سهراب مروتی

سهراب مروتی

مدرک تحصیلی: استاد دانشگاه ایلام

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۷۱ مورد.
۱.

نظام انضباط هیجانی در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تربیت اسلامی سال هفدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۳۹ 49 - 72

کلید واژه ها: ساختار نظام انضباط هیجانی قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۲۳۹
انضباط هیجانی ترکیبی نو و بدیع، ناظر بر نظم و انضباط در حوزه هیجانات است و به احساسات کنترل شده و سنجیده نظر دارد. این پژوهش با هدف تبیین ساختار نظام مند انضباط هیجانی در قرآن و به شیوه تحلیلی توصیفی نگاشته شده است و با استناد به آیات بیان می دارد که انضباط هیجانی در قرآن دارای ساختاری کامل شامل هر چهار رکن اساسی یک شبکه نظام مند و سیستماتیک است. این پژوهش در بخش مبانی به اختصاص علم به خیر و شر واقعی به خداوند، گذرا بودن دنیا، آگاهی و احاطه خداوند بر امور، حکومت اراده خداوند، برتری در سایه ایمان، همراهی خدا، انحصار عزت در خداوند، زوال غم و اندوه به خواست خدا، بازگشت به سوی خدا؛ در بخش مقدمات ایجابی به پیروی از دستورات الهی، نیایش از روی خوف و رجاء، شادی به فضل الهی، درک زودگذری دنیا؛ در مقدمات سلبی به اجتناب از ولایت شیطان، عدم ترس از مردم؛ در بخش الزامات به صبر، کظم غیظ، بخشش، شکایت به خدا؛ و در موانع به رفتار با غیظ، کم طاقتی و شادی به غیر حق دست یافته و در نهایت شبکه مفهومی انضباط هیجانی را در قرآن کریم ترسیم نموده است.  
۲.

تبیین رابطه محبت و توکل به خدا از نگاه قران و حدیث

نویسنده:
منبع: قرآن و علوم اجتماعی سال اول تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 30-53

کلید واژه ها: محبت محبت به خدا توکل تبیین رابطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۲۱۱
توکل اعتقاد جازم بر رخ دادن همه امور از جانب پروردگار و عدم دخالت هیچ قدرت بر هیچ امری، مگر به واسطه اوست. توکل کردن در امور زندگی از مهمترین دستورات خداوند و فرستادگان ایشان است که معلول عوامل فراوانی از جمله محبت به خداوند است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه ای- نرم افزاری و استناد به آیات قرآن، روایات و کلام بزرگان دین، رابطه بین توکل و محبت به خدا را تبیین می کند و به این نتایج دست یافته است که بین محبت به خدا با همه اقسامش و توکل نوعی همبستگی معنادار وجود دارد، به گونه ای که لازمه توکل به خداوند، محبت داشتن به اوست. از این رو توکلی که پایه و اساس آن محبت به خداست، از أعلی ترین درجات توکل است؛ زیرا عالمانه و عاشقانه مالکیت خداوند بر همه امور انسان را به رسمیت شناخته و هیچ کس را در آن سهیم نمی داند و به ثمره این معرفت، فقط او را منشأ آثار می داند و برای رسیدن به اهداف خود، ضمن فراهم کردن اسباب و مقدمات مورد نیاز، تأثیر آنها را متأثر از قدرت خداوند می داند. لذا محبت به خداوند به عنوان یک محرک درونی، زمینه ساز تحقق فعالیتهای مادی و معنوی است و توکل نیز به عنوان یکی از ثمرات آن در زندگی فرد، راهکاری ارزشمند در جهت جلب یاری خداوند، بهبود کیفیت زندگی و نیرویی مضاعف برای رهایی از ترس، کاهش اضطراب و تنش های روانی و ایجاد یک زندگی آرام و با نشاط است. کلید واژه: محبت، محبت به خدا، توکل، تبیین، رابطه.
۳.

مفهوم و مؤلفه های دین داری خودمحور در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 307 - 331

کلید واژه ها: تدین دین داری خودمحور سیادت دین آسیب شناسی دین داری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۴ تعداد دانلود : ۲۸۹
دین هنگام دگردیسی از صورت الهی به صورت انسانی متلوّن و متنوّع می شود و در قالب های جدیدی به نام سنخ های دین داری ظهور می کند. این مقاله بر آن است تا با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعه ی یکی از جلوه های دین داری در قرآن کریم به نام  خودمحوری، در قالب سه مؤلفه؛ عدم سیادت دین، توجیه و گزینش بپردازد. یافته های به دست آمده مؤید آن است که فرد دین دار با عملکردهایی از جمله ارجح دانستن تشخیص خود بر تشخیص مرجع های دینی، توجیه عملکردهای خودمحورانه و برخوردهای گزینشی و انتخابی، قسمتی از مسیر دین داری را بدون راهنما طی می کند. این عملکرد موجب آسیب رسانی به حیات فردی و اجتماعی دین می شود. زیرا این افراد از یک سو به خاطر عدم درکی جامع از دین، مسیر دین داری را همراه با خطا می پیمایند، و از سویی دیگر با ظهور این درک های ناقص در فضای عمومی اجتماع، موجودیّت و موضوعیّت کامل دین خدشه دار می گردد و زمینه برای تحزّب و فرقه گرایی به وجود می آید. نتیجه اینکه دین داری خودمحور سیادت دین را در متن زندگی انسان به حاشیه می راند و در تقابل با مبنایی ترین مبحث دین داری در قرآن کریم یعنی «تسلیم» قرار دارد.
۴.

مطالعه تطبیقی مبانی تفسیری ابن عاشور و محمدحسین فضل الله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال ۱۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۶ 142 - 154

کلید واژه ها: فَضَّلَ الله ابن عاشور من وحی القرآن التحریر و التنویر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵ تعداد دانلود : ۱۰۷
شناخت مبانی تفسیری مفسران مختلف در فهم تفاسیرشان نقش به سزایی دارد؛ عمده مفسران مبانی تفسیری خویش را در مقدمات تفاسیرشان ذکر کرده اند؛ الطاهر ابن عاشور از مفسران بزرگ مکتب خلفاست؛ هم چنین حسین فضل الله از مفسران و پژوهشگران مکتب تشیع است، این دو مفسر هر چند تفاسیر ارزشمندی نگاشته اند اما با گذشت سالهای زیادی از نوشتن این تفاسیر، هنوز این تفاسیر به جایگاه شایسته خویش نرسیده اند و هم چنان از بسیاری جنبه ها ناشناخته مانده اند. به جهت اهمیتی که این دو تفسیر دارند و هم چنین به خاطر نقشی که این دو تفسیر می توانند در نزدیکی دیدگاههای دو مکتب تشیع و تسنن ایفا کنند، این قلم جهت معرفی این مفسران با مراجعه به این تفاسیر با شیوه تحلیلی تطبیقی مبانی تفسیری این مفسران را استخراج و وجوه اتفاق و اختلاف آنها را بیان نموده است که جز در مورد نسخ، در بسیاری از موارد مبانی تفسیری بسیار نزدیک و مطابق داشته اند.
۵.

بررسی و نقد نظریه دکتر سُها در هدایت گری آیات و عدالت پیامبر(ص) با رویکردی بر سوره تحریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۳ 31 - 67
تعداد بازدید : ۱۶۴ تعداد دانلود : ۹۱
مبارزه با قرآن کریم و شخصیت والای پیامبر اکرم(ص) به روش های مختلفی،   شبهه افکنی، از صدر اسلام تاکنون مورد اهتمام دشمنان بوده است. دکتر سها در کتاب نقد قران، با استناد به مطالبی غیرعلمی و غرض ورزانه و با القای شبهاتی، پیامبر(ص) را به بی عدالتی در حق همسران متهم نموده و قران کریم را به دلیل ذکر این مسائل خصوصی زندگی ایشان، بی تأثیر در هدایت انسان ها می داند و طرح این مباحث در قران را، نشان دهنده ساختگی و غیر الهی بودن قران بیان می کند. آیات ابتدایی سوره تحریم یکی از مواردی است که برای اثبات این ادعا به آن استناد نموده است. ازاین رو پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی، تحلیلی، با روش کتابخانه ای و با استناد به منابع معتبر، از اسباب نزول واقعی این سوره، پرده برداری کرده و به شبهه وارده در این زمینه که در کتاب نقد قران مطرح گردیده، پاسخ داده است. به گونه ای که دلایل ناقد قران نمی تواند به آن خدشه ای وارد سازد و در انتها جنبه های هدایتگری آیات را در مواردی چون تغافل، شفقت، حل یمین، رازداری، واقع بینی در انتظارات و...موردبررسی قرارداده است.
۶.

