زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)

آزار و اذیت بانوان در برخی از سازمان ها دیده می شود که یک نوع آن «آزار جنسی این برای آن» است. در این وضعیت آزار دهنده، که اغلب مدیر یا کارمند ارشد است، به شرط مشارکت در برخی از رفتارهای جنسی چیزی را به قربانی پیشنهاد یا وی را تهدید می کند و قربانی نیز بنا به دلایلی از بیان اتفاق خودداری می کند. هدف این مطالعه، ارائه راهکاری جهت پیشگیری از وقوع آزار بانوان در سازمان ها و ارائه راه حلی برای قربانیان پس از وقوع مشکل است. پرسش اصلی این است که چگونه می توان از وقوع آزار جنسی بانوان در سازمان ها جلوگیری کرد؟ این پژوهش سعی دارد از نوآوری اجتماعی استفاده کند، زیرا برای رفع مشکل به همکاری همه افراد مرتبط و ذی نفع نیاز است. این مسئله با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی انجام شده و مدل فرایند تغییر اجتماعی چهار مرحله ای و روش تحقیق اقدام پژوهی مورد استفاده قرار گرفت. سرانجام تعدادی راهکار فوری و راه حل اساسی پیشنهاد شد. با به کارگیری راهکارهای فوری پیگیری قضایی، سیستم شکایات داخلی، نظارت خود سازمان و راه حل های اساسی شامل فرهنگ سازی، حمایت اجتماعی قربانیان، داشتن خط مشی جلوگیری از آزار در سازمان ها و به ویژه تعهد همه ذی نفعان می توان مشکل را به طور بنیادی حل کرد. مطالعه حاضر یکی از اولین پژوهش های بررسی آزار و اذیت در سازمان هاست که از طریق نوآوری اجتماعی و تفکر سیستمی و حصول راه حل های اساسی برای رفع آن انجام شده است.

در جوامع توسعه یافته، حق بر سلامت مفهوم وسیعی یافته و حق دسترسی به آن در ابعاد مختلف بازتعریف می شود. تبیین حق بر سلامت زنان تحت تأثیر جنسیت و تجربه تغییرات متعدد در طول دوره های زندگی آنان، واجد اهمیت خاص است و نیازمند ایجاد ساختار جدید مبتنی بر آگاهی و معرفت دقیق بر نیازها و عوامل مؤثر بر آن است. در اندیشه حقوق عمومی، تأمین سلامت همگانی و حفظ بهداشت شهروندان از تکالیف اساسی دولت هاست که مداخله دولت شامل طیف وسیعی از اقدامات در راستای ارتقای سطح سلامت از طریق تدوین قوانین و نظارت بر آن ها و با هدف اجرای فرایندها و سیاست های کلان اثربخش در این حوزه می شود. این پژوهش، که با هدف شناسایی ابعاد مختلف حق بر سلامت زنان و تکالیف دولت ها نگاشته شده است، از نظر نوع کیفی و به لحاظ روش به صورت توصیف و تحلیل اسناد مربوطه انجام شده است. حق بر سلامت زنان را در ابعاد متعدد جسمی، معنوی، روانی، اجتماعی، شغلی، زیست محیطی و فکری شناسایی و شاخص سازی کرده است. یافته های تحقیق و بررسی اسناد بالا دستی و سیاست گذاری های کلان حاکی از آن است که نه تنها قوانین موجود فاقد اثر بخشی لازم در عمل و اجرا هستند، بلکه از جنبه ماهوی صرفاً به برخی از ابعاد حق بر سلامت زنان توجه شده است. بنابراین تدوین برنامه جامع تقنینی سلامت زنان در همه حوزه ها مبتنی بر سیاست های کلان تحول محور به منزله یکی از شاخص های توسعه یافتگی ضرورت دارد.

رحم اجاره ای در حال تبدیل شدن به یکی از راهکارهای مهم موجود جهت مقابله با ناباروری در زوج های نابارور است. هدف محققان در این تحقیق تشریح تجربه زیسته زنان اجاره دهنده رحم است که عموماً از اقشار ضعیف، مطرود و در حاشیه جامعه اند. این پژوهش به صورت کیفی با استفاده از روش پدیدارشناسی انجام شده است. مشارکت کنندگان در این تحقیق 34 نفر زن درگیر در پروسه رحم جایگزین در شهر تهران اند که از میان آن ها 14 مورد زنان اجاره دهنده رحم، 14 مورد مادران واقعی، 3 مورد پزشکان و 3 مورد نیز واسطه های مرتبط با پدیده رحم اجاره ای هستند. مصاحبه ها در بازه ای یازده ماهه (1398) تا زمان حصول اشباع نظری ادامه یافته است و از مشارکت کنندگان با استفاده از تکنیک های مصاحبه پدیدارشناسانه داده های لازم به دست آمده است. همچنین، برای تحلیل داده ها از تکنیک تحلیل سه مرحله ای گراندد تئوری استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که زنان اجاره دهنده رحم عموماً از ضعیف ترین اقشار اجتماعی هستند و عموم این زنان سرپرست خانوار هستند. آن ها عموماً در مناسبات حاکم بر تولید فرزند نقشی منفعلانه را ایفا می کنند و با آنان به مثابه یک کالا/ شیء یا ظرف حامل جنین برخورد می شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که اجاره دهی رحم مستلزم انسان زدایی از زنان گیرنده و سلطه همه جانبه بر کلیه ابعاد زیستی شان است. مناسبات حاکم، مجموعه قوانین و کیفیت سلطه زنان گیرنده جنین را در موقعیتی تحت نظارت قرار داده است. نتایج کلیدی پژوهش، که از حضور مستمر محققان در میدان و مصاحبه با واسطه ها و پزشک های درگیر در این عمل منتج شده است، نشان می دهد که با توجه به شمار بسیار بالای متقاضیان زنان اجاره دهنده رحم، در صورت وضع نشدن قوانین حمایتی شاهد گسترش این روابط و شدت یافتن سطح بهره کشی از زنان خواهیم بود.

امروزه وضعیت زنان در هر کشوری شاخصی مهم جهت بررسی رشد و توسعه انسانی در آن کشور محسوب می شود. در واقع، بررسی پیشینه تاریخی جایگاه زنان تاریخچه فراز و فرود حیات فردی و اجتماعی آنان را روشن و مسیر ایشان را در راه رسیدن به توسعه آشکار می کند. اما آنچه چنین مطالعاتی را کامل تر می کند، بررسی واکنش مردان سیاستمدار در هر دوره تاریخی نسبت به حضور و فعالیت های اجتماعی زنان آن دوره است. به این منظور، در این مقاله کتاب سیاست نامه خواجه نظام الملک طوسی، وزیر مقتدر سلجوقیان در قرن پنجم هجری، برای مطالعه وضعیت زنان این دوره تاریخی و همچنین شناخت دیدگاه های نظام الملک درباره ایشان برگزیده شده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و براساس نظریه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و در سه سطح واژگان، تفسیر و تبیین صورت گرفته است. سؤال هایی که این پژوهش در پی پاسخ گفتن به آن هاست عبارت اند از: حضور زنان در سیاست نامه چگونه است؟ خواجه نظام الملک چه واکنشی به حضور ایشان نشان می دهد؟ و علت واکنش های وی چیست؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که برخلاف نظر برخی پژوهشگران، خواجه نظام الملک به طور کلی نگاه منفی به نوع زنان ندارد، اما دخالت های بعضی زنان دربار، به ویژه ترکان خاتون، همسر ملکشاه سلجوقی، در امر سلطنت و حوزه اقتدار وزیر سبب می شده وی برای حفظ قدرت و سلطه سیاسی خود و طرد مخالفان و رقبای سیاسی، به انتقادهای کوبنده از زنان و برحذر داشتن سلطان از نفوذ ایشان بپردازد.

امروزه بیمارستان ها علاوه بر شاغلان حرفه ای و توانمند، نیازمند پرستاران سالم، مشتاق و علاقه مند به کارند. وجود کارکنان سالم با اشتیاق شغلی بالا سال هاست مورد توجه بسیاری از پژوهش گران رفتاری و روان شناسان صنعتی و سازمانی قرار گرفته و تلاش برای شناسایی عوامل پیش بین آن مورد مطالعه آن هاست. از عوامل تهدیدکننده اشتیاق شغلی و سلامت سازمانی پرستاران، افزایش سکوت و کاهش آوای سازمانی آن هاست که ابتدا اشتیاق شغلی و سپس سلامت سازمانی آن ها را متأثر می کند. مطالعه حاضر به بررسی تأثیر سکوت و آوای سازمانی بر اشتیاق شغلی و سلامت سازمانی زنان پرستار می پردازد. این مطالعه بر روی یک نمونه غیرتصادفی در دسترس 268 نفره از پرستاران بیمارستان های شهر اهواز انجام شده است. روش پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها توصیفی همبستگی است. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه های استاندارد و معتبر دارای روایی و پایایی و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری با نرم افزار SmartPLS بوده است. یافته های حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که سکوت و آوای سازمانی پرستاران به ترتیب با ضرایب مسیر 44 / 0- ، 48 / 0 و 39 / 0- ، 53 / 0 و آماره t، بالاتر از 96 / 1 تأثیر معناداری بر اشتیاق شغلی و سلامت سازمانی آن ها دارد. همچنین نقش میانجی اشتیاق شغلی به طور معنادار تأیید شد. نتایج نشان داد سکوت سازمانی پرستاران به کاهش اشتیاق شغلی و درنتیجه کاهش سلامت سازمانی آن ها و بالعکس آوای سازمانی باعث افزایش اشتیاق شغلی و درنهایت بهبود سلامت سازمانی پرستاران منجر خواهد شد.

سلامت جنسی حالتی از بهزیستی جسمی، روان شناختی و فرهنگی اجتماعی مرتبط با تجارب جنسی است که از مؤلفه های اصلی توسعه انسانی و پایدار قلمداد می شود. این بخش از سلامت شاید بر خلاف سایر ابعاد سلامتی بیشتر مستلزم اتخاذ و حفظ رویکردی مثبت و محترمانه به موضوعات و مسائل جنسی و همچنین تجربه جنسی مطمئن و به دور از تهدید، تبعیض و خشونت است. هدف پژوهش حاضر کاوش در ابعاد ذهنی و معنایی مشترک مفهوم «سلامت جنسی» در میان زنان متأهل شهر تبریز است. برای دستیابی به این هدف، از روش کیفی و رویکرد تحلیل تماتیک مصاحبه های عمیق با 26 زن متأهل 20 تا 45 ساله، با رعایت اصل تنوع، استفاده شده است. داده ها با استفاده از کدگذاری چندمرحله ای به شیوه عمدتاً استقرایی برای استخراج معانی ذهنی مشترک در ارتباط با مفهوم سلامت جنسی تحلیل شدند. نتایج نشان داد که معنای ذهنی سلامت جنسی در میان زنان مطالعه شده را می توان در چهار مقوله معنایی محوری شامل: ارتباط اطلاعاتی جنسی، ارتباط عاطفی جنسی، سلامت و تعادل فیزیولوژیک جنسی دو طرفه و نهایتاً تعادل هنجارین جنسی جای داد که همگی ذیل مقوله انتخابی واحدی با عنوان «سلامت جنسی به مثابه مسئله ای اجتماعی» می تواند فهمیده شود.

سرمایه ی انسانی به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی که می تواند سبب ارتقاء و بهبود فرصت های اقتصادی و اجتماعی شود. دراین میان زنان معرف نیمی از جمعیت و یکی از ارکان خانواده و جوامع را تشکیل می دهند، بهره گیری از استعداد و توانایی های آن ها به عنوان سرمایه ی انسانی بر رشد اقتصادی حائز اهمیت است.  با این حال، وجود تبعیض جنسیتی به عنوان یکی از عواملی که نه تنها سبب نقض حقوق اساسی بشر شده، بلکه می تواند باعث کاهش بهره وری و کیفیت سرمایه ی انسانی و به دنبال آن کاهش رشد اقتصادی شود، مطرح شده است. در این راستا هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر تبعیض جنسیتی در چهار حوزه آموزش، بازار کار، توانمندسازی زنان و شرایط اجتماعی بر رشد اقتصادی است. در این پژوهش داده ها با بهره گیری از روش کتابخانه ای گردآوری شده و عمدتا برگرفته از داده های انتشاریافته ی بانک جهانی است. به منظور برآورد رابطه ی بین تبعیض جنسیتی و رشد اقتصادی از روش داده های ترکیبی برای کشورهای درحال توسعه طی دوره ی زمانی 2018-2000 و برای تجزیه وتحلیل نتایج نیز از نرم افزارهای Stata12 و EViews10 استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که در کشورهای در حال توسعه رشد نیروی کار و بازبودن تجارت بر رشد اقتصادی تأثیر منفی و معنی دار دارد و رشد سرمایه گذاری بر رشد اقتصادی تأثیر مثبت و معنی دار دارد. در این کشورها برابری جنسیتی با رشد اقتصادی رابطه ی معنی داری ندارد.