غلامرضا حیدری

هدف: یکی از رویکردهای نوین برنامه­ریزی، برنامه­ریزی راهبردی است که بیشتر سازمان ها به آن گرایش پیدا کرده اند . هدف این مقاله تبیین مبانی برنامه ریزی راهبردی و بررسی دلایل ضرورت استفاده از این نوع برنامه ریزی در کتابخانه­ها و مراکز اطلاع­رسانی است. روش/رویکرد پژوهش: این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای و مطالعه منابع مکتوب و الکترونیکی انجام شده است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی با مشکلاتی از قبیل کمبود بودجه، تغییرات محیطی ناشی از عوامل مختلف علمی و فناورانه، اجتماعی ـ فرهنگی، سیاسی، و اقتصادی روبه رو هستند. نتیجه گیری: کتابخانه ها به عنوان یک سازمان، به شدت از تحولات شتابان در زمینه های مختلف علمی، اجتماعی، اقتصادی، و سیاسی متاثر هستند و همواره با چالش های زیادی مواجه می شوند که ناشی از این تحولات است . کتابخانه ها باید بتوانند خود را با تغییرات مداوم هماهنگ کنند و از آنجا که برنامه ریزی سنتی چنین قابلیتی ندارد، یعنی انعطاف­پذیر نیست و بدون در نظر گرفتن تغییرات آینده و با توجه به شرایط فعلی طراحی شده نمی تواند چندان موثر واقع شود، باید توجه خود را به برنامه ریزی راهبردی معطوف نمایند.

هدف: نشان دادن طرحی کلی از طبقه بندی های دانشمندان دوره اسلامی و رویکرد و جهان بینی این دانشمندان درخصوص تقسیم بندی هایی که ارائه کرده اند. روش شناسی: در این پژوهش از روش کتابخانه ای استفاده شده است و ابراز گردآوری داده ها، اسناد و مدارک فارسی (کتاب ها، مقالات، و پایان نامه ها) است که به مسئله طبقه بندی علوم در دوره اسلامی از دیدگاه دانشمندان این حوزه پرداخته اند. یافته ها: از اواسط قرن دوم تاکنون، طبقه بندی های مختلفی از علوم ارائه شده است. نخستین تلاش جدی مسلمانان برای طبقه بندی علوم، از قرن سوم با کار کِندی آغاز شد. طرح فارابی، گامی اساسی در زمینه طبقه بندی علم در دوره اسلامی به شمار می رود. به دنبال وی سایر دانشمندان این دوره نیز در تکمیل طبقه بندی علوم اهتمام ورزیدند. همین روند به رشد و توسعه علوم انجامید. نتیجه گیری: بیشتراندیشمندان دوره اسلامی، شیوه های پیشینیان را مبنای رده بندی خود قرار دادند؛ و هم راستا با آن نیز، علوم جدیدی را شناسایی کردند و به آنها افزودند. بیشتر طبقه بندی های انجام شده از علوم در این دوره، از عام به خاص انجام شده است و بیشتر دانشمندان مسلمان، مابعدالطبیعه (علوم الهی) را ارجح علوم می دانستند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تدوین الگوی شایستگی های کانونی دانشجویان کتابداری و علم اطلاعات در سطح عمومی و سنجش میزان برخورداری دانشجویان کارشناسی کتابداری و علم اطلاعات دانشگاه فردوسی مشهد از شایستگی های کانونی مورد نظر انجام شده است. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر از نوع نظری- کاربردی، و روش پژوهش سندی- تحلیلی و پیمایشی است. جامعـه پژوهش شامل کلیـه دانشجویان کارشناسی کتابداری و علم اطلاعات دانشـگاه فردوسی مشهد است که در سال 89-1390 مشغول تحصیل بودند. یافته ها: الگوی شایستگی کانونی بررسی شده در این پژوهش شامل دوازده شایستگی کانونی بود. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که در تمامی موارد دانشجویان نیم سال هشتم نسبت به دانشجویان نیم سال دوم وضعیت بهتری دارند و اختلاف بین آنها معنادار است. نتیجه گیری: آموزش بر ارتقاء سطح شایستگی های کانونی طی نیم سال های مختلف تحصیلی اثرگذار بوده است. در پایان طراحی برنامه درسی براساس مدل مارپیچ مضاعف و با درنظرگرفتن شایستگی ها در دو سطح عمومی و تخصصی، به عنوان مبنایی برای برنامه ریزی درسی در دوره کارشناسی کتابداری و علم اطلاعات پیشنهاد شد.

آنچه در این پژوهش مورد توجه قرارگرفته است، بررسی مملکت داری و حکومت و شیوه کشورداری با توجه به سخنان امیرالمؤمنین علی (ع) در نهج البلاغه و خواجه نظام الملک توسی در سیاست نامه با تکیه بر اخلاق و مسئولیت های حاکمان است. چگونگی تحقق اهداف و آرمان های حکومت و نیاز آن به حاکمی با ویژگی ها و توانمندی های خاصّ تربیتی، اخلاقی، علمی، عقیدتی و سیاسی، تعامل و تأثیر باورهای دینی در شیوه کشورداری، بهره گیری از اصول انسانی در رفتارهای حکومتی و در نهایت، مقایسه و تطبیق اصول حکومت و مملکت داری در دو اثر ادبی- سیاسیِ نهج البلاغه امام علی (ع) از سرزمین عرب و سیاست نامه خواجه نظام الملک توسی از سرزمین پارس از مواردی است که در این پژوهش بدان پرداخته شده است. در این مقاله، ضمن بررسی ابعاد گسترده حکومت داری در نهج البلاغه و بیان تأثیرات آن بر سیاست نامه (سیرالملوک) که از کتب ادبی و سیاسی ارزشمند ایرانی است، به مقایسه دیدگاه های این دو کتاب در زمینه اخلاق و مسئولیت های حاکمان پرداخته می شود. بررسی های تطبیقی و دست آوردهای این مطالعه نشان می دهد که امام در هر شرایطی کتاب آسمانی را سرلوحه کار خویش قرار می دهد، اما خواجه در زمانی که هویت ایرانی اسلامی در معرض چپاول ترکان سلجوقی در گیرودار نابودی است، آرمان خواهی ایران باستان را به واقع بینی سیاسی اسلامی پیوند می دهد. امام در هر شرایطی در جستجوی اصل عدالت است و خواجه در هر شرایطی در جستجوی اصل سیاست. تأثر خواجه از کلام و منش امام علی (ع) در بخش هایی از کتاب او کاملاً مشهود است. هر دو هدف تعریف شده یکسانی را دارند اما در شیوه اجرا و راه رسیدن به آن متفاوت عمل می نمایند.

صائب با هنر بی نظیر خویش، پیکره شعر را با تار و پود مضمون و ایهام و تشبیه و استعاره و مراعات النظیر چنان درهم می بافد و می تند که هوش هر خواننده ای را از سر می برد، چنان که بی اختیار به ایجاز و اعجاز کلامی و مضمون پردازی شاعر اقرار می کند. در ذهن صائب، همه چیز و همه حالات و همه موجودات، دست مایه مضمون آفرینی است. او بر این باور از هر آنچه دیده و شنیده، مضمون تراشیده و آن را در هاله و طیفی از مضامین گوناگون و بکر و نامکرر بازسازی و بازپروری کرده و به خواننده خود ارایه داده است. اشعار و ابیات صائب تنها در حیطه جفت های گردان سرگردان نیست، بلکه در دامنه و افقی وسیع پا از مرز دوتا بودن بیرون می نهد و تا افق پنج و شش عنصری هم پیش می رود. هدف در این مقاله، ارایه یک الگوی منظم و مرتب و منسجم و جامع، در مجموعه اشعار صائب به عنوان شاعر تمام عیارِ سبک هندی و نمونه بارز و شناخته شده مضمون آفرینی است تا با سرمشق قراردادن این الگو، بتوان یک طرح و معیار کاملا علمی برای طبقه بندی عناصرِ مضمون سازِ اشعار شاعران دیگر ارایه نمود.

بی شک صائب تبریزی یکی از پرکارترین، پر اثرترین، بلند اندیشه ترین و موشکاف ترین و مضمون آفرین ترین شاعران ادب پارسی و یکی از معروفترین شاعران سبک هندی است. صائب به پشتوانه فکر دقیق، ذهن روشن و خلاق و اندیشه نکته سنج، از بهترین های ادبی ایران است. صائب شبکه های به هم تنیده مضامین ذهنی خویش را با الهام از ایهام ظاهری و درونی عبارات و دور نمای تلمیحی واژه ها، در بوم نقاشی کلام خود به تصویر می کشد و آیینه تمام نمای ظرافتها، ریزه کاریها، نکته سنجیها، و باریک اندیشی های شیوه نوین می گردد. او از کنار طبیعت عالم وجود، به راحتی و آسانی نمی گذرد بلکه می ایستد، از آن الهام می گیرد، مضمون و موضوع و خمیرمایه کار خود قرار می دهد و جامه هنری بر آن می پوشاند و در ساختار دو کفه ای عینی و ذهنی، معادله ای برای آن ترسیم می کند تا به همین دستاویز، رنگ تمثیل و تعلیل هنری را در اشعار خود پررنگتر و خواننده را مسحور ظرافت کلام و سخن خود نماید. ویژگی مهم عدم ارتباط بین بیت ها سبب شده تا بنای شعرهای این سبک بر تک بیت ها استوار شود و در نتیجه، رواج بیت های آن بین مردم بیشتر از سبکهای دیگر باشد، بطوری که اکثر بیت هایی که در بین مردم به عنوان شاهد یا ضرب المثل به کار می رود از شاعران سبک هندی است. مصراع برجسته از موتیوهای رایج در شعر صائب است. شعر های سبک هندی که عمدتا غزل هستند مبتنی بر بیت است و ارزش هر شعر در بیت های آن است. بسامد به کارگیری اسلوب معادله در اشعار صائب بسیار بالاست. هرچند تناقض گویی در بین شاعران پرکار اجتناب ناپذیر است، ولی تناقض گویی صائب در بین این نوع از شاعران، از شهرت خاصی برخوردار است. در تمثیلهای صائب ارتباط معمولا دو جزیی است، یعنی دو جزء در مصراع اول با دو جزء در مصراع دوم با یکدیگر مرتبط می شوند و معادله شعری را برقرار می کنند. گاهی ارتباط بین اجزای دو مصراع سه جزیی می شود و گاهی ارتباط ها از این هم بیشتر می شود. یکی از مختصات چشمگیر شعر صائب در حوزه ترکیب ها، بسامد بالای ترکیب های استعاری است که از رهگذر شخصیت بخشیدن به اشیا حاصل می شود. از ویژگیهای منحصر به فرد صائب و دیگر شاعران این سبک، نحوه به کارگیری از ساختی خاص از ایهام در بسامدی بسیار بالاست که در آن ترکیبات اسمی و فعلی، به دو یا چند معنی بیان می شوند. صائب همانند شاعران سبک هندی در استعمال ترکیبات خاص که از ویژگیهای سبکی این دوره محسوب می شود، فروگذاری نکرده است.

ارزیابی میزان کارایی یا ناکارآمدی برنامه­های آموزشی نسبت به فلسفه آنها، نیازها، شرایط اجتماعی، مسائل اقتصادی، فناوری روز و بازار کار در تمامی حوزه های دانش، امری بدیهی و جاافتاده است. بازنگری در برنامه آموزشی کتابداری و علم اطلاعات نیز به دلیل ارتباط تنگاتنگ آن با مسائل، موضوعات و فناوری روز، اهمیت بسیاری دارد. بررسی نوشتارهای حوزه کتابداری و علم اطلاعات در ایران نشان می­دهد تمامی صاحب نظران و پژوهشگران، برنامه­های آموزشی این حوزه را با تحولات جاری و نیازهای جامعه ناهماهنگ دانسته و خواستار بازنگری در این برنامه­ها شده­اند؛ به طوری که ضرورت بازنگری در نظام آموزشی کتابداری و علم اطلاعات به صورت یک مفهوم کلیشه­ای درآمده است. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی موانع و مشکلات آموزشی کتابداری و علم اطلاعات در ایران و ارائه راهکارهایی به منظور بهینه سازی نظام آموزشی کنونی در این حوزه است. در این نوشتار، ده مورد از مهم ترین موانع آموزشی کتابداری و علم اطلاعات و راهکارهای غلبه بر آنها ارائه و تحلیل شده است. مقاله حاضر، بخشی از یک برنامه پژوهشی وسیع و مقدمه ای برای حرکت در مسیر تدوین چارچوبی برای آموزش کتابداری و علم اطلاعات در ایران به شمار میآید. با بررسی و تحلیل موانع و ارائه راهکارهای غلبه بر آنها، دیدگاه کلی و جدیدی شکل میگیرد که ما را به سوی یک نگرش جدید و نظام مند نسبت به آموزش در این حوزه، هدایت میکند

پیش فرضهای معرفت­شناختی، امور مفروضی هستند که به صورتی کم و بیش آگاهانه یا ناآگاهانه و اعم از اینکه پژوهشگران و استفاده­کنندگان از نتایج پژوهشها، نسبت به آنها آگاه باشند یا نباشند، در ورای فعالیتهای نظری و عملی حضور دارند و حتی بدیهی فرض می­شوند. ریشه بسیاری از اختلاف نظرها، انتقادها و مسائلی که امروزه درباره استفاده از روشها، شاخصها و فنون علم­سنجی در ارزیابی فعالیتهای علمی وجود دارد و باعث تردید در مبانی و چارچوب نظری و کاربردهای عملی آن گردیده است، به نبود توافق بر پیش فرضهای بنیادین معرفت­شناختی باز میگردد. از این رو، در راستای ایجاد اجماع هر چه بیشتر در بین پژوهشگران و توجه جامع به ابعاد مختلف ارزیابی فعالیتهای علمی ـ و نه سنجش ناقص و یک سویه علم و پژوهش ـ باید با شناسایی و به پرسش گرفتن پیش فرضها، به بررسی مجدد آنها و فراهم نمودن زمینه­ای برای تحلیل پیش فرضهای بنیادین پرداخت. این کار به ادراک بهتر وضعیت کنونی در این حوزه می­انجامد و جایگاه واقعی این حوزه را روشن­تر خواهد ساخت. از طرفی، استحکام مبانی نظری و عملی علم سنجی، مستلزم معماری و بازسازی پایه­های آن بر اساس پیش فرضهایی معتبر است. از این رو، تحلیل پیش فرضهای معرفت شناختی علم­سنجی، مبانی مستحکم تری برای آن فراهم خواهد کرد، و زمینه­های نظریه­پردازی و حتی عملیاتی شدن نتایج پژوهشها را تسهیل می­نماید. پژوهش حاضر در این راستا و برای نخستین بار به صورت نسبتاً جامع، به شناسایی، دسته­بندی، تبیین و تا حد امکان تحلیل پیش فرضهای معرفت­شناختی علم­سنجی پرداخته است.

یکی از مهم ترین روش های کمی و حوزه های پژوهشی در کتابداری و علم اطلاعات، حوزه علم سنجی و اطلاع سنجی است که در چهار دهه اخیر رشد فزاینده ای یافته است، به طوری که مطالعه در هر یک از مقوله های آن مستلزم بررسی نوشتارها و پژوهش های زیادی است. امروزه علم سنجی در توصیف، تبیین و پیش بینی وضعیت علمی پژوهشگران، گروه های آموزشی و پژوهشی، دانشگاه ها، سازمان ها و کشورها در عرصه های گوناگون ملی و بین المللی کاربردهای فراوانی یافته است. اگر چه موفقیت های بسیاری در این حوزه به دست آمده است، اما موانع و دشواری های چالش برانگیز زیادی نیز فراروی پژوهشگران حوزه مذکور قرار دارد.چالش های پیش روی حوزه علم سنجی با رویکردهای مختلف قابل بررسی است. در این مقاله، به روش کتابخانه ای و با رویکردی جامع و انتقادی، جنبه های مثبت و منفی مطالعات مربوط به حوزه علم سنجی با نگاهی موشکافانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و در نهایت مهم ترین کاستی ها و موانع مطالعات حوزه علم سنجی و برخی راهکارهای مقابله با این مشکلات، به صورت طبقه بندی شده، در چهار مقوله زیر ارایه شده است:.1 ضعف مبانی و فقدان پشتوانه محکم و عمیق نظری، فلسفی و معرفت شناختی2. مشکلات روش شناختی و دشواری های خاص حوزه ای مانند مسایل مربوط به استنادها و تحلیل استنادی3. آشفتگی و ابهام در واژگان و اصطلاح شناسی، و 4. محدودیت ابزارهای سنجش علم از جمله ISI در سنجش واقعی علم و تولیدات علمی.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی نگرش کتابداران و کارکنان کتابخانه های عمومی تحت پوشش نهاد کتابخانه های عمومی شهرستان کرمان نسبت به خصوصی سازی انجام گرفته است. روش: روش به کار رفته در این پژوهش پیمایشی- توصیفی است. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه ی پایان نامه ی خورشید (1377) استفاده شد. این پرسشنامه نظر کتابداران و کارکنان را در 6 بُعدِ فردی، اقتصادی، فرصت پیشرفت عادلانه، امنیت شغلی، قوانین دولتی و از خود گذشتگی می سنجد. ضریب پایایی بهدست آمده برای این پرسشنامه 934/0 است. جامعه ی پژوهش شامل کلیه ی کتابداران و کارکنان کتابخانه های عمومی تحت پوشش نهاد کتابخانه های عمومی شهرستان کرمان در سال 1390 می باشد. یافته ها: یافته های پژوهش حاضر نشان داد که کتابداران در بُعدِ فردی آگاهی و علاقه ای نسبت به خصوصی سازی ندارند. در بُعدِ اقتصادی، کتابداران معتقدند که خصوصی سازی سبب گسترش منافع اقتصادی سازمان و کشور می شود. در بُعدِ فرصت پیشرفت عادلانه، کتابداران اعتقاد ندارند که خصوصی سازی فرصت پیشرفت عادلانه را به همه می دهد. در بُعدِ امنیت شغلی، کتابداران اظهار داشتند که خصوصی سازی امنیت شغلی آنها را حفظ نمی کند. در بُعدِ قوانین دولتی، کتابداران موافق اصلاح قوانین دولتی جهت تسریع روند خصوصی سازی هستند؛ و در نهایت در بُعدِ از خود گذشتگی، کتابداران حاضر به قربانی کردن عقاید و افکار خود به منظور پیشرفت سازمان هستند. ارزش/اصالت: پژوهش حاضر برای نخستین بار است که نظر کتابداران و کارکنان کتابخانه های عمومی را نسبت به خصوصی سازی می سنجد و از این جنبه متفاوت می باشد.

"این مقاله خلاصه ای است از یک طرح پژوهشی که در آن تلاش می شود مسائل و مشکلات اجرای برنامه بیمه اجتماعی روستائیان همراه با پیشینه تاریخی فعالیت های تأمین اجتماعی روستائیان در ایران بررسی گردد. به همین منظور، نخست مبانی نظری تأمین اجتماعی در جامعه روستایی تبیین می گردد و در همین راستا، دو مفهوم (مسئله ریسک و تأمین اجتماعی روستایی، و تورهای ایمنی اجتماعی در مناطق روستایی) موردتأمل قرار می گیرد. آنگاه، مولفه های تأمین اجتماعی روستایی از منظر سازمانهای بین المللی بررسی می شود. در بخش بعدی مقاله، اهم ضرورت ها و الزامات مربوط به تأمین اجتماعی روستاییان در ایران بررسی می گردد؛ این ضرورت ها عبارتند از: شرایط اقلیمی و طبیعی حاکم بر مناطق روستایی؛ کمبود و نابسندگی عوامل تولید؛ اثرات ناشی از ناامنی ماهوی در شرایط تولید کشاورزی و حوادث غیرمترقبه؛ ساختار معیشتی بهره برداری فرد و دهقانی در برابر ریسک؛ الزامات فرهنگی و مذهبی حاکم بر مناطق روستایی؛ مشکلات و پیامدهای آسیب شناسانه ناشی از اجرای برنامه های توسعه در مناطق روستایی؛ و اثرات پدیده جهانی شدن بر تأمین اجتماعی روستاییان. در بخش پنجم مقاله، تأمین اجتماعی سنتی در جامعه روستایی ایران به مثابه طبیعی ترین واکنش در برابر شرایط نامساعد اقلیمی و محدودیت های تولید زراعی حاکم بر جامعه کشاورزی ایران، تشریح می گردد. به تصریح مقاله، تأکید و اصراری که آموزه های مذهبی بر حس همکاری و تکامل اجتماعی دارد، سبب ساز نوعی گذشت و ایثار و کمک به هم نوع شده و زمینه مطلوبی برای پذیرش تعاون و فعالیت های جمعی فراهم کرده است. در بخش ششم مقاله، تحول سیاست ها و برنامه های تأمین اجتماعی ایران در دو فاصله سالهای 1340 ـ 1300 و از دهه 1340 تا پیروزی انقلاب اسلامی بررسی می شود. همچنین دلایل ونتایج عدم موفقیت برنامه های تأمین اجتماعی روستاییان قبل از پیروزی انقلاب، به تفصیل تبیین می گردد. آنگاه، تحولات نظام نوین تأمین اجتماعی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی تشریح و ارزیابی می شود. در بخش بعدی مقاله، سازمانها و مؤسسات تأمین اجتماعی فعال در جامعه روستایی ایران و خدمات حمایتی و امدادی آنان به تفصیل موردبررسی قرار می گیرد؛ سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی، بنیاد مستضعفان و جانبازان، بنیادشهید و بنیاد 15 خرداد، در همین چارچوب ارزیابی می شوند. در بخش پایانی (نتیجه گیری) مشخصات و بایسته های یک سیستم جامع تأمین اجتماعی روستاییان در ایران، بیان و تشریح می گردد. اجرای برنامه های نظام تأمین اجتماعی به صورت تدریجی و مرحله ای؛ انتخاب مناسب ترین مناطق روستایی کشور برای آغاز عملیات اجرایی تأمین اجتماعی؛ اجرای پایلوت های آزمایشی برای عملیات بیمه گری به منظور برطرف کردن نواقص احتمالی و چالش های موجود؛ اجرای برنامه های ترویجی ـ آموزشی در زمینه ضرورت وجود یک نظام تأمین ـ بیمه ای در جامعه روستایی؛ بررسی پیرامون انتخاب دستگاه واجد شرایط اساسی و مناسب برای کارگزاری عملیات تأمین و بیمه گری روستاییان؛ حمایت جدی و مستمر از بخش کشاورزی؛ بهره گیری از ساز و کارهای اتکایی مناسب در حمایت از نظام تأمین اجتماعی روستاییان در ایران؛ و اتخاذ سیاست های مناسب جهت تسهیل وصول حق بیمه از روستاییان، هریک به تفصیل موردتوجه قرار می گیرند."

مقدمه: افزایش روزافزون مصرف دخانیات در دنیا سبب شد تا سازمان جهانی بهداشت اولین معاهده سلامتی خود را با عنوان «معاهده بین المللی کنترل دخانیات ( Framework Convention Tobacco ControlیاFCTC )» در سال 2003 در خصوص دخانیات تدوین کند. کلیه امضاکنندگان از جمله ایران متعهد شدند که آن را طی 3 سال به اجرا درآورند. این مطالعه جهت طراحی مدلی برای ارزشیابی اجرای این معاهده در ایران انجام شد.روش بررسی: این مطالعه یک مطالعه کیفی بود که در سال 1387 انجام گرفت و در آن با تعداد 265 نفر از سیاست گذاران، افراد ذینفع و سایر افراد جامعه، مصاحبه به عمل آمد. پس از استخراج کدهای سطح اول و دوم و تبدیل آن ها به کدهای سطح سوم، مفاهیم اصلی مدل ارزشیابی به دست آمد.یافته ها: در مجموع 72 کد سطح سوم جمع آوری شد و به دنبال آن مفاهیم در 12 دسته کلی طبقه بندی شدند. سپس با بررسی نحوه تعامل این دسته ها با یکدیگر، مدل ارزشیابی طراحی گردید.نتیجه گیری: بر اساس مفاهیم و مدل به دست آمده، ارزشیابی اجرای این معاهده در ایران باید در سطوح مختلف و با در نظر گرفتن همه اهداف مرتبط با این مفاهیم انجام گیرد.

مقدمه: یکی از روش های مهم کمی در علوم کتابداری و اطلاع رسانی علم سنجی است ، که در چهار دهه اخیر در سنجش و ارزیابی بروندادهای علمی شاهد پیشرفت های زیادی بوده است. در این پژوهش سعی شده است با استفاده از این روش به ترسیم نقشه تاریخ نگاری مقالات حوزه ی جراحی، نمایه شده در نمایه استنادی علوم در بازه ی زمانی 2000 تا 2010 میلادی پرداخته شود. روش بررسی: این پژوهش از نوع تح لیلی بوده و با استفاده از فنون علم سنجی انجام می شود. جامعه مورد بررسی شامل 83426 رکورد بود که بر مبنای داده های کتابشناختی استخراج شده از پایگاه Web of Science گردآوری شدند. داده ها شامل تمام انواع مدارک منتشر شده در حوزه ی جراحی طی سال های 2000 تا 2010 میلادی بود. مجموعه رکوردها توسط نرم افزار HistCite جهت رسم نقشه ی علم نگاری و تعیین نویسندگان و مقالات دارای بیشترین میزان تأثیرگذاری مورد استفاده واقع شد. یافته ها: کشور امریکا با 41/29 درصد از تولیدات علمی حوزه ی جراحی در بازه ی زمانی 2000 تا 2010 میلادی دارای رتبه ی نخست در تألیف مقالات این حوزه ی بود، همچنین کشور ایران در حوزه ی جراحی با 34/0 درصد تولید علمی در بین کشورهای جهان رتبه 33 و در بین کشورهای خاورمیانه دارای رتبه ی سوم (در بازه ی زمانی 2000 تا 2010) بوده است. از بین گرایش های مهم جراحی، در حدود 85/34 درصد از مقالات منتشر شده، به گرایش جراحی عمومی و 68/14 درصد از مقالات به گرایش CARDIOVASCULAR SYSTEM CARDIOLOGY اختصاص یافته بود. نتیجه گیری: قابل ذکر است که افزایش و بهبود انتشارات حوزه ی جراحی در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی ایران، سیاست های صحیح و کنترل های دقیق از طرف وزارت بهداشت را می طلبد، همچنین دانشمندان حوزه ی جراحی کشورمان، بایستی توجه بیشتری به گرایش و زمینه ی نوظهور لاپاروسکوپی داشته باشند.

به مجموعه حروف الفبایی که یک یا چند حرف از آن ها، به شکل و ترکیبِ (الر، الم، المر، المص، حم، حمعسق، ص، طس، طسم، طه، ق، کهیعص، ن، یس) در ابتدای 29 سوره از سوَر قرآن قرار دارند، حروف مقطعه می گویند. با وجودِ اسرارآمیز بودنِ این حروف، مفسران و قرآن پژوهان به تشریح و تفسیر این حروف پرداخته اند و در این زمینه، نظرها و اقوال متنوعی دارند. شعرا و نویسندگان در ادب پارسی، با عنایت به شکل، حالت و ویژگی حروف مقطعه قرآنی و با تکیه بر ارزش های دینی، اعتقادی، تعلیمی، بیانی و بلاغی این حروف، ضمن بیان فضایل، مفاهیم، محتوا، آموزه ها و حکایات سوَر مربوط به آن، با جلوه های هنری و ادبیِ اقتباس، دَرج، تلمیح و... دست به مضمون آفرینی های بکری زده اند و با خَلق ترکیبات، تعابیر و تصاویرِ نغز، از علایمِ ظاهری حروف، به نحو مطلوب، بهره برده اند و وقتی این تصاویر، مضامین، تعابیر و ترکیباتِ برساخته از حروفِ مقطعه قرآنی و حروف الفبای پارسی را، با چاشنی ایهام، جناس و دیگر آرایه های ظریفِ ادبی درآمیخته اند، ملاحتِ آن را بیشتر نموده اند. در این مقاله، سعی کرده ایم ضمنِ گذری کوتاه به دیدگاه های مفسران، قرآن پژوهان و محققان دینی نسبت به حروف مقطعه قرآنی، با ارائه شواهد شعری و نثری از ساختارها و کاربردهای مشترک و مختلط هنری، ادبی و دینیِ هر دو مقوله حروف در ادب پارسی، جایگاه این حروف را، در خَلق تعابیر و مضامین ادب پارسی، بیشتر بنمایانیم.

امروزه با پیشرفت فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی و پدیدار شدن تأمین کنندگان اطلاعات به اشکال گوناگون به مثابه رقیبی برای کتابخانه ها در فضای دیجیتال و محیط وب، کتابخانه ها با مشکل جدی بحران مشارکت از سوی کاربران خود مواجه شده اند. یکی از جدیدترین راهکارها برای غلبه بر چنین بحرانی بازی وارسازی خدمات کتابخانه ای است. بازی وارسازی را به منزله «کاربست محرک های مرتبط با انجام بازی در بسترهای نامرتبط با بازی» تعریف نموده اند. بر این اساس پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن طراحی نرم افزار بازی وارسازی شده وب سایت کتابخانه ای، به بررسی تأثیر پیاده سازی آن بر مؤلفه های خودتعیین گری کاربران کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر بپردازد. پژوهش حاضر از نوع پژوهش های کاربردی بوده که به روش شبه تجربی تک گروهی با پیش آزمون و پس آزمون انجام می شود. جامعه آماری پژوهش حاضر را تمامی دانشجویان کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر (به استثنای دانشجویان سال اول مقطع کارشناسی) تشکیل می دادند (N=45 ). نخست نرم افزار بازی وارسازی شده کتابخانه دانشگاهی علوم پزشکی بوشهر با نام «سامانه کتاب دان» طراحی شد و سپس میزان اثربخشی سامانه مذکور در مقایسه با نرم افزار اصلی کتابخانه بر روی آزمودنی ها از طریق پرسشنامه استاندارد «مقیاس برآورده ساختن نیازهای مرتبط با تجربه بازیکنان/کاربران» مورد سنجش قرار گرفت. برای تحلیل داده ها از نرم افزار اس پی اس اس 22 استفاده شد. در بخش آمار توصیفی از مؤلفه هایی چون فراوانی، درصد فراوانی، آزمون میانگین، واریانس، و انحراف معیار، و در بخش آمار تحلیلی از آزمون هایی چون تحلیل واریانس یک طرفه، آزمون تی تک متغیره، و تی زوجی استفاده شد . نتایج پژوهش حاضر نشان داد که نرم افزار اصلی کتابخانه به لحاظ میزان انطباق با مؤلفه های خودتعیین گری کاربران با میانگین وزنی 38/3 از سطح پایینی برخوردار است و در مقابل سامانه کتاب دان از نظر میزان انطباق با مؤلفه های خودتعیین گری کاربران با میانگین وزنی 40/5 وضعیت مطلوبی دارد. همچنین میزان اثربخشی سامانه کتاب دان بر تمامی مؤلفه های چهارگانه خودتعیین گری بیش از حد متوسط بود، در حالیکه میزان اثربخشی نرم افزار اصلی کتابخانه بر تمامی مؤلفه های چهارگانه خودتعیین گری به جز مؤلفه «شایستگی» کمتر از حد متوسط گزارش شد. به علاوه، میزان انطباق نرم افزار اصلی کتابخانه با مؤلفه های خودتعیین گری دانشجویان دختر و پسر پایین تر از حد متوسط و میزان انطباق نرم افزار بازی وارسازی شده کتابخانه با مؤلفه های خودتعیین گری آنان در سطح بالایی قرار دارد. با توجه به ضرورت و اهمیت بازی وارسازی در وب سایت کتابخانه های دانشگاهی بایستی مدیران این کتابخانه ها با در نظر گرفتن ساختارها، محرک ها و اجزای بازی و بر پایه نیازهای اساسی روانشناختی کاربران به طراحی وب سایت هایی بپردازند که منجر به مشارکت هر چه بیشتر کاربران در بهره مندی از خدمات اطلاعاتی ارائه شده از طرف کتابخانه ها شود.

هدف: بررسی در نوشتار حاضر،  وضعیت مطالعات در موضوعزمینه  بررسی روش های پژوهش بکاررفته   در متون علم اطلاعات و دانش شناسی در داخل و خارج از کشور. روش شناسی: این پژوهش با رویکرد کتاب شناختی و روش اسنادی- کتابخانه ای انجام شده است. یافته ها: بررسی ها نشان می دهد که  قدیمی ترین مطالعات روش پژوهی در خارج و داخل کشور به ترتیب در سال های 1947 و 1371 انجام شده است. مطالعه ژاولین و واکاری (1990؛ 1993) نقطه عطفی در تاریخ این گونه مطالعات به شمار می آید. مشکل عمده روش پژوهی های داخل کشور، صرف نظر از تعداد و دامنه عملیاتی محدود، عدم امکان مقایسه ناپذیر بودن نتایج به دلیل عدم بهره نگرفتن ری پژوهشگران ایرانی از یک طرح طبقه بندی روش شناختی نظام مند است. فصل مشترک مطالعات داخل و خارج از کشور، یکی استفاده از روش تحلیل محتوا و دیگری، حاکمیت بلامنازع روش های کمّی (به ویژه پیمایش ها) بر ساختار پژوهش های علم اطلاعات و دانش شناسی است که حتی رواج روزافزون استفاده از روش های کیفی نتوانسته بر سیطره آن سایه بیافکند. نتیجه گیری: در ایران، برخلاف دیگر نقاط جهان، پژوهش ها با تنوع روش شناختی همراه نبوده است و در نتیجه، فاصله قابل توجهی میان روش پیمایشی با دیگر انواع روش ها ملاحظه می شود. انتظار می رود روند پژوهشی مطالعات علم اطلاعات و دانش شناسی از سوی پژوهشگران این حوزه به طور جدی دنبال شود و نشریات تخصصی این حوزه در داخل کشور، به صورت دوره ای در قالب انتشار ویژه نامه، به این مبحث بپردازند.