۱.
کلید واژه ها:
اسطوره گاو یکتا آفریده سیاوش شعر نقوش برجسته ی تخت جمشید
اساطیر نشان دهنده ی فرهنگ و نحوه ی تفکر مردمان در دوران های کهن است؛ زبانِ گویای تاریخی است از دوران های پیش از تاریخی؛ سخنگویِ بازمانده های گرانبهایی است که از دل خاک ها بیرون کشیده می شود، یا در دل سنگ ها و کوه ها یافت می گردد. اساطیر نماینده ی تداوم زندگی فرهنگی یک ملت و به نوعی تاریخ آن است (آموزگار،1388 :1). شاعران و نویسندگان، اسطوره ها و باورهای کهن اقوام خود را پرورانده و آثار ایشان پیوندی تنگاتنگ با اسطوره ها دارد. گاو یکتا آفریده در کیهان شناسی زرتشتی، نام نخستین گاو آفریده شده و یکی از شش آفرینش ازلی اهورامزدا در جهان مادی و پدرِ اساطیریِ همه حیوانات سودبخش است. این گاو در افسانه آفرینش کشته می شود و از اندام و چهره ی او جهان دوباره پر از جانداران می شود. آن گونه که سیاوش نیز شخصیت مثبتی است، روح آزاده و جوانمردی دارد و مظلوم و بی گناه می میرد. از خون او گیاه مقدّس خون سیاوشان می روید که با رویش و زایش ارتباط دارد. در پهنه ی گسترده ی ایران نقوش برجسته، سنگ برجسته و سنگ نگاره در کنار ادبیات برای حفظ اساطیر قدمتِ زیادی دارد. بر همین اساس در تخت جمشید نیز از سنگ برجسته های بسیاری استفاده شده است. نماد گاو در نقوش برجسته ی تخت جمشید به وفور و با معانی مختلف به کار رفته است. معنای نهفته در لایه های ژرف تر سنگ برجسته ها و تطبیق آن با موارد مشابه در ادبیات می تواند تصویر درست تری از باورهای اسطوره ای و فرهنگی ایران زمین باشد. اهداف پژوهش ۱- بررسی اسطوره ی گاو یکتا آفریده و داستان سیاوش در شاهنامه از اهداف این پژوهش است. ۲- از دیگر اهداف این پژوهش انعکاس اساطیر درنقوش برجسته ی تختِ جمشید و شاهنامه ی فردوسی است. سوالات پژوهش ۱- اسطوره گاو یکتا آفریده چه کارکردی در نقش سیاوش در شاهنامه ی فردوسی و نقوش برجسته ی تخت جمشید داشته است؟ ۲- گاو یکتا آفریده در قالب شخصیت سیاوش چه مفاهیمی را به مخاطب القاء می نماید؟
۲.
کلید واژه ها:
رضایت از سکونتگاه تجربه چند حسّی پدیدارشناسی معماری مجتمع مسکونی زنجان
سکونتگاه انسان، همواره جایگاه و اهمیت ویژه ای در تأمین آسایش، آرامش و رضایتمندی وی داشته است. از این رو، «سر پناه» در اندیشه انسانی، دیرینه ای به درازای تاریخ زندگی گروهی و اجتماعی دارد. امروزه، شماری بر این باورند که در دوران مدرن، معماری بیشتر چشم و منظر بصری را در نظر می گیرد و به سایر ادراک حسی و بدن انسان کم توجه است. این پژوهش می کوشد، روند منطقیِ شناسایی و اولویت بندی عناصرِ تجربیِ چند حسی در ارتقای رضایتمندی مسکن را تدوین نماید. این کار پژوهشی بر اساس روش تحقیقِ آمیخته (کمی و کیفی)، همراه با استدلال منطقی انجام شده است. در بخش کیفی، روش مشاهده پدیدارشناسانه و مصاحبه، جهت شناسایی عوامل موثر بر مطلوبیت به کار رفته است. در روشِ کمی، از پرسشنامه برای گردآوری داده های جامعه آماری (ساکنان مجتمع های مسکونی زنجان) استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که پیوند بین آگاهی مفهومی، ادراک چند حسی، این همانی با طبیعت و مطلوبیت سکونتگاه معنادار است. همچنین، مؤلفه های حسی موجود در خانه های بررسی شده، بر کیفیت محیطی آن و نیز بر مطلوبیت فضا و رضایتمندی ساکنان تاثیر دارند. اهداف پژوهش: 1 . بررسی و شناخت مطلوبیت مسکن و مفهوم رضایتمندی از آن، با رویکرد فلسفه پدیدارشناسی. 2 . تدوین و ارایه مدل مفهومی مطلوبیت سکونتگاه. سوالات پژوهش: 1. آیا بین مؤلفه های حسی و معیارهای کیفیت یک مجموعه مسکونی رابطه معناداری وجود دارد؟ 2 . آیا خانه فقط نیاز اولیه انسان را برآورده می کند یا اینکه مفهومی فراتر از آن است؟
۳.
کلید واژه ها:
خوانش فضا سازماندهی فضایی خانه های بومی شیراز پیکره بندی فضایی خانه های زندیه و قاجاریه شیراز نرم افزارDepth Map
اغلب نظریه پردازان حوزه معماری بر این باورند که فرهنگ، یکی از عوامل موثر در طراحی خانه است. پیکره بندی فضایی خانه در یک منطقه می تواند فرهنگ ساکنان را حمایت یا مختل نماید. از این رو شکل خانه در معماری بومی، بیان درک محتوای زندگی انسان است. ضرورت این پژوهش بر اساس ابعاد زندگی خانوادگی و اجتماعی تبیین می شود. خانه های دوران زندیه و قاجاریه شیراز که بیشتر در محله سنگ سیاه واقع شده اند، جامعه آماری این تحقیق را تشکیل می دهند. تحقیق، از نوع ترکیبی است. هدف این پژوهش، خوانش سازمان فضایی خانه های بومی بافت قدیم شیراز است که با بهره گیری از نرم افزارهای نحو فضا (Space Syntax) و آنالیزهای تحلیلی گرافیکی (SPSS) صورت گرفته است. بر اساس استدلال های منطقی که از اطلاعات کمی حاصل از گراف های نمایانی خروجی نرم افزار Ucl Depth Map به دست آمد، نق اط قوت و ضعف خانه های بومی بررسی شد. با تحلیل اطلاعات به دست آمده، الگوی مناسب از لحاظ مفاهیم اجتماعی – فرهنگی که عناصر کهن در آن دخیل است، استخراج شد. با توجه به نتایج پژوهش، با ترکیب الگوی برگرفته از این تحقیق با الگ وهای سکونت مدرن، می توان برای خانه های آینده شهرهای تاریخی ایران الگوی جدیدی ارائه کرد. اهداف پژوهش خوانش سازمان فضایی خانه های بومی بافت قدیم شهر شیراز. تبیین الگویی مناسب برای مسکن معاصر بر اساس تحلیل کهن الگوهای خانه های دوره زندیه و قاجاریه شهر شیراز. سوال پژوهش فرهنگ (سکونت و اجتماعی) چگونه بر شکل گیری سازمان فضایی خانه های (زندیه و قاجاریه) شیراز اثر گذاشته است؟ نقش طراحان و برنامه ریزان معماری در عصر حاضر، برای استمرار ارزش های فرهنگی-اجتماعی محیط های بومی چیست؟ نرم افزارهای طراحی در این حیطه تا چه حد دخیل هستند؟
۴.
کلید واژه ها:
نیستی تهیگی مایوآن دائوئیسم نگارگری
اگر واژه ی اندیشیدن را در معنای کامل آن، یعنی فکرکردنی همراه با پروا و بیم در پیش چشم آوریم، آنگاه می توانیم بگوییم هیچ ایده ای چون نیستی و عدم، جانِ آدمی را اندیشناک نکرده است. کمتر نظام فرهنگی و معرفتی است که در بنیاد ساختار معنابخشی خود، در جست وجوی پاسخی برای پرسمانِ (Problem) نیستی نباشد. در آیین دائوئیسم، نیستی به مفهومی بنیادین بدل گشته است. آیین دائو، تأمل در مَغاکِ نیستی را، راهی برای درک هستی می داند. متفکران دائوئیست همواره در تلاش هستند تا زندگی و هستی را در ارتباط با تهی بودن و نیستی به فهم در آورند؛ در حقیقت در این آیین، نیستی محملی است برای درنگ هستندگان در مفهوم هستی. اندیشه های دائوئیسم و نیستی اندیشی این اندیشه ها در طول تاریخ چین توانسته اند در صورت های فرهنگی گوناگونی نفوذ کنند. به طور مشخص ردپای این اندیشه در مکتب هایی از نگارگری چینی وجود دارد و می توان طنین تأملات دائوئیستی این نقاشان را در آثارشان پیدا کرد. هدف ما در این پژوهش پی گیری نشانه های نیستی اندیشی دائویی در آثار یکی از بزرگترین نقاشان عصر حکومت دودمان سونگِ جنوبی (1279-1127 میلادی )، یعنی مایوآن ( 1225-1160 میلادی) است. در این پژوهش 10 اثر از مایوآن به صورت انتخابی برگزیده شده و با استفاده از روشی توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر این نکته است که آموزه های دائویی درباره ی نیستی در نقاشی دوره ی سونگ جنوبی عمیقا نفوذ کرده است و در قالب یک سنت هنری شاخص به دوره های بعدی منتقل شده است. اهداف پژوهش: بررسی مفهوم نیستی و تهیگی در آیین دائو و تأثیر آن بر نقاشی چینی. بررسی مفهوم نیستی یا تهیگی در خلال آثار مایوآن. سؤالات پژوهش: مفهوم نیستی دائوئیستی، چه تأثیری بر هنر نقاشی چینی نهاده است؟ مفهوم نیستی چگونه در آثار مایوآن تجلی پیدا کرده است؟
۵.
کلید واژه ها:
حافظ جامعیتِ فرهنگی نفوذ فرهنگی نسخه مصور حافظ فرهنگ جهانی
هیچ شاعری مانند «حافظ» در اعماق و زوایای ذهن و دل ایرانیان نفوذ نکرده است. او شاعر تمامی قرن ها است و بسیاری قشرها از عرفا و ادیبان تا مردم معمولی، هرکدام درون کلام حافظ، سخن دل خود را یافته اند. هم چنین ایده های جهان روا و انسانی حافظ در ادب فارسی، ظرفیت بزرگی برای جهانی شدنِ شخصیت او فراهم آورده است. نفوذ حافظ و شعر او در کشورهای شرقی و غربی متعددی قابل مشاهده است. بدین منظور برای فهم بهتر جامعیتِ فرهنگی حافظ بر کشورهای مختلف، در این پژوهش کوشیده ایم با اتخاذ روشی کتابخانه ای و مطالعه ای تطبیقی، اثرگذاری و نفوذ کلام حافظ را در ادبیات و فرهنگ کشورهای غرب و شرق بررسی نماییم. در حقیقت هدف این پژوهش نمایش تأثیر نفوذِ کلام حافظ با درونمایه های انسانی بر شاعران و نویسندگان کشورهای غربی شامل آلمان و چک-اسلواکی، شبه قاره ی هند شامل بنگال و پاکستان، چین، قلمرو عثمانی و جایگاه حافظ در میان محققان عرب است. هم چنین قصد داریم انعکاس جامعیتِ فرهنگی حافظ در کشورهای نام برده را با مطالعه و مداقه ی تصاویر نسخه ی مصور حافظ (موجود در موزه ی دهلی نو) مورد بررسی قرار دهیم. نتیجه ی این مطالعه نشان می دهد که جامعیت فرهنگی حافظ از مرز ایران گذشته و به عمق کشورهای غرب و شرق رسیده است. تا آنجا که علاوه بر تأثیر فرهنگی اشعارِ حافظ بر برخی از کشورهای غرب و شرق، فرهنگ ایرانی و اسلامی نیز به این کشور ها نفوذ و گسترش پیدا کرده است و درونمایه ی شعر و فرهنگ ایرانی به عنوان نمادِ صلح و آسایش شناخته شده است. اهداف پژوهش: مطالعه ی راه های نفوذ اندیشه ی حافظ به کشورهای غرب و شرق. بررسی انعکاس جامعیت فرهنگی اثر حافظ در تصاویر نسخه مصور آن. سؤالات پژوهش: نفوذ فکری و فرهنگی حافظ در کشورهای مختلف چگونه به وجود آمده است؟ اندیشه های حافظ چه تأثیراتی بر حیات فکری و فرهنگی کشورهای دیگر گذاشته است؟
۶.
کلید واژه ها:
معماری سبک و تزیین خراسان تیموریان
معماری اسلامی ایران حاصل تداوم طبیعی معماری در دوره های مختلف تاریخی است. از این رو، شناخت و مطالعه تاریخ معماری می تواند راهگشای ما در شناخت معماری دوره ی اسلامی و جنبه های مختلف آن باشد. اواخر قرن هشتم هجری قمری، آشفتگی های سیاسی ایران، زمینه را برای حمله تیمور گورکانی به این کشور فراهم کرد. تیموریان، پس از تصرف ایران بیش از یک قرن، یعنی تا زمان ظهور صفویه بر این کشور حکم راندند. تیمور، پس از ویران کردن بناها و قتل عام نمودن مردم شهرها، به ساختن بناهای باشکوه رغبت نشان داد. جانشینان او نیز این روش را پی گرفتند. بر اثر این کارها، هنرهای گوناگون، به ویژه هنر معماری رونق یافت. این پژوهش با روش تاریخی _توصیفی و مطالعه ی کتابخانه ای انجام شده است. یافته های پژوهش نیز نشان می دهد که در دوره ی تیموریان، بناهای باشکوهی به ویژه در خراسان کنونی ساخته شد که از شاهکارهای معماری ایران به شمار می روند. اگرچه، روش معماری در دوره تیموریان ریشه در معماری دوره های پیشین چون آل مظفر دارد، اما در این دوره، معماری از نظر عظمت و غنای تزئینات به شکوفایی کم سابقه ای دست یافت که آن را می توان در بناهایی چون مدرسه ی غیاثیه خرگرد، مدرسه دودر، مسجد گوهرشاد و بی بی خانوم مشاهده کرد. هدف های پژوهش: بررسی سبکِ هنر معماری و رونق آن در دوره تیموریان. بررسی عناصر تزیینی ایرانی و نشان دادن غنای آن در هنر معماری دوره ی تیموریان. سوالات پژوهش: 1. مشخصه ی اصلی معماری عهد تیموری که آثار این دوره را از سایر بناها متمایز می سازد، چیست؟ 2 . سبک و ویژگی معماری تیموری در چه بناهایی قابل مشاهده است؟
۷.
کلید واژه ها:
نظامی «خسرو و شیرین» «لیلی و مجنون» رنگ
رنگ ها دارای ویژگی های بصری، معنایی و روانی خاصی هستند که این ویژگی های منحصر به فرد، آنها را در زمره ی مهم ترین ابزارهای خلق آثار هنری قرار داده است. رنگ در ادبیات، به عنوان یکی از هنرهای هفتگانه، بازتابی چشمگیر دارد. گویندگان و سخنوران چیره دست از رنگ به مثابه ی ابزاری کارآمد در تصویرسازی، خیال پردازی و انتقال مفاهیم بهره جسته اند. از همین رو با بررسی و تحلیل شیوه و میزان استفاده از عنصر رنگ در آثار شاعران و نویسندگان، می توان تا حدودی به زوایای پنهان و ساختار کلی آثار پی برد. با تکیه بر این ویژگی، در مقاله ی پیشِ رو دیدگاه نظامی نسبت به مقوله ی رنگ، میزان استفاده ی او از این عنصر و مقایسه و تحلیل رنگ های سیاه (مؤلفه ی اندوه)، سفید (مؤلفه ی امید)، سرخ (مؤلفه ی هیجان)، زرد (مؤلفه ی شادی)، سبز (مؤلفه ی معنویت) و آبی (مؤلفه ی آرامش) در دو منظومه ی «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» بررسی شده است. روش انجام این تحقیق، تحلیل محتوا و حجم نمونه، کلیه رنگ واژه های موجود در دو اثر نظامی گنجوی بوده است. جامعه ی آماری نیز کلیه اشعاری است که حاوی رنگ واژه هستند. در تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی از قبیل توزیع و درصد فراوانی مؤلفه ها، جداول، نمودارهای ستونی و دایره ای استفاده شده است. مقایسه ی رنگ ها به عنوان مؤلفه های معنادار در آثار مذکور نشان می دهد که رابطه ی معناداری میان میزان استفاده از رنگ ها و محتوای هر یک از این دو مجموعه وجود دارد؛ عناصر امید، شادی و آرامش در «خسرو و شیرین» نسبت به «لیلی و مجنون» بیشتر و عناصر هیجان، معنویت و اندوه در «لیلی و مجنون» افزون بر «خسرو و شیرین» است. محققان پژوهش حاضر با استناد به این نتایج باور دارند که نظامی ضمن داشتن یک نگاه کلی به درون مایه ی داستان های خود، در استفاده از جزئیات نیز نهایت دقت را به خرج داده و از تمامی این جزئیات در زمینه ی یک ساختار کلّی بهره جسته است. اهداف پژوهش: بررسی میزان رنگ های به کار رفته در دو منظومه ی «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون». مقایسه ی بسامد رنگ واژه ها به عنوان مؤلفه های امید، اندوه، شادی، هیجان و معنویت در دو منظومه ی «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون». سؤالات پژوهش: بار روانی و معنایی رنگ های گوناگون از نظر نظامی چگونه است؟ بسامد رنگ های مختلف در دو مجموعه ی «لیلی و مجنون» و «خسرو و شیرین» به چه میزان است و چه ارتباطی میان میزان رنگ ها و محتوای آثار یادشده وجود دارد؟
۸.
کلید واژه ها:
خدمات فرهنگی خدمات مذهبی سنت علمی زرتشتیان تمدن ایرانی-اسلامی
هیچ تمدنی در خلأ به وجود نیامده و نمی آید. هر تمدنی میراث دار گذشته خود است و در نسبتی معنادار با آن قرار دارد. در حقیقت آنچه از گذشته بر جای می ماند، نقش تعیین کننده ای در شکل گیری آینده بازی می کند. عصر طلایی تمدن اسلامی را نیز باید با توجه به این اصل و در زمینه ی فرهنگی و تمدنی پیش از خود به فهم درآورد. تمدن طلایی اسلام که در عصر خلافت عباسی به وجود آمد، به طور مشخص در ارتباط با تمدن های مجاور خود بود. در این میان، تمدن ایرانیِ عصر ساسانی نقش بسزایی در شکل گیری تمدن اسلامی دارد. اشرافیت زرتشتی در تاریخ تمدن ایران، همواره به عنوان نخبگان فرهنگی پرچمداران علم و دانش بوده اند. در عصرِ ساسانی ما شاهد این هستیم که توان این نیروی نخبگانی، به بالاترین حد خود می رسد. با توجه به حوادث جهانی چون بسته شدن مدارس علمی در امپراطوری روم شرقی، جهان ایرانی در عصر ساسانی به رهبری نخبگان زرتشتی، بیش از پیش کانون مباحث علمی جهان متمدن می گردد. در این پژوهش کوشیده ایم تا با روشی کتابخانه ای نشان دهیم زرتشتیان چگونه پس از اسلام توانستند به عنوان یک نیروی فرهنگی زنده بمانند و با انتقالِ سنتِ دانش در عصر ساسانی، به جهان اسلام منشأ خدمات بسیاری شوند. نتایج پژوهش نشان دهنده ی آن است که انحلال نظام ساسانی، دستاوردهای فرهنگی زرتشتیان را از دایره ی بسته ی موبدان بیرون آورد و دستاوردهای علمی گذشته را پایه ی تحولات جدید ساخت. در این میان دو حوزه ی دانش بیش از هر حوزه ی دیگری توانستند از میراث زرتشتی بهره گیری کنند: نخست دانشِ پزشکی که با سنت غنی جندی شاپور در پیوند است و دیگری فلسفه و حکمت که نمونه ی بارز انتقال آن در آثار سهروردی قابل مشاهده است. اهداف پژوهش: بررسی حوزه های دانش در ایران زرتشتی پیش از اسلام. بررسی خدمات فرهنگی اندیشه ی زرتشتی در ایران دوره ی اسلامی. سؤالات پژوهش: چه حوزه های دانشی از ایران پیش از اسلام به ایران پس از اسلام انتقال پیدا کردند؟ تأثیرات فرهنگی حوزه ی زرتشتی در دوره اسلامی به چه صورت بوده است؟
۹.
کلید واژه ها:
طنز احمد بهجت تکنیک طنز جداره های محیط شهری مصر جامعه اسلامی
امروزه، چگونگی تناسب و زیبایی محیط شهری از یک سو و نابسامانی حاکم بر جداره های آن از سوی دیگر، موجب شد که ضرورت ساماندهی محیط شهری مورد توجه قرار گیرد. از این رو، توجه به عامل زیبایی در معماریِ محیط شهری بسیار اهمیت یافت. در این میان، ادبیات نیز می تواند در زمینه هایی کارساز باشد. طنزنویس معاصر مصر، احمد شفیق بهجت با صراحت و تیزبینی خاص خود و با آگاهی، لبه تیز انتقادهای خود را متوجه جامعه و محیط بی نظم، آشفته و نابسامان شهری امروز مصر و معایب آن کرد. او با زبانِ طنز، اندیشه انتقادی خود از جلوه های شهری را عینیت بخشید و راهکارهای اصلاحی پیشنهاد داد. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی- تحلیلی است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که تکنیک های طنز می تواند عناصر بصری در نماها و جداره های محیط شهری را به زیبایی بیان کند. انسان ها را از عیب ها و کجروی های خود آگاه سازد. همچنین به ما یادآور شود که با کمک این تکنیک ها می توان زشتی ها و رذیلت ها را تحقیر کرد و فضیلت ها را بزرگ شمرد و از این راه، مخاطبان را به تفکّر برای اصلاح رفتارهای نامتعارف، ترغیب و تشویق نمود. اهداف پژوهش : بازخوانی عناصر بصری در نماهای شهری مصر، برای بیان تکنیک های طنز احمد شفیق بهجت. بیان هدف های فرهنگی و اجتماعی بهجت برای ارتقا بخشیدنِ جامعه اسلامی مصر. سوالات پژوهش : 1.تکنیک های طنز به کار رفته در آثار احمد شفیق بهجت با نگاه به جداره های محیط شهری چیست؟ 2. احمد شفیق بهجت در بیان طنزآمیز جلوه های شهری، در پیِ چیست؟
۱۰.
کلید واژه ها:
کودک پارک علم و فناوری پرورش خلاقیت فضاهای شهری دانش بنیان مهارت هنر
پارک های علم و فناوری، به منظور اهداف فناورانه توسعه پایدار ایجاد شده اند. هنر نیز می تواند ابزاری برای دست یابی به اهداف توسعه پایدار باشد. برای مشارکت کودکان در پارک های علم و فناوری و سرمایه گذاری بر خلاقیت آنان، می توان با ایجاد فضاهای محرک زمینه را برای آموزش، کارآفرینی و بهره گیری از نیروی استعداد کودک در آینده فراهم نمود. آنچه در پارک علم و فناوری کودک و نوجوان مهم جلوه می نماید، آموختن مهارت های لازم برای خلاق بودن است. خلاقیت را می توان پدیده ای ذهنی دانست که از کاربرد فرآیندهای شناختی معمول حاصل می شود. محیط کالبدی نقش برجسته ای در شکوفایی خلاقیت ایفا می کند. پیوند میانِ این فضای ایجاد شده در پارکهای علم و فناوری و هنر در پرورش خلاقیت کودکان نقش بسزایی دارد. در پژوهش حاضر روش تحلیلی- کیفی پیرامون مبانی نظری مبنا قرار گرفته و مطالعات اسنادی و کتابخانه ای در کنار مصاحبه های نیمه ساختار یافته به کار گرفته شده است. مولفه های موثر در ارتقای خلاقیت کودکان، در دو دسته عوامل محیطی و عوامل فردی بررسی شده و بر اساس یافته های پژوهش تأثیر عوامل محیطی و استفاده از آن به عنوان مهم ترین عامل در پرورش کودکان رُخ می نماید. فضاهای ایجاد شده نه فقط با جنبه های کالبدی سازمان روان شناختی خود، بلکه از طریق پیوند این کالبد با هنر بر شکوفایی و پرورش خلاقیت کودکان اثر می گذارند. اهداف پژوهش تبیین الگوی طراحی مبتنی بر تنوع در فضاهای آموزشی کودکان. دستیابی به مولفه های علمی ارتقاء خلاقیت کودکان در فضاهای شهری. سوالات پژوهش ایجاد پارک های فناوری کودک چه اثری بر نوع و کیفیت خلاقیت آنها دارد؟ بکارگیری مولفه های محیطی در طراحی پارک های علم و فناوری چه اثری بر خلاقیت کودکان دارد؟
۱۱.
کلید واژه ها:
اردشیر بابکان زرتشت ساسانیان فره ایزدی تخت جمشید سنگ برجسته
مذهب در دوران ساسانی از آغاز این سلسله تا دوره ی انقراض آن، که بیش از چهار صد سال به طول انجامید، روند پُر فراز و نشیبی داشت. نقش اردشیر بابکان، پایه گذار سلسله ساسانیان در این میان نقشی برجسته است. او از راه تعامل با روحانیان زرتشتی، از آتشکده ها و کارگزاران آنها به عنوان ابزار سیاسی و عامل اساسی در تحکیم پایه های حکومت خود استفاده کرد. پس از مرگ اردشیر، جانشینان او نیز این روش را ادامه دادند. در دوره بهرام یکم (271م)، کرتیر، موبد پرنفوذ زرتشتی توانست دین زرتشت را در کشور رسمی کند. همچنین دیدگاه فره ایزدیِ شاهان که بر اساس آن مشروعیت پادشاهی توجیه می شد، به عنوان یک مفهوم قوی مذهبی اهمیت زیادی در نزد شاهان ساسانی و شخص اردشیر داشت. در این میان، نامه ی تنسر و کارهای کرتیر بیشترین نقش را در رسمی شدن آیین زرتشت در دوره ی ساسانیان ایفا کرد. تخت جمشید نیز به عنوان مرکز آیینی و نماد شکوه امپراطوری هخامنشیان به شمار می رفت که خیزش خاندان های ایرانی به ویژه ساسانیان در همین مکان شکل گرفت. بازتاب سیاست های مذهبی دوره ی ساسانیان در بخش هایی از تخت جمشید مانند کاخ تِچِر، نقش رستم، نقش رجب و کعبه ی زرتشت به صورت سنگ برجسته و سنگ نوشته به وضوح قابل دیدن است. روش استفاده شده در این پژوهش توصیفی _ تحلیلی بوده و پژوهشگر با استفاده از روش کتابخانه ای به بررسی سیاست های مذهبی دوره ی ساسانیان و بازتاب آن در تخت جمشید پرداخته است. اهداف پژوهش: بررسی فرایند رسمی شدن دین زرتشت در دوره ساسانیان. بررسی بازتابِ پیوند عوامل سیاسی و دینی در دوره ی ساسانیان در سنگ برجسته های تخت جمشید. سوالات پژوهش: 1. بسترها و زمینه های رسمی شدن دین در دوره ساسانیان و عوامل تأثیرگذار بر آن کدامند؟ 2 سیاست های مذهبی دوره ی ساسانیان چگونه در سنگ برجسته های تخت جمشید بازتاب پیدا کرده است؟
۱۲.
کلید واژه ها:
زیبایی شناسی معماری اسلامی مفهوم عینیت مفهوم ذهنیت دوران معاصر
در طول تاریخ، زیبایی به عنوان جاذبه ای ازلی مطرح بوده و در رشته های مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. زیبایی تنها امری ذهنی نیست بلکه باید آن را به عنوان حقیقتی عینی درک کرد. بناهای دوران اسلامی به عنوان پدیده های مهم شهری، از نظر ویژگی های زیباشناسانه اهمیت ویژه ای دارند. از این رو، در دهه های گذشته پژوهشگران خارجی و داخلی به بررسی جنبه های گوناگون آن پرداختند. این تحقیق به صورت خاص، بر بُعد زیبایی شناسی محیط و کالبد معماری تاکید دارد. این کار پژوهشی به روش «تحلیلی-کاربردی» انجام شده است و در حوزه مطالعات میدانی، «روش پیمایشی» با ابزار گردآوری داده از راه مشاهده «عینی» از بناهای اسلامی و «پرسش نامه» به روش ذهنی صورت گرفته است. اولویت بندی داده های عینی و ذهنی زیبایی از کالبد و مکان معماری، به خصوص معماری اسلامی دوران معاصر در کانون توجه این پژوهش بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که معیارهای عینی و ذهنی مردم و معماران اندکی با هم تفاوت دارد، اما ادراک عینی زیبایی از محیط و کالبد معماری در هر دو گروه، موضوعی مهم است. همچنین، بررسی داده ها نشان می دهد که زیبایی ساختار، کالبد و فضای معماری بر درک عینی و ذهنی زیبایی شناسی معماری اثری مهم دارد. هدف های پژوهش: بررسی ابعاد عینی و ذهنی زیبا یی شناسی معماری اسلامی تحقیق و اولویت بندی شاخص های زیبایی شناسی در بُعد عینی و ذهنی در معماری اسلامی معاصر سوالات پژوهش: ابعاد عینی و ذهنی زیبایی شناسی چگونه در آثار معماری اسلامی دوران معاصر نمود پیدا کرده است؟ زیبایی ساختار و فضای معماری چه تاثیری بر درک عینی و ذهنی زیبایی شناسی معماری دارد؟
۱۳.
کلید واژه ها:
شاهنامه ی فردوسی فرهنگ عامه ی کرمان جشن «مهرگان» جشن «سده»
عنصری که روحیه ی متفاوت یک قوم یا فولک را به وجود می آورد، تاریخ و خاطرات مشترک آنها در پهنه ی سرزمینی مشترک است. از این رو فولکلور یا فرهنگ عامه ی آن قوم، نه فقط مناسک و ادبیاتی معمول و ساده، بلکه بیانگر بنیادی ترین اصول بینش، شیوه ی تفکر و چگونگی درک آنان از جهان هستی است. در حقیقت فولکلور گویای نحوه ی زندگی اجتماعی آن ملّت است. در پهنه ی سرزمینی ایران، میراثی غنی از فولکلور و فرهنگ عامه وجود دارد که از اعصار باستانی تاکنون، چون سنگ های رسوبی بر یکدیگر انباشته شده و تکامل یافته اند. برای ما بسیار اهمیت دارد تا ریشه های فرهنگ های عامه و عناصر پیونددهنده ی فولکلور را در هر گوشه ای از این سرزمین پهناور با عناصر بنیادین تمدن ایرانی شناسایی کنیم. مهم ترین سند تمدن باستانی ایرانیان، شاهنامه ی فردوسی است. شاهنامه ی فردوسی، بهترین ابزار شناختی و مقایسه ای را در اختیار ما قرار می دهد. هدف ما در این پژوهش این است که در فرآیندی تطبیقی، ابعاد جلوه های اجتماعی و فرهنگی جشن های «مهرگان» و «سده» را در شاهنامه ی فردوسی، به عنوان گزارشی از تمدن باستانی ایران، مشاهده کنیم و تأثیر این ابعاد را بر فرهنگ عامه ی مردم استان کرمان بسنجیم. روش مورد استفاده در این پژوهش، تطبیقی بوده و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای انجام شده است. نتایج این پژوهش با توجه به جلوه های مشترک شاهنامه و فولکلور مردم کرمان ضمن مطالعه ی جشن های «مهرگان» و «سده» و آداب و رسوم مردم کرمان، حاکی از این است که شاهنامه ی فردوسی، در طول زمان، مردم کرمان را با تاریخ، فرهنگ و آیین های ارزشمند نیاکانشان آشنا کرده و همچنین از راه تأثیرگذاری بر فرهنگ عامه، زبان و درک مشترکی را میان آنها و سایر هم میهنان و حتی ملت های مجاور، فراهم آورده است. اهداف پژوهش: 1.بررسی تأثیرات شاهنامه ی فردوسی بر فرهنگ و ادب عامه ی مردم استان کرمان. 2.شناسایی تشابهات عناصر فرهنگی و اجتماعی شاهنامه با فرهنگ و رسوم عامه ی مردم استان کرمان. سؤالات پژوهش: 1. آیا نمودهای مختلف شاهنامه در فرهنگ و ادب عامه ی مردم استان کرمان بازتاب داشته است؟ 2. آیا تشابهی میان فرهنگ و رسوم عامه ی مردم کرمان و فرهنگ و رسوم در شاهنامه وجود دارد؟
۱۴.
کلید واژه ها:
فلسفه اسلامی معماری اسلامی تفکر معنوی خانه ی صفوی
معماری، به مثابه یک صورت تمدنی، همواره نشان دهنده ی ژرف ترین گرایش های معنوی یک ملت است. هنگامی که از معماری اسلامی سخن می گوییم، چنین موضوعی را در پیش چشم داریم. معماری سنتی اسلامی در پیوندی ژرف با معرفت شناسی و هستی شناسی تاریخی مسلمانان است. دوران صفوی از چشم انداز فلسفی، دوران یگانه ای محسوب می شود. در این دوران گرایش های دوگانه ی فلسفه ی اسلامی، یعنی گرایش مشائی و اشراقی بار دیگر به یکدیگر رسیدند و در فلسفه نوین صدرایی یگانه شدند. شکل گیری یک نگرش فلسفی جدید و دگرگونی جهان بینی نوین اسلامی، به تبع آن تأثیرهای بسیاری بر تمامیت حوزه تمدنی گذاشت. معماری عصر صفوی نیز از این تأثیرها به دور نبوده است و می توانیم بازتاب آن نگرش های فلسفی را در آن بیابیم. در فلسفه دکارتی ما شاهد نگرشی کمی به فضا هستیم که موجب می شود در دوره ای از تاریخ، انسان غربی دچار فراموشی نسبت به خاطرات کیفی بشود که فضا را تحت تأثیر قرار می دهند و بنیاد نگرش معنوی انسان به مکان هستند. در معماری مسکونی عصر صفوی برخلاف این نگرش یادشده، ما شاهد کیفی شدن فضا هستیم. کیفیتی که تمام عناصر معماری را در اصلی یگانه، یعنی نمایش جایگاه انسان در جهانی معنوی، متحد می کند. همین اصل بنیادین است که خانه صفوی را در ادامه مسجد و مکانی برای ظهور معنا قرار می دهد. در این پژوهش کوشیده ایم از خانه صفوی ابزاری انتقادی برای بهبود وضعیت خانه های امروز بسازیم. برای تحقق این هدف از روشی توصیفی-تحلیلی با ابزار پرسشنامه سود جسته ایم و سعی نموده ایم تا نگرش مردم اصفهان را به خانه های صفوی و امروزی مورد ارزیابی قرار دهیم. نتایج پژوهش حاضر حاکی از این است که نگرش عمومی به خانه های سنتی صفوی مثبت است و افراد چنین خانه هایی را به خانه های امروزی تر ترجیح می دهند. دلیل این ترجیح نیز وجود همان عناصر معنوی است که در خانه های مسکونی صفوی وجود دارد. اهداف پژوهش: شناسایی تأثیرات فلسفه اسلامی بر معماری مسکونی صفوی. بهبود طراحی مسکونی در زمان حاضر با یاری گرفتن از معماری صفوی. سوالات پژوهش: فلسفه اسلامی چه تأثیراتی بر معماری مسکونی صفوی گذاشته است؟ ارزیابی جامعه هدف از تفاوت های معماری مسکونی مدرن و صفوی چیست؟
۱۵.
کلید واژه ها:
سرمایه گذاری بخش خصوصی توسعه ی اقتصادی-هنری شهر تبریز مدل SWOT ماتریس QSPM
قرنِ حاضر شاهد گسترش شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه من جمله ایران بوده است. از یک طرف از پیامدهای این پدیده می توان به افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات در شهرها اشاره کرد و از طرف دیگر توسعه و عمران شهری، پیش از هر چیز نیازمند تأمین مالی شهرداری ها و سازمان های دولتی است. اما با توجه به وضعیت متفاوت کشورهای در حال توسعه و بحران های مالی این کشورها و هم چنین اعتبارات و درآمدهای ناچیز شهرداری ها از عوارض محلی، تأمین سرمایه ی لازم پروژه های شهری از راه دولتی امکان پذیر نیست. در نتیجه برای توسعه ی زیر ساخت ها، حضور سرمایه گذاری بخش خصوصی و استفاده از تسهیلات بانک ها و مؤسسات خصوصی ضروری به نظر می رسد. کلان شهر تبریز، نمونه ی بارزی از توسعه ی شهری با استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی است. پژوهش کاربردی حاضر با روش توصیفی-پیمایشی و استفاده از ابزار پرسشنامه و حجم نمونه 384 نفر، به سنجش نقش سرمایه گذاری بخش خصوصی در توسعه ی اقتصادی و هنری شهر تبریز اهتمام می ورزد. در روند پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک دلفی استفاده شده و برای تحلیل عوامل اثرگذار بر سرمایه گذاری بخش خصوصی، تکنیک ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی، مدل SWOT مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی شهر تبریز براساس مدل QSPM حاکی از آن است که وزنه ی نقاط قوت شهر بر نقاط ضعف آن سنگینی می کند. بنابراین با توجه به شناخت نقاط ضعف و قوت منطقه ی مورد مطالعه و فرصت ها و تهدیداتی که در خارج از منطقه وجود دارد، و هم چنین با احتساب جمع امتیاز آن ها، می توان نتیجه گرفت که تأکید بر افزایش سرمایه گذاری بخش خصوصی، توسعه ی اقتصادی-هنری شهر تبریز را به دنبال دارد. اهداف تحقیق: سنجش نقش سرمایه گذاری بخش خصوصی در توسعه ی اقتصادی-هنری شهر تبریز. بررسی نقاط قوت و ضعف/ فرصت ها و تهدیدهای سرمایه گذاری بخش خصوصی بر توسعه و پیشرفت شهر تبریز. سؤالات تحقیق: آیا حمایت از سرمایه گذاری خصوصی می تواند در زمینه ی شکوفایی اقتصادی-هنری و رشد و توسعه ی شهر تبریز، نقش مؤثری ایفاد کند؟ نقاط قوت و ضعف سرمایه گذاری بخش خصوصی در توسعه ی شهر تبریز و فرصت ها و تهدیدهای آن کدام است؟
۱۶.
کلید واژه ها:
خانقاه تصوف دوره ایلخانی معماری خانقاه ها
خانقاه به عنوان مرکز عرفان و تصوف ایرانی و اسلامی و بنایی مقدس، با کارکردهای گوناگون اجتماعی، فرهنگی، هنری، اقتصادی و سیاسی، به نوعی بازنمایی فرهنگ و تمدن ایرانی است. عصر ایلخانی به عنوان دوره ی گسترش تصوف و خانقاه سازی شناخته می شود. در این برهه خانقاه ها، مأمنی اجتماعی و فرهنگی و مکانی مقدس قلمداد می شدند که جای مدارس را گرفته و علاوه بر زهد و عبادت، برنامه های دیگری در آنها انجام می شد. در این مقاله تلاش شده است که از میان عوامل متعدد تأثیرگذار در پیدایش و رشد تصوف و خانقاه ها در دوره ایلخانان به مهم ترین آنها اشاره شود. در واقع پژوهش مذکور، تأثیر عوامل کلیدی در فرآیند گسترش صوفیان در دوره ی ایلخانان را بررسی می کند. از آنجا که نمی توان از نقش تصوف در دوره ی ایلخانان بر بناهای خانقاه های این دوره صرف نظر نمود؛ مطالعه ی معماری خانقاه ها، به منظور بررسی عوامل گسترش تصوف ایلخانی قابل توجه است، چرا که با مطالعه عوامل فرهنگی و هنری بناهای خانقاه ها می توان با ساختار آن در این برهه آشنا شد. روش پژوهش مقاله حاضر توصیفی تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به شیوه ی مطالعه ی منابع کتابخانه ای است و برای بررسی نقش بناهای خانقاهی در گسترش تصوف در دوره ی ایلخانان، به مطالعه عوامل فرهنگی و هنری بناهای خانقاه ها پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد معماری خانقاه ها و ساختار هنری آنها، ارتباط تنگاتنگی با اندیشه های عرفانی و صوفیانه داشته است و بررسی ساختار هنری و عناصر نمادین خانقاه نمایان گرِ ارتباط مستقیم آن با گسترش عرفان و تصوف در دوره ایلخانان است. در هنر معماری اسلامی، بسیاری از نمادپردازی ها منشاء عرفان و تصوف بوده است. رخداد های فرهنگی و هنری خانقاه ها در رشد مریدان صوفیه در دوره ایلخانان مؤثر بوده و رواج تصوف در این دوره، پیوندی میان عرفان و تصوف و هنر دوره ی ایلخانی ایجاد کرد. اهداف پژوهش: بررسی تأثیر مهم ترین عوامل در پیدایش و رشد تصوف و خانقاه ها در دوره ایلخانان. مطالعه معماری خانقاه ها و بررسی تأثیر آن در گسترش تصوف ایلخانی. سؤالات پژوهش: معماری خانقاه ها و ساختار هنری آنها چه ارتباطی با اندیشه های عرفانی و صوفیانه داشته است؟ بناهای خانقاهی چه تأثیری در گسترش تصوف در دوره ی ایلخانان گذاشته است؟
۱۷.
کلید واژه ها:
حبیب السیر بحارالانوار تصویرآرایی پیامبر (ص) امامان شیعی (ع)
به تصویر کشیدن سیمای پیامبر و امامان (علیهم السلام) و تعالی تلألؤ آن ها در شمایل نگاری یکی از مضامین تصویرآراییِ نگارگری روایات دینی است که همواره مورد توجه هنرمندان بوده است. نسخه ی خطی حبیب السیر که کتابی تاریخی و نوشته مورخ شیعی است، شامل نگاره هایی از رخدادهای تاریخی حقانیت شیعه است. این نگاره ها در بردارنده ی مضامین، نقش ها و نمادهای شیعی همچنین شمایل نگاری تصویر پیامبراکرم (ص) و ائمه ی معصومین (ع) است و حوادث و رویدادهای تاریخی شیعه را بر اساس روایات شیعی به تصویر می کشد. در این میان، کتاب مذهبی و اسلامی بحارالانوار یکی از مهم ترین کتاب های جامع حدیث و رخدادهای شیعه است که مجموعه ای از آموزه ها و تعالیم شیعی را در برمی گیرد؛ بنابراین این پژوهش می کوشد با بررسی تصویرآرایی و شمایل نگاری پیامبر و ائمه ی اطهار در نسخه ی خطی حبیب السیر در ارتباط با روایات ذکرشده در بحارالانوار وجوه روشنی از سیمای درونی آنان را به تصویر بکشد و در پس آن، به تحلیل و واکاوی کاربرد مفاهیم و نمادهای شیعی در این نگاره ها بپردازد. روش پژوهش توصیفی_ تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات به شیوه ی مطالعه ی منابع کتابخانه ای. دستاوردهای پژوهش نشان می دهد که تا زمان صفوی در نگاره های مذهبی به علت نبود مخالفت، چهره های انبیا و اولیاء به تصویر کشیده می شد اما بعد این دوران به علت مخالفت علمای دینی چهره ها پوشانده شده اند و هنرمندان با استفاده از نمادهای دینی سعی در نشان دادن تصویر والایی از پیامبر و ائمه ی معصومین (ع) داشتند. همچنین با تطبیق روایات حوادث شیعی بحارالانوار در تصویرسازی و شمایل نگاری نگاره های حبیب السیر می توان به برداشت تصویری و نمادین هنرمند از رویدادهای شیعی دست یافت. اهداف پژوهش بررسی تصویرآرایی و شمایل نگاری پیامبر و امامان شیعی در نسخه ی خطی حبیب السیر. تحلیل و واکاوی کاربرد مفاهیم و نمادهای شیعی مرتبط با مضامین بحارالانوار در نگاره ها. سؤالات پژوهش مضامین مطرح شده در نگاره های حبیب السیر عموماً چیست؟ چگونه می توان از بررسی گزارش ها و جمع بندی های بحارالانوار به اصول حاکم بر روایت تصویری پیامبر و امامان شیعه (علیهم السلام) در نگارگری نگاره های حبیب السیر دست یافت؟ آیا تسلط فرهنگ شیعی در آفرینش نگاره هایی حبیب السیر تأثیرگذار بوده است؟ حضور علی (ع) به عنوان مظهر شیعه در این نگاره ها تا چه حد گسترده است؟
