محمد خسروی شکیب

ضرب المثل ها ابزاری فرهنگی هستند که به دلیل فشردگی زبان و الگوهای آوایی و ادبی ویژه، می توانند مقاومت فکری مخاطبان را تقلیل دهند و نوعی خاص از معنا و مفهوم را بر آنها تحمیل کنند. نشانه شناسی فرهنگی ضرب المثل های فارسی نشان می دهد که تبعیض جنسیتی و تقلیل جایگاه زنان ممکن است در هنجارهای فرهنگی ریشه داشته باشد. در بسیاری از ضرب المثل ها، زنان «دیگری» و حاشیه نشین و مردان «خود» و مرکزنشین تلقی شده اند. این مقاله با روش تحلیلی، توصیفی و کیفی، به بررسی انتقادی تعدادی از ضرب المثل های جنسیتی پرداخته است تا ضمن آسیب شناسی نشان دهد که تقابل دوگانه «مرد» و «زن»، چگونه مؤلفه هایی چون «مردسالاری»، «ازدواج»، «تولید مثل»، «زیبایی ظاهری»، «اقتصاد مردانه»، «قدرت ذهنی»، «رهبری و مدیریت» را تحت تأثیر قرار داده و زن را در حاشیه و مرد را در مرکز متن فرهنگ نشانده است. تحلیل نشانه شناختی فرهنگی ضرب المثل ها نشان می دهد که «زن»بودن محصول ایدئولوژی مردسالار است؛ تفکری که آگاهانه یا ناآگاهانه به دنبال آن است تا زن «دیگری» باشد. این تفکر با مراقبت و کنترل پنهان، زنان را از متن اصلی اجتماع کنار می گذارد و درنهایت به دنبال «انکار نمادین» آنها است.

اکوفمینیسم با دغدغه طرفداری از حقوق زنان، به دنبال پاسخی قانع کننده برای بحران های زیست محیطی و مصائب زنان در جامعه مردسالار است و اساس کار خود را بر پایه اشتراکات زن و طبیعت بنا نهاده است. این رویکرد نو، معتقد است مردان در پیوند با قدرت و همچنین با اتکا بر ابزارهای فرهنگی، رویکردی سلطه محور بر زنان و طبیعت دارند. اکوفمینیست ها با پیش کشیدن اساطیر و نمادهای کهن در جست وجوی مجموعه بینش های تاریخی مسلط بر ذهنیت جوامع اولیه هستند که نمایان کننده یگانگی طبیعت و زنان است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی بر آن است تا روایات و اساطیر به کار رفته در دوازده قصه انتخابی را طبق رویکرد اکوفمینیسم بررسی کند و می کوشد با نگاهی به گذشته، اهمیت جایگاه زنان در جامعه و صیانت از طبیعت را به انسان ها یادآور شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که الگوهای نمادین موجود در قصه ها در رابطه با زن زمین، زن آب، زن درخت و زن حیوانات خبر از ریشه های در هم تنیده زنان و طبیعت می دهند. رویکرد رفتاری و نحوه نقش آفرینی قدرت مردان در جامعه مردسالار، موجب تسلط و سرکوب زنان و به حاشیه راندن شأن حضور زنان در اجتماع می شود.

نظریه قهرمان مسئله دار (پروبلماتیک) از دست آوردهای جورج لوکاچ و لوسین گلدمن در حوزه جامعه شناسی ادبیات است. این نظریه، قهرمان رمان را انسان مسئله داری می داند که در دنیای تابع ارزش مبادله و شی ء وارگی، به دنبال ارزش های کیفی و متعالی است. جستار حاضر بر آن است تا به تحلیل شخصیت «آیدین» در رمان سمفونی مردگان اثر عباس معروفی بپردازد و با بهره گیری از روش مطالعه کتابخانه ای و به شیوه توصیفی– تحلیلی کنش این شخصیت مسئله دار را با مؤلفه های نظریه قهرمان مسئله دار تطبیق دهد. برآیند حاصل از پژوهش، این نتیجه را دربر دارد که قهرمان داستان، به عنوان شخصیتی فرهنگی و هنری، سراسر زندگی خود را در نبرد با جامعه ای خرافه پسند و ناآگاه به سر می برد و گسستی رفع نشدنی میان آرمان های خود و جامعه پیرامون می بیند. بر این اساس، وی بیشتر مؤلفه های فرد مسئله دار ازجمله تردید، شناخت گرایی، هم سو نبودن با جامعه، مبارزه علیه میانجی های تباه گر و انزواگزینی را داراست و فرجام کار او چنان که لوکاچ در رمان آموزشی به آن اشاره می کند، خودبازدارندگی و پختگی مردانه است.اهداف پژوهش:بررسی شخصیت پروبلماتیک رمان سمفونی مردگان در مواجهه با جامعه تابع ارزش های کمی.بررسی نقش گسست فرهنگی و هنری در ترسیم جامعه داستان سمفونی مردگان.سؤالات پژوهش:شخصیت پروبلماتیک رمان سمفونی مردگان در مواجهه با جامعه تابع ارزش های کمی، به دنبال چه ارزش های کیفی و اصیل انسانی است؟گسست فرهنگی و هنری چه نقشی در ترسیم جامعه داستان سمفونی مردگان دارد؟

غزل آوانگارد که نخستین نشانه های آن در دهه هفتاد در شعر فارسی دیده شد با نام های متعددی مطرح شده است. غزل فرم، غزل پست مدرن، فراغزل، غزل متفاوط، غزل خودکار ، غزل متن و... که هر کدام بخشی از آوانگاردیسم در غزل را اجرا می کنند. اصلی ترین ویژگی همه این انواع غزل این است که در ساختار و فرم عادی غزل کلاسیک تغییراتی را لحاظ کرده اند و مدعی ایجاد ساختاری نو و تازه در غزل هستند. این مقاله به بررسی آسیب های ساختاری غزل آوانگارد می پردازد و به این سوال پاسخ می دهد که آسیب های ساختاری چه تاثیری بر فروش مجموعه غزل های مرتبط با این جریان ها داشته است. برای بررسی این سوال از پرسشنامه ای مولف ساخته استفاده شد و با نرم افزار آماری spss ورش تی تست تک متغیره داده ها تحلیل شده اند. نتایج نشان می دهد که تغییر قالب غزل و آوردن الفاظ نامناسب و زبان هنجار شکن مهمترین آسیب هایی ست که بر اقبال مخاطبان تاثیر گذاشته است