علوم اجتماعی (دانشگاه فردوسی مشهد)

" عدم موفقیت پیامبر اسلام در مسلمان کردن مردم مکه پس از 13 سال تبلیغ دین جدید در این شهر در مقابل مسلمان شدن مردم مدینه بدون حضور فیزیکی ایشان در آن شهر و تنها از طریق تماس با نمایندگان این مردم یکی از نکات جالب و پرابهام تاریخ صدر اسلام است. مقاله حاضر درصدد است که از منظر جامعه‌شناختی آن مقاومت و سرسختی در اسلام نیاوردن از سوی همشهریها و آشنایان پیامبر و این سهولت در پذیرش دین جدید از سوی مردمانی از قبایل دیگر را بررسی کند. در این راستا نویسنده می‌کوشد با نگاهی به شرایط جغرافیایی شبه جزیره تاثیر اقلیم عربستان را بر نوع زیست و فرهنگ این مردم و شهرهای مکه و مدینه، که بسیاری از رفتارهای آنها را توجیه می‌کرد، بازشناسد و سپس با نگاهی به ساختار قشربندی و مناسبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن دو شهر پاسخ خود را بیابد. البته از آنجایی که مقاله درصدد شناخت عکس‌العمل متفاوت دو گروه از مردم به دین جدید است پس می‌بایست آموزه‌های این دین هم مورد بررسی قرار گیرد تا علل عکس‌العمل‌های متفاوت به آن بازشناخته شود. پس از بررسی موارد یادشده نتایج زیر که همان فرضیات مقاله بودند به دست آمدند: «عوامل عدم شکوفایی اسلام در مکه مغایرت آموزه‌های ا سلام با باورها و سنت‌های موجود، مناسبات و نظم سیاسی- اقتصادی- اجتماعی حاکم و امتیازات اشراف بود» و عوامل رشد و شکوفایی اسلام در مدینه «مجاورت اعراب با یهود و شکست اوس از خزرج و عدم وجود قشری منسجم و قدرتمند از شیوخ و اشراف برای مقابله با اسلام» بود. "

احمدی، حبیب - نیک پور قنواتی، لیلا "ماهیت پیچیده انحراف، بزهکاری و جرم، موجب گردیده است تا جرم‌شناسی و جامعه‌شناسی انحرافات در مطالعه انحرافات اجتماعی نه تنها از دیدگاه‌های نظری متفاوت، بلکه از روش‌های مختلف که در رویکردهای روش شناختی کمی و کیفی وجود دارد، استفاده نمایند. این گوناگونی روش‌ها، فرصت‌های فراوانی برای ارزیابی و ایجاد پیوند میان روش‌ها، داده‌ها و نظریه‌های تحقیق را فراهم آورده است تا از این طریق اعتبار یافته‌های تحقیقات در زمینه انحرافات اجتماعی را افزایش دهند. از دیدگاه «روش شناسی کیفی» بزهکاری و جرم می‌بایست به عنوان کنش‌های کنشگران اجتماعی مورد ارزیابی قرار گیرند. بنابراین، روش‌های کیفی در مطالعه انحرافات اجتماعی به دنبال دستیابی به «نظام معانی» ‌کنشگران و تفسیر آنها از کنش‌هایشان خواهند بود «مشاهده مشارکتی»، «مصاحبه عمیق»، «گروه مرکز» و «قوم نگاری» از روش‌های کیفی رایج در پژوهش‌های مربوط به انحرافات اجتماعی هستند. "

در عصر حاضر که عصر رشد سریع تکنولوژی و دانش است، علاوه بر گسترش آموزش‌های رسمی، توجه به آموزش‌های از راه دور و خدمات مکاتبه‌ای نیز مد نظر جوامع و سازمان‌های مختلف قرار گرفته است. این مقاله حاصل پژوهشی تحت عنوان بررسی میزان موفقیت و موانع طرح خدمات آموزش مکاتبه‌ای نهضت سواد آموزی استان خراسان می‌با شد هدف اساسی طرح مذکور شناسایی میزان موفقیت طرح وموانع دستیابی به اهداف تعیین شده است که جامعه آماری آن سوادآموزان عضو طرح خدمات مکاتبه ای در شهرستا‌‌ن‌های استان خراسان (24655نفر)هستند و نمونه تحقیق 341 نفر است. در مرحله اول نه شهرستان به صورت خوشه ای انتخاب گردیدند و در مرحله دوم، نمونه به صورت طبقه‌ای متناسب تخصیص داده شد و نهایتاً از نمونه گیری تصادفی ساده استفاده گردید. یافته‌های آزمون‌های آماری نشان می دهد که مخاطبان منا طق محروم، خانم‌ها، جوانان و مجردین بیشتر طرح را مفید می دانند؛ در مجموع 9/81 درصد پاسخگویان ضمن اشاره به کاستی‌های طرح، آنرا مفید دانسته‌اند و مهم‌ترین فواید آن ‌را افزایش سطح آگاهی (7/73 درصد)، افزایش توانایی خواندن و نوشتن (35 درصد)، حل مشکلات و تربیت فرزندان (3/22 درصد) و پس از آن صرفه‌جویی در وقت، افزایش علاقمندی به مطالعه، پرشدن اوقات فراغت، احساس مفید بودن و کمک به برنامه‌ریزی بهتر برای زندگی اعلام نموده‌اند. و مهم‌ترین کاستی‌های طرح را، مشکلات مربوط به مراسلات (22/57 درصد)، محتوای کتاب‌ها (6/41 درصد)، قوانین و مقررات (64/41 درصد)، نیروی انسانی(48/37 درصد)، تامین بودجه (22/58 درصد) و مسائل مربوط به فراگیران (2 / 47 درصد) اعلام نموده‌اند، و در تدوین محتوا، تنوع، جذاب بودن، شادی‌بخش بودن، توجه به نیازهای جوانان و مجردین، حرفه‌آموزی و نیازهای محلی، در امر برنامه‌ریزی، رفع اشکالات مراسلات، برگزاری مسابقات، اطلاع‌رسانی گسترده‌تر، اعطای گواهینامه و بازدید ونظارت بیشتر مسؤولین را پیشنهاد نموده‌اند.

هدف این پژوهش پاسخگویی به دو پرسش توصیف نگرش‌افراد 18 تا 65 ساله شهر مشهد به طلاق در سال 1383 و تبیین عوامل مؤثر بر این نگرش بوده است. فرضیات این تحقیق عمدتاً با استفاده از نظریات دورکیم و چشم‌اندازهای کارکردگرایی و تعامل‌گرایی صورت گرفته است. این تحقیق بر آن است که عواملی نظیر تحصیلات دانشگاهی، تضاد و کشمکش در خانواده، برخورد با طلاق در میان آشنایان و بستگان، تماس با فرهنگ و جامعه غربی و افزایش انتظارات از ازدواج و زناشویی، با نگرش به طلاق رابطه مثبت دارند و با افزایش میزان پایبندی به مذهب و سنت، پیوند و معاشرت با خویشان، رضایت از زندگی زناشویی، منزلت و طبقه اجتماعی و پرهیز در روابط جنسی نگرش به طلاق منفی‌تر می‌گردد. روش تحقیق به صورت پیمایش و با استفاده از ابزار پرسشنامه بوده است که با انتخاب احتمالی از میان مناطق شهر مشهد و به شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای صورت گرفته است. در تحلیل داده‌ها عمدتاً از روش تحلیل رگرسیون استفاده گردیده ‌است و روابط میان تک‌تک متغیرها با متغیر وابسته وارسی شده‌است. در نهایت با استفاده از روش تحلیل رگرسیون چندمتغیری و تحلیل مسیر تاثیر متغیر‌ها با یکدیگر و با نگرش به طلاق مورد سنجش قرار گرفته است.

اختلاف نسلی از مباحث مهم جامعه ما می‌باشد. جامعه‌ای که دارای جمعیت جوان حجیم و تغییراتی پرشتاب است. بسیاری بر این عقیده‌اند که انتقال فرهنگ نسل قبل به نسل جدید با مشکلات جدی مواجه است و به علل مختلف، بسیار ناقص صورت گرفته، به‌طوری که نسل جدید تا حد زیادی پایبند ارزش‌ها وهنجارهای نسل پیشین خود نیست و شکاف عمیقی بین دو نسل ایجاد شده است. این مقاله به بررسی نگرش دوگروه مادران و دختران به هویت جنسیتی خود می‌پردازد. دیدگاه‌های نظری برای تبیین مسئله تلفیقی از دیدگاه‌های آنتونی گیدنز، پییربوردیو، کارل مانهایم و اینگلهارت بوده و از روش پیمایش و تکنیک پرسشنامه استفاده گردیده است. جامعه آماری کلیه دانشجویان دختر دانشگاه‌های دولتی شهر تهران، دارای سن 20 تا25 سال ساکن شهر تهران و مادرانشان را تشکیل می دهند. حجم نمونه 344 نفر و شیوه نمونه گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای بوده است. در تجزیه و تحلیل اطلاعات درسطح تبیین ازآزمون کای اسکوئر و همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج به‌دست آمده نشانگر وجود تفاوت بین مادران و دختران به لحاظ نگرش به هویت جنسیتی خود می‌باشد، بدین ترتیب که مادران بیشتر نگرشی سنتی به هویت خود دارند و دختران نگرشی مدرن به هویت جنسیتی خویش دارند. در حوزه وظایف خانگی، دختران بیشتر برابری زن و مرد را مطرح نموده‌اند. مادران در پای‌بندی به کلیشه‌های فرهنگی قوی‌تر بودند. با بالا رفتن تحصیلات مادران، نگرش سنتی آنان کاهش می‌یافت و با تاهل دختران نگرش آنها بیشتر سنتی می‌شد.

در میان چهره‌های روشنفکرانه و دانشگاهی فرانسه در قرن بیستم، پیر بوردیو بدون‌ شک بیشترین نفوذ فکری را لااقل در حوزه علوم اجتماعی داشته است و از این لحاظ شاید بتوان او را تنها با کلود لوی استروس مقایسه کرد، البته با این تفاوت اساسی که نفوذ لوی استروس در خارج از فرانسه بسیار محدودتر از بوردیو بوده است و پایه‌های اندیشه استروسی یعنی نظریه ساختاری در علوم اجتماعی مدتهاست که قدرت خود را از دست داده است، در حالی که اکثر دست اندرکاران و اندیشمندان علوم اجتماعی امروز بر آن هستند که نظریه بوردیو آینده‌ای درخشان خواهد داشت و جریان‌های گسترده‌ای که از هم اکنون نیز در سراسر جهان با حرکت از مفاهیم بوردیویی، عرصه‌های بسیار متنوعی چون نقد ادبی، هنر، ورزش، سبک زندگی و غیره را موضوع مطالعه خود قرار داده‌اند، هنوز در ابتدای کار هستند. گستره و عمق آثار و حتی شمار بزرگ آنها ( بیش از سی کتاب و چهار صد مقاله و سخنرانی) به حدی است که سالها زمان لازم خواهد بود تا دیدگاه جامع و گویایی از آنها به دست آمده و پی‌آمدها و کاربردپذیری آنها به نحو مناسب و قابل قبولی در علوم اجتماعی و انسانی به ثمر برسند. ازلحاظ ابعاد تاریخی اندیشه بوردیو و تاثیر کنونی و جریان‌هایی که در این حوزه به حرکت درآورده است. شاید بوردیو را تنها بتوان با دو چهره بزرگ علوم اجتماعی در آغاز قرن بیستم یعنی ماکس وبر و امیل دورکیم مقایسه کرد که آن دو نیز تاثیرگذاری بسیار درازمدت و عمیقی بر این علوم در سراسر جهان داشتند. در نوشته حاضر پیش از هر چیز تلاش می‌شود ابتدا تعریفی درباره پدیده روشنفکری ارائه شود و سپس با ارائه شمه‌ای از نظام فکری بوردیو، رابطه متناقضی که او را، به مثابه یک دانشمند اجتماعی، با حوزه روشنفکری در فرانسه مرتبط می‌کرد، تحلیل شود.

" هدف این پژوهش بررسی خشونت بر علیه زنان در خانواده در شهر تهران است که به علت تنوع جمعیت قابل تعمیم به تمام ایران می‌باشد در این پژوهش پس از بیان تعاریف و اصطلاحات مبادرت به ذکر فرضیه ها نموده که در یک تحقیق میدانی بر روی جامعه آماری که به صورت اتفاقی از مناطق مختلف تهران بر روی 100 زن خانه‌دار انجام گرفته، آزمایش شدند .در بخش تجزیه و تحلیل این پژوهش علاوه بر جداول توزیع فراوانی یک بعدی و دو بعدی، از آزمونهای آماری مختلف نظیر خی دو (X2 ) همبستگی، درصدهای تجمعی، میانگین و واریانس و میانه وغیره نیز استفاده شده است که استخراج به صورت کامپیوتری و از طریق نرم افزار تجزیه و تحلیل آماری در علوم اجتماعی Spss انجام گرفته است. در بخش نظریه‌ها از نظریه آنتونی گیدنز، نظریه قدرت در ازدواج، خشونت در خانواده ها برحسب طبقات اجتماعی و خانواده های سالم بهره گرفته شد. در بخش تجزیه و تحلیل داده‌ها از جدولهای یک بعدی و دو بعدی استفاده شد. جدولهای تک بعدی آشکار کردند که خانواده های مورد بررسی، خانواده هایی بودند پرجمعیت، با تحصیلات رسمی پایین، اکثراً چادرنشین با درآمد پایین 100 تا 150 هزار تومان در ماه که اوقات فراغت خود را اغلب در خانه مانده و به تماشای تلویزیون و گوش دادن به رادیو می‌پرداختند و مردان همسران خود را به علت سهل‌انگاری در امور خانه داری و نه رسیدن به تکالیف فرزندان و عدم تفاهم ولی نه ارتکاب اعمال خلاف اخلاقی گاهی اوقات مورد آزار و خشونت قرار می‌دادند و پاسخگویان هم ادعا نمودند که مورد آزار بستگان همسر هم قرار نگرفته اند.البته نیاز مادی در مورد آزار و خشونت بی تاثیر نبوده است. این قسمت روشن می‌کند که مردان ایرانی در بعضی اوقات در مورد خاص متوسل به اعمال خشونت در خانواده می‌شوند. در مورد جدولهای چند بعدی در تمام فرضیه های تحقیق، بین عدم تفاهم زوجین، عدم انجام تکلیف منزل، عدم رسیدگی به تکالیف فرزندان و مشکلات مادی خانواده با خشونت علیه زنان رابطه مستقیم معنی‌دار وجود دارد. "