علوم اجتماعی (دانشگاه فردوسی مشهد)

"عتماد اجتماعی یکی از عناصر اساسی نظم جامعه است. اعتماد اجتماعی تحت تاثیر عوامل مختلفی تقویت و یا تضعیف می‌شود که یکی از آن‌ها رسانه‌های جمعی است. تحقیق حاضر در چارچوب روش پیمایشی با نمونه‌ای 400 نفری از شهروندان تهرانی و به منظور بررسی تاثیر رسانه‌های جمعی بر اعتماد اجتماعی انجام گرفته است. در این راستا رابطه استفاده از سه نوع رسانه جمعی (تلویزیون داخلی، تلویزیون ماهواره‌ای و روزنامه) با سه نوع اعتماد میان‌فردی، عام و نهادی بررسی شده است. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که میزان استفاده از رسانه‌های جمعی با اعتماد میان‌فردی رابطه معنی‌داری ندارد، اما با اعتماد عام و نهادی رابطه دارد؛ دیگر آن‌که نوع مالکیت و شیوه مدیریت بر رسانه، با اعتماد اجتماعی ارتباط دارد. "

" آزادی عمده‌ترین مقوله مردم‌سالاری است. آزادی اصل اساس یا ارزش مادر، در هر جامعه‌ای است که موجود بازتولید دو پدیده چشمگیر لازم برای مردم‌سالاری است: الف- پیدایی و ریشه دوانیدن آگاهی درباره حقوق سیاسی اساسی میان همه یا دست‌کم اکثریت شهروندان؛ ب- استقرار ساختارهای اجتماعی و سیاسی مطلوب جهت ایجاد و اداره حق مشارکت همگان در اداره امور عمومی. ماهیت مردم‌سالاری با مطالعه و بررسی شکل‌های جدیدترین سامانه‌های عملاً موجود در جوامع صنعتی پیشرفته امروزین، طی سیر و ضرورت تاریخی آن‌ها، بهتر شناخته می‌شود. از آن‌جایی که جوامع صنعتی پیشرفته، اشکال اجتماعی و سیاسی متفاوتی دارند، سامانه‌های مردم‌سالارانه نیز با متابعت از این اشکال، انواع گونه‌گون مردم‌سالاری را به‌وجود می‌آورند. با ملاحظه تفاسیر متنوع جامعه مدنی، نظریه‌پردازان دو گونه : محدود و وسیع را معتبر شمرده‌اند که هرکدام از مبانی محکم و ریشه‌داری در ادبیات اجتماعی و سیاسی برخوردارند. از این‌رو به‌نظر می‌رسد مطرح ساختن مجدد جامعه مدنی و جلب توجهات روی مفاهیم آن‌ها و همچنین طرح، تشریع، شناسایی و توجیه آن، خالی از فایده نباشد. مقاله حاضر با نمایاندن درهم پیچیده بودن پیش‌شرط‌های ضروری برای دایر کردن و به‌کار انداختن یک مردم‌سالاری با مشخصه‌ها و اوصاف جامعه مدنی، با تکیه و تاکید بر کنش متقابل موجود بین این‌دو، به روشنگری می‌پردازد. پس از انجام بحثی کوتاه، این پیام را می‌رساند که با درنظرگرفتن توسعه‌های اجتماعی و سیاسی عصر ما، به مرور «نسبیت فرهنگی، جای «موجبیت فرهنگی» را می‌گیرد. "

در این مقاله به بررسی عوامل مؤثر بر نگرش جوانان در مورد مهاجرت پرداخته شده است. تحقیق حاضر به روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه انجام شده و نمونه مورد مطالعه 892 نفر از جوانان شیراز بوده است. چارچوب نظری تحقیق با استفاده از نظریات گیدنز، فیش‌باین و آیزن و نظریه مهاجرتی لی تدوین شده و مدل تجربی تحقیق با استفاده از آن‌ها و تحقیقات تجربی پیشین پیشنهاد گردیده است. بر اساس این چارچوب نظری مدلی برای بررسی عوامل مؤثر بر نگرش نسبت به مهاجرت پیشنهاد گردید و با نرم‌افزارهای Lisrel و SPSS تحلیل شد. تحلیل مسیر مدل پیشنهادی با استفاده از نرم افزار Lisrel نشان می‌دهد که متغیرهای ارزیابی فایده مهاجرت، جنسیت، هویت اجتماعی و نظر گروه مرجع ( خانواده و دوستان) به‌طور مستقیم بر نگرش نسبت به مهاجرت تاثیر دارند. متغیرهای میزان استفاده از رسانه‌ها، سن و سبک زندگی نیز به‌صورت غیرمستقیم بر متغیر وابسته تاثیر گذاشته‌اند. مدل تحقیق در کل توانسته است 49 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین کند. در پایان پیشنهادهایی بر اساس نتایج تحقق ارائه شده است.

" با صنعتی شدن کشورهای اروپایی و امریکا، جامعه‌شناسی صنعتی به‌تدریج جای جامعه‌شناسی عمومی را گرفت؛ زیرا موضوعات اصلی این رشته از جامعه‌شناسی مسائل جامعه صنعتی بود. در نیمه آخر قرن نوزده و اوایل قرن بیستم تصور دقیق و روشنی نسبت به جامعه‌شناسی صنعتی و وظایف آن وجود نداشت و غالباً آ‌ن‌را با جامعه‌شناسی بنگاه مترادف می‌پنداشتند. پس از جنگ جهانی دوم در نتیجه تلاش‌های علمای اروپای غربی و دانشمندان امریکایی تعریف دقیق از این علم به وجود آمد. با انقلاب دانشجویی، جامعه‌شناسی صنعتی به ورطه فلسفه اجتماعی و نظریات نئومارکسیستی افتاد و به طرز چشم‌گیری از حوزه وظایف و مسئولیت‌های خویش خارج شد، ولی پس از دهه هفتاد تدریجاً جایگاه اصلی و تعریف‌شده خود را بازیافت. در اواخر دهه نود این علم بیشتر در استخدام بنگاه‌های تولیدی و خدماتی درآمد و جامعه‌شناسان به جای این‌که بنگاه را در رابطه با کل جامعه مورد مطالعه قرار دهند، با عینک مدیران و کارفرمایان خویش به تحقیق در مسائل بنگاهی پرداختند. "

" در این مقاله فرایند جهانی‌شدن به عنوان مهم‌ترین فرایندی که جوامع انسانی باآن مواجه هستند، مورد بحث قرار گرفته است. ابتدا اهمیت این فرایند، قدمت، خاستگاه و نیز تعاریفی که در خصوص آن مطرح شده‌اند، مورد بررسی قرار می‌گیرند، سپس ابعاد نظری فرایند جهانی‌شدن و این که آیا جهانی‌شدن مترادف با غربی‌شدن و آمریکایی‌شدن جهان است، پاسخ داده خواهد شد و در نهایت جایگاه ایران در این فرایند مهم مورد تجزیه وتحلیل قرار خواهد گرفت. "

جامعه‌شناسی معاصر، از بسیاری جهات بر دوش نظریه‌های کلاسیک خود استوار است و هنوز به قوت از آن‌ها بهره می‌برد. پیدایش پدیده‌های جدید و نیز شتاب فزاینده‌ آن‌ها در جوامع امروزی، تبیین جامعه‌شناسان کلاسیک است. رشد کمی و کیفی علم و به‌ویژه علوم انسانی در صد سال اخیر چنان بوده که رشته‌های مختلف علمی را به تاثیر و تاثر متقابل از یافته‌های یکدیگر واداشته است. این‌ها همگی، عواملی است که کار جامعه‌شناسان امروزی را از کار گذشتگان آن‌ها متفاوت می‌سازد. در میان این نظریه‌ها، نظریه انتخاب عقلانی و در این‌جا به‌ویژه نظریه مایکل هکتر، با تلفیق جنبه‌های مختلف نظریه‌های اجتماعی به ترکیبی خلاق و پویا دست یافته است. هکتر با ترکیب سطوح خرد و کلان و نیز تحلیل وجوه مختلف سازمان اجتماعی، نقش مؤثری در پیشبرد نظریه جامعه‌شناختی به‌طور کلی و نظریه انتخاب عقلانی به‌طور خاص داشته است. اهمیت این جامعه‌شناس در جامعه‌شناسی معاصر، بررسی و شناخت اندیشه‌های وی را ضروری می‌سازد. در این مقاله، ابتدا به تاریخچه و بنیان‌های فکری نظریه‌ انتخاب عقلانی می‌پردازیم، سپس به‌طور خاص بر آراء و نظریه‌های گوناگون مایکل هکتر متمرکز می‌شویم. در پایان نیز، اهم انتقادات وارده بر نظریه انتخاب عقلانی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

" مسئله ازدواج و انتخاب همسر و علل و انگیزه‌های سوق‌دهنده مؤثر بر آن، یکی از مسائل اساسی جامعه در حال گذار امروزی ایران است که بدون آگاهی همه‌جانبه درباره چگونگی کمیت و کیفیت آن نمی‌توان نظری کامل وکافی داشت. در این مقاله به بررسی علل و انگیزه‌های مؤثر بر ازدواج افراد و رابطه آن با میزان رضایت از زندگی زناشویی آن‌ها پرداخته شده است. درتبیین علل و انگیزه‌های ازدواج و رضایتمندی از زندگی زناشویی ازچارچوب نظریی مشتمل بر نظریات و تئوری‌های نیاز، محرومیت نسبی، میدانی لوین، همسان‌همسری، نیازهای مکمل، مبادله،کنش متقابل نمادین و عادتواره گیدنز استفاده شده است. نتایج این تحقیق پیمایشی که از یک نمونه 300 نفری، به‌صورت نمونه‌گیری خوشه‌ای و از طریق فرمول کوکران از جامعه آماری557/41 نفری از زوجین45-25 سال شهر بیرجند انتخاب شده‌اند، نشان می‌دهد که متغیرهای نیاز به انتخاب همسر ، فشار محیط در انتخاب همسر ، عامل تکمیل‌کنندگی شخصیت، همخوانی عادت‌ها، میزان اهمیت ادراک از پایگاه همسر در هنگام ازدواج و سن همسر، تاثیر معنی داری بر رضایت از زندگی زناشویی داشته‌اند. تحلیل چند متغیره نیز نشان می‌دهد که متغیرهای همخوانی عادت‌ها، فشارمحیط، ادراک از پایگاه همسر درهنگام ازدواج، تعداد فرزند و تحصیلات همسر، در جهت مثبت بر رضایتمندی اثر می‌گذارند،یعنی با افزایش آن‌ها (به‌صورت مرتبط با هم) میزان رضایتمندی نیز افزایش می‌یابد. اما با توجه به علامت منفی ضریب بتا در مورد متغیرهای سن همسر و مدت زمان زندگی مشترک، در صورتی که میزان این متغیرها افزایش یابد (با درنظرگرفتن اثر همه متغیرها) میزان رضایـتمندی از زندگی زناشویی کاهش پیدا می‌کند و عکس این رابطه نیزصادق است. درکل، این هفت متغیر توانسته‌اند که 49/0 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کنند. "