تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی

تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی

تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی دوره سوم بهار و تابستان 1383 شماره 3 و 4

مقالات

۱.

برآوردسیل بااستفاده ازآنالیزGIUH(مطالعه موردی حوضه امامه)

کلید واژه ها: سیلاب حوضه امامه هیدروگراف واحد ژئومورفومتری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 697 تعداد دانلود : 526
هیدروگراف واحد یک روش معمول و بسیاررایج در پیش بینی دبی سیلاب ها از داده های اندازه گیری شده می باشد. در حوضه های فاقد داده های پایه امکان تهیه هیدروگراف واحد با استفاده از روش های تحلیل روان آب و - بارش وجود ندارد. استفاده از داده های ژئومورفولوژی و تهیه هیدروگراف واحد ژئومورفولوژی ( GIUH ) راه حلی برای مشکل حوضه های یاد شده می باشد. معادله GIUH براساس آنالیز شبکه هیدروگرافی مبتنی بر تجزیه و تحلیل های زنجیره مارکوف برای حوضه ( رتبه چهار ) امامه استخراج گردیده است، و نتایج رضایت بخش از آن به دست آمد. در این مقاله به تحلیل کمی روابط پارامترهای ژئومورفولوژی و هیدرودینامیکی در مدل سازی برآورد سیل پرداخته شده است، و روابط روان آب - بارش بر اساس تئوری ها و داده های ژئومورفولوژیکی موردتجزیه تحلیل قرارگرفته اند. کاربرد مدل GIUH در مدیریت سیلاب حوضه ها به ویژه حوضه های فاقد ایستگاه اندازه گیری، حائزاهمیت می باشد .
۲.

طراحی و اجرای یک سیستم اطلاعات جغرافیایی پویا و انجام مسیریابی دینامیک با توجه به کمترین زمان یا فاصله دسترسی

کلید واژه ها: زمان سیستم اطلاعات جغرافیایی سیستم موقعیت یاب جهانی سیستم اطلاعات جغرافیایی پویا تابع مسافت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 620 تعداد دانلود : 842
امروزه به کارگیری سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS) به عنوان ابزاری قوی برای کمک به برنامه ریزی و مدیریت بهینه رونق بسیاری یافته است.GISهایی که امروزه فراگیر شده اند اغلب در محیط ایستا عمل می کنند، در حالی که اکثر پدیده های اطراف ما متحرک و با گذشت زمان درحال تغییر هستند. بنابراین ما باید به نحوی این تغییرات را به GIS اعمال نماییم که این موضوع ما را به سمت یک سیستم اطلاعات جغرافیایی پویا رهنمون خواهد نمود. در یک GIS پویا می بایست تغییرات همزمان با وقوع به نحوی در سیستم منعکس شوند. به عبارت دیگر تغییرات می بایست به صورت خودکار به مدل مربوطه در GIS انتقال داده شده و مدل مذکور بازنگری شود و بر اساس این مدل بازنگری شده تجزیه و تحلیل لازم انجام گیرد . طراحی و پیاده سازی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی پویا با نام DGIS که از واردکردن لحظه ای داده های GPS در محیط GIS بدست می آید و انجام یک سری مدل سازی بلادرنگ با تاکید بر آنالیز انتخاب مسیر بهینه هدف اصلی این تحقیق می باشد. به این منظور و برای تهیه DGIS، در ابتدا اطلاعات مکانی و توصیفی موردنیاز آماده سازی گردید و تصحیحات و پردازش های اولیه روی آن ها انجام شد، در ادامه خروجی یک سیستم ردیابی آنی وسایل متحرک به نام OZTRAK با استفاده از محیط VisualBasic دریافت گردید و پس از آن نرم افزار DGIS طراحی و پیاده سازی شد که طی آن علاوه بر ابزار ویرایشی، کارتوگرافی و تناظریابی نقشه ای (MapMatching) انجام مسیریابی پویا براساس کمترین فاصله و زمان ممکن بین دونقطه با استفاده از الگوریتم Dijkstra مدنظر قرار گرفته است.
۳.

پهنه بندی حساسیت سیل خیزی حوضه آبریزگاوه رودبااستفاده ازGIS

کلید واژه ها: سیل خیزی سیستم اطلاعات جغرافیایی –آبخیزداری گاوه رود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 597 تعداد دانلود : 119
از مهم ترین مسائلی که در مدیریت آبخیزداری حوضه های آبریز مطرح است محاسبه میزان شدت سیل خیزی زیر حوضه ها می باشد. این مطالعه در تعیین اولویت اقدامات آبخیزداری نقش اساسی دارد. به طور یقین شناسایی عوامل موثر در میزان شدت سیل خیزی می تواند در برآورد شدت سیل خیزی حوضه های فاقد آمار هیدرومتری نیز بسیارکارآمد باشد. هدف مقاله حاضر شناسایی عوامل موثر در شدت سیل خیزی حوضه های آبریز گاوه رود در غرب کشور بوده است. نتیجه حاصل از تعیین حساسیت سیل خیزی در پهنه بندی زیر حوضه های مورداستفاده قرار می گرفته و هریک از آن ها از نظر قابلیت تولید رواناب طبقه بندی شده اند. برای داده های موردنیاز این تحقیق علاوه بر تهیه داده های موجود از روش های سنجش از دور برای تولید نقشه شاخص پوشش گیاهی استفاده شده است. پس از تهیه اطلاعات و تزریق آن ها به کامپیوتر از روش های مختلف تحلیل GIS برای اخذ نتایج استفاده شده است .
۴.

تحلیل تفاوت های مکانی در توسعه نواحی روستایی استان زنجان

نویسنده:

کلید واژه ها: توسعه روستایی استان زنجان شاخص های توسعه تفاوت های مکانی شاخص موریس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 702 تعداد دانلود : 591
در فرایند برنامه ریزی و توسعه نواحی روستایی، سنجش و تحلیل تفاوت های مکانی در ابعاد مختلف توسعه روستایی اهمیت زیادی داشته و برنامه ریزان را در تهیه طرح های هماهنگ و یک پارچه توسعه یاری می رساند. در این مقاله بااستفاده از27شاخص و بهره گیری از « شاخص توسعه یافتگی موریس »، ابتدا سطوح توسعه یافتگی نواحی روستایی استان زنجان در سطح دهستان در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی تعیین گردیده و سپس تفاوت های مکانی در توسعه آن ها موردتحلیل قرار گرفته است. نتایج مطالعات نشان دهنده تفاوت زیاد بین نواحی روستایی از لحاظ درجه توسعه یافتگی است. دهستان های توسعه یافته و در حال توسعه عمدتاً در شرق و دهستان های کمتر توسعه نیافته بیشتر در شمال، جنوب و غرب استان قرار دارند. همچنین بین ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی توسعه در نواحی روستایی هماهنگی لازم وجود ندارد. سطوح توسعه یافتگی دهستان ها با متغیرهای فاصله از محور توسعه استان، فاصله از مرکز شهرستان، نرخ باسوادی، نسبت اشتغال درفعالیت های غیرکشاورزی و رشدجمعیت همبستگی معناداری دارد. این تفاوت ها بیشتر با نظریه مرکز ـ پیرامون قابل توجیه است. در راستای توسعه یک پارچه و موزون نواحی روستایی، تمرکززدایی در توسعه استان از طریق ایجاد کانون ها و محورهای جدید توسعه، ایجاد و تقویت شهرهای کوچک و مراکز روستایی، ایجاد شهرک ها و نواحی صنعتی در نواحی روستایی کمتر توسعه یافته و محروم ضروری می باشد .
۵.

کاربرد GIS در بیلان منابع آب زیرزمینی دشت تالش

کلید واژه ها: سیستم اطلاعات جغرافیایی منابع آب زیرزمینی بیلان دشت تالش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 718 تعداد دانلود : 811
بهره برداری از منابع آب اعم از سطحی و زیرزمینی مستلزم شناخت رفتار و مقدار هر کدام از منابع است تا با استفاد بهینه از این منابع، حداقل خسارت به محیط زیست و مخازن این آب ها وارد گردد. در حال حاضر تعداد زیادی از دشت های کشورمان، دشت ممنوعه اعلام شده و برداشت بیشتر از سفره های آب زیرزمینی امکان پذیر نمی باشد و بعضی سفره ها نیز در حال تخریب و نابودی است. رفع این معضلات، مستلزم تهیه بیلان منابع آب است تا با شناخت کمی آب بتوان در جهت توسعه پایدار، برنامه ریزی نمود . محاسبه عوامل بیلان نیازمند آمار و اطلاعات هواشناسی، هیدرولوژی و هیدروژئولوژی است که پس از تجزیه و تحلیل، نقشه ها و اطلاعات مکانی موردنیاز به دست می آید. در این تحقیق بیلان هیدرولوژیکی محاسبه و سپس بیلان آب زیرزمینی به دلیل تنوع و کاربرد بیشتر آن در کارهای اجرایی، در سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه گردیده است. در انتها نتایج محاسبات عوامل مختلف بیلان در سیستم اطلاعات جغرافیایی ارائه شده است . با استفاده از نقشه بیلان تهیه شده در محیط GIS، نقاط بحرانی برداشت بی رویه از آب زیرزمینی مشخص شد. از این رو می توان از واردآمدن خسارت به سفره های آب زیرزمینی جلوگیری نمود. همچنین دبی مجاز بهره برداری از سفره در هر نقطه از دشت و فاصله چاه های جدید از منابع موجود محاسبه و ارائه گردید . نتایج این تحقیق نشان می دهد که بیشتر مناطق دشت تالش فاقد محدودیت برداشت بوده و توسعه بهره برداری در آن توصیه می گردد. لازم به ذکر است که به دلیل مجاورت دشت فوق با دریای خزر محدودیت برداشت به دلیل نفوذ آب شور دریا در بعضی نقاط وجود دارد .
۶.

کشاورزی و گردش گری ( رهیافتی برای کسب درآمد مازاد )

کلید واژه ها: کشاورزی توریست فضای متنی و فرامتنی توسعه توریست کشاورزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 852 تعداد دانلود : 634
در جهان معاصر رویکرد به گذارهای اقتصادی پیرامون قانون کالایی ارزش به قانون ساختاری ارزش، برای گردش گری در روندی از سرمایه داری سازمان نایافته این فرصت را مهیا نموده که در دستیابی به فضاهای درون متنی در شناسایی پتانسیل های بهره برداری گردش گری و با تجدید ساختاری در روند گردش گرپذیری، رویکردی رابه تسخیر فضاهای متفاوت شکل دهد. در این میان رویکرد فضایی به گردش گری بازتابنده الگوها و گونه هایی از جریان گردش گری می باشد که میل به تقاضای برآورد آن ها بین گردش گران فزونی گرفته است. از این رو پردازش این رویکرد گردش گری در فضاهای متنی و فرامتنی ضروری گردیده است تا از یک سو برآورد توسعه در فضاها انجام گرفته و از دیگرسو، سودمندی و ناسودمندی آن برای ساکنان محلی بازشناخته شود. در این مقاله گردش گری کشاورزی به عنوان یک گونه از گردش گری در الگوی فضایی گردش گری روستایی و آثار مختلف آن موردبررسی قرار می گیرد .
۷.

تحلیل کمی شدت وتداوم خشک سالی های روزانه درایستگاه شهرکرد

کلید واژه ها: شهرکرد بارندگی شدت خشک سالی مدت خشک سالی ضریب موثر پایش خشک سالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 269 تعداد دانلود : 545
بیشتر شاخص های خشک سالی در تعیین زمان شروع، خاتمه و تنش تجمعی خشک سالی به اندازه کافی دقیق نیستند، به علاوه اثرات تخریبی روان آب و تبخیر و تعرق را که با زمان افزایش می یابد، تعیین نمی کنند، همچنین بیش تر آن ها در تعیین و بررسی پایش خشک سالی ها محدودیت دارند، زیرا بر اساس گام زمانی ماهانه و سالانه طراحی شده اند، و در نهایت در تعیین اثرات خشک سالی بر روی منابع آب سطحی و زیرزمینی ناتوانند . در شاخص جدید ( شاخص بارش موثر ) کاستی های پایش خشک سالی برطرف شده است. در این شاخص مقیاس زمانی روزانه جایگزین مقیاس های ماهانه و سالانه شده است. در این روش سه شاخص آماری که بارش موثر را تعیین می کند، به کار رفته است. اولین شاخص، میانگین بارش موثر روزانه است؛ این شاخص خصوصیات اقلیمی بارش یک ایستگاه و یا یک ناحیه را نشان می دهد. شاخص دوم انحراف بارش موثر را از میانگین بارش موثر بیان می کند و شاخص سوم مقدار استاندارد شده انحراف از میانگین بارش موثر می باشد. با کمک این سه شاخص آماری تاریخ شروع، خاتمه و تداوم خشک سالی ها مشخص شد. در نهایت چهار شاخص دیگر که بیانگر کمیت شدت خشک سالی است نیز بررسی شد، که شامل 1- شاخص توالی منفی های استاندارد شده بارش موثر، که بیانگر تداوم و شدت تاثیر کمبود بارش است. 2- شاخص کمبود بارش تجمعی که بیانگر انحراف بارش از نرمال در طول مدت تعریف شده می باشد. 3- شاخص مقدار بارش مورد نیاز برای برگشت به حالت نرمال و 4- شاخص خشک سالی موثر می باشد . در مطالعه حاضر از شاخص جدید بارش موثر برای پایش و ارزیابی خشک سالی های ایستگاه شهرکرد استفاده شد. برنامه ای تحت عنوان EP برای محاسبه دقیق تر و سریعتر شاخص بارش موثر نوشته شد. داده های بارندگی روزانه ایستگاه شهرکرد طی دوره آماری 2001 - 1980 تحلیل شد و چون حجم خروجی زیاد بود تنها نتایج سال 2001 در مقاله حاضر منعکس گردید .

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۹