مهدی رفعتی پناه مهرآبادی

مهدی رفعتی پناه مهرآبادی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۶ مورد از کل ۱۶ مورد.
۱.

مفهوم آزادی نزد روشنفکران ایرانی پیش از انقلاب مشروطه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ششم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۲

کلیدواژه‌ها: ایران غرب روشنفکران انقلاب مشروطه مفهوم آزادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴۸ تعداد دانلود : ۱۰۸۶
از زمان آشنایی ایرانیان با غرب در دوره قاجار، آزادی بهعنوان مفهومی اعتباری به کار رفت که معنا و تعریفی خاص و متفاوت از گذشته داشت. در این معنا، روشنفکران دوره ی قاجار؛ بهخصوص عهد ناصرالدینشاه سهم بسزایی در وارد کردن این مفهوم و تطبیق دادن آن با فرهنگ جامعه ی اسلامی ایرانی داشتند. این پژوهش درصدد است تا با واکاوی مفهوم آزادی در آثار متفکران غربی، به مسیر انتقال این مفهوم به ایران، تعریف آن و چگونگی تلاش اندیشه گران ایرانی برای تطبیق این مفهوم با فرهنگ جامعه ی ایران بپردازد و نشان دهد که ظهور اندیشهها و مفاهیم نوآیین؛ از جمله مفهوم آزادی در دوره ی مشروطه، دارای پیشینهای قابل توجه در ایران و اسلام بوده و اندیشه گران ایرانی، با استفاده از ظرفیتها و داشته های فرهنگ خودی، سعی در ارائه تعریفی از آن مطابق با جامعه ی ایرانی داشتهاند. از این رو، آزادی مورد ادعای اندیشه گران غربی در فرهنگ ایرانی اسلامی پیشینه و مفهوم خاص خود را داشته و قابلیت عملی شدن اقسام مختلف آن چون آزادی بیان، عقیده و قلم را داراست. لذا ظهور آنها در دوره مشروطه آنی و بیمقدمه نبوده است.
۲.

تأثیر سیاست های کشاورزی دولت ایران بر بهره برداری از آب های زیرزمینی در دوران برنامه های عمرانی(1357-1327ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۵ (پیاپی ۱۲۵)

کلیدواژه‌ها: برنامه های عمرانی پهلوی دوم بحران آب های زیرزمینی سیاست های کشاورزی توسعه ناپایدار

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم اقتصادی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم اجتماعی
تعداد بازدید : ۱۲۵۵ تعداد دانلود : ۵۳۳
از زمان تنظیم برنامه های عمرانی یکی از اهداف اصلی این برنامه ها توسعه کشاورزی ایران و افزودن بر سطح زیر کشت اراضی بود. به این منظور طرح های مختلف آبیاری به اجرا درآمد و توجه به آب های زیرزمینی به علت صرفة اقتصادی آن ها شکل ویژه ای به خود گرفت. در این دوران دولت با اختصاص اعتبارات و وام های مختلف کوشید از آب های زیرزمینی بهره برداری بهتری کند و سیاست مشخصی را جهت حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق به مرحله اجرا درآورد. در این پژوهش سعی بر آن است تا با واکاوی این سیاست به تأثیر سیاست های کشاورزی دولت بر بهره برداری از منابع آب های زیرزمینی پرداخته و نشان داده شود که به دلیل اجرای الگوی توسعه ناپایدار و سیطره نگاه ابزاری به منابع طبیعی و نیز توجه به صرفه اقتصادی منابع آب زیرزمینی، این سیاست ها بدون در نظر گرفتنِ توان واقعی آب های زیرزمینی به اجرا درآمد و همین امر منجر به پایین رفتن سطح این منبع گردید. همچنین از آنجا که دولت صرفاً جنبه اقتصادی و ابزاری منابع آب را جهت توسعه کشاورزی و رشد اقتصادی در نظر داشت، اجرای این سیاست هرگز متوقف نگردید و تا امروز ادامه یافته است.
۳.

جایگاه خاندان نایب الصدر شیرازی در تحولات فرهنگی و سیاسی دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۹)

کلیدواژه‌ها: خاندان نایب الصدر قاجار جایگاه فرهنگی و سیاسی شیراز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰۳ تعداد دانلود : ۷۶۹
یکی از مسائل مهم تاریخ ایران، جایگاه خاندان دیوانی و محلی و چگونگی تعامل و روابط آنان با مردم و دولت مرکزی است. خاندان نایب الصدر شیرازی، از خاندان محلی و طریقت مدار شهر شیراز، در دوره ی قاجار به شمار می روند که در تحولات سیاسی و فرهنگی این دوره نقش بسزایی ایفا نموده اند. علل رسوخ این خاندان در اهالی شیراز و تأثیرات فرهنگی و سیاسی آنان مسأله غامض و قابل درنگی است که چندان به آن پرداخته نشده است. نظر به اهمیت بحث، این جستار با کاربست روش توصیفی- تحلیلی، بر آن است جایگاه فرهنگی و سیاسی خاندان نایب الصدر شیرازی در دوره ی قاجار را، مورد تبیین و بررسی قرار دهد. یافته های تحقیق نشان می دهند: مدارا، خوشنامی، مردمی بودن و اقدامات عام المنفعه ی این خاندان، شهرت مردم شیراز به درویش دوستی، در کنار جلب هیئت حاکمه ی قاجار و تصدی منصب نایب الصدری شیراز از جمله عوامل رسوخ و نفوذ آنان در اهالی شیراز بوده است. این خاندان با درآمیختن طریقت و سیاست توانستند از حمایت سیاسی و مادی حکومت در راستای اقدامات فرهنگی و سیاسی و در عین حال اشاعه ی طریقت خویش بهره مند شوند. به طوری که با شکل گیری انقلاب مشروطه شاخه ی مونس علیشاهی آن به عنوان اولین منادیان مشروطه طلبی در فارس، با اقداماتی نظیر: تشکیل انجمن اسلامی، مشارکت در تأسیس حزب دموکرات فارس، انتشار روزنامه ی احیا، مقاومت در برابر دست اندازی های انگلیسی ها در جنوب، نقش مهمی در ترویج اصول و مبانی مشروطه خواهی و تنویر افکار مردمی در این برهه ی زمانی ایفا نمودند.
۴.

بازخوانی مفهوم آزادی در مطبوعات مشروطه (1324-1327 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال هشتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: روشنفکران انقلاب مشروطه مفهوم آزادی مطبوعات مشروطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۲ تعداد دانلود : ۷۰۲
انقلاب مشروطه نه تنها باعث ایجاد تغییر در ساختارهای سیاسی شد، بلکه به همراه خود مفاهیم و اصطلاحات گسترده ای را راجع به سیاست، اجتماع و حقوق فردی و اجتماعی وارد ادبیات سیاسی، حقوقی و اجتماعی کشور کرد. مفهوم آزادی یکی از مفاهیمی است که در دوره انقلاب مشروطه مورد توجه مطبوعات قرار گرفت و نویسندگان مطبوعات به ارائه تعاریف گوناگون از این مفهوم و ایضاح و بازنمایی آن پرداختند. این پژوهش با تحلیل محتوایی تعاریف ارائه شده از مفهوم آزادی در مطبوعات مشروطه نشان خواهد داد که نویسندگان مطبوعات این دوره نتوانستند رویکردی پویا نسبت به این مفهوم پیدا کنند که به رهیافتی افزون بر رهیافت قبل از خود منجر شود، در حالی که روشنفکران پیش از مشروطه به رهیافتی نوین و خلاقانه از آزادی به مثابه امری دورنی بیرونی (روان شناختی​ ​جامعه شناختی) رسیده بودند و در نتیجه توانسته بودند آن را با جامعه ایرانی منطبق کنند. به عبارتی نویسندگان مطبوعات دوره مشروطه به تقلید بسنده کردند و مصرف کننده آرای پیشینیان شدند.
۵.

کنشگری مورخ در گزارش وقایع تاریخی؛ بررسی مقایسه ای روایت سقیفه در تاریخ طبری و تاریخ بلعمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۵ (پیاپی ۱۱۰) 123 - 146

کلیدواژه‌ها: روایت شناسی زمان در روایت تداوم زمانی سقیفه تاریخ طبری تاریخ بلعمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۳۷۱
دانش روایت شناسی، امکانی است برای پژوهشگران تاریخ در بررسی و نقد روایت های مختلف تاریخی و درک آنها. این دانش با بررسی عناصری چون زمان در قالب نظم، تداوم (دیرش) و بسامد و نیز بررسی شخصیت و شخصیت پردازی، زاویه دید و کانونی شدگی، سطوح معنایی و... در فهم روایت به محقق کمک شایانی می کند. پژوهش حاضر با بررسی مقایسه ای روایت سقیفه در تاریخ طبری و تاریخ نامه طبری(بلعمی) با استفاده از روش نقد روایت شناسانه از جهتِ تداوم یا دیرش زمانی و بسامد، به بررسی تفاوت این روایت ها از یک واقعه می پردازد و نشان می دهد که طبری با استفاده از بسامد مکرر و ارائه شش روایت از سقیفه امکان بازنمایی ابوبکر و عمر را به عنوان کانون روایت فراهم کرده است و در همین حال برخی از صداهای حاضر در سقیفه را نیز حذف می کند. بر خلاف تاریخ طبری، تاریخ بلعمی با افزودن بر تداوم زمانی روایت، امکان گنجاندن شخصیت های بیشتری در روایت سقیفه را مهیا کرده است و بدین ترتیب ضمن افزودن به صداهای موجود در روایت، مطالبی را در روایت سقیفه وارد می کند که در روایت طبری وجود ندارد و اصولاً جزء صداهای خاموش به شمار می رود. بلعمی با این کار ضمن به چالش کشیدن روایت دو قطبی طبری، صدای طرفداران علی(ع) و عباس عموی پیامبر را در روایت سقیفه وارد می کند. به این ترتیب روایت های بلعمی و طبری از سقیفه را می توان روایت هایی مستقل از هم به حساب آورد، روایت هایی که نشان می دهند مورخان در مقام کنشگران تاریخ عمل می کنند.
۶.

بررسی نحو روایی و مدل کنشگران در روایت اردشیر زاهدی از کودتای 28 مرداد 1332(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۳ (پیاپی ۱۰۸)

کلیدواژه‌ها: کودتای 28 مرداد اردشیر زاهدی نحو روایی مدل کنشگران روایت و روایت شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۲۵۲
کودتای 28 مرداد 1332 یکی از مهمترین رخدادهای تاریخ معاصر ایران است که به رغم گذشت نزدیک به شش دهه از آن، هنوز محل بحث و نزاع های مختلف است. همین اختلاف آرا و دیدگاه منجربه ارائه روایت های گوناگون و متضادی از کودتا از همان آغازین روزهای پس از آن تا کنون شده است. روایت اردشیر زاهدی تحت عنوان پنج روز بحرانی یکی از روایت هایی است که چهار سال بعد از کودتا نگارش یافته و حاوی اطلاعاتی درباره فعالیت های فضل الله زاهدی و اطرافیانش برای انجام کودتا است. این مقاله با استفاده از تحلیل روایت بر مبنای مدل کنشگران و نحو روایی نشان خواهد داد که این روایت با برخورداری از زاویه دید و کانونی شدگی محدود، چگونه نقش عوامل مختلف داخلی و خارجی را نادیده گرفته است و تأکیدش را بر ماهیت مردمی و قانونی و مشروع کودتا و شخصیت فضل الله زاهدی به عنوان رهبری مردمی و مقتدر قرار داده است. این درحالی است که بر اساس اسناد و تحقیقات صورت گرفته، کودتا با همکاری عوامل متعدد داخلی و خارجی انجام گرفت و فضل الله زاهدی صرفاً فرمانده نظامی کودتا و نه رهبری مردمی به حساب می آید.
۷.

نقش سیاست گذاری های دولتی در کاهش تولید و مصرف ذغال چوب در ایران طی برنامه های اول و دوم عمرانی (1327-1341)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران تابستان و پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱۸ (پیاپی ۷۶/۵) 125-144

کلیدواژه‌ها: ایران پهلوی دوم سیاستگذاری دولتی جنگل ذغال چوب برنامه های عمرانی اول و دوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۳۶۷
جنگل ها و محصولات جنگلی در طول تاریخ به عنوان عاملی جهت رفع نیازهای انسانی چه در تأمین بخشی از مواد غذائی و سوخت مورد نیاز بشر و چه در برآوردن برخی از نیازهای صنعتی نقش مهمی بازی کرده اند. یکی از مصارف جنگل ها در ایران از دیرباز تأمین ذغال مورد نیاز شهرها و روستاها بوده است. به همین جهت قسمت عمده ای از جنگل های مرکز و غرب و جنوب ایران در اثر بهره برداری بی رویه جهت تأمین ذغال مورد نیاز از بین رفتند. همچنین جنگل های شمال نیز به میزان قابل توجهی در اثر همین عامل تخریب گردیدند. لذا با شروع برنامه های عمرانی از سال 1327 ش سیاست گذاری هایی از جانب دولت جهت کاهش تولید و مصرف ذغال اجرا گردید؛ بنابراین در این پژوهش با استفاده از داده های به دست آمده از اسناد و مدارک دولتی، به توضیح سیاست گذاری های دولتی طی دوران برنامه های هفت ساله اول و دوم عمرانی (1327-1341ش/1948-1962م) در این عرصه پرداخته خواهد شد و نشان خواهیم داد که سیاست گذاری های دولتی در دو جهت تغییر شیوه ذغالگیری و کاهش تولید و مصرف این سوخت از طریق جایگزینی سوخت های دیگر مانند نفت موفقیت های قابل توجهی به دست آورد.
۸.

تأثیر سیاست های دولت پهلوی بر نهادینه نشدن فرهنگ مشارکت عمومی در عرصه حفاظت محیط زیست (1321- 1357)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 53-76

کلیدواژه‌ها: سیاست های محیط زیستی دولت پهلوی برنامه ریزی توسعه قانون گذاری محیط زیستی فرهنگ مشارکت عمومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۳۱۷
یکی از مهم ترین عوامل موفقیت دولت در اجرای سیاست های محیط زیستی، مشارکت عمومی فعال و مؤثر مردم است. به همین جهت در این پژوهش، با تحلیل سیاست های محیط زیستی دولت ایران به خصوص تحلیل قوانین موضوعه محیط زیستی و نگاهی به رویکرد برنامه های عمرانی پنج گانه پیش از انقلاب 1357، به سهم دولت و تأثیر سیاست هایش بر کاهش مشارکت عمومی و فقر فرهنگ مشارکت در امر حفاظت محیط زیست پرداخته می شود. براساس فرضیه این پژوهش، دولت پهلوی به دلیل تلاش برای استفاده از توان قضایی، تقنینی و نظام اداری در حال گسترش خود، درصدد انجام تمام امور مربوط به حفاظت محیط زیست بود و همین امر مانع حضور مردم در حفاظت محیط زیست می شد. بنابراین در پاسخ به این سؤال که دولت پهلوی چه نقشی در عدم مشارکت عمومی فعال در حفاظت محیط زیست داشته است، نشان خواهیم داد که در ایران به دلیل سیطره دولت استبدادی و تمامیت خواه، غلبه مدل نهادی سیاست گذاری و رویکرد دستوری برنامه ریزی توسعه با استفاده از قانون گذاری های متکی بر راهکارهای انتظامی- انضباطی، عرصه برای حضور فعال مردم در حفاظت از محیط زیست هر روز تنگ تر می شد و همین عوامل از تبدیل مسائل محیط زیستی به مسئله ای اجتماعی آن گونه که در غرب رخ نمود، جلوگیری کردند.
۹.

تأثیر ساختار مطلقه شبه مدرن دولت پهلوی بر پیدایش بحران محیط زیستی در ایران (مطالعه موردی: آلودگی هوا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۳ (پیاپی ۱۳۳)

کلیدواژه‌ها: حفاظت محیط زیست دولت مطلقه و شبه مدرن توسعه ایران آلودگی هوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۴۱۵
مفهوم «حفاظت محیط زیست» مفهومی مدرن به حساب می آید که با توجه به زادگاهش -غرب- دارای مبادی و مبانی معرفتی و فکری خاصی است که آن را به مثابه مسأله ای اجتماعی و برآمده از جنبش های اجتماعی معرفی می کند. مفهومی که در بطن خود ضمن توجه به احقاق حق گروه های به حاشه رانده شده، در پی القای تفکری است کثرت گرا که طیف های مختلف فکری و سیاسی را در خود جای می دهد. این مفهوم، مفهومی است برآمده از فرایندهای دمکراتیک. اما در ایران به دلیل وجود دولت مطلقه ی شبه-مدرن پهلوی جریان توسعه به صورت آمرانه و آن هم به نحوی گزینشی، دلبخواهی و کاریکاتوروار پیش می رفت. این پژوهش با بررسی اجمالی زمینه-های شکل گیری مفهوم حفاظت محیط زیست در غرب، ضمن نگاهی به ساختار مطلقه و شبه-مدرن دولت پهلوی نشان می دهد که تجددسازی آمرانه و گزینشی از یکسو منجر به اولویت تولید صنعتی و کشاورزی بر حفاظت محیط زیست شد، و از سوی دیگر مانع از حضور مردم در امر حفاظت محیط زیست گردید و همین عوامل در کنار عدم توازن در بخش های مختلف توسعه، سبب پیدایش مسائل محیط زیستی از جمله آلودگی هوا-به عنوان مطالعه موردی این پژوهش- شد.
۱۰.

جهان بینی مزدیسنی و حفاظت محیط زیست: نقدی واسازانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ ۲۷-۴۶

کلیدواژه‌ها: جهان بینی مزدیسنی حفاظت محیط زیست واسازی مدلول استعلائی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۳ تعداد دانلود : ۳۳۱
رابطه ی دین و محیط زیست طی چند دهه ی اخیر و به خصوص پس از انتشار مقاله لین وایت در مورد ریشه های تاریخی بحران محیط زیستی و نقد او بر دیدگاه یهودی- مسیحی، وارد مباحثات دانشمندان به ویژه اندیشمندان علوم انسانی گردید. طی این چند دهه دیدگاه های گوناگونی در مورد فواید نگاه های دینی (پیشامدرن) و ظرفیت های آن برای حفاظت محیط زیست ابراز شده است. این دیدگاه ها در ایران به صورتی یکجانبه به دفاع از نگاه های پیشامدرن در حفاظت محیط زیست پرداخته اند و جای هر گونه نقد را بر نگاه های پیشامدرن بسته اند. همین امر منجر به تحسین یکجانبه نگاه های پیشامدرن و چشم پوشی از نقاط ضعف آن ها در امر حفاظت محیط زیست شده است. به همین جهت حداقل در ایران نمی توان آثار و مقالاتی را یافت که به نقد این نگاه ها پرداخته باشند. لذا برای درک ظرفیت های واقعی نگاه های پیشامدرن در حفاظت از محیط زیست و امکان مراجعه به سنت های دینی، فکری و فرهنگیمان برای رویارویی با بحران های محیط زیستی، نقد این نگاه ها ضرورت دارد. این مقاله جهت پوشش بخشی از این ضرورت، با استفاده از روش واسازی و تمرکز بر دو متن دینی بندهشن و ارداویرافنامه نشان می دهد که بخشی از جهان بینی زرتشتی، به عنوان نمونه ای از نگاه های پیشامدرن، چگونه با ایجاد تقابل های دوجزئی و اتخاذ مدلول استعلایی «نیکی» یا «خیر» همه ی پدیده ها و از جمله محیط زیست را ذیل این مدلول رده بندی و به دوگانه مقدس و نامقدس، نیک و بد تبدیل می کند و با انجام چنین کاری امکان حفظ و توجه به بخشی از محیط زیست و عدم توجه به بخش دیگر را فراهم می آورد.
۱۱.

سیاست های محیط زیستی و تضاد اجتماعی در ایران، مطالعه ی موردی حیات وحش و گونه های جانوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۷ 39-63

کلیدواژه‌ها: محیط زیست دولت پهلوی حیات وحش مناطق حفاظت شده مشارکت عمومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۱۷۴
سیاست های محیط زیستی و تضاد اجتماعی در ایران مطالعه موردی حیات وحش و گونه های جانوری مهدی رفعتی پناه مهرآبادی [1] چکیده محافظت از محیط زیست در غرب، تحت تأثیر عوامل مختلفی چون سیر تاریخی جوامع غربی، شکل گیری جامعه مدنی و بسط اندیشه های سیاسی و اجتماعی مختلف قرار داشت. جنبش محیط زیستی به عنوان یک جنبش اجتماعی در کنار جنبش های زنان، سیاهان و دانشجویان، نه تنها مسئله محافظت از محیط زیست را به مسئله ای اجتماعی تبدیل کرد، بلکه عاملی برای همبستگی گروه های اجتماعی مختلف چون زنان، سیاهان و رنگین پوستان شد. در ایران، به دلیل ماهیت دولت پهلوی به عنوان دولتی مطلقه و شبه مدرن، سیاست های محیط زیستی را نه جنبش های اجتماعی و لایه های زیرین جامعه، بلکه دولت و سازمان های گوناگون طراحی کردند و بدون در نظر گرفتن ظرفیت های اجتماعی و اقتصادی جامعه به اجرا درآوردند. این پژوهش با توجه به ساختار دولت پهلوی، چگونگی شکل گیری نهاد محافظت از گونه های جانوری و حیات وحش را بررسی کرد و نشان داد که چگونه دولت پهلوی با بی توجهی به پیوندهای تاریخی مردم به ویژه عشایر و روستائیان با محیط زیست و مشارکت ندادن مردم در طراحی و ایجاد مناطق محافظت شده و حفظ گونه های جانوری، تضاد میان مردم و حیات وحش را موجب شد؛ به گونه ای که ضمن افزایش آمار تخلف از قانون شکار و صید، با پیروزی انقلاب سال 1357، مردم حصارهای محافظتی را شکستند و تعرض به مناطق محافظت شده را آغاز کردند. واژه های کلیدی : محیط زیست، دولت پهلوی، حیات وحش، مناطق محافظت شده، مشارکت عمومی [1] . استادیار پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت) mahdirafati62@gmail.com
۱۲.

حفظ و بهبود محیط زیست در برنامه عمرانی پنجم (1352-1356ش) با تکیه بر جنگل ها و مراتع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۹ (پیاپی ۱۳۹) 49 - 72

کلیدواژه‌ها: حفاظت محیط زیست توسعه پایدار دولت پهلوی گفتمان جنگل ها و مراتع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۲ تعداد دانلود : ۲۹۹
امروزه صورت بندی های متفاوتی درباره گفتمان های محیط زیست ارائه می شود. این گفتمان ها نحوه نگاه دولت ها و جوامع به محیط زیست را مشخص می کند. بدون تردید پیروی از هر یک از این گفتمان ها نتایج مشخصی را برای کشورها به بار می آورد و سیاست گذاری های خاصی را برای حفاظت از محیط زیست و چگونگی و میزان بهره برداری از منابع طبیعی تعیین می کند. یکی از گفتمان های محیط زیستی، گفتمان توسعه پایدار است که با گفتمان «پایست گرایی» (سروایولیزم) رابطه نزدیکی دارد. این گفتمان بر استفاده بهینه از منابع طبیعی تأکید دارد و این منابع را میراث تمام انسان ها می داند؛ به گونه ای که نسل های آینده نیز امکان استفاده از آن ها را داشته باشند. در ایران پیش از انقلاب 57، برنامه عمرانی پنجم تنها برنامه ای بود که فصلی مشخص برای حفظ و بهبود محیط زیست اختصاص داده بود. نگارنده این پژوهش با استفاده از روش تحقیق تاریخی، ضمن بیان اهداف و خط مشی های برنامه پنجم (و همچنین برنامه تجدید نظر شده) در تلاش است به این پرسش پاسخ دهد که گفتمان محیط زیستی حاکم بر برنامه پنجم چه بود؟ و چه نتایجی را برای محیط زیست به بار آورد؟ جنگل ها و مراتع نیز به عنوان مطالعه موردی این پژوهش در نظر گرفته شده است. این مقاله نشان م ی دهد که عدم به کارگیری توسعه پایدار چگونه به غلبه نگاه ترمیمی و واکنش گرانه و غفلت از نگاه پیشگیرانه منجر شد. این امر نیز به نوبه خود برنامه های حفاظت را نسبت به برنامه های بهره برداری عقب راند و در پیوند با نگاه ابزاری به محیط زیست، ماهیت دستوری برنامه ریزی توسعه و ذات مطلقه شبه مدرن دولت، نمایی کامل از توسعه ناپایدار را ارائه کرد.
۱۳.

تاریخ آموزش محیط زیست در ایران: محیط زیست در کتاب های درسی دهه 1360(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۸ (پیاپی ۱۱۲) 121 - 151

کلیدواژه‌ها: آموزش محیط زیست آموزش رسمی دانش نگرش مهارت دهه 1360

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲ تعداد دانلود : ۱۲۳
با توجه به تأثیری که آموزش محیط زیستی، به ویژه آموزشِ رسمیِ پایه های ابتدایی و متوسطه بر جامعه پذیری افراد دارد و با عطف نظر به این واقعیت که محتوای کتاب های درسی آینه تمام نما و تعیّن اصلی سیاست گذاری دولتی در عرصه آموزش هستند، این پژوهش از طریق تحلیل محتوای کمّی کتاب های درسی پایه پنجم ابتدایی و سوم راهنمایی دهه 1360 (سال های 1361 و 1365 و 1369) در تلاش است تا نشان دهد که سهم محیط زیست و حفاظت از آن در کتاب های درسی و متعاقباً در آموزش رسمی به چه میزان بوده است و اصولاً نگاه به محیط زیست در اندیشه برنامه ریزان درسی و مؤلفان کتاب های درسی چگونه و تحت تأثیر چه عواملی قرار داشته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که از مجموع محتوای متنی کتاب های بررسی شده تنها دو درصد به حفاظت محیط زیست پرداخته است و در سطوح سه گانه دانش و نگرش و مهارت، از مجموع محتوای متنیِ محیط زیستیِ کتاب های بررسی شده، 78درصد به سطح دانش (آگاهی)، 1درصد به سطح نگرش و 9درصد به سطح مهارت اختصاص یافته است و افزون بر این بیشترین میزان داده های محیط زیستی را می توان در کتاب هایی چون جغرافیا، علوم تجربی و حرفه وفن یافت. این امر می تواند نشانگر غلبه تفکر تجربی بر نگاه برنامه ریزان درسی در زمینه آموزش محیط زیست باشد.
۱۴.

تاریخ آموزش رسمی محیط زیست در ایران: محیط زیست در کتاب های درسی دهه های 1370 و 1380(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ (پیاپی ۱۱۴) 163 - 196

کلیدواژه‌ها: آموزش محیط زیست آموزش رسمی دانش نگرش مهارت دهه های 1370 و 1380

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۶۶
این مقاله ازطریق تحلیل محتوای کمّی کتاب های درسی پایه پنجم ابتدایی و سوم راهنمایی دهه های 1370 و 1380 و نیز بررسی میزان توجه به آموزش محیط زیست در نظام برنامه ریزی توسعه ای در تلاش است تا نشان دهد که سهم محیط زیست و حفاظت از آن در کتاب های درسی و متعاقباً در آموزش رسمی به چه میزان بوده است و اصولاً نگاه به محیط زیست در اندیشه برنامه ریزان درسی تحت تأثیر چه عواملی قرار داشته است. یافته های مقاله نشان می دهد که از مجموع محتوای متنی کتاب های بررسی شده تنها حدود 2درصد به حفاظت محیط زیست پرداخته و در سطوح سه گانه دانش، نگرش و مهارت، از مجموع محتوای متنیِ محیط زیستیِ کتاب های بررسی شده، بیش از70درصد به سطح دانش اختصاص یافته است و افزون بر این بیشترین میزان داده های محیط زیستی را می توان در کتاب هایی چون جغرافیا، علوم تجربی و حرفه وفن یافت. این امر می تواند نشانگر غلبه تفکر تجربی بر نگاه برنامه ریزان درسی در زمینه آموزش محیط زیست باشد؛ بااین حال به نظر می رسد در دهه 1380 توجه کتاب های درسی به سطح نگرش بیشتر شده به طوری که از 2درصد، در دهه 1370 به 4درصد، در دهه 1380 افزایش یافته است. همچنین داده های موجود نشان می دهند که در دهه 1380 از غلبه تفکر تجربی کاسته شده و حفاظت محیط زیست به کتاب های غیرتجربی چون فارسی و تعلیمات دینی وارد شده است. به علاوه در دهه 1380 کتاب های درسی، توجه بیشتری به آلودگی های محیطی و تأثیر فعالیت های آلاینده انسان بر محیط زیست نسبت به دو دهه قبلی داشته اند.
۱۵.

دولت و سازمان های مردم نهاد محیط زیستی در ایران معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی دوره ۱۶ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۶۱) 37 - 65

کلیدواژه‌ها: سازمان های مردم نهاد محیط زیستی دولت قانون گذاری سیاست گذاری اقتدارگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۶۱
بر اساس پژوهش های متعددی که طی سه دههٔ گذشته در مورد سازمان های مردم نهاد محیط زیستی در ایران انجام شده، بین مردم و این سازمان ها شکافی قابل توجه وجود داشته است. این سازمان ها هم در اطلاع رسانی به مردم و هم در زمینهٔ فعالیت های محیط زیستی و افزایش دانش، بینش و مهارت مردم دچار ضعف بوده اند. هر چند که دلایل گوناگونی را برای این امر می توان در نظر گرفت؛ اما دولت به عنوان عام ترین نهاد کشور که گاه از آن با عنوان نهاد نهادها یاد می شود نقش بی بدیلی در کارایی یا عدم کارایی این سازمان ها بازی می کند. نحوهٔ نگاه دولت به سازمان های مردم نهاد محیط زیستی و شیوهٔ سیاست گذاری در مورد آن ها به ویژه در بُعد قانون گذاری می تواند سبب شکوفایی این سازمان ها و افزایش بهره وری آنها گردد و یا در مسیری متضاد پیش رود. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق تاریخی و با رجوع به قوانین و مقررات مرتبط با سازمان های مردم نهاد و نیز با به کارگیری برخی از اسناد برنامه ای و گردآوری داده ها از طریق روش کتابخانه ای به دنبال بررسی نحوهٔ مواجههٔ دولت با این سازمان ها و نتایج آن است. یافته ها نشان می دهد که دولت ایران به دلیل میل به تمرکزگرایی در قوانین و آیین نامه های صادره، ضمن محدود کردن حیطه فعالیت و اقدام سازمان های مردم نهاد، امکان دخالت دولت در امور آنها و سلب استقلالشان را فراهم آورد. نتیجهٔ دخالت دولت در امور این سازمان ها چیزی نبود جز ضعف روز افزون سازمان های مردم نهاد، پایین آمدن کارایی شان و بی انگیزگی آنها از یکسو و ناتوانی آنها در برقرار ارتباط مؤثر با مردم و ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست از سویی دیگر.
۱۶.

زن ایده آل از منظر نشریۀ شکوفه (بررسی مقایسه ای نقش زنان در دوران پیشامشروطه و پس از آن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۵) 45 - 68

کلیدواژه‌ها: نشریات مشروطه شکوفه زن ایدئال نوع آرمانی انقلاب مشروطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۴۷
با انقلاب مشروطه و گسترش فعالیت احزاب و مطبوعات، مقالات گوناگونی با هدف اصلاح جامعه انتشار یافتند. مسئله زنان یکی از مهم ترین موضوعات این مقالات بود، به نحوی که برخی از نشریات به صورت اختصاصی به آن می پرداختند. نشریه شکوفه به عنوان یکی از نشریات اختصاصی زنان در تلاش بود تا ضمن به نقد کشیدن وضعیت زنان در جامعه، امکان بهبود و ارتقای جایگاه و نقش آنان را فراهم آورد. این مقاله با استفاده از تحلیل محتوای کیفی درصدد است ضمن بررسی نقش زنان در ایران پیشامشروطه، به بیان ویژگی های زن ایدئال ایرانی از منظر نشریه شکوفه بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که زنان در ایران پیشامشروطه اصولاً چه وضعیتی داشتند و با انقلاب مشروطه و تحولات فرهنگی و اجتماعی جامعه، چه تصویری از زن ایدئال در نشریات مشروطه، به ویژه در نشریه شکوفه، ترسیم شد. نتایج تحقیق نشان می دهد زن ایدئال از یک سو باید تحصیل کرده و باسواد و دارای نگاه انتقادی به مسائل می بود و از سوی دیگر باید کنش اجتماعی مؤثری می داشت، مانند تلاش برای ترویج سوادآموزی زنان، پرهیز از تقلید کورکورانه در مواجهه با فرهنگ مصرفی در کنار کسب مهارت های زندگی از جمله شوهرداری، آشپزی، خیاطی، فرزندداری از جنبه نظری و عملی. زن ایدئال ایرانی باید واجد تمام ویژگی هایی می بود که می توانست او را به عنوان یک کنشگر مؤثر در امور اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و خانوادگی معرفی کند، از ویژگی های ظاهری چون آراستگی ظاهر گرفته تا ویژگی های اخلاقی و علمی.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان