مطالعات برنامه درسی آموزش عالی

پژوهش حاضر با هدف مدلسازی نقش خود رهیابی و سواد رسانه ای در طفره روی مجازی انجام گرفت. این پژوهش از نظر راهبرد اصلی، کمی و از نظر تکنیک تحلیلی، توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری این مطالعه شامل دانشجویان تحصیلات تکمیلی بود. روش نمونه گیری از نوع در دسترس بود. حجم نمونه با توجه به مدل کرجسی- مورگان و با در نظر گرفتن خطای 05/0 =α، 620 نفر در نظر گرفته شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه طفره روی مجازی بلا و همکاران (2006) (با پایایی 89/0=α)، پرسشنامه محقق ساخته خودرهیابی (با پایایی 95/0=α) و پرسشنامه سواد رسانه ای فلسفی (1393) (با پایایی 86/0=α)، استفاده شد. روایی محتوایی ابزارها با اعمال نظر ده نفر از خبرگان یادگیری الکترونیکی تأیید گردید. داده ها با رویکرد شبکه عصبی مصنوعی با روش پرسپترون چندلایه (MPL) تحلیل شد. نتایج نشان داد مدلسازی عوامل خودرهیابی و سواد رسانه ای در طفره روی مجازی دانشجویان دارای یک لایه ورودی با ده گره و یک لایه پنهان با چهار گره است و شبکه عصبی مصنوعی به خوبی قادر است پرش ها و روند طفره روی مجازی دانشجویان را از روی این دو متغیر و خرده مقیاس هایشان؛ پیش بینی نماید. تمامی ضریب های تاثیر لایه پنهان بر لایه خروجی در شبکه عصبی؛ منفی به دست آمده و از اینرو هرچه دانشجویان دارای مهارت خودرهیابی و سوادرسانه ای بالاتری باشند، کمتر به رفتار طفره روی مجازی می پردازند و بالعکس. بر این اساس می توان دریافت،  میزان سواد رسانه ای و خودرهیابی دانشجویان متغیرهایی هستند که توان پیش بینی میزان طفره روی مجازی دانشجویان را دارند. 

امروزه تغییر در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی یک ضرورت است و دانشجویان، جامعه و هم چنین نیازها و تجارب آنها تغییر کرده است. بنابراین دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی باید نسبت به تغییرات در پیرامون خود، آگاه و مطلع باشند. هدف پژوهش حاضر، طراحی چارچوب زیست بوم کارآفرینی مبتنی بر دانشگاه بود. این پژوهش کیفی با استفاده از فراترکیبِ کیفی هفت مرحله ای سندلوسکی و باروسو (2007) انجام شد. تیم فراترکیب متشکل از سه نفر متخصص در حوزه آموزش عالی و مسلط به روش فراترکیب بود. 52 منبع پژوهشی مرتبط، مبنای تحلیل قرار گرفت که با تجزیه و تحلیل داده ها، مضامین پایه استخراج  و در 25 مضمون سازمان دهنده سطح اول قرار گرفتند. سپس مضامین سازمان دهنده سطح اول در 4 مضمون سازمان دهنده سطح دوم شامل ذینفعان و بازیگران، برنامه درسی کارآفرینانه، توانمندسازها، رهبری دانشگاه کارآفرین طبقه بندی شدند. در نهایت چارچوب زیست بوم کارآفرینی مبتنی بر دانشگاه شکل گرفت. ارائه این چارچوب به متولیان عرصه آموزش عالی کمک می کند تا با بهره گیری از آن، ملزومات و زمینه های استقرار زیست بوم کارآفرینی مبتنی بر دانشگاه را فراهم نمایند.

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی دوره های آموزش الکترونیکی بر اساس اصول مبنایی آموزش مریل و طراحی انگیزه ای کلر و همبستگی آن با پیشرفت یادگیری و رضایت از دوره در آموزش عالی انجام شد. در این پژوهشِ از نوع همبستگی، تعداد 546 نفر از دانشجویان حاضر در دوره های آموزشی الکترونیکی مقطع کارشناسی دانشگاهها، با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. ارزیابی کیفیت دوره ها با استفاده از ابزار ارزشیابی کیفیت آموزش اثربخش بر اساس اصول مبنایی و طراحی انگیزه ای - کنترل ارادی با ضریب پایایی آلفای کرانباخ 79/0 انجام شد. پیشرفت یادگیری و رضایت از دوره به ترتیب با استفاده از مقیاس سنجش پیشرفت یادگیری با ضریب پایایی75/0، و رضایت از دوره با ضریب پایایی 83/0 مورد سنجش قرار گرفت. نتایج حاصل از آزمون های همبستگی، تحلیل واریانس و رگرسیون چند متغیری نشان دهنده همبستگی مثبت و معنادار میان تلفیق اصول مبنایی آموزش و عناصر انگیزه ای – کنترل ارادی با پیشرفت یادگیری و رضایت دانشجویان از دوره بود. در این میان عناصر فعال سازی، نمایش، یکپارچگی، حل مسئله، توجه، ارتباط، خودتنظیمی و کنترل محیط بیشترین همبستگی را با این متغیرها نشان دادند. در مجموع، نتایج حاکی از ارتباط معنادار اصول مبنایی و انگیزه ای با کیفیت دوره های آموزش الکترونیکی بود.

هدف تحقیق حاضر تعیین نقش فلسفه های آموزشی در سبک های تدریس اساتید دانشگاه فرهنگیان کرمانشاه در سال تحصیلی 98-1397 بود. تحقیق حاضر به روش توصیفی، از نوع همبستگی انجام شد. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه اساتید و مدرسین( عضو هیات علمی، مامور و موظف) دانشگاه فرهنگیان کرمانشاه به تعداد 101 نفر بود. با توجه به کوچک بودن جامعه آماری حجم نمونه معادل کل جامعه درنظر گرفته شد. از مقیاس فلسفه آموزشی پاتریشیا (1972) و پرسشنامه سبک تدریس معلمان گراشا و ریچمن (1996) به عنوان ابزار پژوهش استفاده گردید. داده ها با استفاده ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون مورد تحلیل قرار گرفت. براساس نتایج تحقیق حاضر فلسفه آموزشی، فلسفه تدریس پیشرفت گرایی فلسفه غالب و سبک تدریس تعاملی سبک تدریس غالب در میان اساتید دانشگاه فرهنگیان بودند. همچنین آزمون فرضیه های تحقیق نشان داد بین فلسفه آموزشی و ابعاد آن با سبک های تدریس و ابعاد آن در اساتید دانشگاه فرهنگیان ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین فلسفه آموزشی می تواند پیش بینی کننده سبک های تدریس اساتید باشد. براین اساس می توان با شناخت فلسفه های آموزشی اساتید رویکردها و سازوکارهای آموزشی که توسط آنان به کار می رود را پیش بینی کرد.

کلاس های معکوس به عنوان یک روش آموزشی برای بهبود درگیری دانشجویان، مهارت های تفکر انتقادی، پیامد های یادگیری و موفقیت در حال رشد هستند. با این حال، ادبیات فعلی در کلاس های درس معکوس، بینش محدودی در مورد انگیزه ها، ادراک ها و مزایای فراگیران، به ویژه در زمینه آموزش عالی ارائه می دهد. هدف از این مطالعه کیفی، درک مدرسان کلاس معکوس در آموزش عالی ایران، با تأکید بر مزایای آن برای فراگیران بود که مربیان هنگام تدریس در قالب کلاس معکوس در یک دانشگاه دولتی با آن روبرو می شوند. به طور خاص، در این مطالعه بهترین استراتژی ها برای اجرای کلاس های درس معکوس ذکر شده است. پژوهش حاضر مطالعه ای کیفی از نظر هدف کاربردی و از جهت روش پژوهش کیفی و مبتنی بر پارادایم تفسیری و با رویکرد استقرایی در این مطالعه از مصاحبه نیمه ساختار یافته برای گرداوری اطلاعات استفاده شده است. ۱۳ نفر از اساتید که قبلاً با استفاده از روش کلاس معکوس، تدریس می کردند، مصاحبه شدند. داده ها با استفاده از روش تحلیل مضمون مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. برای افزایش پایایی و اعتبار تجزیه و تحلیل، از کمک همکار استفاده شد. یافته های این پژوهش چندین مزایای مرتبط با بکارگیری روش تدریس معکوس در آموزش عالی ایران را نشان داد: ۱) افزایش کیفیت یادگیری، ۲) تقویت تفکر سطح بالا و ۳) اجتماعی کردن فراگیران. این یافته ها به طور بالقوه می توانند به عنوان راهنمایی برای مدرسانی که می خواهند برای بهبود نتیجه یادگیری دانشجویان خود از روش کلاس درس معکوس سود ببرند، استفاده شود.

هدف پژوهش حاضر ارائه مدل مفهومی دانشگاه به مثابه سازمان یاددهنده با استفاده از روش فراترکیب می باشد. روش پژوهش حاضر کیفی و از نوع فراترکیب بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه منابع مرتبط با سازمان یادهنده طی سال های 2000 تا 2020 به تعداد 124 منبع بود که  تعداد 68 منبع براساس چکیده انتخاب شد. سپس 44 منبع براساس محتوا گزینش شد که در نهایت 21 منبع به عنوان منابع نهایی، به روش تحلیل تم مورد بررسی  قرار گرفت. برای انخاب مقالات از کلید واژه های سازمان یاددهنده، سازمان یادگیرنده و دانشگاه یاددهنده و از کلید واژ های انگلیسی Teaching organization، learning organization و University Teaching در پایگاه های اطلاعاتی کتابخانه ها، پژوهشکده ها و سایت هایی همچون جهاد دانشگاهی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مگیران، مقالات علمی همایش های کشور، پایگاه نشریات کشور، ایران داک، سیویلیکا، علم نت و پایگاه های استنادی و اطلاعاتی معتبر خارجی شامل Science Direct، Google Scholar،Scopus،Springer، IEEE مورد جستجو قرار گرفت. منابع انتخاب شده با استفاده از نرم افزار maxqda 2020  مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند که تعداد  216 کد اولیه حاصل شد. بعد از پالایش و دسته بندی مجدد کدهای اولیه توسط تیم پژوهش 56 مقوله محوری بدست آمد که در2 مولفه اصلی درون سازمانی شامل عوامل فردی، مدیریتی، ساختاری و زیر ساختی و عوامل برون سازمانی شامل عوامل فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، تکنولوژیکی و اطلاعاتی و عوامل محیطی و اجتماعی و برون سازمانی تقسیم بندی شدند. با توجه به نتایج، دانشگاه یاددهنده بایستی بر پایه اصول بنیادین  بنا شود که زیربنا و شالوده ی سازمان یاددهنده را شکل می دهند. نتیجه تاثیر عوامل دورن سازمانی و برون سازمانی بر سازمان یاددهنده خلق دانش و تحقیق و توسعه دانش جدید در سازمان می باشد که در نتیجه تعامل این پیامد ها تسهیم دانش در سازمان اتفاق می افتد.  

پژوهش حاضر به طراحی، تبیین و اعتبار بخشی الگوی برنامه درسی معنوی  در دانشگاه فرهنگیان پرداخته است. پژوهش حاضر، ترکیبی از نوع اکتشافی است. بخش اول پژوهش، کیفی و روش آن توصیفی و شامل؛ تحلیل اسنادی با رویکرد کاربردی است. جامعه تحلیلی شامل کلیه ی متون و منابع مرتبط با حوزه برنامه درسی معنوی بود. حجم نمونه هم شامل متون و منابع مرتبط با حوزه برنامه درسی معنوی بود که به صورت هدفمند انتخاب شدند  که در این بین، 15 منبع داخلی و خارجی  که با مبانی دینی و فلسفی حاکم بر نظام تعلیم و تربیت همخوانی بیشتری داشتند، شناسایی و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند. ابزار اندازه گیری، فرم فیش برداری و  نیز سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بود. برای تحلیل داد ها از روش مقوله بندی و کد گذاری موضوعی استفاده شد. در بخش کمی هم حجم نمونه شامل یکصد و پنجاه نفر از اساتید دانشگاه فرهنگیان بودند که به صورت تصادفی منظم انتخاب شدند. ابزار گرداوری این بخش پرسشنامه بود که با استفاده از مقوله های به دست آمده در بخش کیفی تهیه گردید. یافته های پژوهش نشان داد که الگوی برنامه درسی معنوی در دانشگاه فرهنگیان، از مبانی هستی شناسی(جهان شناسی و انسان شناسی)، ارزش شناسی و معرفت شناسی و مقوله های اصلی، ماورالطبیعه، تجربه گرایی، زیبا شناسی، جامعیت، خودشناسی و خرد گرایی تشکیل شده است . همچنین یافته ها نشان داد که الگوی به دست آمده از اعتبار کافی برای اجرا در دانشگاه فرهنگیان برخوردار است.

هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت  سبک زندگی اسلامی– ایرانی در بین دانشجویان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان بود. روش تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان به تعداد 6089 نفر بود. از این جامعه نمونه ای به حجم 361 نفر براساس جدول مورگان به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات پژوهش از پرسشنامه محقق ساخته سبک زندگی اسلامی – ایرانی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل واریانس یکراهه و آزمون های t تک نمونه ای و t مستقل در نرم افزار SPSS انجام گرفت. نتایج نشان داد که دانش و اطلاعات دانشجویان پیرامون سبک زندگی اسلامی – ایرانی مناسب و مطلوب است. علاوه بر این نگرش و باور آنان در رابطه با سبک زندگی اسلامی – ایرانی  نیز در وضعیت مطلوبی قرار داشت. اما در بعد عملکرد و عمل به سبک زندگی اسلامی – ایرانی، وضعیت مطلوبی وجود نداشت. به عبارت دیگر علی رغم دانش و اطلاعات آنان پیرامون سبک زندگی اسلامی- ایرانی و همچنین داشتن نگرش مطلوب به این موضوع، اما در زندگی شخصی خیلی به این آموزه ها عمل نمی کنند. همچنین در بخش دیگری از تحقیق، یافته ها نشان داد که میانگین نمره دانش، نگرش و عملکرد دانشجویان دختر بیشتر از میانگین نمره دانشجویان پسر است و میانگین نمره سبک زندگی اسلامی– ایرانی در بین دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد بیشتر از مقاطع کارشناسی و دکتری بود. بنابراین ضمن تاکید بر اهمیت گسترش سطح دانش و اطلاعات دانشجویان و همچنین توجه به ایجاد و توسعه بیش از پیش نگرش های مطلوب پیرامون سبک زندگی اسلامی-ایرانی به عنوان نیروی محرک اصلی حرکت دانشجویان به این سمت، باید علل و عوامل مؤثر بر تضعیف بعد عملکرد دانشجویان مورد بررسی و کنکاش دقیق تر قرار گیرد و آسیب های احتمالی شناسایی گردند و دانشگاه ها با توجه به این یافته ها برنامه های فرهنگی خود را مورد بازنگری قرار دهند.

تحصیلات دانشگاهی یکی از عوامل بسیار مهم توسعه اجتماعی-اقتصادی کشورهاست و اعضای هیأت علمی برای اینکه در این فرایند نقش خود را بخوبی ایفا کنند می بایست بر دانش و مهارتهای مربوطه تسلط داشته باشند. این دانش و مهارتها به دلایل گوناگون ممکن است با شایستگیهای بدو استخدام استادان متفاوت باشد. لذا هدف اصلی این پژوهش بررسی برنامه توسعه حرفه ای مستمر اعضای هیأت علمی و شیوه پاسخگویی به آن در دانشگاه های شهر اهواز به روش ترکیبی تبیینی بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه اعضای هیأت علمی تمام وقت دانشگاه های شهر اهواز تشکیل دادند که به اقتضای روش پژوهش، در بخش کمی با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای تعداد 341 نفر، براساس جدول مورگان انتخاب شدند. در بخش کیفی با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند -موارد مطلوب- تا زمانی که اشباع نظری حاصل شد، فرآیند گردآوری داده ادامه یافت. داده ها در بخش کمی با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته توسعه حرفه ای مستمر با ضریب پایایی 89/0 و در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختمند، جمع آوری گردیده اند. نتایج پژوهش نشان داد به طور کلی 12 راهبرد برای توسعه حرفه ای اعضای هیأت علمی مورد استفاده قرار می گیرد. گرچه راهبردها می توانند باعث تحقق اهداف مختلفی شوند اما در دانشگاه های مورد مطالعه تأکید بیشتر بر توسعه مهارت های آموزشی و پژوهشی است. همچنین یافته ها نشان از ناکافی بودن فرصت های توسعه حرفه ای اعضای هیأت علمی، پیچیدگی واکنش اعضای هیأت علمی به استفاده از راهبردهای توسعه حرفه ای، تأثیرگذاری مثبت فعالیت های توسعه حرفه ای مستمر بر فرایندهای مختلف دانشگاه و رویکرد متفاوت دانشگاهها برای استفاده از راهبردهای توسعه حرفه ای می باشد.

هدف پژوهش حاضر بررسی الگوی جاری تربیت دینی در برنامه های درسی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی است. این پژوهش با رویکرد کیفی و با روش داده بنیاد انجام گرفت. جامعه ی آماری شامل کلیه اساتید، دانشجویان و مدیران گروه های آموزشی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در استان خراسان رضوی بوده که از طریق نمونه گیری هدفمند از نوع ملاک محور انتخاب شدند. داده ها از طریق مصاحبه ی نیمه ساختار یافته با بیست و دو نفر از اساتید، دانشجویان و مدیران گروه های آموزشی بدست آمده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش کدگذاری باز، محوری و گزینشی استفاده شد. برای تأمین روایی و پایایی از معیارهای لینکن و کوبا استفاده شد. نتایج پژوهش نشان دهنده ی بیست و پنج مفهوم محوری است که در قالب مدل پارادیمی استروس و کوربین (2008) شامل ناکارآمدی نظام آموزشی در درونی سازی ارزش های دینی به عنوان مقوله ی محوری و شرایط علی (ناتوانی دانشگاه در همکاری بین بخشی، ضعف هویت دینی دانشجویان، عدم توجه به نظام آموزشی دانشگاهی دین محور)، عوامل زمینه ای (عوامل فرهنگی- اجتماعی، عوامل سازمانی، عوامل آموزشی)، شرایط مداخله ای تسهیل گر(شبکه سازی دانشگاه با نهادهای متولی تربیت دینی، اعتبار منابع درسی، تخصص اساتید)، شرایط مداخله گر محدودکننده(چالش روشی، چالش های بینشی، چالش های کنشی)، راهبردها (فرهنگ سازی تربیت دینی، اعتقاد درونی همراه با توجه به التزام عملی در تربیت دینی، اعتدال در تقویت و گسترش تربیت دینی، آموزش جامع و همه جانبه، شبکه سازی و تعامل گرایی در تربیت دینی) و پیامد (عدم تحقق جامعه اسلامی و عدم استقرار فرهنگ دینی در دانشگاه و جامعه، بی اعتنایی و عدم پایبندی به ارزش های دینی) سازمان یافت. 

هدف مقاله حاضر شناسایی روش های حمایت حرفه ای رسمی از نومعلمان در سطح جهانی می باشد. از روش تحلیل مضمون، سبک آتراید-استرلینگ، به منظور تحلیل مضامین برآمده از مقالات انگلیسی مرتبط با حمایت حرفه ای رسمی استفاده شده است. ابتدا با استفاده از الگوی مرور نظام دار متون، مقلات سال های 2010-2020 از سه پایگاه اطلاعاتی انتخاب، پالایش و سپس با استفاده از نرم افزار MAXQDA در قالب3مضمون فراگیر،14مضمون سازماندهنده و 58مضمون پایه، تحلیل شدند.  نتایج نشان می دهد که حمایت حرفه ای رسمی، شامل سه مولفه «حمایت سازمانی(اداری)»، «مربیگری» و «حمایت مدرسه ای» می باشد که مکمل یکدیگر هستند.  برنامه های رسمی حمایت از دوره آغازین خدمت، سبب ماندگاری وکارآمدی بیشتر معلمان بوده است. بر این اساس، پیشنهاد می شود آموزش و پرورش ایران از این تجربه جهانی برای تدوین و اجرای یک «برنامه درسی بومی حمایت حرفه ای از دوره آغازین خدمت معلمی» استفاده و به اجرای آن اقدام کند.

پژوهش حاضر با هدف فهم تجارب زیسته دانشجو معلمان از برنامه درسی اجرا شده رشته آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان انجام گرفت.  رویکرد پژوهش کیفی و روش پژوهش پدیدارشناسی توصیفی مبتنی بر نظریه هوسرل بود، مشارکت کنندگان پژوهش را دانشجومعلمان رشته آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان اراک تشکیل می داد. که با استفاده از رویکرد نمونه گیری هدفمند و با استفاده از مصاحبه نیمه ساختارمند با 65 نفر  از دانشجویان رشته آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان اراک صورت گرفت. تحلیل داده ها به روش توصیفی مبتنی بر رویکرد کلایزی بود که با استفاده از نرم افزار مکس کیودا 12 اجرا گردید. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که در فرایند کدگذاری ها تعداد4 مقوله اصلی(تقلیل محقق) 22 مقوله فرعی (تقلیل یافته) و 55 مقوله باز(تعلیق یافته) شناسایی گردید. تجارب زیسته دانشجویان در کدهای اصلی و فرعی هم راستا ولی در کدهای باز متفاوت بود. کدهای اصلی عبارت بود از، کسب توانایی در زمینه روش تدریس، بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات، توسعه توانایی شناختی، کمک به دانش آموزان درحل مشکلات یادگیری. در نتایج پژوهش مشاهده گردید تجارب کسب شده دانشجومعلمان با سرفصل های برنامه درسی رشته آموزش ابتدایی هم پوشانی وجود داشته که دلالت بر همسویی با اهداف قصد شده ی برنامه درسی رشته آموزشی ابتدایی دانشگاه  فرهنگیان داشته است.