مدیریت اسلامی

بحرانها و بلایا می توانند آسیب های بزرگی را به بار آورند و منجر به ایجاد اختلالات گسترده و نظام یافته در تمامی ارکان جامعه در سطوح مختلف سازمانی، محلی، ملی و بین المللی می گردند. هر ساله در سراسر جهان، زمین لرزه، سیل، خشکسالی، تروریسم و مخاطرات دیگر، موجب کشته شدن ده ها هزار نفر، زخمی شدن صدها هزار نفر و میلیاردها دلار ضرر و زیان اقتصادی می شود. البته این پدیده ها می توانند نیرویی برای تغییر سازنده، رشد و نوسازی نیز باشند. بحران می تواند باعث تغییر شکل سریع نهادها، ایجاد تغییر در جوامع، اکوسیستم ها، کاهش ثبات اقتصادی و حتی تغییرات گسترده در باورها و اعتقادات افراد جامعه گردد. بحرانها و بلایا همواره با زندگی بشر عجین بوده-اند، شرکت ها و سازمان ها را غافلگیر می کنند و نقاط عطفی را در تاریخ ملتها بوجود آورده اند.

مجموعه اقدامات و افتخارآفرینی های شهید قاسم سلیمانی در دوران چهل ساله انقلاب اسلامی، ایشان را به چهره ای بین المللی و نماد مقاومت تبدیل کرده است. بنابراین بررسی مکتب شهید قاسم سلیمانی به عنوان مکتبی جهانشمول و اخروی و الگو سازی آن برای الگو قرارگیری از سوی فرماندهان و مدیران از ضرورتهای اساسی جامعه امروزی ماست. با عنایت به این موارد، این پژوهش با هدف «تدوین الگوی مکتب  فرماندهی شهید  قاسم سلیمانی» به رشته تحریر درآمده است که با بررسی کتابخانه ای در زندگینامه، سخنرانیها، یادداشتها و وصیتنامه شهید و هم چنین مصاحبه با افراد صاحبنظر و استفاده از نظر خبرگان با بهره گیری از روش تحلیل مضمون، مکتب این شهید والامقام در پنج بُعد «معنوی و ارزشی»، «فردی و رفتاری»، «فرماندهی و مدیریتی»، «نظامی» و «تأثیرگذاری (عملکردی)» مشخص شد و در نهایت نتیجه گرفته شد که پیامد مکتب سلیمانی، «سعادت و شهادت» است.

هدف پژوهش، شناسایی بایسته های تصمیم گیری مشورتی براساس آموزه های اسلامی است. مطالعات صاحبنظران نشان می دهد که با وجود بهره های مطلوبِ مشورت در تصمیم گیری، این پدیده گاهی نتایج خوشایندی به دنبال ندارد؛ بنابراین به نظر می رسد بایدهایی بر این فرآیند حاکم است که مطلوبیت آن را تعیین می کند. پرسش اصلی پژوهش این است که بایسته های تصمیم گیری مشورتی براساس آموزه های اسلامی چیست؟ در واقع، پایبندی به چه معیارهایی، مدیران را در تصمیم گیری مشورتی به نتایج مطلوب رهنمون می سازد و بهبود عملکرد مادی و معنوی در پی دارد؟ بدین منظور، روش تحلیل محتوای استقرایی به کار برده شد. براساس یافته ها، مهمترین بایسته های تصمیم گیری مشورتی در آموزه های اسلام عبارت است از: توجه به موانع شرعی مشورت، صیانت از حریمها، اتصالات معنوی، دقت در صفات مشاور، گزینش هدفمند عقاید، توانمندی در تصمیم و اجرا. نتایج بررسی نشان می دهد که بعضی بایسته های اسلامی در مبانی مدیریتی موجود است؛ اما در آموزه های اسلامی نظایر وسعت یافته تری از آنها هست. برخی بایسته های اسلامی اساساً با مبانی مدیریتی در تعارض، و یا در آن فاقد معناست. دسته ای از بایسته های اسلامی نیز با مبانی مدیریتی در تعارض نیست؛ ولی از دید اندیشمندان مدیریت به دور مانده و مورد غفلت واقع شده است.

این پژوهش، با رویکردی کیفی و راهبردی تاریخی توصیفی به طراحی الگوی تصمیم گیری فرماندهان لشکر 41 ثارالله به عنوان لشکر خط شکن پرداخته است. در این زمینه با ده نفر از فرماندهان این لشکر مصاحبه صورت گرفت و با استفاده از روش نظریه پردازی داده بنیاد، مفاهیم و مقولات استخراج، و با تبیین روابط مفاهیم و مقولات محوری و الگوگیری از الگوی استانداردشده استراوس، الگوی تصمیم گیری فرماندهان این لشکر استخراج شد و برای بررسی تفصیلی و بیان جایگاه نوآوری آن و تشریح هرچه بهتر با نظریه فعالیت مورد تطبیق قرار گرفته است که ابزاری تحلیلی و کارآمد است. شش مقوله اصلی و یک مقوله هسته از خلال شناسه گذاری داده ها استخراج شد. تفکّر نظامی و راهبردی فرماندهان، طرح مانور و عملیات، عملیات شناسایی، مدار اطلاعات رزم، مشورت، برآیند تصمیم گیری، تصمیم گیری بومی فرماندهان از مقوله استخراجی اثر است. می توان با مداقه ای کلی در مقوله های پژوهش گفت که الگوی تصمیم گیری فرماندهان تحت تأثیر تجربه عملیاتهای خیبر و بدر، تفکر برد فرماندهان، اطلاعات دقیق، تجزیه و تحلیل افکار، استفاده از تجربه نظامی فرماندهان در جهت دستیابی به پیروزی قاطعانه بوده است.

هدف اصلی این تحقیق طراحی و تدوین الگوی راهبردی پیشرفت شغلی زنان در سازمانهای دولتی با تأکید بر سبک زندگی اسلامی ایرانی است. این مطالعه با رویکرد کیفی و کمی و با استفاده از شیوه تحلیل مضمون و پیمایش انجام شده است. برای جمع آوری داده ها از ابزار پرسشنامه و نیز مصاحبه های نیمه ساختاریافته استفاده شده است که 83 نفر از مدیران باتجربه نظام اداری و استادان مدیریت نمونه آماری را در روش تحلیل مضمون، تشکیل دادند. با استفاده از نمونه گیری مبتنی بر هدف و با روش پیمایشی 305 نفر از زنان شاغل در دستگاه های اجرایی ماتریس اصلاحات اداری استان همدان در این مرحله با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای آزمودن فرضیه ها الگوی معادلات ساختاری و نرم افزار pls مورد استفاده قرار گرفت. براساس نتایج آزمون فرضیه ها ی تحقیق، بین آمادگی زنان برای ارتقا به مدیریت ارشد، حمایت قانون، حمایت سازمان، سبک زندگی اسلامی ایرانی و پیشرفت شغلی زنان در سازمانهای دولتی رابطه معناداری وجود دارد. هم چنین بین زمینه های فرهنگی اجتماعی، زمینه های فردی خانوادگی، زمینه های سازمانی و آمادگی زنان برای ارتقا به مدیریت ارشد رابطه معناداری هست. در نهایت در این پژوهش با توجه به نتایج آزمون فرضیه ها الگوی راهبردی پیشرفت شغلی زنان با تأکید بر سبک زندگی اسلامی ایرانی ارائه شد.

گردشگری که در فرهنگ و تمدن اسلامی با اندیشه و باور مسلمانان پیوندی محکم دارد، یکی از سودآورترین صنایع در عرصه بین المللی و یکی از مهمترین راه های درآمد زایی و برون رفت از مشکلات اقتصادی در عرصه های محلی، ناحیه ای، منطقه ای، ملی و بین المللی است. کلان شهر مشهد، به دلیل وجود بارگاه مقدس امام رضا (ع) ظرفیت قابل توجهی در جذب گردشگران مذهبی دارد، اما در دهه های اخیر تعداد زائرین و گردشگران آن افزایش و متوسط ماندگاری آنها کاهش یافته است. بر این اساس هدف اصلی این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر در جذب و ماندگاری گردشگر مذهبی در کلانشهر مشهد است که به منظور دستیابی به این هدف از روش پژوهش کیفی و راهبرد داده بنیاد با رویکرد گلیزری بهره گرفته شده است. در این راستا، نظر خبرگان در ارتباط با عواملی که می تواند در جذب و ماندگاری گردشگران مذهبی کلانشهر مشهد مؤثر باشد، طی مصاحبه های نیمه ساختار یافته جمع آوری، و به کمک روش داده بنیاد، شناسه های باز، انتخابی و نظری از مفاهیم مستخرج، استنباط شد. پس از 12 مصاحبه و بررسی و تفسیر داده ها، 37 شناسه اولیه در قالب 12 مقوله فرعی استخراج شد که در پنج مقوله اصلی ویژگیهای مقصد گردشگری، ویژگیهای جامعه میزبان، مدیریت مقصد گردشگری، ویژگیها و نیازهای زائر یا گردشگر مذهبی و ویژگیهای سفر طبقه بندی گردید. در پایان الگوی عوامل مؤثر بر جذب و ماندگاری گردشگر مذهبی در کلانشهر مشهد ارائه، و ارتباط مقوله ها تبیین شد.

سرمایه فکری، دانش، تجربه و اطلاعاتی است که در سازمان وجود دارد تا بتوان ارزش را خلق کرد و به عنوان داراییهای ناملموس و منابع موجود در سازمان تعریف می شود که می تواند به محصولات، خدمات و فرایندها انتقال داده شود تا فرهنگ بهبود یافته و ارزش خلق شود. این مقاله ابعاد و شاخصهای اصلی در فرهنگ سرمایه فکری در دانشگاه های ایران را شناسایی، و سپس با استفاده از الگوسازی ساختاری تفسیری تحلیل کرده است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی، و از جنبه گردآوری داده ها توصیفی از نوع پیمایشی است. ابتدا ابعاد و شاخصهای فرهنگ سرمایه فکری براساس تحلیل محتوایی و مقایسه ای پژوهشهای مرتبط و سپس با اتکا به نظر گروه کانونی هشت نفره در بخش کیفی و 25 خبره در بخش کمّی که همگی خبرگان از استادان و متخصصان دانشگاهی در زمینه سرمایه فکری بودند با بهره گیری از روش ISM روابط ابعاد سرمایه فکری فرهنگ محور، شامل سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه رابطه ای و شاخصهای سرمایه فکری فرهنگ محور در دانشگاه تعیین، و به صورت یکپارچه تحلیل شده است. جامعه آماری این پژوهش در بخش کیفی شامل مقالات معتبر علمی مرتبط و در بخش کمّی نیز متخصصان آشنا به سرمایه فکری است. در نهایت با استفاده از تحلیل میک مک هویت معیارها با توجه به اثرگذاری آنها مشخص شد. نتایج تحلیل داده ها با کمک نرم افزار ISM متلب نشان داد که مدیران اخلاق مدار و دانشجویان آَشنا به فرهنگ ایرانی اسلامی از متغیرهای مستقل این پژوهش هستند و بقیه متغیرها نیز از نوع متغیرهای رابط و از وابستگی و هدایت پذیری زیادی برخوردار هستند. در واقع برای ایجاد تغییر در وضعیت سرمایه فکری فرهنگ محور دانشگاه باید در این متغیرها تغییر ایجاد کرد.