مطالعات برنامه درسی آموزش عالی

هدف پژوهش حاضر، آگاهی از میزان انطباق عناصر نه گانه ی برنامه ی درسی دانشگاه فرهنگیان با صلاحیت های حرفه ای موردنیاز دبیران متوسطه شهر اهواز و تبیین دلایل انطباق یا عدم انطباق این عناصر نه گانه با صلاحیت های حرفه ای موردنیاز دبیران بود. روش پژوهش آمیخته ( طرح تبیینی) بود. جامعه ی آماری پژوهش در بخش کمی را کلیه ی مدیران، مدرسان و دانشجویان دانشگاه فرهنگیان و دبیران مدارس متوسطه شهر اهواز، فارغ التحصیل از دانشگاه فرهنگیان استان، تشکیل می داد. در بخش کمی، نمونه ی موردمطالعه براساس جدول مورگان و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی سهمیه ای 269 نفر انتخاب شدند. در بخش کیفی روش نمونه گیری هدفمند از نوع موارد مطلوب بود. ابزار جمع آوری داده ها در بخش کمی، پرسشنامه ی محقق ساخته و در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختمند بود. براساس نتایج بخش کمی بین عناصر اهداف، محتوا، فعالیت های یاددهی-یادگیری و گروه های یادگیری برنامه ی درسی دانشگاه فرهنگیان با صلاحیت های حرفه ای دبیران انطباق وجود داشت؛ اما بین عناصر زمان، مواد آموزشی، فضای آموزشی و روش های ارزشیابی انطباق لازم وجود نداشت. در بخش کیفی، به منظورتبیین نتایج بخش کمی، مصاحبه ها بر مبنای رویکرد تحلیل محتوای کیفی به روش استقرائی تحلیل شده و دلایل انطباق یا عدم انطباق هر یک از عناصر نه گانه ی برنامه ی درسی دانشگاه فرهنگیان با صلاحیت های حرفه ای دبیران تبیین گردیده است.

آنچه که مسأله اصلی پژوهش حاضر را تشکیل می دهد، بررسی وضعیت موجود و آسیب شناسی بین المللی سازی برنامه درسی دانشگاه و موسسات آموزش عالی مستقر در 7 منطقه آزاد کشور به منظور دستیابی به راهکارهایی در جهت غلبه بر این آسیب ها می باشد. پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی – پیمایشی است. جامعه آماری شامل 37 دانشگاه و موسسه آموزش عالی مستقر در مناطق آزاد کشور است که به روش سرشماری کلیه جامعه آماری به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند و برای گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای و پرسشنامه محقق ساخته و نیمه ساختارمند بهره برده شد. پس از جمع آوری داده ها، تجزیه و تحلیل آن در دو سطح آمار توصیفی شامل جداول توزیع فراوانی و نمودارها و آمار استنباطی شامل  آزمون واریانس، آزمون فریدمن، تحلیل t- تک نمونه و t همبسته یا زوجی مورد پردازش قرار گرفت. یافته ها : 20 مؤلفه از جمله برنامه های درسی بین المللی به عنوان شاخص های توصیفی حمایت دانشگاه از فعالیت های آموزشی بین المللی معرفی و به میزان اهمیت رتبه بندی شدند و نتایج اولویت بندی فریدمن نشان داد که مسائل اقتصادی/مالی و مسائل سیاسی/دیپلماتیک بیشترین تأثیرگذاری را بر عدم موفقیت بین المللی سازی دارد. نتایج: وضعیت بین المللی سازی در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی مناطق آزاد کشور چندان مطلوب نبوده و آموزش عالی مناطق آزاد برای همگام شدن با این حرکت و دستیابی به اهدف اسناد بالادستی  کشور نیازمند ارائه الگویی مناسب برای بهبود وضعیت  می باشند .

این پژوهش با هدف طراحی چارچوب برنامه درسی شایستگی محور در رشته ی مهندسی فناوری اطلاعات انجام شد. پژوهش از نظر طرح جزء پژوهش های کیفی از نوع مطالعه ی موردی بود. مشارکت کنندگان بالقوه ی پژوهش، 15 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه های استان فارس در حوزه فناوری اطلاعات و نیز 12 نفر ازکارفرمایان بودند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از دو ابزار " بررسی اسناد " و " مصاحبه نیمه ساختار یافته " استفاده گردید. با روش همسو سازی، اعتبارپذیری داده ها تایید شد. به منظور تحلیل داده ها، از روش تحلیل مضمون استفاده شد. در ادامه،   کدگذاری داده ها برای شناخت عوامل، ملاک ها و نشانگرهای الگو انجام شد. به کمک مصاحبه، داده های کیفی اولیه حاصل گردید و از معیارهای اعتبارسنجی داده های کیفی برای سنجش اعتبار اولیه داده ها استفاده شد. به کمک روش تحلیل مضمون چهارچوب اولیه مدل شکل گرفت و بر اساس نتایج به دست آمده، ابعاد و مؤلفه ها در یک مضمون فراگیر، جای گرفتند. مهم ترین یافته های پژوهش عبارت بودند از: چارچوب پیشنهادی مناسب برای آموزش مهندسی فناوری اطلاعات را می توان در قالب چهار شایستگی کلی:  فنی،  رفتاری،   زمینه ای و  ادراکی ارایه نمود. نتایج  این مطالعه می تواند در طراحی و تدوین برنامه درسی مهندسی فناوری اطلاعات مورد توجه برنامه ریزان   قرار گیرد.

آموزش های مهارتی یکی از ابعاد مهم توسعه پایدار به ویژه در توانمندسازی سرمایه انسانی است. از این رو هدف پژوهش حاضر تبیین مولفه های برنامه درسی مبتنی بر مهارت در آموزش عالی می باشد، این پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از روش فراترکیب  هفت مرحله ای سندلوسکی و بارسو (2007) انجام شده است. بدین منظور ابتدا با هدف تعیین جهت گیری مطالعه، سوالات پژوهش تعیین و سپس به منظور گردآوری اطلاعات برای پاسخ به سوالات پژوهش، با بررسی منابع نوشتاری معتبر و مرتبط با برنامه های درسی مهارتی و مهارت ورزی، تعداد 87 منبع مرتبط شناسایی شد و از این تعداد، 22 منبع نوشتاری مرتبط، بر اساس معیارهای ارزیابی کیفیت، به عنوان نمونه پژوهش انتخاب و طی سه مرحله کدگذاری مورد تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج تحقیق 390 شاخص یا معرف در قالب کدهای باز، 26 مولفه در قالب کدهای محوری و 5 بُعد در قالب کدهای انتخابی از جمله الزامات فردی، الزامات مهارتی، الزامات محیطی، الزامات دانشگاهی و الزامات آموزشی و پژوهشی شناسایی شدند. از یافته های این پژوهش، می توان در سیاست گذاری های آموزش عالی در راستای بهبود برنامه های درسی مهارت ورزی در آموزش عالی استفاده کرد. 

هدف این پژوهش تحلیل شکاف برنامه ی درسیِ قصدشده دور ه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی با توجه به چالش ها و مشکلات موجود در مدیریت مدارس در ایران بود. پژوهش حاضر از نوع داده کیفی و روش آن برای بررسی سوال اول و دوم پدیدارشناسی و برای بررسی سؤال سوم تحلیل مضمون بود. برای مصاحبه نیمه ساختارمند (17) مدیر مدرسه با نمونه گیری در دسترس، و برنامهدرسی مصوب(1372) با نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با (Nvivo10) انجام شد. اعتباریابی با تکنیک کنترل عضو و مشاوره با کارشناسان، و پایایی با سنجش صحت داده ها و توافق درون موضوعی بین دوکدگذار (65٪) محاسبه شد. بر اساس یافته ها، برنامه ی درسی مصوب با«10» کد باز، و از« 17» کد نهایی،«12» مؤلفه آموزشی،« 3 » مؤلفه پرورشی،و « 2 » مؤلفه اداری- مالی،و در مدارس با«60 » کدباز، و از« 35» کدنهایی،« 13 » مؤلفه آموزشی، «12» مؤلفه پرورشی،و «10» مؤلفه اداری- مالی شناسایی شد. مضامین نظریِ برنامه ی درسی مصوب بیش از مضامین کاربردی آن است. زیرا از «14» مضمون، « 6 » مضمون علمی- کاربردی، و « 8 » مضمون نظری طبقه بندی شد. نتایج نهایی بیانگر مؤفقیت محدود برنامه ی درسی مصوب درکاهش چالش های مدیریتی مدارس بود.

هدف این پژوهش تحلیل بروندادهای علمی حوزه برنامه درسی پنهان بر اساس شاخص های علم سنجی است. این مطالعه کاربردی و کمی با استفاده از فنون علم سنجی (هم تالیفی و رخداد واژگان) و تحلیل شبکه اجتماعی انجام شد. نمونه مورد مطالعه 1076 مدرک بازیابی شده از وب علوم طی سالهای 1980 تا 2019 بود. به منظور تحلیل داده ها از نرم افزارهای Text Statistic Analyzer, ISI.exe, UCINET 6 VOSviwer, SPSS 20, Excel استفاده شد. یافته ها نشان داد که نوع غالب مدارک مقاله در مجلات و به زبان انگلیسی بود. مدارک برنامه درسی پنهان از سال 1980 در این پایگاه وجود داشت و بیشترین مدارک به ترتیب در نمایه استنادی علوم اجتماعی، نمایه استنادی علوم گسترش یافته و نمایه استنادی منابع نوظهور نمایه شده بودند. تعداد زیادی از مقالات تک نویسنده ای بودند و مقالات با دو نویسنده و سه نویسنده در جایگاه بعدی قرار داشتند. پژوهشگرانی از کشورهای امریکا، کانادا و انگلیس نقش کلیدی در شبکه هم تالیفی داشتند. برنامه درسی پنهان، آموزش پزشکی و برنامه درسی سه کلیدواژه پرتکرار این حوزه بودند. رابطه معناداری بین شاخصهای مرکزیت شبکه و میزان استناد بر حسب مولف، سازمان و کشور وجود داشت

هدف پژوهش حاضر شناسایی و تحلیل تجربه های آموزشی دانشجویان کارشناسی ارشد مهندسی عمران با تأکید بر ابعاد ذهن به منظور ارتقای کیفیت آموزش علوم مهندسی است. رویکرد این پژوهش کیفی و از نوع روش پدیدارشناسی است، به همین منظور بر اساس نمونه گیری هدفمند، با 18 نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد مهندسی عمران مصاحبه صورت گرفت. داده های به دست آمده با استفاده از روش کلایزی تجزیه وتحلیل شدند. یافته های این پژوهش گویای این است که بعد ذهنی تخصص مدار، بعد ذهنی خلاق و بعد ذهنی احترام گذار در دانشجویان مهندسی عمران مورد تأکید واقع شدند و بعد ذهنی اخلاق مدار و بعد ذهنی ترکیب گر در دانشجویان مهندسی عمران مورد غفلت واقع شدند که عوامل مؤثر بر آن عبارت اند از: عملکرد نامطلوب دانشجو، کارکرد ضعیف نظام صنعتی، بازدهی نامطلوب آموزش مهندسی عمران، عدم تأکید بر تلفیق بیرونی توسط استاد، عدم تأکید بر تلفیق درونی توسط دانشجو.

دانشجومعلمان آموزش ویژه برای تعیین دقیق وضعیت و نیازهای دانش آموزان خود و پیش بینی و طراحی آموزش ویژه و حمایت از دانش آموزان با نیازهای ویژه، همچنین مقابله با چالش ها و مشکلاتی که در طول فعالیت های آنها به عنوان معلم آموزش ویژه به وجود می آید، نیاز به مهارت ها و شایستگی های کاملا تخصصی دارند. این مطالعه به تعریف، دامنه ها و سطح شایستگی دانشجو معلمان آموزش ویژه و اعتباریابی آن می پردازد. در این پژوهش، از طرح تحقیق آمیخته استفاده شد، به این ترتیب که در بخش کیفی از روش پژوهش اسنادی و تحلیل محتوای کیفی با رویکرد قیاسی با ماتریس ساختار نیافته استفاده شد و در بخش کمی از طریق تشکیل گروه های کانونی متشکل از 10 نفر از متخصصان آموزش ویژه و تدوین 12 ملاک، به اعتبار یابی شایستگی ها پرداخته شد. برای جستجو و جمع آوری متون و مقالات علمی، شیوه مرور نظام مند به کار رفت. همچنین با  صاحب نظران و متخصصان آموزش کودکان استثنایی، کارفرمایان سازمان و ادارات آموزش و پرورش استثنایی کشور و اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان، مصاحبه نیمه ساختار یافته انجام شد. اعضای نمونه به شیوه هدفمند انتخاب و بعد از مصاحبه با 21 نفر به تکرار رسید و مطابق به نظر استاد راهنما ادامه مصاحبه ضروری نبود. نتیجه گیری: تعریف حوزه های سطوح دستیابی به شایستگی ها برحسب اهداف و زمینه های فرهنگی، سیاسی و آموزشی سازمان ها در کشورها و جوامع گوناگون متفاوت است. با انجام این مرور نظام مند، پنج حوزه اصلی و 47 زیرمجموعه و همچنین سه سطح دستیابی به شایستگی ها شناسایی شد.

هدف این پژوهش ارائه الگوی بکارگیری ابزارهای رایانش ابری با رویکرد یادگیری مشارکتی و اعتبارسنجی آن است.  پژوهش حاضر آمیخته از نوع اکتشافی (کیفی – کمی) است. روش پژوهش در مرحله کیفی، تحلیل محتوا است. مشارکت کنندگان در بخش کیفی با استفاده از نمونه گیری هدفمند(گلوله برفی) 20 نفر از خبرگان مهندسی کامپیوتر و برنامه ریزی درسی مطلع از فناوری آموزش انتخاب شدند و گردآوری اطلاعات تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت.  جامعه آماری در بخش کمی کلیه اعضای هیات علمی مهندسی کامپیوتر و برنامه ریزی درسی مطلع از فناوری آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی استان مازندران در سال 98 بود. روش نمونه گیری در بخش کمی طبق جدول مورگان با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انجام پذیرفت. جهت تحلیل داده ها از آمار توصیفی، تحلیل محتوای مصاحبه ها با استفاده از روش کدگذاری( کد باز، محوری و انتخابی) و تحلیل اکتشافی - تأییدی با استفاده از نرم افزارSPSS صورت گرفته است.نتایج حاصل از تحلیل عاملی تاییدی نشان داد که همبستگی های موجود در بین داده ها برای تحلیل عاملی مناسب می باشند و از انسجام لازم و کافی برای تبیین عوامل و مولفه های بکارگیری ابزارهای رایانش ابری با رویکرد یادگیری مشارکتی درآموزش عالی و زیرمقیاس های آن برخوردار می باشند.

هدف پژوهش ترسیم ساختار دانشی مطالعات آموزش عالی ایران براساس مقالات در پایگاه استنادی جهان اسلام است و با استفاده از روش تحلیل هم رخدادی واژگان انجام شده است. جامعه ی پژوهش، شامل تمامی مقالات منتشر شده در سه مجله در حوزه آموزش عالی، «مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی و نامه آموزش عالی» و تمام مقالاتی که در عنوان آن ها کلمه آموزش عالی وجود دارد و در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام نمایه شده اند، است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای اس پی اس اس، یو سی آی نت، بایب اکسل و ووس ویور استفاده شد. یافته ها نشان داد که کلیدواژه های آموزش عالی، برنامه ریزی درسی و دانشگاه با فراوانی 497، 82 و 57 بیش ترین تکرار را داشته اند. نتایج حاصل از تحلیل خوشه ای نشان داد که ساختار دانشی آموزش عالی ایران از چهارخوشه موضوعی  تشکیل شده است که شامل راهبردهای آموزش عالی، عوامل مؤثر در بهبود آموزش عالی، مدیریت دانش در نظام آموزش عالی و عوامل مؤثر بر آن و نظام آموزش عالی است. داده های به دست آمده از نمودار راهبردی نشان می دهد که برنامه ریزی درسی بین رشته ای، فرهنگ سازمانی، انعطاف پذیری، بومی گزینی، فناوری آموزشی و یادگیری از موضوعات نوظهور می باشند.

پژوهش حاضر، با هدف شناسایی و تبیین بایسته های راهبرد یاددهی-یادگیری خودراهبر، متناسب با ویژگی های نسلی دانشجویان دوره کارشناسی امروز با روش آمیخته (اکتشافی متوالی) انجام شد. در بخش کیفی با 29 نفر از افراد صاحب نظر کشوری در موضوع تحقیق، مصاحبه نیمه ساختاریافته به عمل آمد و به روش تحلیل محتوا به صورت ساختاری و تفسیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جامعه آماری بخش کمی شامل اعضای هیأت علمی و دانشجویان دوره کارشناسی بود که نمونه پژوهش از بین آنها به روش طبقه ای، متناسب با حجم، انتخاب شد. داده های بخش کمی از طریق پرسشنامه محقق ساخته، مستخرج از بخش کیفی جمع آوری شد و برای تحلیل آن از آمار توصیفی و استنباطی بهره گیری شد. بر اساس یافته های پژوهش، از منظر صاحب نظران، اساتید و دانشجویان، 9 شاخص، جزء مهمترین بایسته های راهبرد یاددهی-یادگیری خودراهبر، متناسب با ویژگی های نسلی دانشجویان دوره کارشناسی امروز هستند که می بایست مورد توجه مدرسان قرار گیرد. در میان این نه شاخص، پنج عنصر«ضرورت خودمدیریتی دانشجویان در یادگیری»، «مشارکت دهی دانشجویان در تدریس»، «هدایت دانشجویان به یادگیری مادام العمر»، «توجه به استعداد فردی دانشجویان در شکل انجام تکالیف» و «کاربست روش های تدریس مورد علاقه دانشجویان» در صدر قرار دارند.

یکی از استراتژی های معمول کشورها در تحقق اهداف بین المللی سازی آموزش عالی، تبادل دانشجو با کشورهای دیگر است. مقاله حاضر بخشی از پژوهشی کیفی است که با رویکردی پدیدارشناسانه بدنبال کشف تجربیات عمیق دانشجویان ایرانی به عنوان دانشجویان بین المللی در دانشگاه های کشور بلژیک انجام شده است. انتخاب مشارکت کنندگان از طریق نمونه گیری هدفمند و جمع آوری داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته و برای تحلیل داده ها از روش هفت مرحله ای کلایزی استفاده شده است. یافته ها براساس تجربه زیسته دانشجویان نشان دهنده «مزیت تحصیل» در دانشگاه مقصد شامل کیفیت یادگیری، کیفیت پژوهش، تسهیلات علمی در دسترس و «افزایش ارتباط بینافرهنگی» بدلیل تنوع دانشجویان بین المللی در دانشگاه مقصد و همچنین «افزایش شانس شغلی» متاثر از اعتبار جهانی دانشگاه، ارتباطات بین المللی و ارتباط مستمر دانشگاه با بخش صنعت و تاثیر غیر مستقیم قوانین مهاجرت است. از سوی دیگر،یافته ها حاوی چالش هایی مانند ناکافی بودن دانش زبانی دانشجویان ، تفاوت نظام آموزشی مقصد و مبدا و همچنین تفاوت های فرهنگی است که دانشجویان ایرانی در کشور مقصد با آن مواجه هستند. نتایج پژوهش اگرچه متاثر از پیامدهای حاصل از تجارب دانشجویان، شامل ارتقای توانش آکادمیک، ارتقای توانش بین فرهنگی، افزایش شانس شغلی و ارتقای توانش فردی نشان دهنده موفقیت نسبی اهداف برنامه تحرک بین المللی دانشجویان است اما در خصوص چالش های پیش روی دانشجویان، نیازمند توجه هر سه گروه از ذینفعان، خصوصا کشور مبدا و مقصد به الزاماتی دارد که مقاله در انتها به آنها اشاره داشته است.