نظام انضباط فکری در قرآن کریم و کاربست آن در دانشگاه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۵ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۸۹) 1056 - 1037

کلید واژه ها: نظام انضباط فکری قرآن کریم دانشگاه اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۳
انضباط فکری ترکیبی نو و بدیع، ناظر بر نظم و انضباط در حوزه تفکر است و به اندیشه کنترل شده و سنجیده نظر دارد . هدف : هدف از نگارش این مقاله، تبیین ساختار نظام مند انضباط فکری در قرآن بود. روش : پژوهش حاضر به شیوه تحلیل محتوا و با استناد به آیات قرآن نگاشته شده است . یافته ها : گزاره های مرتبط با انضباط فکری در قرآن، در چهار بخش مبانی(لزوم شکرگزاری منعم، تمایز از سایر موجودات، ممانعت از ورود به دوزخ ، مسئولیت اعضا، برتری اهل تفکر، پلیدی بی خردان، سقوط به جایگاه بدترین موجود)، مقدمات(ایجابی: تقوا، حلم و بردباری؛ سلبی: پیروی از امیال، کثرت گرایی، شخصیت گرایی، تقلید کورکورانه)؛ الزامات(آزادی اندیشه، احترام به آرا و اندیشه ها، پرسشگری، حقیقت جویی، علم) و موانع(تهدید، ترس، عجله و شتابزدگی، حب و بغض، خشم و غضب) تشریح و تبیین شده است . نتیجه : فکر صحیح در قرآن دارای ساختاری نظام مند شامل هر چهار رکن اساسی یک شبکه نظام مند است. کاربست این پژوهش در تربیت دینی دانشجویان، به خصوص در سالهای ابتدایی ورود به دانشگاه، می تواند تحولی عظیم در روش تفکر آنان ایجاد کند و آنان را به سمت رشد و تعالی فکری سوق دهد
۷.

واکاوی مؤلفه ها و ارکان تحولات دینی اجتماع از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دین و ارتباطات سال بیست و هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۵۹) 304 - 275

کلید واژه ها: تغییرات اجتماعی دینداری عوامل تغییر شرایط تغییر کارگزاران تغییر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۱۸۲
دین به عنوان یکی از مهم ترین و پرسابقه ترین نهادهای بشری همواره، در رابطه ای متقابل با نظام های اجتماعی بوده است. به گونه ای که از این نظام ها تأثیر پذیرفته و بر آن ها تأثیر نهاده است. رهیافت دینی جوامع و تحولات دینداری آن ها که در سبک های مختلف دینی نمود می یابند، نمونه ای بارز از این روابط متقابل است. تحولات دینداری بر مبنای الگوی نظری «گی روشه» مبتنی بر سه رکن عوامل، شرایط و کارگزاران تغییر است. این مقاله بر آن است تا با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعه ی نقش ارکان سه گانه یاد شده در تحولات دینداری از منظر قرآن کریم بپردازد. یافته های به دست آمده مؤید آن است که  در قرآن کریم «عوامل» از جمله جمعیت، زیربنای اقتصادی و ارزشها به وسیله کنش اثرگذار خود زمینه تغییرات دینداری را به وجود می آورند و «شرایط»، در میزان به فعلیت رسیدن «عوامل» نقش مهمی ایفا می کنند. کارگزاران و نخبگان هم از طریق «تصمیم گیری» و «الگوسازی» در تغییرات دینداری سهیمند و در برخی موارد می توانند از طریق جریان سازی، تغییرات دینداری را به سمت دلخواه خود هدایت کنند. نتیجه اینکه در یک تغییر دینداری، هر سه عنصر با هم سهیمند اما «شرایط» می تواند آن دو عنصر را متأثر از خود سازد.
۸.

بازشناسی معنای «تاویل» بر اساس آیه 7 سوره آل عمران با رویکرد تحلیلی بر نظرآیت الله جوادی آملی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۷ 76 - 90

کلید واژه ها: تاویل محکم و متشابه آیت الله جوادی آملی تفسیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۳ تعداد دانلود : ۱۵۵
مفسرین بسیاری از قرون نخستین نزول قرآن تا کنون معنای «تاویل» را مورد بررسی قرار داده اند. اما همچنان از دیرباز تاکنون به علت ابهام در معنای این کلمه، مورد مداقه مفسران قرار گرفته است. هدف از پژوهش حاضر، آن است که با گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و پردازش آن ها به روش توصیفی _تحلیلی، ابتدا مفهوم «تاویل» از دیدگاه آیت الله جوادی آملی را تبیین کند و سپس به نقد و بررسی آن بپردازد. نتایج حاصل از این نوشتار حاکی از آن است که: «تاویل» از دیدگاه آیت الله جوادی آملی مصادیق عینی و خارجی است که در قیامت ظهور پیدا می کند. «تاویل» ارتباط مستقیمی با «واو» در آیه 7 آل عمران و آیات(اعراف 187؛ نازعات/42) دارد. «انّما»ی حصر در این دو آیه مورد توجه مفسرانی که قائل به عطف «واو» هستند قرار نگرفته است. آیت الله جوادی آملی در سوره مبارکه آل عمران، «واو» را عاطفه می داند و بر این باور هستند که تاویل آیات را خداوند متعال و راسخان در علم می دانند و این دیدگاه با تعریف کلی«تاویل» سازگار نیست، چرا که تاویل متشابهات که قیامت و اوصاف آن را شامل می شود مفصل و معین آن را جز خداوند متعال کسی نمی داند. درواقع معنای «تاویل» باید به گونه ای باشد که «واو»؛ «قیامت و اوصاف آن»؛ «مصادیق عینی و خارجی»؛ «علم به متشابهات» را به صورت عقلی و جامع تحت پوشش قرار دهد.
۹.

تحلیل دیدگاه سید مرتضی(ره) پیرامون آگاهان به تاویل بر اساس آیه 7 سوره آل عمران با رویکرد ادبی و کلامی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴ 17 - 31

کلید واژه ها: تاویل محکم و متشابه سید مرتضی (ره) تفسیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۴ تعداد دانلود : ۲۸۳
آیه 7 سوره آل عمران که از آیات کلیدی به شمار می آید؛ قرآن را به محکم و متشابه تقسیم می کند و فهم متشابهات بر همگان آشکار نیست مگر کسانی که «تاویل» آن را می دانند. مفسرین بسیاری از قرون نخستین نزول قرآن تا کنون معنای «تاویل» را مورد بررسی قرار داده اند. ضروری است که در تحلیل و بررسی هر تفسیری ابتدا مباحث ادبی آن، مورد توجه قرار گیرد و هدف از پژوهش حاضر، آن است که با گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و پردازش آن ها با روش توصیفی _تحلیلی، ابتدا مفهوم «تاویل» از دیدگاه سید مرتضی را تبیین کند و سپس به تحلیل و بررسی آیه فوق با رویکرد ادبی و کلامی از منظر وی بپردازد. نتایج حاصل از این نوشتار حاکی از آن است که: «تاویل» از دیدگاه سید مرتضی(ره) معنایی خلاف ظاهر آیه می باشد و تبیین مفهوم «تاویل» ارتباط مستقیمی با نقش «واو»، «الا» و ضمیر«ه» در جمله«وَ ما یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ اللَّهُ» دارد. سید مرتضی(ره) دیدگاه سومی که ارائه می کند، با توجه به اعتقادات کلامی که دارد با نظر نهایی ایشان سازگار تر است و در نتیجه از نظر او «واو» در آیه استیناف است نه عاطفه و تاویل متشابهات که قیامت و اوصاف آن را شامل می شود مفصل و معین آن را جز خداوند متعال کسی نمی داند.
۱۰.

بررسی انتقادی دیدگاه اخباریه در باب عدم حجیت ظواهر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیایی ۱۳) 123-141

کلید واژه ها: ظواهر قرآن حجیت عدم حجیت اخباری ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶۵ تعداد دانلود : ۴۹۳
اخباریون در فهم و استنباط احکام و مسائل شرعی از قرآن کریم، نه تنها برای ظواهر آن اعتباری قائل نیستند، بلکه معتقدند که عقولِ بشری غیرِمعصوم، صلاحیت و استعداد فهم ظواهرآیات را ندارند. این مسأله باعث طرح بحث های متعدد از سوی موافقان و مخالفان آن شده است؛ اینکه خاستگاه دیدگاه اخباریه در این خصوص چیست؟ مسأله ای است که در فهم دقیق نظر ایشان، دارای اهمیت بوده و در این اثر بدان پرداخته شده است؛ لذا این پژوهش برآن است تا دیدگاه اخباریه را در مسأله حجیت-ظواهرقرآن کریم مورد بحث و بررسی قرار داده و سپس با تمرکز بر نظرات مندرج در کتاب الفوائدالمدنیه، مبانی و ریشه اعتقاد ایشان در قول به عدم حجیت ظواهرقرآن را مورد نقد علمی قرار داده و درمقابل، حجیت ظواهر آیات را به اثبات رساند. رویکرد پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده و در جمع آوری مطالب آن و دستیابی به استنادات و استدلالات این مکتب فکری، از روش اسنادی و کتابخانه ای استفاده شده است؛ یافته های پژوهش نشان می دهد که مبانی محوری ایشان در قول به عدم حجیت ظواهر-آیات، یکی اختصاصی دانستن مسأله فهم قرآن و دیگری عدم حجیت عقل در فهم ظواهر آیات می باشد که در این نوشتار به بررسی و نقد آن پرداخته شده، ضمن اثبات قابل فهم بودن قرآن برای همگان و حجیت عقل در این خصوص، حجیت ظواهر آیات نیز به اثبات خواهد رسید.
۱۱.

