غلامحسین رحیمی

غلامحسین رحیمی

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۵ مورد.
۱.

در مقوله کم و اقسام آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: مقولات عشر کم کمیت جوهر و عرض

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۱۸۴
این مقاله دو هدف اساسی را پی می گیرد. نخست تشریح فشرده مفهوم کم و کمیت از هر دو منظر فلسفی و علمی با هدف برقراری نسبت علمی و ارتباط معنائی فیمابین آنها. و دوم پیشنهاد اصلاح مفهوم فلسفی کم به گونه ای که هم سازگار با مفهوم علمی آن باشد و هم توانائی توصیف واقعیت های کمی را از منظر عقلی و فلسفی بیابد. شرح این معنا، حرف تازه مقاله است. این مقاله تأکید دارد که مفهوم «کم»، همانند کثیری از مفاهیم مشترک فلسفی و علمی، باید با نگاه جدید تحلیل شود. این معنا در این واقعیت ریشه دارد که کثیری از مفاهیم مندرج در فلسفه طبیعی اسلامی از تحولات گسترده و ژرف علوم طبیعی طی چند قرن اخیرتأثیر نپذیرفته اند. در این مقاله نشان داده می شود که تعریف اولیه حکما از مقوله کم دقیق است و به نیکی می توان آن را برای تعریف کلی و عمومی کمیت در دانش تجربی جدید نیز به کار گرفت، اما توصیف و انقسام آن باید اصلاح و کامل شود.
۲.

بررسی اندیشه های اسلامی مدیریتی علامه مصباح یزدی و شهید صدر(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: نظریه قرآن بنیان مدیریت اسلامی علامه مصباح یزدی شهید صدر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۱ تعداد دانلود : ۱۴۳
هدف این مقاله مقایسه اندیشه های مدیریتی علامه مصباح یزدی و شهید صدر، دو شخصیت شاخص اصیل اسلامی است. این پژوهش از روش «مطالعه تطبیقی بِردی» برای تحلیل و مقایسه این دو اندیشه استفاده کرده است. منابع استفاده شده عمدتاً چهار کتابی است که عمده دیدگاه های این دو اندیشمند را درباره موضوع بحث، دربر دارد. یافته ها نشان می دهد صاحبان این اندیشه ها هر دو بر مبانی فکری و نقش آن در دانش مدیریت تأکید دارند. همچنین بر تنوع ماهوی و تفکیک گزاره های توصیفی و تجویزی مدیریت نیز تصریح می کنند. اما علامه مصباح تولید گزاره های تجویزی را لازم می داند و شهید صدر بر تولید گزاره های توصیفی و ناظر به موضوعات تأکید می ورزد. با تلفیق این دو اندیشه، می توان الگوی مفهومی منسجم و جدیدی استخراج و از آن برای حل مسائل مدیریتی استفاده کرد. با تلفیق این دو دیدگاه، می توان همزمان از حسن فعلی و فاعلی برای حل مسائل مدیریتی استفاده نمود.
۳.

نگاهی به پرسش های ابوریحان بیرونی و پاسخ های ابوعلی سینا

نویسنده:
تعداد بازدید : ۴۵۰ تعداد دانلود : ۲۷۹
در این مقاله یکی از مهم ترین آثار حکمت طبیعی دورکه اسلامی، یعنی مجموعه پرسش های ابوریحان بیرونی و پاسخ های ابن سینا، معرفی می شود. اهمیت رسالکه مذکور نه به علت حجم، گستردگی و جامعیت مطالب آن است؛ بلکه به سبب پرسش های نوآورانه ای است که برای اولین بار طبیعیات دورکه میانه را به چالش می کشد. در مقالکه حاضر، نخست به پیشینکه تحقیق اشاره می شود. اعتبار انتساب رساله به بیرونی و ابن سینا و تعداد پرسش ها و پاسخ ها بررسی و تحلیل می گردند. روش طبیعت شناسی ابوریحان بیرونی به اجمال بررسی می شود. در نهایت، اولین پرسش ابوریحان بیرونی، از هجده پرسش، ترجمه و به عنوان نمونه شرح مختصر می گردد. تنها در همین پرسش اول، دو فرض بنیادین هیأت و طبیعیات ارسطوئی مورد پرسش و بازخواست قرار می گیرد.
۴.

در نسبت طبیعیات قدیم و جدید و بررسی و نقد آرای برخی صاحبنظران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: حکمت نظری طبیعیات قدیم علوم طبیعی جدید میراث علمی تمدن اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۳ تعداد دانلود : ۲۴۷
طبیعیات دوره اسلامی از مواریث گرانسنگی است که به لحاظ اعتبار و تأثیر در دوران شکوفائی تمدن اسلامی و احتمال بهره گیری از بخش هایی از آن در دوران معاصر، شایسته توجه بیشتر است. در این مقاله ضمن اشاره به طبیعیات و شاخه های مختلف آن در تمدن اسلامی، جایگاه و موقعیت آن در میان علوم دوره اسلامی مشخص می شود. این مقاله مدعی است که به علت هجوم علوم جدید به ایران، سیطره بلامنازع آن در نهادهای علمی، بی توجهی صاحب نظران معاصر به مواریث علمی قدیم، و ضعف درک ترابط علوم طبیعی قدیم و جدید، منجر به برداشت های غیر علمی، قضاوت های ناقص، و گاه داوری های ناروا از طبیعیات دوره اسلامی شده است. در این مقاله، برای درک دقیق تر و داوری بهتر از علوم طبیعی دوره اسلامی در عصر حاضر، انقسام تازه ای از طبیعیات پیشنهاد می شود.
۵.

تعیین طول جغرافیایی مواضع زمین براساس ماه گرفتگی در کتاب تحدید نهایات الأماکن بیرونی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بیرونی تحدید نهایات الأماکن جغرافیا جغرافیای ریاضی طول جغرافیایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۲ تعداد دانلود : ۳۲۶
در متون جغرافیایی دوره اسلامی، اعم از جغرافیای توصیفی و جغرافیای ریاضی، در انتخاب خط استوا به عنوان مبدأ عرض جغرافیایی اتفاق نظر وجود دارد اما مبدأ طول جغرافیایی گاه به پیروی از هندیان «قبه الأرض» و گاه به پیروی از یونانیان «جزایر خالدات» در نظر گرفته می شده است. علاوه بر این ملاک تقسیم بندی بخش آباد زمین به اقلیم های هفت گانه طول ساعات بلندترین روز سال است که به عرض جغرافیایی مربوط است. از این رو محاسباتِ مربوط به تعیینِ عرض جغرافیاییِ مواضع مختلف زمین در آثار جغرافیای ریاضی می آمده است اما آوردن محاسبه طول جغرافیایی عمومیت ندارد. بیرونی در تحدید نهایات الأماکن که می توان آن را کتابی در جغرافیای ریاضی به حساب آوردْ علاوه بر محاسبات مربوط به عرض جغرافیایی، محاسبات تعیین طول جغرافیایی را نیز آورده است و تلاش می کند دستورالعمل هایی کلی برای محاسبه اختلاف طول جغرافیایی دو شهر به دست دهد. در این مقاله روش های محاسبه اختلاف طول جغرافیایی بر اساس رخداد ماه گرفتگی بر اساس کتاب تحدید نهایات الأماکن بررسی شده اند.
۶.

مدیریت تقسیم آب در ایران قدیم با تکیه بر ابزار پنگان(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۵۶۶ تعداد دانلود : ۵۲۵
شواهد تاریخی موجود نشان می دهند که مدیریت تقسیم آب از دیرباز در ایران مورد توجه بوده است. نظام های تقسیم آب در ایران در سه گروه واحدهای زمینی، حجمی و زمانی طبقه بندی می شوند که <strong>تقسیم زمانی آب خود براساس معیارهای شبانه روز، به <strong>استفاده از ساعت خورشیدی و ساعت آبی (پنگان/فنجان) قابل تقسیم است. پنگان یا فنجان، کاسه ای عمدتاً مسی، مدرّج و نشانه گذاری شده است که در وسط آن یک روزنه تعبیه شده است و بر روی یک دیگ پر آب قرار می گیرد. استفاده از این روش برای مدیریت زمان تا کمتر از صد سال پیش در ایران رایج بوده است و شواهد تاریخی نشان می دهند که در زمان های دور نیز استفاده می شده است. <strong>در این مقاله سعی برآن است تا با بازخوانی تدابیر ایرانیان در مدیریت تقسیم آب، بخشی از فناوری های آنها با تکیه بر ابزار پنگان معرفی شود.
۷.

جغرافیای ریاضی در نخستین آثار نجومی دوره اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۳۰۲۳ تعداد دانلود : ۳۰۷
منظور از جغرافیای ریاضی بخشی از آثار نجومی است که موضوع آن تحدید و توصیف بخش آباد زمین، روش تقسیم آن براساس عرض جغرافیایی و چگونگی پدیداری آسمان در عرض های جغرافیایی مختلفِ آن است. این بخش در مجسطی در فصل پایانی مقاله اول و در مقاله دوم آمده است و مطالب آن در قالب محاسبات ریاضی و بر پایه هندسه کره، تدوین شده اند. در آثار نجومی دوره اسلامی، حسب تقسیم آنها به زیج ها و کتاب های هیئت، این بخش را ذیل عنوان کلی «هیئه الأرض» می توان جستجو کرد. تفاوت عمده میان این دو دسته در آن است که در زیج ها این مطالب مشابه مجسطی مدون شده اند اما در کتاب های هیئتْ این مطالب صورت توصیفی به خود گرفته است و از آوردن برهان های هندسی و حل مسائلِ نمونه عاری شده است. در این مقاله با تکیه بر نخستین آثار نجومی نوشته شده توسط دانشمندان اسلامی -منظور آثار نوشته شده در سده های سوم تا پنجم هجری است- تکوین موضوع جغرافیای ریاضی در این آثار بررسی شده است.
۸.

استفاده از چراغهای روغنی بنوموسی برای کمک به تدریس و تفهیم کنترل خودکار (چراغ روغنی با فتیله خود تنظیم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۸۶
یکی از مباحث مهم حوزه مهندسی، سامانه های کنترل خودکار با بازخورد یا بدون آن است. از منظر غالب استادان و دانشجویان این موضوع از مباحث کمابیش جدید و پیشرفته مهندسی محسوب می شود و لذا از حوزه های جوان در تاریخ مهندسی تلقی می شود. در این مقاله نشان داده می شود که ایده کنترل خودکار پیشینه دیرینه ای در تاریخ مهندسی دارد و یکی از برجسته ترین مهندسان ایرانی را باید پیش قراول مبحث کنترل خودکار دانست.  با هدف آشناسازی استادان و دانشجویان مهندسی با مبحث کنترل خودکار، مقاله حاضر به معرفی چراغهای روغنی با کنترل خودکار، که در کتاب الحیل بنوموسی تشریح شده است، می پردازد. نخست پیشینه کتاب الحیل و فشرده ویژگیهای علمی آن بیان می شود. سپس اشاره ای به پیشینه کنترل خودکار در تاریخ مهندسی می شود. پس از آن سه چراغ روغنی از چهار چراغ به اختصار معرفی می شود. در انتها و به عنوان نمونه، چراغ روغنی با فتیله خودتنظیم به تفصیل تشریح می شود. در این مقاله پیشنهاد شده است که با استفاده از طرحهای بنوموسی می توان موضوع کنترل خودکار را به دانشجویان بهتر تفهیم کرد و در تدریس از آن بهره گرفت.
۹.

ارزیابی ساخت و کاربرد سلاح آتشین در عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۸۲۵ تعداد دانلود : ۳۴۶
به هنگام تأسیس حکومت صفوی سلاح آتشین عاملی مهم و تعیین کننده در جنگ ها بود. صفویان پس از جنگ چالدران به این موضوع آگاهی کامل یافتند و در طول دوره حکومت خویش توجه خاصی به ساخت و کاربرد توپ و تفنگ داشتند. پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که صفویان در زمینه ساخت و کاربرد سلاح آتشین به چه پیشرفت هایی رسیدند؟ در این مقاله تلاش خواهد شد تا با استناد به منابع دست اول تاریخی و با رویکرد مطالعه تحلیلی-توصیفی به این پرسش پاسخ داده شود.
۱۰.

سنت علمی در تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تمدن اسلامی تاریخ تمدن نظام علمی اصول و قواعد علمی سنت علمی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ تمدن اسلامی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : ۲۹۱۰ تعداد دانلود : ۲۰۷۲
تمدن اسلامی به اذعان مورخان علم منشأ بسیاری از تحولات علمی و فناورانه کنونی و قرن ها هدایتگرِ مبدعِ فعالیت های علمی بوده است. پرسش اساسی آن است که نظام علمی حاکم بر تمدن اسلامی از چه ویژگی هایی برخوردار بوده که توانسته خود را به عنوان کانون پیشرو و درون زای دانش به جهانیان معرفی کند. پاسخ در سنت مترقی دانشمندان مسلمان در کسب معرفت علمی نهفته است. روش ها و قواعدی که براساس آن به کسب معرفت می پرداختند و سنت هایی که در نظام تعلیم و تحقیق تمدن اسلامی ریشه دوانده بود و همچنان بروز، معتبر و قابل استفاده در نحوه دستیابی به دانش اصیل، شیوه گسترش مرزهای علوم و پدیدآوری حوزه های جدید علمی است. این مقاله، اصولی را معرفی می کند که شاکله اصلی سنت علمی در تمدن اسلامی را تشکیل داده است. بخشی از مباحث «سنت علمی» در مقوله «روش علمی» در تمدن اسلامی قرار می گیرد که زمینه را برای گسترش و تعمیق بحث فراهم می آورد.
۱۱.

مفهوم صنعت و فناوری از دیدگاه متفکران مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: فناوری صنعت تمدن اسلامی فلسفه فناوری علم حیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۷۷ تعداد دانلود : ۸۷۳
این مقاله تلاش دارد که سابقه مفهوم صنعت و فناوری را در ادبیات علمی تمدن اسلامی بکاود و اگر نظریه ای پرداخته شده است، آن را با ادبیات جدید باز بنمایاند. پرسش اساسی این است که آیا در تمدن اسلامی، مفاهیم صنعت و فناوری توسط متفکران مسلمان مورد بحث و تحلیل واقع شده است یا خیر؟ به استناد آثاری که دانشمندانی مانند فارابی، اخوان الصفا، ناصرخسرو، ابن خلدون، خواجه نصیرالدین طوسی و میرفندرسکی بر جای نهاده اند، می توان نشان داد که آنها مبانی نظری و اصول برهانی مستحکمی برای صنعت و فناوری پدید آورده اند. این مقاله به مصادیق و شاخه های مختلف صنعت نمی پردازد، بلکه به ماهیت، اهداف، کارکردها، انواع، و تأثیرات آن توجه می کند. از این رو، مباحث مقاله را باید کمابیش در حوزه فلسفه فناوری گنجاند و آن را از مباحث فلسفه مضاف محسوب کرد. مهم ترین نتیجه گیری مقاله آن است که نظریه های پرداخته شده توسط دانشمندان مسلمان درباره صنعت، می تواند بخشی از فلسفه صنعت و فناوری را در دوره اسلامی تشکیل دهد.
۱۲.

استفاده از نوسانگر هیدرولیکی بنوموسی برای تدریس ارتعاشات واهلشی (جام تانتالوس ونوسانگرهیدرولیکی بنوموسی)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۶۸
  یکی از نمونه هایی که در ابتدای کتب و مقالات علمی در باره نوسانات واهلشی معرفی می شود، منبع حاوی مایع و یک سیفون ساده است که به جام تانتالوس مشهور است. پیگیری نگارنده مقاله نشان داده است که منشأ تاریخی مستندی برای این جام نمی توان یافت و احتمالاً از اواخر قرن هجدهم یا اوایل قرن نوزدهم این جام به عنوان یک وسیله آزمایشگاهی در مراکز آموزشی و تحقیقاتی اروپا معرفی شده است. در سی و دومین طرح در کتاب الحیل احمد بن موسی عملاً دستگاهی معرفی می شود که وسیله ای با همان عملکرد، امّا کامل تر از جام تانتالوس است، دستگاهی که در این مقاله "نوسانگر واهلشی هیدرولیکی بنوموسی" نامیده شده است. دراین مقاله نخست سابقه کتابالحیل وفشرده زندگی مؤلف کتاب؛یعنی احمد بن موسی بن شاکر خراسانی بیان شده است. سپس، سوابق تاریخی و علمی جام تانتالوس بررسی و پس از آن کارکرد جام تانتالوس تحلیل و در انتها، نوسانگر هیدرولیکی بنوموسی مبتنی بر واهلش به تفصیل تشریح شده است. نویسنده این مقاله مدعی است که بنوموسی اولین مهندسی بود که سیستم نوسانگر واهلشی را در یک دستگاه مکانیکی به کار گرفت. علاوه بر این، در این مقاله نشان داده شده است که با استفاده از نوسانگر هیدرولیکی بنوموسی می توان پدیده های ارتعاشی را به دانشجویان بهتر تفهیم کرد.  
۱۳.

دارالفنون و نقش و جایگاهش در آموزش علوم و فنون نوین نظامی در عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۷۴۴ تعداد دانلود : ۴۱۵
دارالفنون اولین کانون آموزش های نوین است که نظام مند و هدفدار به آموزش علوم و فنون جدید نظامی پرداخت. آموزش علمی و عملی به شاگردان مدرسه و نیز افواج و صاحب منصبان نظام، تألیف و ترجمه کتاب در حوزه نظامی، امتحان ها و مشق های منظم و تربیت نسلی از شاگردان در حوزه علوم و فنون جدید نظامی و گسترش آموزش های مربوط به آن، از جمله دستاوردهای ارزشمند این مدرسه به شمار می آید. گفتنی است که اوج موفقیت و تأثیرگذاری دارالفنون مربوط به چند سال نخست پس از تأسیس آن (1268-1276ق) است و پس از آن به تدریج دچار رکود گردید. در این مقاله، سعی بر آن است که روند آموزش علوم و فنون جدید نظامی در دارالفنون عصر ناصری بررسی گردد. چگونگی و روش آموزش، عملکرد معلمان، رشته های آموزشی، شاگردان و تألیف ، ترجمه و چاپ کتاب های نظامی، مهم ترین مباحث بررسی شده در این پژوهش است.
۱۴.

پدیده انتشار صوت در قراضه طبیعیات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ابن سینا موج قراضه طبیعیات انتشار صوت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی فلسفه مشاء
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات کتابشناسی
تعداد بازدید : ۱۷۳۸ تعداد دانلود : ۸۳۶
مبحث تولید و انتشار و آشکارسازی و فهم صوت از پدیده های مهم و کمابیش پیچیده طبیعی به شمار می رود؛ به همین علت، کمتر دانشمندی در تمدن های باستانی و میانه به آن پرداخته است. کتاب قراضه طبیعیات منسوب به ابوعلی سینا در فرازهایی، به سبک پرسش و پاسخ، این مهم را مورد بحث قرار داده است. با بررسی سابقه صوت در آرا و نظریات دانشمندان پیشین و بازنویسی متن نظریات ابن سینا درباره پدیده صوت، نکات علمی مندرج در نظریه ابن سینا با زبان علمی روز و مبتنی بر قواعد و مبانی فیزیک معاصر تشریح می شود. ابوعلی سینا کاملاً بر پاره ای از اصول انتشار موج صوتی آگاهی داشته است و با توجه به مثال هایی که ارائه می کند، مشخص می شود که از طبیعت موجی صوت و نحوه انتشار آن در اجسام جامد و مایع و گاز نیز آگاهی داشته است.
۱۵.

ترازهای کرجی؛ نمونه های کاربردی برای استفاده در کلاسهای درس و رشته مهندسی نقشه برداری

نویسنده:
تعداد بازدید : ۸۹ تعداد دانلود : ۵۷
در مقاله حاضر یکی از مهم ترین کتابهای مربوط به مهندسی تمدن اسلامی، که ریاضیدان و مهندس برجسته ایرانی به نام کرجی آن را در قرن پنجم ه / یازده م. نوشته است، معرفی شده است. هدف اصلی در این مقاله نشان دادن این واقعیت است که چگونه با گذشت حدود هزار سال از تألیف کتاب، بخشهایی از آن را به عنوان سابقه تاریخی و بخشهایی را به عنوان مقدمه ورود به بحث علمی و نیز مستقیم یا غیر مستقیم در کلاسهای درس نقشه برداری می توان استفاده کرد. بدین ترتیب، با استفاده از نمونه ها و مثالهای مندرج در این کتاب مباحث جدید علمی را برای دانشجویان مهندسی عمران و نقشه برداری می توان تشریح و تفهیم کرد. در این مقاله با توجه به کتاب "استخراج آبهای پنهانی" تألیف کرجی،  ابزارهای نقشه برداری تشریح شده در کتاب به عنوان نمونه انتخاب و به دو نوآوری مهم در طراحی، ساخت و استفاده از ابزارهای نقشه برداری اشاره و در نهایت، مباحث مورد استفاده در کلاسهای درس، پیشنهاد شده است.
۱۶.

مثالهای کاربردی از کتاب معیارالعقول برای استفاده در کلاسهای درس رشته مهندسی مکانیک

نویسنده:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۸۰
 هدف اصلی مقاله حاضر نشان دادن این واقعیت است که چگونه می توان با استفاده از نمونه ها و مثالهای مندرج در کتب علمی قدیم تمدن ایران و اسلام مباحث جدید علمی را برای دانشجویان مهندسی تشریح و تفهیم کرد. برای این منظور، کتاب معیارالعقول منسوب به ابن سینا مورد توجه قرار می گیرد و اهرمهای ساده و مرکب تشریح شده در کتاب برای مثال، انتخاب می شود. در خلال تحلیل رفتار این دو نوع اهرم، مفاهیم متعدد جدید علمی معرفی و تشریح می شود.
۱۷.

«مکان» و «خلاء» از دیدگاه ابوعلی سینا و ابوالبرکات بغدادی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حرکت ارسطو جسم ابن سینا مکان خلاء ابوالبرکات بغدادی ملاء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۲۱ تعداد دانلود : ۱۰۰۷
مکان فضایی است که جسم در آن قرار می گیرد و خلاء حالتی است که این فضا از هر گونه ماده فیزیکی خالی می شود. امروزه این دو مفهوم تقریبا بدیهی انگاشته می شوند، اگرچه در دانش جدید نیز این همانی قطعی میان دو مفهوم مکان و فضا وجود ندارد، اولی به جسم برمی گردد و دومی به محیط آن. به طور کلی دو تلقی از مکان وجود داشته است مکان به عنوان سطح خارجی جسم و مکان به عنوان ابعاد سه گانه فضایی که جسم در آن واقع می شود. ارسطو مکان را سطح داخلی جسم حاوی و یا سطح خارجی جسم محوی دانسته است. ابن سینا درصدد اثبات این نظر است که مکان هیولا، صورت بعد یا خلاء نیست، بنابراین نهایت سطح یاد شده است. او برای تثبیت این مفهوم، با انواع دلایل به رد خلاء اقدام می کند. ابوالبرکات بغدادی می گوید که به همان دلایلی که مکان می تواند سطح باشد حجم نیز می تواند باشد، بنابراین مکان همه حجمی است که جسم در آن واقع می شود. به نظر می رسد در این میان ابن سینا و ابوالبرکات هر یک نماینده یکی از دو تلقی از مکان هستند در مورد خلاء نیز که ابن سینا آن را ناممکن می شمارد ابوالبرکات به تفصیل نظر او را رد می کند و درصدد اثبات امکان خلاء است.
۱۸.

فارابی، علم حِیَل و فلسفه فناوری

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: فارابی علل اربعه فلسفه فناوری علم حیل اجسام مصنوعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰۳ تعداد دانلود : ۷۳۳
پرسش اساسی این مقاله آن است که آیا در تمدن ایران و اسلام مفهوم فناوری و یا چیزی شبیه به آن مطرح بوده است یا خیر؟ پاسخ این تحقیق مثبت است و فرضیه نگارنده بر آن است که فارابی برای اولین بار مفهوم فناوری را به صورت علمی مطرح کرده و پیرامون آن نظریه پردازی کرده است. در این مقاله تعاریف فناوری مطرح و سپس از رابطه علم و فناوری سخن خواهد رفت و آنگاه به شرح بیان فارابی از علم حیل و نتایج حاصل از آن پرداخته میشود. همچنین بر این نکته تأکید می شود که با توجه به تعریف و توصیف فارابی از علم حیل، نزدیکترین معادل جدیدِ این مفهوم، فناوری است. در پایان به مفهوم علل اربعه در اجسام مصنوعی توجه می شود که بخشی از فلسفه فناوری جدید است. برخلاف ادبیات جدید فناوری که هایدگر را نخستین فردی میداند که علل اربعه ارسطویی را در مفهوم فناوری به کار گرفت، نشان داده شده است که فارابی قرن ها پیش از علل اربعه در اجسام مصنوعی سخن گفته است.
۱۹.

صنعت از دیدگاه امام جعفر صادق(ع)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: فناوری صنعت امام صادق(ع) فلسفه فناوری تحف العقول

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ تمدن اسلامی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
تعداد بازدید : ۱۹۶۱ تعداد دانلود : ۹۴۰
بهره گیری هوشمندانه از منابع علمی تمدن اسلامی، به ویژه توجه به متون دینی و استنتاج اصول و قواعد علمی در رشته های مختلف، می تواند در بومی سازی منابع آموزشی و کمک آموزشی راهگشا باشد. تصور عمومی و اولیه دانشجویان و اساتید بر آن است که پیشوایان دین مبین اسلام بیشتر به حوزه فقه، اخلاق، عرفان و بخش هایی از علوم عقلی محض پرداخته، و نسبت به دانش تجربی به ویژه حوزه های کاربردی آن بی توجه بوده اند. مقاله پیش رو درصدد بیان غنای مکتب ائمه و توجه ایشان به مسائل مهم زندگی فردی و اجتماعی انسان هاست؛ ازاین رو، پس از طرح بیانات امام جعفر صادق(ع) از کتاب گران سنگ تحف العقول درباره صنعت و مصنوعات صنعتی، در حد اولیه به تشریح آن خواهیم پرداخت. در این مقاله نشان داده می شود که حضرت با دید مثبت نسبت به صنایع و تأیید عمومی و همه جانبه بر آن، دو دسته قیود برای مصنوعات قائل اند: توجه به منع های شرعی که بخش بسیار معدودی از صنایع را دربرمی گیرد؛ و قیود اخلاقی.
۲۰.

آنالیز داده های رصدی و پارامترهای سیّاره ای محیی الدّین مغربی در رصدخانة مراغه (بررسی موردی پارامترهای ساختاری مدار سیّارة زحل)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اوج نجوم رصدی رصدخانة مراغه زحل مقابله میانگین خروج از مرکز

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : ۱۰۲۲ تعداد دانلود : ۵۶۲
محیی الدّین مغربی از معدود اخترشناسان ادوار میانه است که نظام نجومی وی تماماً مبتنی بر مقادیر جدیدی از پارامترهای سیّاره ای است که اندازه گیری داده های رصدی و فرآیندهای محاسبه ای برای تعیین مقدار آنها در رصدخانة مراغه انجام گرفته است. وی جزئیّات رصدها و محاسبات خود را در اثری به نام تلخیص المجسطی شرح داده است. در پژوهش حاضر، داده ها، محاسبات و مقدار نهایی محیی الدّین برای پارامترهای ساختاری مدار سیّارة زحل (خروج از مرکز و موقعیّت نقطة اوج دایرة حامل) با کاربرد دو روش (الف) تحلیل عددی با توجّه به مقادیر نوین و (ب) مطالعة انتقادی در بستر تاریخی بررسی می شود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان