مطالعات برنامه درسی آموزش عالی

یکی از مواردی که امروزه در بازار کار خود را به روشنی نشان می دهد، اهمیت روزافزون مهارت های موردنیاز برای فعالیت در این بازار است. در سال های گذشته همیشه مشاهده می شد که افزایش سطح تحصیلات باعث کاهش نرخ بیکاری می شود و افراد دارای تحصیلات بالاتر، درآمد بیشتری در طول دوران زندگی خود داشته اند. اما این موضوع در طول زمان تغییر کرده است و آمارهای موجود نشان می دهند که نرخ بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی از نرخ بیکاری عمومی در جامعه بالاتر رفته است. این موضوع باعث شد تا مبحث مهارت های موردنیاز برای فعالیت در بازار کار موردتوجه قرار گیرد. در این پژوهش، ابتدا با استفاده از مرور ادبیات در حوزه اشتغال پذیری، مدل اولیه پژوهش استخراج شد. این مدل بر پایه سه گروه مهارتِ سخت، نرم و شناختی ایجاد شد. سپس بر اساس آن با مسئولان جذب و استخدام و کارآفرینان برخی از شرکت های فعال در بازار مصاحبه انجام شد و مشاهده شد که پس از انجام 15 مصاحبه، اطلاعات و دیدگاه های به دست آمده از نخبگان به سطح اشباع رسیده است. پس ازآن پرسش نامه روش دلفی استخراج شد و با مراجعه مجدد به این شرکت ها، دیدگاه های نخبگان برای بار دوم به دست آمد. این فرآیند چهار بار انجام شد تا این که بر روی مهارت های موردنیاز برای فعالیت دانش آموختگان دانشگاهی در بازار کار اجماع حاصل شد. 17 مهارت اصلی که از دید فعالان بازار به عنوان مهارت های اصلی موردنیاز دانش آموختگان برای ورود و فعالیت در بازار کار بودند، استخراج شدند. تحلیل ها و محاسبات در این پژوهش با استفاده از تکنیک فازی انجام شده است. بر اساس یافته های پژوهش پیشنهاد می شود در برنامه های درسی  آموزش عالی  به مهارت های موردنیاز برای دانش آموختگان دانشگاه ها توجه شود و این مهارت ها در چارچوب بازنگری برنامه های درسی وزارت علوم  لحاظ شود. همچنین دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی  دوره های مهارتی را بر مبنای مهارت های اشتغال پذیری از طریق دوره های کارآموزی برای دانشجویان ارائه دهند.

هدف این پژوهش طراحی الگویی برای اصلاح ساختار رویکرد میان رشته ای در دانشگاهها با تاکید بر پایداری توسعه ملی است. روش پژوهش برخاسته از نظریه داده بنیاد برای تبیین و تحلیل یافته های حاصل از مصاحبه های اکتشافی بود.جامعه مورد مطالعه این پژوهش اساتید علوم پایه و اساتیدی بودند که در این زمینه صاحبنظر بودند. روش نمونه گیری نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی بود. ابزار گردآوری یافته ها از طریق مصاحبه نیمه سازمان یافته بود. در تحلیل یافته ها از تحلیل محتوا و احصاء مضامین در مراحل کدگذاری باز، محوری و انتخابی استفاده گردید. با استناد به ادبیات پژوهش و یافته های اکتشافی،اصلاح ساختار رویکرد میان رشته ای علوم به عنوان پدیده محوری،تحول در نقش دانشگاه ها، اهداف بنیادین، تدوین برنامه ها به ترتیب به عنوان شرط علی، شرایط زمینه ای، شرایط مداخله گر و سیاستگذاری در فرایندها و ساختار و الزامات مدیریتی به عنوان راهبرد شناخته شد. یافته ها نشان داد پیامد اصلاح ساختار دستیابی به همگرایی علم و فناوری است. براین اساس اتخاذ سیاستگذاری های ویژه در دانشگاهها و نهادهای مرتبط و توجه به پژوهش و آموزش میان رشته ای همراه با الزامات آن می تواند در اصلاح ساختار کمک های مؤثری نماید.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آموزش مهارت های اجتماعی بر خودکارآمدی دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان انجام گرفته است. روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی و طرح پیش آزمون-  پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجومعلمان کارشناسی پیوسته در رشته علوم تربیتی ورودی سال 1391 دانشگاه فرهنگیان( پردیس پسرانه شهیدبهشتی زنجان) به تعداد 210 نفر است که با نمونه گیری در دسترس در نهایت 60 نفر به عنوان نمونه انتخاب و  به طور تصادفی ساده در یک گروه آزمایش (30 نفر) و یک گروه کنترل (30 نفر)جای داده شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه خودکارآمدی شرر و همکاران(1982) است. نمونه ها قبل و پس از آموزش به این پرسشنامه پاسخ دادند. داده های بدست آمده با تحلیل واریانس چندمتغیره و تحلیل کواریانس یک راهه تجزیه و تحلیل شد. یافته ها نشان می دهد که آموزش مهارت های اجتماعی در بهبود و افزایش خودکارآمدی دانشجومعلمان تأثیر معناداری دارد. نتایج مطالعات مربوط به پیگیریِ یک ماه بعد از پس آزمون نیز بر تثبیت و پایداری این تأثیر دلالت دارد.

این پژوهش با هدف تبیین دیدگاه های صاحب نظران درباره عناصر برنامه درسی تربیت معلم هنر (آموزش عالی) به منظور طراحی الگوی یک برنامه درسی صلاحیت محور تربیت معلم هنر در آموزش عالی است. در پاسخ به این هدف، با استفاده از رویکرد کیفی اکتشافی و روش نظریه زمینه ای، با ۱۵ نفر از صاحب نظران حوزه برنامه درسی و آموزش هنر که بر اساس نمونه گیری گلوله برفی، تا حد اشباع محتوایی مصاحبه نیمه ساختاریافته به عمل آمد. داده های اولیه با نرم افزار تحلیل کیفی مکس کیو دی آ نسخه 11 طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی تجزیه و تحلیل شدند. یافته های پژوهش و همچنین دلالت های متناظر با عناصر دهگانه الگوی برنامه درسی اکر مستخرج از تحلیل مصاحبه ها به عنوان مبانی الگوی مفهومی برنامه درسی یادشده تبیین شد. الگوی برنامه درسی پیشنهادی این پژوهش در تربیت معلم بر اصل تلفیق و ترکیب، کثرت گرایی شناختی و عرصه مکاشفه هنری تکیه دارد. منطق این الگو شامل (مکاشفه هنری، یادگیری در عمل، اعتبار تخصصی، ارتباط گرایی، مشارکت و نقش فعال معلم) است و عناصر نه گانه برنامه درسی آن متناسب با آنچه حاصل از نتایج مصاحبه های صورت گرفته بوده است طراحی شده است. الگوی به دست آمده می تواند مبنایی برای طراحی برنامه درسی تربیت معلم هنر در مراکز آموزش عالی و مراکز تربیت معلم باشد.

هدف اساسی این پژوهشِ ترکیبی اکتشافی متوالی، ساخت و اعتباریابی مقیاس برنامه درسی سازنده گرا در آموزش عالی بود. روش پژوهش بخش کیفی مطالعه موردی کیفی بود. مشارکت کنندگان بالقوه، صاحب نظران برنامه درسی در حوزه سازنده گرایی و روش گردآوری داده، مصاحبه نیمه ساخت مند بود که با استفاده از رویکرد نمونه گیری هدفمند و روش معیار با 8 نفر مصاحبه شد. با استفاده از روش تحلیل مضمون، 40 مضمون پایه، 4 سازمان دهنده و یک مضمون فراگیر تدریس سازنده گرا کشف شدند. روش پژوهش بخش کمی توصیفی– پیمایشی و جامعه آماری برای اعتباریابی مقیاس، شامل صاحب نظران در حوزه سازنده گرایی بودند که با رویکرد نمونه گیری هدفمند، 30 نفر انتخاب شدند. ابزار پژوهش، مقیاس برنامه درسی سازنده گرا با  4 زیرمقیاس و 40 گویه با طیف لیکرتی پنج درجه ای بود. نتیجه تحلیل عامل تاییدی نشان داد که بر اساس بار عاملی عناصر هدف 67/0، محتوا 65/0، راهبردهای یاددهی- یادگیری 86/0و ارزشیابی 65/0، اعتبار سازه مقیاس مورد تایید قرار گرفت. همچنین بر اساس ضرایب آلفای کرونباخ این عناصر به ترتیب 78/0، 74/0، 81/0، 71/0 پایایی مقیاس برنامه درسی سازنده گرا در نظام آموزش عالی نیز مورد تایید قرار گرفت.

برنامه درسی کارورزی رشته های دانشگاه فرهنگیان، از سال 1393 به اجرا درآمده است. این برنامه بیش از دوازده درصد زمان آموزش را به خود اختصاص داده و درصدد است تا فرصت لازم برای تجربه به کارگیری دانش نظری در موقعیت عملی را فراهم کند. پرسش این است که «دانشجو معلمان» تحت پوشش این برنامه دوساله، چه تجربه ای کسب کرده اند؟ در این مقاله تلاش می شود تا تجربه زیسته دانشجو معلمان اولین نوبت اجرای این برنامه با به کارگیری روش پدیدارشناسی و از طریق مصاحبه با یازده نفر از آنان، بازخوانی و بر اساس آن، تصویری از آثار برنامه های کارورزی ترسیم گردد. تجربه این گروه نشان می دهد که برنامه جدید کارورزی دارای «اثربخشی» بوده و توانسته است رضایت دانشجو معلمان را کسب کند، شایستگی آنان را افزایش دهد و به شکل گیری هویت معلمی آنان، کمک نماید. باوجوداین، اجرای برنامه کارورزی با مسائلی از جمله ضعف آموزش کارگزاران مواجه است ولی می تواند اعتلا یابد.  

پداگوژییکی از موضوعات مورد بحث و مرتبط با مطالعات برنامه درسی و آموزشگری است. این حوزه مطالعاتی در حال گسترش و در عین حال بسیار اساسی در مطالعات برنامه درسی آموزش عالی است. این مقاله با هدف شناخت ابعاد پداگوژی در آموزش عالی تنظیم شده است. داده ها بر اساس یک طرح پژوهش کیفی از نوع سنتز پژوهی با رویکرد اکتشافی جمع آوری شده اند. فرایند پژوهش شامل پنج گام متوالی بوده است. در دو گام اول منابع داده های پژوهش گزینش شدند و در دو گام بعدی داده ها به شیوه استقرای تحلیلی مورد تحلیل قرار گرفتند. از تحلیل داده ها 37 مؤلفه استنباط شد. در گام پنجم، برای رسیدن به یک چارچوب مفهومی مؤلفه ها با هم ترکیب شدند و 7 مؤلفه اصلی: چشم انداز ها،  عامل ها، نظریه پردازی، نظام باوری، حیطه ها، اصول و رویه ها، و شایستگی های حرفه ای شکل گرفتند. بر اساس مؤلفه های اصلی، مدل مفهومی پداگوژی تدوین گردید.