اعتبارسنجی روایات تفسیری ناظر بر قطع رسالت از نسل حضرت یوسف (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ ۱۹۷-۲۲۲

کلید واژه ها: سوره یوسف (ع) اعتبارسنجی بررسی سندی نقد محتوایی اسرائیلیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۹ تعداد دانلود : ۳۲۱
قرآن کریم حوادث پرفراز و نشیب سرگذشت یوسفR را با زیباترین شیوه داستان سرایی به منظور عبرت بشریت بیان کرده است. اما روایات ساختگی فراوانی با هدف کمرنگ ساختن صبغه هدایتی قرآن، ذیل برخی آیات سوره یوسفR وارد شده که در این پژوهش، روایات ناظر بر قطع رسالت از نسل آن حضرت از نظر سندی و محتوایی نقد شده است. رهیافت اصلی این پژوهش که به روش کتابخانه ای انجام پذیرفته، این است که پنج روایت موجود، هیچ کدام از نظر سندی معتبر نیستند. از حیث محتوا نیز علاوه بر مغایرتی که در متنشان وجود دارد، با نصّ و ظاهر آیات قرآن کریم مخالفت آشکار داشته و با سیاق آیات سوره همخوانی ندارند. همچنین با موازین عقلی و اعتقادی سازگار نیستند؛ زیرا مقام عصمت این پیامبر بزرگ را دچار خدشه ساخته اند که نسبتی ناروا و نامقبول بوده و به وضوح نشان از دستبرد جاعلان حدیث در این قصه نیکوی قرآنی دارد.
۱۲.

فهم مسأله محور قرآن مبتنی بر رویکرد سازه گرایی واقع گرایانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال هفدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۴۵)

کلید واژه ها: فهم مسأله محور قرآن سازه گرایی واقع گرایانه مسائل خواننده نظرگاه خواننده دلالت لفظی متن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۴ تعداد دانلود : ۳۴۵
مراجعه به قرآن از نظرگاه مسائل و پیش فهم های خواننده در مقابل تأکید بر درک دلالت اصلی متن، یک دوقطبی تقلیل گرایانه را در مقوله فهم قرآن رقم زده است که طرفداران هر دو قطب را از بهره مندی از ظرفیت های قطب دیگر باز داشته است. در پژوهش حاضر با هدف برون رفت از دوقطبی مذکور، نظریه سازه گرایی واقع گرایانه مورد استفاده قرار می گیرد. سازه گرایی واقع گرایانه رویکردی در معرفت شناسی است که شکل گیری معرفت را مبتنی بر دو پایه نظرگاه فاعل شناسا و واقعیت های عینی ساماندهی می کند. استفاده از این نظریه در فهم قرآن، از یک سو امکان ساخت سازه های شناختی از قرآن را متناسب با مسائل و نظرگاه خواننده فراهم می کند و از دیگر سو بدون گرایش به نسبی گرایی، برداشت های مسأله محور را در محدوده دلالت متن ساماندهی می کند. بررسی دو آیه دارای ظرفیت های دلالی مختلف در این مقاله مبتنی بر روی آورد سازه گرایی واقع گرایانه، نشان می دهد که در فرایند فهم مسأله محور قرآن، بین دو مؤلفه"مسائل و نظرگاه های خواننده" و "گستردگی ابعاد متن" هم بستگی تام وجود دارد؛ به گونه ای که هر چه مسائل و نظرگاه های خواننده متنوع تر باشد، امکان راهیابی به ابعاد بیشتری از متن مهیا می شود و هر چه ابعاد دلالی فرازهایی از قرآن گسترده تر باشد، امکان به کارگیری مسائل و نظرگاه های بیشتری در فهم آن فراز وجود دارد.
۱۳.

بازشناسی مفهوم و مؤلفه های بنیادین اعتماد و کارکردهای آن در روابط اجتماعی انسان از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان دوره نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 197 - 219

کلید واژه ها: اعتماد مؤلفه روابط اجتماعی حسن ظن قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴ تعداد دانلود : ۱۲۴
انسان موجودی اجتماعی است و در سایه تعاملات اجتماعی است که نیازهای مادی و معنوی اش برآورده می شود. استحکام و دوام روابط اجتماعی به اعتماد متقابل نیاز دارد. اعتماد میزان اطمینان یا مطمئن بودن به اشخاص، افراد، الگوها، ساختارها و نقش های اجتماعی، و در یک معنای بسیار کلی سرمنشاء ایجاد تعامل اجتماعی است. نوشته حاضر پژوهشی میان رشته ای و کاربردی بوده، با این سوال که در قرآن کریم اعتماد و ابعاد مختلف آن چگونه مطرح شده و چه نقشی در روابط اجتماعی انسان دارد؟ و با هدف تبیین مفهوم و مؤلفه های اعتماد و کارکردهای آن در روابط اجتماعی، به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به آیات قرآن نگاشته شده است . و بیان می دارد که از نظر قرآن اعتماد با حسن ظن نسبت به دیگران شکل گرفته و هر چند همواره با نوعی ریسک پذیری همراه است، برای ایجاد و دوام روابط اجتماعی لازم و ضروری است. قرآن کریم خیرخواهی، صداقت، وفای به عهد، امانتداری، و حق محوری را از جمله مولفه های اساسی در فرد معتمد و حسن ظن را مهمترین مولفه در فرد اعتماد کننده معرفی می نماید که تحقق آنها برای ایجاد اعتماد در روابط اجتماعی ضروری است. از نظر قرآن اعتماد باید بر اساس معیارهای عاقلانه صورت گیرد بر همین اساس اعتماد به فاسقان، ظالمان و کسانی که در دوستی آنها تردید وجود دارد نوعی ساده لوحی به شمار می رود که باید از آن اجتناب نمود.
۱۵.

واکاوی درون دینی راهبردهای حفاظت از اصل استقلال سیاسی دولت اسلامی در روابط خارجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های سیاست اسلامی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۳ 138 - 161

کلید واژه ها: درون دینی استقلال سیاسی روابط خارجی دولت اسلامی و پارادایم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۳ تعداد دانلود : ۲۱۲
حیات دولت اسلامی در روابط خارجی، به حفظ استقلال سیاسی وابسته است. آیات و روایات نیز عالی ترین نگاه راهبردی به حفاظت از استقلال سیاسی دولت اسلامی در حوزه روابط خارجی را عرضه می کند؛ اما اینک و در دولت اسلامی برآمده از انقلاب اسلامی، بیش از هر زمان دیگری به راهبردهای قرآنی و روایی به اقتضای زمان و مکان نیاز داریم. ازاین رو، از سؤالاتی که در این عرصه پیش روی ما قرار می گیرد، آن است که آموزه های دینی چه راهبردهایی را برای حفظ استقلال سیاسی دولت اسلامی ارائه می کند ؟ خوداتکایی، اقتدار، دیپلماسی، کارآمدی و صلح گرایی، تنها بخشی از راهبردهای حفظ استقلال سیاسی در بُعد روابط خارجی خواهد بود. بنابراین می توان گفت این پژوهش به دنبال ارائه کاربردی راهبردهایی است که روابط خارجی یک دولت اسلامی چون جمهوری اسلامی را در چهارچوبه هایی نظیر "نه شرقی و نه غربی" نگاه می دارد . این پژوهش، به شیوه توصیفی- تحلیلی و برمبنای استنطاق آیات قرآن و روایات معصومان‰، درصدد برجسته سازی نقش بیداری اسلامی، هم بستگی و عزم ملی، صلح گرایی با حفظ عزّت و زندگی مسالمت آمیز و عزت مدارانه و نظایر آن در حفظ ماندگاری خارجی دولت اسلامی است .
۱۶.

نگاهی نو به استدلال مخالفان قضاوت زن به سیره ، اصل وإجماع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۲۵) 141-160

کلید واژه ها: اجماع اصل زنان سیره قضاوت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۲ تعداد دانلود : ۳۹۵
این پژوهش به استدلال مخالفان قضاوت زن به اجماع، سیره واصل پرداخته است، وتلاش نموده تا استدلال آنان که مردبودن رادرقاضی شرط کرده اند به طور مستدل مورد نقد وکنکاش قرار دهد، وتأکید دارد براینکه ؛ یک)سیره ای که به آن استناد کرده اندمتأثر از علل وعوامل فرهنگی وشرایط محیط است که نمی تواند حجت باشد؛دو) اصل نیز درهرچیز اباحه وجوازاست نه حرمت،وازجهتی دیگر از روایات مربوط به ارجاع دادن مردم به علماچون علماوارثان پیامبرانند ودرحوادث واقعه به علمامراجعه کنید،اذن عام استفاده می شودکه شامل زن ومردواجد شرایط می شود د؛سه) اجماع نزدشیعه حجت ودلیل معتبری به حساب نمی آید مگراینکه ازرأی امام(ع)کشف کند،مشروط برعدم وجوددلیل قرآنی وروایی،اگراجماع روی آیه ای یاحدیثی تکیه کند،بایدبه آن أیه یاحدیث رجوع شود.واگردرمسئله ای متقدمین اجماع نداشتندومتأخرین اجماع داشتند،آن اجماع حجیت ندارد،چون ازرأی معصوم کشف نمی کند،اجماع مورداستناد،چنین اجماعی است یعنی الف-مدرکی است.ب-ازدوران غیبت تادوران علامه حلی ثابت نشده است.از یافتهای تحقیق این است که استدلال مخالفان قضاوت زنان به اجماع،سیره وأصل مخدوش و ناتمام است
۱۷.

بازنمایی سبک های مدیریت و راهبردهای حل تعارض در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه مددکاری اجتماعی پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱۷ 151 - 190

کلید واژه ها: مدیریت تعارض راهبرد حل تعارض روابط میان فردی قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۵ تعداد دانلود : ۳۵۷
این پژوهش باهدف شناخت ابعاد مختلف تعارض در تعاملات اجتماعی و ارائه راهبردهای افزایش توانایی مدیریت آن با بهره مندی از آیات قرآن به عنوان کتاب هدایتگر انسان، به روش تحلیل محتوا و با استناد به آیات قرآن نگاشته شده است. تبیین مرحله به مرحله تعارض در آیات قرآن، تبیین قرآنی سبک های مدیریت تعارض و ارائه راهبردهای قرآنی برای حل تعارضات ارتباطی از دستاوردهای پژوهش حاضر است. نتیجه آنکه قرآن کریم مسئله تعارض در روابط را پذیرفته و آن را نتیجه طبیعی و اجتناب ناپذیر تفاوت های ذاتی انسان ها می داند. در آیات قران چهار نوع تعارض موردتوجه قرار گرفته است و سبک های پنجگانه مدیریت تعارض به خوبی قابل شناسایی است. قرآن برای افزایش توانایی دفع و کنترل آن که در بُعد فردی مطرح می شود: حقیقت جویی و حقیقت خواهی، خودآگاهی، خوددرمانبخشی و عقل گرایی و برای رفع و حل تعارض ها که به بُعد میان فردی مسئله توجه دارند مواردی منجمله: مذاکره، میانجی گری، و داوری را پیشنهاد نموده است. بکارگیری صحیح این راهبردها می تواند تعارض را از حالت یک رویداد مخرب و آسیب زا به حالت فرصتی برای بهره مندی از نظرات و تفاوت های بین فردی تبدیل نماید.
۱۸.

تبیین مفهوم انضباط گفتاری در قرآن و استخراج دلالت های ضمنی آن در تربیت گفتاری یادگیرندگان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی سال سوم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۹) ۹۵-۱۲۸

کلید واژه ها: تبیین انضباط گفتاری قرآن دلالت تربیت گفتاری یادگیرندگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۵ تعداد دانلود : ۳۶۳
آماده سازی دانش آموزان برای ورود به اجتماع و برقراری ارتباطات اجتماعی مطلوب یکی از مهمترین وظایف آموزش و پرورش و گفتگو یکی از مهمترین عوامل شکل گیری و استمرار ارتباطات اجتماعی است. هدف این پژوهش تبیین مفهوم انضباط گفتاری در قرآن و استخراج دلالت های آن در تربیت گفتاری یادگیرندگان است. روش پژوهش تحلیلی است. جامعه پژوهش، تمام آیات قرآن کریم و نمونه آماری آیات شاخص و اصلی قرآن در موضوع گفتار می باشد. در این پژوهش با مراجعه به تفاسیر و تدبر در آیات، ابتدا تمامی گزاره های گفتاری و سپس آیات شاخص گفتاری به طور هدفمند استخراج و با تحلیل محتوای آیات و طبقه بندی موضوعی آن ها به طور همزمان و پیوسته به سنجش نقطه تمرکز و جهت گیری آیات و توضیح نتایج حاصل از آن پرداخته شده است. سپس مفهوم انضباط گفتاری در قرآن در چهار رکن اصلی(مبانی، مقدمات، الزامات و موانع) در چارچوب شبکه مفهومی مطرح و دلالت های آن در تربیت گفتاری یادگیرندگان مورد بررسی قرار گرفته است.
۱۹.

شاخص های جامعه معنوی از منظر قرآن کریم و حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان دوره هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ 103 - 137

کلید واژه ها: شاخص شاخص های معنوی معنویت قرآن و حدیث جامعه معنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۱۲۴
مهمترین هدف از تشکیل جامعه ی معنوی فراهم کردن محیطی معنوی برای پرداختن به امر عبادت و بندگی و پیاده کردن دستورات الهی است. از آنجا که تحقق چنین رویدادی یک حادثه و اتفاق نیست لذا تلاش برای تحقق آن بر آحاد افراد جامعه حتمی و ضروری است، از همین روی کافی است که بشر برای رسیدن به چنین منظور و هدفی، بینش و منش خویش را بر سیره ای صحیح، منطقی و اصولی بنا نهد و از خود حرکت و عکس العمل نشان دهد. جامعه ی معنوی از شاخصه ها و مؤلفه های متنوع و گوناگونی پدید آمده است که پیروی و بکارگیری این شاخصه های معنوی باعث رهایی انسان از جهالت، ستمگری، تجاوز و ظلمت و سوق دهنده به سوی دانایی، عدالت و معنویت است که موجبات سعادتمندی انسان را فراهم می کند. بر همین اساس پرداختن به شناخت ویژگی های چنین جامعه ای از آنجااهمیت دارد که باعث می شود نوع جهان بینی و نظام حاکم بر آن تعریف و شناخته و افراد آن جامعه یک فهمی مشخص، اصولی و صحیح به منظور تحقق چنین جامعه ای نایل شوند.
۲۰.

خوانش قرآنی از سرمایه اجتماعی با تأکید بر سوره حجرات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دین و ارتباطات سال بیست و چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۵۱)

کلید واژه ها: سوره حجرات سرمایه اجتماعی اعتماد اجتماعی مؤلفه های سرمایه اجتماعی قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی مفاهیم علوم اجتماعی (هویت، سرمایه اجتماعی و ...)
تعداد بازدید : ۱۰۸۰ تعداد دانلود : ۸۲۰
سرمایه اجتماعی از مهم ترین نظریات جامعه شناسی، مدیریت، علوم سیاسی و... در عصر کنونی است. این مفهوم با تسهیل روابط اجتماعی و کاهش هزینه های مبادلاتی کارآیی جامعه را بهبود می بخشد؛ از سوی دیگر وجوه گوناگونی مانند: اعتماد، هنجارها و شبکه را شامل می شود. پژوهش حاضر درصدد است تا با رویکرد تحلیلی توصیفی و با استفاده از روش، اسنادی و کتابخانه ای به تبیین و معرفی مهم ترین مؤلفه های ساختاری، شناختی و رابطه ای سوره حجرات بپردازد. این سوره، در برگیرنده آداب و اصول ارتباطی است که زمینه های ارتباط سالم را ترسیم می نماید. این مفاهیم، در برگیرنده مهارت های ارتباطی و موانع مخرب آن است. مؤلفه هایی که در این سوره بدان پرداخته شده، در سطح ساختاری، شناختی و رابطه ای؛ تقویت کننده سرمایه اجتماعی خواهد بود. مؤلفه هایی مانند؛ رعایت ادب و احترام، انجام تمام امور بر اساس معیارهای دینی، پیشی نگرفتن بر دستورات و تعالیم خدا و رسول اکرم(6) در حقیقت همان کنترل و نظارت دائمی افراد توسط خداوند متعال؛ انضباط اجتماعی، اخوت و برادری، وحدت و یکپارچه نگری، تحلیل و ریشه یابی صحت اخبار، موانع مختل کننده و سلبی مانند: سوظن، عیب جویی، غیبت، تمسخر، لقب گذاشتن بر دیگران ....

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان