تحقیقات حسابداری و حسابرسی

صورت های مالی به مثابه پنجره ای برای دیدن درون شرکت است. طیف های متفاوت برای تصمیم گیری های مختلف به آن نیاز دارند. پژوهش حاضر به بررسی موفقیت صورت های مالی در انجام رسالت انتقال پیام و ارائه پیشنهاداتی جهت بهبود این فرایند بااستفاده از نظریه زمینه ای می پردازد. پس از مطالعات کتابخانه ای و تعیین چارچوب، مصاحبه نیمه ساختار یافته با اساتید دانشگاهی، حسابداران، حسابرسان و فعالان بازار سرمایه آغاز شد. پس از گفتگوی عمیق با ۲۹ نفر، محقق به اشباع نظری دست یافت. در مصاحبه ها موضوعات جدیدی مطرح شد که مطالعات بیشتری را ضروری می ساخت. لذا گرد آوری داده ها به صورت مطالعه ادبیات تحقیق، مصاحبه و مجدداً مراجعه به منابع جدید صورت پذیرفت. تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس مقایسه مداوم و کد گذاری سه مرحله ای باز، محوری و گزینشی نظریه زمینه ای استراوس و کربین انجام و پارادایم شکل گرفت. مقوله محوری تحت عنوان "استفاده از صورت های مالی" پدیدار گشت که تحت تأثیر ورودی هایی شامل شرایط علی (شامل اطلاعات، استفاده کننده و تهیه کننده) ، شرایط زمینه ای (شامل اطلاعات، استفاده کننده، تهیه کننده و محیط) و شرایط مداخله ای (شامل تضعیف کننده، تقویت کننده و کلی) قرار گرفته، موجب واکنش های مختلف (شامل واکنش در تهیه، واکنش نسبت به اطلاعات و واکنش نسبت به هدف) شده و پیامد هایی (مثبت و منفی) در بر دارد. لزوم ابقاء پیامد های مثبت و ارائه راهکار جهت رفع و بهبود پیامدهای منفی بدیهی است. لذا راهکارهایی برای این نوع پیامدها ارائه شده است.  راهکارهای ارائه شده بر مبنای فرایندهای کدگذاری در سه محور "حل مشکلات ارتباطی"، "طراحی صورت های مالی" و "استانداردگذاری" پدیدار گشت. درنهایت مدل جامع استفاده از صورت های مالی شامل سه جز اصلی تهیه کننده، اطلاعات و استفاده کننده ارائه گردید.

این پژوهش با هدف ارائه طراحی و اعتبارسنجی الگوی اندازه موثر واحد حسابرسی داخلی در شرکت های ایرانی انجام شده است. پژوهش حاضر از منظر هدف یک پژوهش کاربردی-توسعه ای است که با روش پیمایشی مقطعی صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش شامل مدیران حسابرسی داخلی شرکت های بورسی و مدیران موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران می باشد. نمونه گیری مدیران به روش غیراحتمالی و به صورت هدفمند و نمونه گیری کارکنان با روش نمونه گیری تصادفی انجام شده است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه می باشد. روایی پرسشنامه به شیوه روایی سازه، روایی همگرا و روایی واگرا تایید گردید. پایایی پرسشنامه نیز به دو شیوه محاسبه آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی تایید شد. برای طراحی الگوی اولیه از روش مدلسازی ساختاری-تفسیری و جهت اعتبارسنجی الگوی طراحی شده از روش حداقل مربعات جزئی استفاده گردید. تجزیه وتحلیل داده ها با نرم افزار MicMac و Smart PLS انجام شد. نتایج نشان داده است «برنامه فراگیر حسابرسی داخلی» و «ساختار حاکمیت شرکتی» بیشترین تأثیر را در تعیین اندازه موثر واحد حسابرسی داخلی دارند. این عناصر بر «رویکرد متدولوژی حسابرسی داخلی» و «شرح وظایف حسابرسی داخلی» اثر می گذارند. به همین ترتیب «مدیریت منابع انسانی»، «مدیریت ریسک» و «ماموریت حسابرسی داخلی» بر «کیفیت کمیته حسابرسی» تاثیر می گذارند. کیفیت این کمیته بر «ارزش افزایی حسابرسی داخلی» اثر می گذارد و به تعیین «اندازه حسابرسی داخلی» منجر می شود.

هدف تحقیق حاضر تعیین رابطه بین مدیران غیرموظف با سمت موظف در دیگر شرکت ها و عملکرد شرکت است. به منظور انجام تحقیق 132 شرکت در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1389 لغایت 1396 انتخاب گردیدند. آزمون فرضیه های پژوهش با استفاده از روش رگرسیون چند متغیره بر اساس داده های ترکیبی انجام گرفته است. یافته ها بیانگر آن است که بین مدیران غیرموظف با سمت موظف در دیگر شرکت ها و عملکرد شرکت رابطه مثبتی وجود دارد و اگر این مدیران در شرکت هایی با عملکرد بهتر یا عملکرد بهتر از همان صنعت یا صنعت مشابه مشغول به فعالیت باشند، این اثر قوی تر خواهد بود. به طورکلی نتایج ما با این دیدگاه مطابقت دارد که این مدیران می توانند با ارائه دانش، تجربه و مهارت های مدیریتی خود فعالیت نظارتی و مشورتی هیئت مدیره را افزایش دهند و زمینه بهینه شدن ترکیب هیئت مدیره را فراهم نمایند.

مقاله حاضر به بررسی تاثیرعوامل مؤثر بر اجتناب مالیاتی و ارائه مدل بهینه پیشگیری از اجتناب مالیاتی پرداخته است. رویکرد پژوهش حاضر کمی و از بعد روش جمع آوری داده ها کتابخانه ای و اسنادی می باشد. به دلیل آن که روش انجام این پژوهش به صورت کتابخانه ای بوده و با داده های واقعی شرکت ها در ارتباط است، اطلاعات از منابع مختلفی ازجمله صورت های مالی، لوح های فشرده ی سازمان بورس و اوراق بهادار، نرم افزار تدبیر پرداز و ره آورد نوین گردآوری شده اند.  جامعه آماری پژوهش حاضر را 99 شرکت فعال عضو بورس اوراق بهادار تهران تشکیل می دهند. . بر این اساس اطلاعات مالی  شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به صورت سالانه برای سال های 1387 تا 1399 موردمطالعه قرار می گیرد. محقق پس از برآورد بیست و یک رگرسیون با استفاده از روش استپ وایز الگوی نهایی خود را ارایه داد. نتایج پژوهش نشان داد: پیچیدگی شرکت، حاکمیت شرکتی، متغیرهای حسابداری(کیفیت افشاء، تقلب در گزارشگری مالی، ضریب نقدینگی شرکت و دارایی های نامشهود) و متغیرهای سود حسابداری(کیفیت اقلام تعهدی، شفافیت سود و سود تقسیمی) بر اجتناب مالیاتی تأثیر معنادار دارند.

پژوهش حاضر به بررسی تاثیر محدودیت در تامین مالی بر رابطه میان بدهی و سرمایه گذاری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد. در این راستا داده های مربوط به 167 شرکت در دوره ده ساله 1389 تا 1398 مورد بررسی قرار گرفتند. جهت تحلیل داده ها از تکنیک گشتاورهای تعمیم یافته که برای تخمین مدل های پویا مناسب است استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان دادند که با افزایش میزان بدهی ، حجم سرمایه گذاری در شرکت های مورد بررسی کاهش یافته است. همچنین افزایش سررسید بدهی شرکت ها، کاهش حجم سرمایه گذاری را در پی داشته است. به علاوه وجود محدودیت در تامین مالی در شرکت ها باعث تقویت رابطه میان بدهی و سرمایه گذاری شده است.

هدف:رشد شرکت های متنوع و تمایل شرکت ها به منظور استفاده از استراتژی تنوع و کاهش ریسک خود رو به افزایش است.تحقیقات انجام شده منجر به شناسایی رفتار متغیرهای مالی در این گونه شرکت ها میشود. در نتیجه اگاهی مدیران و استفاده کنندگان صورت های مالی در محیط شرکت های متنوع تجاری، افزایش یافته و به تصمیم گیری مناسب و جامع در این نوع شرکت ها کمک خواهدکرد.از این رو در این تحقیق به بررسی تاثیر ویژگی های حسابرس بر رابطه بین تنوع تجاری و مدیریت سود واقعی پرداخته شده است. روش: در این پژوهش 204 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازده زمانی 1391 تا 1396 ،بر اساس روش حذفی ،انتخاب و اطلاعات به کمک نرم افزار SPSS24 بررسی شدند.این پژوهش ،از منظر هدف کاربردی بوده و از منظر روش توصیفی-همبستگی میباشد. یافته ها: با بررسی مقادیر معناداری فرضیات،در پژوهش انجام شده، رابطه معنادار ومنفی ای بین تنوع تجاری و مدیریت سود واقعی نشان داده شد.همچنین هر یک از ویژگی های حسابرس (تخصص صنعت،دوره تصدی،اندازه حسابرس) تاثیر معناداری بر رابطه بین تنوع تجاری و مدیریت سود واقعی میگذارند. نتیجه گیری: بر مبنا یافته های تحقیق ،در شرکت های متنوع با افزایش سطح تنوع تجاری، تمایل مدیران به مدیریت سود واقعی کاهش می یابد.همچنین هر یک از ویژگی های حسابرس میتواند شاخصی به منظور اندازه گیری نسبی میزان مدیریت سود واقعی در شرکت های متنوع،قلمداد گردد.

هدف: مسئولیت پذیری اجتماعی به مباحث اخلاقی درباره رفتار و تصمیم گیری شرکت درباره موضوعاتی مانند مدیریت منابع انسانی، حمایت محیطی، سلامت کاری، روابط اجتماعی و روابط با عرضه کنندگان و مشتریان می پردازد. یکی از وظایف شرکت ها در حیطه مسئولیت اجتماعی کمک به بهبود وضعیت اقتصادی و رفاه جامعه است و از طرفی گزارشگری مالی نیز با هدف ارائه اطلاعات صحیح برای تصمیم گیری درست مالی و در نتیجه رشد اقتصادی انجام می شود. بنابراین، انتظار می رود با اجرای سازوکار مسئولیت پذیری اجتماعی، تصمیمات مالی شرکت ها نیز تحت تأثیر قرار گیرد. از این رو، در این پژوهش به بررسی رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی و اهرم مالی در شرکت های عضو بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شده است. روش: در راستای بررسی این موضوع، فرضیه های پژوهش برای 97 شرکت طی دوره 7 ساله از سال 1391 لغایت 1397 و با استفاده از الگوهای رگرسیونی چند متغیره مورد آزمون قرار گرفت. بدین منظور از اهرم مبتنی بر ارزش دفتری و اهرم مبتنی بر ارزش بازار به عنوان نماینده اهرم مالی استفاده شده است. یافته ها: نتایج نشان می دهد بین مسئولیت پذیری اجتماعی و اهرم مالی (اهرم دفتری و اهرم بازار) شرکت ها رابطه منفی و معناداری وجود دارد.   نتیجه گیری: یافته های پژوهش همسو با پژوهش های مدیریت نشان می دهد مسئولیت پذیری اجتماعی از عوامل تأثیرگذار بر ساختار سرمایه شرکت هاست. به بیان دیگر، شرکت هایی که مسئولیت پذیری اجتماعی بالاتری دارند نسبت های اهرمی پایین تری اتخاذ می کنند. نتایج حاکی است شرکت ها با افشاء مسئولیت پذیری اجتماعی، به شفافیت گزارشگری مالی و کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین اشخاص درون و برون سازمانی و مشکلات نمایندگی کمک می نمایند. بنابراین، از نظر اعتباردهندگان شرکت های با مسئولیت پذیری اجتماعی بالا، ریسک کمتری دارند و با محدودیت های سرمایه ای پایین تری مواجه هستند.  

از جمله اهداف مدیران، حداکثرکردن ثروت سهامداران و کاهش هزینه سرمایه است. در این زمینه، تصمیم گیری در خصوص ساختار سرمایه یکی از مهم ترین راهکارها برای دستیابی به این اهداف محسوب می شود. از آنجا که اعضای هیأت مدیره شرکت ها یکی از گروه های اصلی تصمیم گیرنده در این زمینه هستند و روابطی که می تواند در قالب یک شبکه اجتماعی بین اعضای هیأت مدیره شرکت های مختلف مشاهده شود، هدف این پژوهش بررسی هزینه سرمایه و ساختار سرمایه در شبکه روابط هیات مدیره شرکت های موجود در بازار سهام ایران است و بر اساس داده های مربوط به 115 شرکت در بازه زمانی 1398-1391 انجام شده است. از روش تحلیل شبکه و تحلیل رگرسیون برای انجام آزمون های پژوهش استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد در شبکه روابط شرکت ها، برخی از آن ها در جایگاه و موقعیت بهتری قرار دارند و از توان دسترسی و تاثیرگذاری بیشتری برخوردار هستند. موقعیت بهتر می تواند به سهولت در دسترسی سریع تر به اطلاعات و منابع منجر شود. همچنین، نتایج مربوط به آزمون فرضیه ها نشان داد بین مرکزیت بینابینی، و هزینه سرمایه و ساختار سرمایه رابطه معناداری وجود ندارد. اما بین مرکزیت نزدیکی، و هزینه سرمایه و ساختار سرمایه رابطه منفی معنادار و بین مرکزیت درجه و هزینه سرمایه و ساختار سرمایه رابطه مثبت معنا دار وجود دارد. به عبارت دیگر، می توان گفت موقعیت و جایگاه در ساختار روابط می تواند به نوعی بر هزینه سرمایه شرکت ها و ساختار سرمایه آن ها تاثیرگذار باشد.

هدف: هدف این پژوهش بررسی رابطه اهمیت گروه های تجاری با کیفیت حسابرسی با لحاظ ویژگی های حسابرس است. روش: فرضیه های پژوهش با استفاده از روش حداقل مربعات عادی تعمیم یافته تخمینی آزمون شدند. تعداد 27 گروه تجاری در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره 1390 الی 1396 بعنوان نمونه پژوهش انتخاب شد. یافته ها: اهمیت گروه تجاری برای حسابرسان با کیفیت حسابرسی شرکت اصلی رابطه مثبت و معنی داری دارد. بعلاوه، ویژگی شهرت حسابرس رابطه مثبت بین اهمیت گروه تجاری و کیفیت حسابرسی را تضعیف می کند و ویژگی تجربه حسابرس بر شدت این رابطه می افزاید. این در حالیست که تخصص حسابرس در صنعت بر این رابطه اثرگذار نیست. نتیجه گیری: هر چه وابستگی مالی حسابرس به گروه های تجاری افزایش یابد با افزایش تلاش و رسیدگی های حسابرس، کیفیت حسابرسی شرکت اصلی بهبود می یابد. دو ویژگی شهرت و تجربه حسابرس  نیز می توانند بر کیفیت حسابرسی شرکای مؤسسه در شرکت اصلی مؤثر باشند. دانش افزایی: در این پژوهش برای نخستین بار به موضوع منافع حسابرس در گروه های تجاری و اثرگذاری آن بر کیفیت حسابرسی در ایران توجه شده است. از آنجایی که حسابرسان در گروه های تجاری می توانند علاوه بر شرکت اصلی، حسابرسی شرکت های تابعه را عهده دار شوند لذا این موضوع می تواند به طور توأمان استقلال حسابرسان و دامنه شناخت آن ها را  تحت تأثیر قرار دهد. بحث استقلال حسابرس و عوامل اثرگذار آن از جمله موضوعات مهم در حسابرسی است که در این تحقیق عامل منافع حسابرس در گروه های تجاری مدنظر قرار گرفته است.

هدف: این پژوهش درصدد یافتن مدلی برای تبیین نقش میانجی سبک های رهبری در رابطه بین ویژگی های شخصیتی هیئت مدیره و ضعف کنترل های داخلی است. روش پژوهش: این پژوهش از نوع کاربردی با داده های کمی است. چهار سبک رهبری هرسی و بلانچارد متغیر میانجی و پنج مؤلفه اصلی ویژگی های شخصیتی نئو متغیرهای مستقل پژوهش هستند. برای آزمون مدل های پژوهش از معادلات ساختاری و روش حداقل مربعات جزئی استفاده شده است. دوره زمانی پژوهش سال های 1398 و 1399 است و با استفاده از روش حذف سیستماتیک تعداد 398 شرکت از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس انتخاب شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که برخی از مؤلفه های ویژگی های شخصیتی مدیران دارای اثر معناداری بر سبک های رهبری آن هاست و سبک رهبری دارای نقش میانجی در رابطه بین ویژگی های شخصیتی روان نژندی، توافق جویی و مسئولیت پذیری مدیران و ضعف کنترل های داخلی است. درخصوص ویژگی های شخصیتی برون گرایی و توافق جویی نقش میانجی مذکور معنادار نیست. نتیجه گیری: مدل طراحی شده در پژوهش حاضر، دارای توان پیش بینی بالا است و بر اساس مدل ارائه شده به سهامداران و سایر ارکان راهبری عالی شرکت ها پیشنهاد می شود در انتخاب مدیران، ویژگی های شخصیتی آن ها به خصوص ویژگی های روان نژندی، توافق جویی و مسئولیت پذیری و تمایلات به سبک های رهبری دستوری، توجیهی و مشارکتی را مدنظر قرار دهند. در این پژوهش برای اولین بار در ایران نقش میانجی سبک های رهبری در رابطه بین ویژگی های شخصیتی هیئت مدیره و ضعف کنترل های داخلی بررسی شد و نتایج آن به توسعه ادبیات مالی رفتاری، حاکمیت شرکتی و نظریه های مربوط به آن کمک می کند.  

هدف:  هدف این پژوهش بررسی اثر تامین مالی خارجی و نقش نظارتی حسابرس بر اقلام تعهدی اختیاری با تاکید بر نوع گزارش حسابرسی است. روش: بدین منظور داده های 320 شرکت طی سال های 1399- 1389 با استفاده از نرم افزار اقتصادسنجی ای ویوز تجزیه و تحلیل شده است. با استفاده از برآورد تابلوی متعادل (3520 مشاهده شرکت/ سال) و روش های حداقل مربعات معمولی و پروبیت فرضیه های پژوهش آزمون شدند. یافته ها:  نشان می دهد که به احتمال زیاد شرکت ها در دوره ای که از طریق تسهیلات مالی کوتاه مدت تامین مالی می شوند، کمتر تمایل به اقلام تعهدی اختیاری با هدف هموارسازی سود دارند. به احتمال بیشتر موسسات حسابرسی با درآمد بالا، کاربرد اقلام تعهدی اختیاری در شرکت ها را کاهش می دهند، هر چند که عمده بازار حسابرسی ایران در اختیار سازمان حسابرسی و موسسات حسابرسی گروه الف عضو جامعه حسابداران رسمی می باشد. همچنین از متغیرهای بیانگر نقش نظارتی حسابرس (دوره تصدی، استقلال حسابرس و تغییر حسابرس) با نوع گزارش حسابرسی  رابطه معنی داری دارند. نتیجه گیری:  فرصت های سرمایه گذاری نقش مهمی را در حیطه مالی شرکت بازی می کند و موضوع تامین مالی خارجی برای شرکت های با فرصت های سرمایه گذاری بالا نسبت به شرکت های با فرصت های سرمایه گذاری پایین بیشتر مطرح است لذا کیفیت حسابرسی بالا و کنترل ضمنی،  نقش بازدارندگی در دستکاری سود برای شرکت های با فرصت سرمایه گذاری متفاوت، را به همراه خواهد داشت.