نظریه و عمل در تربیت معلمان - راهبردهای نوین تربیت معلمان

هدف این پژوهش بررسی نقش فعالیت های پژوهشی و یادگیری فعال در توسعه شایستگی های حرفه ای دانشجومعلمان بود. جامعه آماری را دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان/ پردیس شهید باهنر کرمان (دخترانه) در دو مقطع کاردانی و کارشناسی و ده رشته تحصیلی تشکیل می داد که نمونه موردنظر به تعداد 248 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از سه پرسش نامه استفاده شد: پرسش نامه فعالیت های پژوهشی نیمی و نوگی (2014)، پرسش نامه یادگیری فعال (نیمی، 2002) و پرسش نامه شایستگی های حرفه ای نیمی (2012). همسانی درونی پرسش نامه ها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ و روایی سازه آنها از طریق تحلیل عاملی تأییدی مورد تأیید قرار گرفت. جهت آزمون فرضیه ها از مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج آزمون فرضیه ها نشان داد که فعالیت های پژوهشی و دو مؤلفه آن (سواد پژوهشی و پژوهش درباره حرفه معلمی) به صورت مستقیم و غیرمستقیم (از طریق یادگیری فعال) منجر به توسعه شایستگی های حرفه ای دانشجومعلمان می شوند. همچنین نتایج بیانگر این است که پژوهش درباره حرفه معلمی نسبت به سواد پژوهشی نقش تعیین کننده تری در یادگیری فعال و توسعه شایستگی های حرفه ای دانشجومعلمان ایفا می کند. سرانجام، نتیجه گیری شد که مطالعات و فعالیت های پژوهشی می توانند به عنوان مسیری برای تعمیق یادگیری حرفه ای و مهارت های قرن بیست و یکم عمل کنند.

هدف پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه های دانش فناورانه موردنیاز نومعلمان دانش آموخته شیمی جهت کاربست در فرایند تدریس علوم تجربی دوره اول دبیرستان بود. پژوهش کاربردی از نوع توصیفی – پیمایشی بوده و جامعه آماری آن کلیه نومعلمان دانش آموخته شیمی دانشگاه فرهنگیان مشغول به تدریس علوم تجربی بودند. بر اساس مطالعه اسناد و واکاوی مبانی نظری ابتدا مؤلفه های دانش فناورانه شناسایی شد سپس بر مبنای آنها پرسش نامه تهیه و جهت گردآوری داده ها استفاده شد. مؤلفه های دانش فناورانه در سه بعد نگرشی، دانشی و مهارتی شناسایی و با استفاده از آزمون آماری فریدمن، رتبه بندی و دسته بندی شدند. روایی پرسش نامه بر اساس نظرسنجی از خبرگان حوزه برنامه ریزی درسی، متخصصان دانش فناورانه و معلمان خبره و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ کل مقیاس (87/0=α) تأیید شد. تجزیه وتحلیل داده های حاصل از بررسی مؤلفه های دانش فناورانه نشان داد که وضعیت نو معلمان دانش آموخته شیمی بر اساس نتایج آزمون T (345/0-T=) در جایگاهی نزدیک به میانگین نظری قرار دارد و با  وضعیت مطلوب فاصله دارد.  برای دستیابی به کارایی مؤثر نومعلمان، راهکارهایی چون بازنگری در برنامه درسی دانش فناورانه دانشگاه فرهنگیان و متناسب سازی آن با توسعه و پیشرفت علم و فناوری، گسترش و اصلاح  نگرش نو معلمان نسبت به فناوری های نوین آموزشی و استفاده از فناوری و رسانه های آموزشی در فرایند یاددهی – یادگیری،  برگزاری کارگاه های عملی مبتنی بر دانش فناورانه و تثبیت فرهنگ استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند تدریس نیاز هست.

هدف این پژوهش تحلیل اثربخشی و چالش های آموزش های الکترونیکی دانشگاه فرهنگیان طی دوران شیوع ویروس کرونا، بود. نوع پژوهش کاربردی و روش آن توصیفی - تحلیلی و پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش شامل دانشجومعلمان رشته های علوم پایه پردیس ها و مراکز آموزش عالی دانشگاه فرهنگیان استان های اصفهان، تهران و فارس در سال تحصیلی 1400-1401 بوده که 450 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شد. ابزار مطالعه یک پرسش نامه محقق ساخته با 32 پرسش بسته پاسخ و سه پرسش بازپاسخ بود. روایی پرسش نامه توسط 5 نفر هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان تأیید و پایایی آن به روش آلفای کرونباخ، 94/0 محاسبه شد. داده های پژوهش به روش های آماری متناسب مورد تحلیل قرار گرفتند. طبق یافته های پرسش نامه بسته پاسخ، مطلوبیت محتوا، روش ها و فعالیت های اجرایی آموزش ها در مجموع و برای اغلب شاخص ها، نامطلوب تا نسبتاً مطلوب (4>  و 01/0p<)، فعالیت های کارگاهی، عملی و آزمایشگاهی آموزش های الکترونیکی نامطلوب  (5  و 01/0p<) و میزان رضایت دانشجومعلمان از این آموزش ها نیز چندان مطلوب نبود. طبق یافته های بخش بازپاسخ پرسش نامه، از جمله مهم ترین راهکارهای بهبود آموزش های الکترونیکی، بهبود سامانه و سرعت آن و آگاهی استادان در زمینه آموزش الکترونیکی، لزوم جبران کمبود آموزش های عملی/آزمایشگاهی و مشکلات مربوط به عدم کسب دانش علمی و مهارت های لازم معلمی به روش های حضوری و از طریق کلاس های جبرانی بود.

هدف این پژوهش شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر شایستگی های اصلی معلمان برای مدیریت استعداد مؤثر با مطالعه موردی معلمان شهر اردبیل بوده که به روش آمیخته اکتشافی (کیفی- کمّی) انجام شده است. جامعه آماری پژوهش معلمان دوره متوسطه شهر اردبیل و معلمان نمونه شهر اردبیل بود که در بخش کیفی و با استفاده از نمونه گیری هدفمند با تعداد 18 نفر از معلمان نمونه مصاحبه شد و از بین جامعه 2360نفری تعداد 331 نفر در مرحله کمّی به صورت نمونه گیری چند مرحله ای و طبقه ای متناسب انتخاب شدند . برای تحلیل داده ها از تکنیک تحلیل موضوعی (تم) استفاده شد و روایی یافته های پژوهش با استفاده از روش های بازبینیِ خودِ اعضا، بررسی همکار، مشارکتی بودن پژوهش تضمین شد. همچنین به منظور سنجش پایایی کدگذاری های انجام شده، از روش های پایایی باز آزمون و توافق درون موضوعی استفاده شد. به منظور تحلیل داده های کمّی از مدل معادلات ساختاری با نرم افزار PLS استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که مؤلفه های شایستگی مدیریت استعداد معلمان از سه مقوله شایسته گزینی، تناسب شغل و شاغل و شایسته پرروی تشکیل شده است. همچنین طبق یافته ها عوامل تأثیر گذار بر مؤلفه های شایستگی مدیریت استعداد معلمان را می توان در دو مقوله بلوغ (بلوغ سیستمی، بلوغ مدیریتی) و ساختار ( ساختار غیرمتمرکز، سیاست گذاری و مدیریت مدرسه محور ) دسته بندی کرد. همچنین یافته دیگر پژوهش در مرحله بعدی نشان داد که بلوغ سازمانی و ساختار سازمانی تأثیر معنی داری بر شایسته گرایی معلمان دارد.

هدف از مطالعه حاضر بررسی شاخصه های هوش هیجانی معلمان در اجرای روش های تدریس در برنامه درسی دوره ابتدایی است. رویکرد تحقیق، کیفی از نوع تحلیل محتوای استقرایی با تأکید بر شیوه خودمفهومی می باشد. مشارکت کنندگان معلمان شاغل در مدارس شهرستان های سلماس و چایپاره در سال تحصیلی 1401-1400 هستند که 16 نفر از آنان به صورت نمونه گیری هدفمند از نوع شاخص موردمطالعه قرار گرفتند. در این راستا مصاحبه های نیمه سازمان یافته ای از آنها صورت گرفت و نمونه گیری تا اشباع داده ها ادامه یافت. برای اعتبارسنجی یافته ها از روش توصیف غنی داده ها و خود بازبینی محقق و برای تعیین پایایی داده ها از روش تحلیل همزمان استفاده شد. یافته ها نشان می دهد که 5 مؤلفه هوش هیجانی شامل مهارت های اجتماعی (گفتمان محوری، کنش گرایی، بازخوردپذیری)، خودآگاهی (شهودیابی، تفکرگرایی، خودتحققی)، خود تنظیمی (انعطاف پذیری، بهره وری آموزشی، مدیریت آموزشی، ذهنیت آفرینی)، همدلی (قابلیت شناسی، درون نگری، فراگیر محوری، بهزیستی آموزشی) و انگیزه بخشی (چالش انگیزی، هدف گرایی، فعالیت محوری، کاربرد پذیری، غنی سازی علمی) مضامین اصلی هستند که با 110 مضمون اولیه  شرایط را برای اجرای مطلوب روش های تدریس فراهم می آورند. نتایج نشان می دهد که هوش هیجانی معلمان در راستای غنی سازی و گسترش ابعاد مختلف یادگیری دانش آموزان، قابلیت آموزش و انتقال به شرایط واقعی محیط مدارس را داشته و در شکل دهی سبک های یادگیری دانش آموزان موردتوجه قرار گیرد.      

این پژوهش به منظور بررسی ارتباط بین ابعاد برنامه درسی پنهان، و پرورش هویت ملی و روحیه میهن پرستی دانش آموزان از دیدگاه معلمان مقاطع متوسطه اول (پایه هفتم تا نهم) دخترانه شهر اصفهان در سال تحصیلی 99-1400 صورت گرفته است. روش تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ نوع، توصیفی همبستگی است. برای روایی پرسش نامه از روایی محتوایی استفاده شده و پایایی ابزار با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 85 درصد بوده است. جامعه آماری پژوهش را معلمان مقاطع متوسطه اول (پایه هفتم تا نهم) دخترانه شهر اصفهان در سال تحصیلی 99-1400 تشکیل می دهند که حجم آماری آنان 160 نفر است که بر اساس جدول مورگان تعداد 90 نفر از آنان به روش نمونه گیری خوشه ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. پرسش نامه محقق ساخته برای بررسی ارتباط بین ابعاد برنامه درسی پنهان (رفتار معلم، شیوه ارزشیابی، رفتار مسئولان آموزشی و محیط فیزیکی) و پرورش هویت ملی و میهن پرستی است که توسط پاسخ گویان تکمیل گردید. نتایج نشان داد که؛1- بین رفتار معلم و پرورش هویت ملی و میهن پرستی دانش آموزان رابطه معنادار وجود دارد.2- بین شیوه ارزشیابی و پرورش هویت ملی و میهن پرستی دانش آموزان رابطه معنادار وجود دارد.3- بین رفتار مسئولان آموزشی و پرورش هویت ملی و میهن پرستی رابطه معنادار وجود دارد.4- بین محیط فیزیکی و پرورش هویت ملی و میهن پرستی رابطه معنادار وجود دارد.

یکی از اهداف مهم آموزش ریاضی، ایجاد درک مفهومی برای دانش آموزان است. بر اساس نتایج پژوهش های متعدد، بازنمایی های چندگانه می توانند به عنوان ابزاری برای رسیدن به درک مفهومی به خدمت گرفته شوند. در این پژوهش، کتاب ریاضی پایه دهم نظری بر اساس میزان به کارگیری بازنمایی های چندگانه به روش تحلیل محتوا بررسی شد. جامعه آماری، کتاب ریاضی پایه دهم نظری و نمونه برابر جامعه است. به منظور اعتباریابی و روایی تحلیل، از نظرات اساتید آموزش ریاضی و دبیران باتجربه استفاده شد. همچنین جهت اعتبار نتایج، ضریب توافق 85% از فرمول پایایی ویلیام اسکات به دست آمد. در این مطالعه بازنمایی ها در قسمت های کار در کلاس، فعالیت، مثال و متن کتاب بررسی شده است و سپس در یکی از انواع نمادین، عددی، گرافیکی و کلامی دسته بندی شدند. نتایج این پژوهش نشان داد که بازنمایی های چندگانه در تمامی فصل ها برای ارائه مفاهیم در کتاب به کار برده شده اند. این مطلب بیشتر در مورد فصل های الگوها، دنباله و تابع صدق می کند. همچنین بیشترین ارتباط بین بازنمایی های نمادین و عددی برقرار شده است و بر مرتبط ساختن انواع بازنمایی ها با بازنمایی کلامی توجه چندانی نشده است. امید است مؤلفان و دست اندرکاران آموزشی برای ارائه محتوا در تألیف کتاب های درسی بر تلفیق انواع بازنمایی ها جهت معرفی مفاهیم ریاضی تأکید بیشتری نمایند.

هدف از انجام این تحقیق بررسی تأثیر اشتیاق به مدرسه و فرهنگ مدرسه بر بهزیستی تحصیلی دانش آموزان دختر متوسطه اول و دوم شهر دهدشت بود. تحقیق از نظر هدف، از نوع کاربردی، از نظر نحوه گردآوری داده ها، توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری تحقیق، همه دانش آموزان دختر مقطع متوسطه اول به تعداد 1024 دانش آموز و متوسطه دوم به تعداد 918 دانش آموز مشغول به تحصیل در شهر دهدشت در سال تحصیلی 1400 بودند. نمونه آماری بر اساس جدول مورگان برای متوسطه اول 163 دانش آموز و متوسطه دوم 157 دانش آموز و کل حجم نمونه 320 دانش آموز به شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسش نامه بهزیستی تحصیلی توسط تومینین و سوینی (2012)، پرسش نامه اشتیاق به مدرسه وانگ، ویلت و اکلس (2011) و پرسش نامه فرهنگ مدرسه الساندرو و ساد (1997) گردآوری شدند. روایی پرسش نامه ها از طریق روایی صوری و پایایی بر اساس آلفای کرونباخ تأیید شدند. یافته ها نشان داد ضریب همبستگی پیرسون کل دانش آموزان بین اشتیاق به مدرسه و فرهنگ مدرسه با بهزیستی مدرسه 74/0، بین اشتیاق به مدرسه و بهزیستی مدرسه 71/0 و فرهنگ مدرسه و بهزیستی تحصیلی 66/0 در سطح خطای 05/0 به دست آمد و فرضیه های تحقیق تأیید شدند.

هر چه در هستی مشاهده می کنیم، آن را دارای «ملک و ملکوت»، «غیب و شهود»، «حقیقه و رقیقه»، «بود و نمود»، «علوی و سفلی»، «ذات و تجلی»، «قالب و معنا»، «روح و کالبد» و «ظاهر و باطن» می یابیم. فرایند تربیت را می توان به چرخه ای تشبیه کرد که آنچه در باطن انسان است خود را در ظواهرِ وجود او نشان می دهد؛ و خود این نمود ظاهری، باطن وی را می سازد. بنا به دلایلی ممکن است این ارتباط ظاهر و باطن در این چرخه به خوبی شکل نگیرد که موجب آسیب به شخصیت فرد متربی می شود. این پژوهش با هدف شناسایی انواع شخصیت هایی که به دلیل نقص در این چرخه رخ داده، انجام شده است. برای این منظور، تمامی آثار شهید مطهری با روش تحلیلی کیفی مورد بررسی قرار گرفته و نتایج به دست آمده با روش تحلیل مضمون طبقه بندی و تحلیل شده اند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که عدم شکل گیری مناسب این چرخه می تواند از توجه افراطی به باطن یا ظاهر باشد. نوع دیگر شخصیت دچار آسیب، به هر دو بخش توجه دارد؛ اما هماهنگی میان ظاهر و باطن وجود ندارد. در نتیجه می توان به طورکلی این شخصیت ها را به سه گروه باطن گرا، ظاهرگرا و دوگانه تقسیم بندی کرد.

هدف این پژوهش بررسی عوامل بازدارنده اخلاق حرفه ای معلمان از دیدگاه دانش آموزان دبیرستانی پسر شهر تهران است. این پژوهش از نوع کیفی و به روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی صورت گرفت. به منظور جمع آوری داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختارمند استفاده شد. جامعه پژوهش شامل دانش آموزان دبیرستانی پسر شهر تهران سال تحصیلی 1399-1400 بود که به نحوی درگیر در معضلات اخلاقی معلمان خود شده بودند و با روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی 19 نفر از آنها انتخاب شد. برای تحلیل داده های به دست آمده از مصاحبه ها از دو روش تحلیل محتوای کیفی مفهومی و رابطه ای استفاده شد و داده مصاحبه ها با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته های به دست آمده نشان داد که عامل کسب درآمد محوری ترین عامل عدم رعایت اخلاقی حرفه ای و تدریس نامناسب در کلاس درس است. همچنین این عامل مسبب نگرش منفی در دانش آموزان و والدین آنها شده است. در پایان پیشنهادها و راهکارهایی برای مقابله با رشد این معضل اخلاقی در معلمان ارائه شد.

پژوهش در مورد پدیدارشناسی و شیوع تعلل ورزی در معلمان، همچنین اهمیت و ارتباط آن با تجربه های هیجانی و استرسی معلمان در ایران بسیار نادر است و در بیشتر پژوهش های موجود از مقیاس های خودگزارشی عمومی برای به دست آوردن نتایج استفاده شده است. در مطالعه حاضر پژوهشگر به بررسی تعلل ورزی معلمان و ارتباط آن با تجربه های هیجانی و استرسی آن ها با استفاده از رویکرد کیفی می پردازد. جامعه هدف این پژوهش شامل کلیه معلم ها در مقطع ابتدایی در منطقه 1 شهرستان یزد است که از بین آن ها، با 36 معلم زن و مرد به صورت انفرادی مصاحبه شد و از این میان 10 نفر از معلمان بیان کردند که تاکنون دچار تعلل ورزی در انجام فعالیت های خود نشده اند و تأخیر پیش آمده در کارهایشان دلیلی برای نگرانی و استرس آن ها نبوده است؛ در نتیجه داده های حاصل از مصاحبه با  26 معلم باقیمانده به روش تحلیل محتوای کیفی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. تحلیل داده ها نشان داد که معلمان در انجام برخی از وظایف حرفه ای خود مانند پیگیری کارهای اداری و تصحیح کارهای دانش آموزان تعلل می ورزند و دلایل مختلفی برای این رفتار خود دارند، اما دلیل اصلی آن ها عدم تمایل در انجام وظایفشان است. علاوه بر این، معلمان مطرح کردند هنگام تعویق در انجام کارها دچار هیجان های منفی می شوند. نتایج این مطالعه نشان داد که باوجوداینکه رفتار تعلل ورزی برای معلم ها هیجان های منفی زیادی همچون احساس گناه و ناامیدی را در بردارد، آنها هنگام انجام رفتار تعلل ورزی استرس نه چندان زیادی را تجربه می کنند به این دلیل که این رفتار برای آن ها پیامدهای منفی جدی و آسیب رسانی را ندارد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر خرد درمانی بر استرس شغلی معلمان ابتدایی شهرستان اسدآباد انجام شد. این مطالعه در چهارچوب پژوهش کاربردی و از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری این پژوهش همه معلمان ابتدایی این شهرستان در سال تحصیلی 1401-1400 به تعداد 200 نفر بود که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برنامه مداخله این پژوهش شامل برنامه خرد درمانی بر اساس تکنیک صحنه های کلیدی زندگی است که شامل یک دوره شش جلسه ای یک ساعته است و طی یک ماه اجرا شد. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (تحلیل کوواریانس یک راهه) با کمک نرم افزار SPSS22  استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که خرد درمانی باعث کاهش میزان استرس شغلی در معلمان شد (05/0> P). بر اساس یافته های فرعی پژوهش نیز، خرد درمانی سبب کاهش میزان مؤلفه های استرس شغلی (نیاز و تقاضا، کنترل، حمایت همکاران، حمایت مدیریتی، روابط، نقش و تغییر) شد (05/0> P). بیشترین میزان این تأثیر بر روی مؤلفه حمایت مدیریتی و کمترین تأثیر بر روی مؤلفه نقش بود.