها، ابعاد گوناگون اخلاق کار را بررسی و تحلیل کرده اند. در راستای تحلیل اجتماعی، پرسش های اصلی پژوهش حاضر، عبارت اند از: 1. ماهیت اخلاق کار چیست و میزان آن و چهار مؤلفه اش میان کارکنان اداره های دولتی چه مقدار است؟ 2. پیشایندهای اجتماعی و سازمانی، یعنی عوامل مؤثر بر اخلاق کار کدام اند؟ 3. پسایندهای اخلاق، یعنی آثار و پیامدهای سازمانی و شغلی کار چیست؟ پیشایندها، یعنی عوامل مؤثر بر اخلاق کار، هفت متغیر اجتماعی و سازمانی دارند: جنس، سن، وضعیت تأهل، میزان تحصیلات، نوع سازمان، نوع استخدام و سال های شغلی. همچنین، چهار متغیر سازمانی و شغلی، یعنی رضایت شغلی، تعهد سازمانی، بیگانگی از کار و انگیزش شغلی به عنوان پسایندها، یعنی آثار و پیامدهای اخلاق کار درنظر گرفته شده اند. در این پژوهش برای سنجش موضوع پژوهش از پرسش نامهٔ اخلاق کار شغلی پتی و همکاران (1991) که شامل چهار مؤلفه است، استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که هیچ یک از پیشایندها یا متغیرهای هفت گانهٔ اجتماعی سازمانی بر اخلاق کارکنان اداره های دولتی شهر نجف آباد تأثیری نگذاشته اند. رابطهٔ معنادار اخلاق کار با چهار پسایند یا متغیر سازمانی و شغلی، نشان دهندهٔ این است که اخلاق کار ازسویی، موجب افزایش تعهد سازمانی و رضایت شغلی و انگیزش شغلی شده است و ازسویی دیگر، موجب کاهش بیگانگی از کار. نتیجهٔ آزمون مدل پژوهش با استفاده از تحلیل مسیر، بیانگر این است که اخلاق کار ازطریق متغیرهای رضایت شغلی و تعهد سازمانی و بیگانگی از کار، بر انگیزش شغلی کارکنان اثر گذاشته است.

با توجه به نقش و کارکرد زنان در عرصه های گوناگون نظام اجتماعی، هدف این تحقیق، بررسی سرمایه اجتماعی زنان، عوامل آن و هم چنین بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر آن خواهد بود. روش این پژوهش، پیمایشی و ابزار جمع آوری اطلاعات با استفاده از پرسشنامه سرمایه اجتماعی اونیکس و بولن (2000 و 2012) است که این ابزار دو جنبه اصلی ساختاری و شناختی و هم چنین هشت عامل فرعی سرمایه اجتماعی را مورد سنجش قرار داده است. جامعه آماری تمام دانشجویان دختر یکی از واحدهای دانشگاه پیام نور استان اصفهان و نمونه آماری شامل 200 دانشجو در نظر گرفته شد. یافته های تحقیق نشان می دهد که سرمایه اجتماعی زنان در حد کمتر از متوسط ارزیابی شده است. اگرچه بیشترین عوامل سرمایه اجتماعی زنان نمره بیش از متوسط دارد (به ترتیب سه عامل روابط اجتماعی با بستگان و دوستان، فعال بودن در متن و محتوای اجتماعی و مدارای فرهنگی) بقیه پنج عامل سرمایه اجتماعی (احساس اعتماد و امنیت، ارزشمندی زندگی، زمینه های کاری، روابط همسایگی و مشارکت در اجتماع محلی) در بردارنده نمره های میانگین کمتر از سه گزارش شده است. نتایج آزمون فرضیات تحقیق بیانگر این است که تفاوت معناداری در سرمایه اجتماعی زنان بر حسب پنج متغیر اجتماعی و آموزشی وضع تأهل، نوع رشته تحصیلی ، سال تحصیلی آموزشی، گروه های سنی و هم چنین شهر محل اقامت و سکونت وجود ندارد و در سرمایه اجتماعی زنان نوعی همگونی (تجانس) اجتماعی مشاهده شده است.

مدیریت به صورت علم، آن هم در ابعاد و حوزه های گوناگون مورد پژوهش متخصصان این امر قرار گرفته که در این راستا، سبک های مدیریت پدید آمده و این پرسش مطرح شد که هر یک از این سبک ها تا چه حد می تواند اثربخشی داشته باشد.این پژوهش به بررسی رابطه سبک های مدیریت با اثر بخشی مدارس مقطع ابتدایی شهرستان ملارد تهران پرداخته است. پژوهش حاضر از نوع میدانی بوده، روش تحقیق پیمایشی و از نوع تبیینی است. جامعه ی آماری پژوهش را تمامی آموزگاران مقطع ابتدایی شهرستان ملارد تشکیل می دهند که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای، 292 آموزگار انتخاب شدند. پرسشنامه های مورد استفاده شامل پرسشنامه سبک های مدیریت و پرسشنامه اثربخشی سازمانی مدرسه بود که برای مؤلفه های اثربخشی نوآوری، تعهد سازمانی، رضایت شغلی و روحیه مدنظر قرار گرفت. نتایج آزمون نشان داد که بین سبک های مدیریت با اثربخشی سازمانی مدارس مقطع ابتدایی ارتباط مستقیم وجود دارد و بین مدیران مدارس دخترانه و پسرانه ابتدایی در زمینه ی سبک های مدیریتی و اثربخشی سازمانی مدرسه تفاوت وجود دارد. همچنین با افزایش سن و سابقه ی کار پاسخگویان، اثربخشی سازمانی مدرسه نیز افزایش یافته و تفاوت معناداری در اثربخشی سازمانی مدارس به نفع زنان مشاهده شده است. علاوه برآن تحصیلات تأثیر چندانی بر اثربخشی سازمانی مدرسه نداشته است.

تفکر انتقادی یکی از اولویت های آموزش و پرورش است. درس جامعه شناسی فرصت های فراوانی را برای رشد گرایش ها و مهارت های تفکر انتقادی فراهم می کند. یکی از چالش های اساسی در آموزش جامعه شناسی در ایران، توجه عملی ضعیف به تفکر انتقادی بوده است. یکی از انتظارات و بایسته های آموزش جامعه شناسی در ایران، افزایش تأکید بر تفکر انتقادی در بین دانشجویان به طور عام و دانشجویان دختر به طور خاص است. زنان نیمی از ساخت اجتماعی ایران هستند، لذا هدف اصلی تحقیق حاضر، بررسی رابطه بین آموزش جامعه شناسی و تفکر انتقادی در بین دانشجویان دختر (مورد دانشجویان مقطع کاردانی و کارشناسی مدیریت جهانگردی دانشگاه شیخ بهایی اصفهان) خواهد بود . روش تحقیق از نوع پیمایشی و ابزار جمع آوری اطلاعات دو پرسشنامه استاندارد نگرش به درس و تفکر انتقادی ریکتس ( 2003) بوده است .جمع آوری اطلاعات بر اساس سرشماری در بین کلیه دانشجویان دختر (67 نفر) کلاس درس مبانی جامعه شناسی دانشگاه شیخ بهایی شهر بهارستان اصفهان (مقطع کاردانی و کارشناسی رشته مدیریت جهانگردی نیمسال اول 91-1390) انجام گرفته است . در مجموع، نگرش دانشجویان دختر به درس مبانی جامعه شناسی در سطح زیاد و میزان تفکر انتقادی دانشجویان دختر در سطح خیلی زیاد ابراز شده است. رتبه بندی شش مؤلفه به ترتیب اهمیت عبارتند از: توانایی درک و فهم درس، احساس ارزشمندی درس، اهمیت داشتن، احساس لذت بردن، انگیزش یادگیری و احساس ترس و نگرانی از درس مبانی جامعه شناسی.تفاوت معناداری در نگرش به درس مبانی جامعه شناسی بین دو مقطع تحصیلی (به نفع مقطع کارشناسی) وجود داشته است.ارتباط معناداری بین سه مؤلفه احساس سودمندی، انگیزش یادگیری و همچنین، اهمیت داشتن درس به طور جداگانه با تفکر انتقادی دانشجویان دختر وجود داشته که معرف وجود ارتباط بین آموزش جامعه شناسی و تفکر انتقادی در بین دانشجویان دختر بوده است.

اینترنت، یکی از ارکان اساسی جوامع مدرن بوده که بخش های مختلف جامعه را تحت تأثیر قرار داده است، اما تاکنون تحقیقات اندکی در خصوص تأثیرات اینترنت بر دین داری انجام شده است. از آنجا که جوانان، بخش مهمی از ساختار اجتماعی ایران هستند، تحقیق حاضر، به بررسی و تبیین رابطه اینترنت با دین داری جوانان پرداخته است. روش تحقیق حاضر، از نوع همبستگی و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسش نامه بوده است. اطلاعات تحقیق، با استفاده از روش نمونه گیری از بین جوانان شهر اصفهان (384 نفر) گردآوری شده است. پایایی پرسش نامه دین داری و اینترنت به ترتیب 93/0 و 78/0 گزارش شده است. نتایج توصیفی نشان داد که استفاده از اینترنت در جوانان کمتر از حد متوسط و دین داری جوانان بیشتر از حد متوسط می باشد. تحلیل همبستگی نشان از وجود رابطه خیلی ضعیف منفی بین اینترنت و دین داری داشته است. نتایج تحلیل رگرسیون معرف آن است که از بین انواع هشت گانه استفاده از اینترنت، تنها سه نوع چت کردن، کار و تحصیل و بازی و سرگرمی؛ بیشترین عوامل مؤثر بر دین داری جوانان بوده اند. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که سه متغیر پایگاه اجتماعی اقتصادی (27/0-)، استفاده از اینترنت (16/0-) و حوزه اجتماعی شهری (13/0-) به ترتیب بیشترین تأثیر منفی را بر دین داری جوانان داشته اند. متغیر طبقه اجتماعی به واسطه استفاده از اینترنت به طور غیرمستقیم نیز در دین داری جوانان تأثیرگذار بوده است.

اینترنت، بخشی مهم از زندگی روزمره جامعه کنونی است. مدل پذیرش فن آوری دیویس سعی در تحلیل چگونگی استفاده از اینترنت دارد. نگرش به اینترنت، یکی از متغیرهای مدل مذکور است. مقاله حاضر سعی در اعتباریابی پرسش نامه نگرش به اینترنت دارد. روش تحقیق پیمایشی و اطلاعات آن از بین دانشجویان مقاطع کارشناسی و کارشناسی­ارشد دختر و پسر دانشگاه های اصفهان و آزاد اسلامی واحد دهاقان جمع آوری گردیده است. ابزار پژوهش، پرسش نامه نگرش به اینترنت جونز و کلارک (1994) می باشد. ابزار تحقیق از پایایی 84/0 برخوردار بوده است. تحلیل عاملی بیانگر آن بود که تمامی40 گویه ابزار تحقیق قابل تقلیل در سه عامل هستند که معرف روایی سازه ابزار می­باشد. نتایج پژوهش بیانگر آن است که نگرش دانشجویان به اینترنت در سطح بالایی ابراز شده است. تفاوت معناداری در نگرش به اینترنت بر حسب جنسیت، نوع دانشگاه و هم­چنین بر حسب مقطع تحصیلی مشاهده نشد.

خودارزشمندی به مثابه شاخص سازگاری روانشناختی وکارکردمناسب اجتماعی تلقی می شود.هدف مقاله حاضر آزمون واعتباریابی مقیاس خودارزشمندی است. اطلاعات تحقیق بااستفاده ازابزارپرسشنامه وتحقیق پیمایشی ازمیان 200 دانش آموز دختروپسردبیرستان های شهراصفهان جمع آوری شده است.ابزارپژوهشمقیاس خودارزشمندی کروکروهمکاران(2003و2009)بوده که دارای هفت پاره مقیاس(حمایت خانواده، رقابت جویی،جاذبه های ظاهری، عشق خدایی،شایستگی علمی،تقوی وپرهیزگاری وموافقت از سوی دیگران) می باشد. برای آزمون روایی ابزارتحقیق ازمقیاس عزت نفس جمعی لوهاتنن وکروکر(1992)استفاده شده است.میزان پایایی ابزار(آلفای کرونباخ) برای کل پسران ودختران به ترتیب799/0، 706/0و82/0بوده است. برای بررسی روایی سازه بااستفاده ازتحلیل عاملی نشان دادکه هفتپاره مقیاس خودارزشمندی قابل تقلیل دردو عامل هستندودوعامل مذکوررامی توان خودارزشمندی درونی وخودارزشمندی بیرونی نامید.رابطه معناداری بین خودارزشمندی وعزت نفس جمعیوجودداشته(31/0) که معرف روایی ابزارتحقیق می باشد.علاوه برآن تمامی گویه های مقیاس درچهارعامل قابل تقلیل هستندکه بیانگر روایی سازه است.مقیاس خودارزشمندی دارای پایایی و روایی بسیار مطلوبی بوده ومتناسب فرهنگ ایران قابل استفاده می باشد.

اضطراب کامپیوتر، به مثابه خصوصیت فردی، یکی از موضوعات رایج در تحقیقات حوزه کامپیوتر بوده که در رفتارهای اطلاع یابی و فن آورانه افراد تأثیر منفی دارد. نقطه آغاز در تحلیل اضطراب کامپیوتر، استفاده از ابزارهای دقیق و معتبر در زمینه اندازه گیری آن می باشد. هدف مقاله حاضر، آزمون و اعتباریابی مقیاس اضطراب کامپیوتر بوده است. روش تحقیق، پیمایشی بوده و جامعه آماری، کلیه دانشبران آموزشگاه های کامپیوتر شهر اصفهان و نمونه آماری شامل 200 دختر و پسر بوده است. افراد با استفاده از روش نمونه گیری در چند مرحله به صورت طبقه ای (نیمی پسر و نیمی دختر) و تصادفی ساده انتخاب شده اند. ابزار پژوهش، مقیاس اضطراب کامپیوتر باندالوس و بنسون (1990) بوده که در تحقیقات متعدد خارجی تا سال 2012 از آن استفاده شده، ولی در ایران برای نخستین بار مورد آزمون و اعتباریابی قرار می گیرد. میزان پایایی ابزار (آلفای کرونباخ) برای کل، پسران و دختران به ترتیب 815/0، 84/0 و 788/0 بوده است. روایی سازه (تحلیل عاملی)، نشان داد که مقیاس اضطراب کامپیوتر قابل تقلیل در دو عامل هستند (دو عامل گرایش مثبت و گرایش منفی نسبت به اضطراب کامپیوتر). میزان اضطراب کامپیوتر در بین دانشبران در سطح کم ارزیابی شده و تفاوت معناداری در خصوص اضطراب کامپیوتر در بین دانشبران دختر و پسر مشاهده نشده است. نتایج پژوهش نشان داده که هرچه تجربه استفاده از کامپیوتر افزوده شده، به همان نسبت از میزان اضطراب کامپیوتر کاسته شده است. رابطه معناداری اضطراب کامپیوتر با تحصیلات افراد نشان نداده و لیکن داشتن کامپیوتر در خانه تأثیری معناداری در کاهش آن داشته است.

مهاجرت یکی از عوامل تغییر جمعیت است و دارای اثرات منفی و مثبت، دراز مدت و کوتاه مدت است و این اثرات تغییراتی را در ساختار اجتماعی و اقتصادی منطقه مهاجر فرست و مهاجر پذیر وارد می کند.در تحقیق حاضر به تاثیر مهاجرت بر ساخت اجتماعی و اقتصادی شهر شاهین شهر در مقایسه با خمینی شهر پرداخته شده است شاهین شهر از جمله شهرهای مهاجرپذیر است که سالانه افراد زیادی به این شهر مهاجرت می کنند و این باعث تغییر در ساخت اجتماعی و اقتصادی این شهر شده است.در این تحقیق به پیامدهای مهاجرت پرداخته شده است.جامعه آماری مورد مطالعه شهر شاهین شهر به عنوان یک شهر مهاجر پذیر و خمینی شهر به عنوان یک جامعه شاهد در نظر گرفته شده است. نوع تحقیق حاضر از نوع پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه است که از روسای خانوار دو شهر شاهین شهر و خمینی شهر پرسش شده است. تعداد نمونه در هر شهر 200 نفر است. در تحلیل داده ها از آزمون خی دو و آزمون t استفاده شده است.پژوهش نشان داده شده که مهاجرت بر ساختار اقتصادی ( سمت های شغلی، بخشهای اقتصادی، نوع فعالیت اقتصادی، مالکیت محل سکونت ) و هم چنین بر ساختار اجتماعی ( همبستگی اجتماعی، ارزشهای اجتماعی، سن ازدواج، نگرانی از آسیب ها و انحرافات اجتماعی، کاهش کنترل اجتماعی، همسان همسری، ازدواجهای درون گروهی، گرایش های سنتی و امکان ارتقاء اجتماعی) تاثیر می گذارد. نتایج به دست آمده نشان داده است که شاهین شهر دارای ساخت اجتماعی و اقتصادی متفاوت تری نسبت به خمینی شهر می باشد و این می تواند به دلیل این باشد که شاهین شهر یک شهر جدید مهاجر پذیر و خمینی شهر یک شهر بومی و قدیمی است که اهالی آن اکثراً غیر مهاجر هستند.

دانش آموزان نسبت به مواد درسی نگرش هایی دارندکه این نگرش ها در عملکردآموزشی آنها نقشی مهم ایفاء می کند. هدف مقاله مطالعه میزان نگرش دانش آموزان به درس ریاضی، نگرش آنها به اضطراب امتحان ریاضی وبررسی ارتباط بین نگرش به درس ریاضی واضطراب امتحان بود. پژوهش حاضر از نوع پیمایشی وابزارپژوهش دو قسمت داشت: 1)مقیاس نگرش به درس ریاضی که شامل 28گویه وچهارپاره مقیاس احساس لذّتمندی، انگیزش به یادگیری، اهمیت داشتنن واحساس ترس ونگرانی به درس ریاضی است؛ 2) پرسشنامه اضطراب امتحان. نمونه ای به حجم 200 دانش آموز دختر و پسر به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای از میان دانش آموزان سال دوم رشته های انسانی وتجربی دبیرستان های شهر اصفهان انتخاب شد. نتایج نشان دهنده آن بود که بین هرکدام ازچهارپاره مقیاس و هم چنین کل نگرش به درس ریاضی با اضطراب امتحان درس ریاضی روابطی معنادار وجود داشته است (365/0-). میزان نگرش به درس ریاضی وهم چنین اضطراب امتحان درسطح متوسط ارزیابی شده است. درنگرش به درس ریاضی وهم چنین اضطراب امتحان در میان دانش آموزان دختر و پسر و هم چنین بین دورشته انسانی و تجربی تفاوتی معنادار وجود نداشته است.