فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۹۲۱ تا ۹۴۰ مورد از کل ۷٬۵۲۷ مورد.
۹۲۱.

تاریخ شکل گیری گفتمان تحدیث در شیعیان در نیمة نخست سدة دوم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: علم امام تحدیث اندیشة شیعی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات مفهوم شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات مکاتب، رویکردها و روش ها
تعداد بازدید : ۹۹۶ تعداد دانلود : ۶۸۲
بر اساس آموزه های دینی، مقولة تحدیث به معنای گفت و گوی ملائک با پیامیر یا امام یا فرد دیگر است . این مقوله از زمان پیامبر(ص)مطرح بوده و می توانسته در مواردی، منبع علوم ایشان تلقی شود. این که بعد از پیامبر (ص) کسی به وحی نبوت دسترسی ندارد در جامعة اسلامی معادل امنناع دسترسی به منابع علم الهی تلقی شده بود و هر گونه دعوی علم الهی و غیر کسبی معادل دعوی نبوت معرفی می شد. ائمه با استفاده از آموزة تحدیث به شیعیان آموختند که مانعی ندارد کسی نبی نباشد؛ ولی از منابع علم الهی از طریق غیر عادی دسترسی پیدا کند. روشن است که ابعاد این موضوع به تدریج مورد توجه شیعیان قرار گرفت و گفتمانی شیعی پیرامون علم الهی ائمه را سامان داد. البته این آموزه در دوران صادقین- علیهم السلام - با مشکلات و مخاطراتی روبرو بود که با هدایت امامان مهار شد و متقابلاً ائمه، تلاش کردند که در میان شیعیان، این آموزه با برداشتی غلوآمیز تفسیر نشود.
۹۲۲.

طراحی حاکمیت سیاسی پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و جانشینان آن حضرت و آسیب های فراروی آن در سورة «ص»(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: دین حکومت سیاست چالش آیات مکی آیات مدنی سورة ص

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره‌ حضرت محمد(ص)
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی حکومت وسیاست در روایات
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه اندیشه و فقه سیاسی اندیشه سیاسی اسلام فلسفه سیاسی
تعداد بازدید : ۱۲۸۰ تعداد دانلود : ۴۳۷
قرآن مجید به عنوان کتاب دین خاتم و جاودان الهی، از اندیشه ای منسجم دربارة ابعاد زندگی سیاسی و دینی برخوردار است. شمار قابل توجهی از مستشرقان به پیوند تاریخی و نه ذاتی قرآن و سیاست اعتقاد دارند و بر همین اساس نیز توجه قرآن به سیاست را صرفاً مختص آیات مدنی می دانند؛ رویکردی که با دیدگاه مقالة حاضر در تضاد است. درواقع، در آیات مکی قرآن نیز به سیاست و حکومت توجه جدی شده و این موضوع به نوبة خود، نشان دهندة پیوند ذاتی قرآن و فراتر از آن، اسلام و سیاست است. بر این اساس، مقالة حاضر به بررسی موضوع حکومت پیامبر صل الله علیه و آله در سورة ص می پردازد. طرح مسائل سیاسی در این سوره، که جزو سور مکی قرآن است، نشان دهندة امتزاج بنیادین اسلام سیاسی نه تنها در شرایط وجود دولت آنگاه که در اختیار پیامبر صل الله علیه و آله قرار دارد، بلکه در شرایطی است که اسلام به لحاظ اجتماعی در اقلّیت قرار دارد و پیامبر صل الله علیه و آله هنوز موفق نشده اند دولت تشکیل دهند. مقاله حاضر درصدد بررسی سورة ص به عنوان سوره ای مکی، که در سال های میانی بعثت پیامبر صل الله علیه و آله یعنی قریب سال ششم تا نهم بعثت نازل شده، اثبات کند موضوع اصلی و محوری این سوره تأکید بر استقرار و ثبات قدرت سیاسی پیامبر صل الله علیه و آله و تثبیت حکومت دینی آن حضرت و معرفی دو چالش عمدة فراروی آن است. همچنین از این سوره استفاده می شود که همواره در جامعة اسلامی، افرادی شایسته برای ادارة حکومت دینی وجود دارند؛ کسانی که شیطان هیچ راه نفوذی به اندیشه و روحشان ندارد.
۹۲۳.

فرهنگ سازی اقامه نماز در سیره پیامبر اکرم (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نماز پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله حضرت محمد صلی الله علیه و آله فرهنگ سازی نماز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷۰ تعداد دانلود : ۵۷۰
بررسی شیوه ها و روش هایی که پیامبر اکرم (ص) برای گسترش و ترویج اقامه نماز در جامعه از خود بروز دادند، یکی از بهترین الگوهایی است که والدین، مربیان و مسئولان اجرایی در جامعه امروزی در ترویج آموزه های دینی و ازجمله نماز می توانند از آن بهره گیرند. ازاین رو، این نوشتار که به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته با هدف شناخت روش های پیامبر برای فرهنگ سازی نماز ابعاد مختلف فعالیت های پیامبر اکرم را مورد بررسی قرار داده است. بعثت پیامبر (ص) در محیطی صورت گرفت که جاهلیت، خرافات، تعصبات بی جا، شرک و بت پرستی در آن بیداد می کرد و مظاهر پرستش خدا به ورطه انحراف افتاده بود. در چنین، فضایی نبی مکرم اسلام (ص) با ارائه تصویری صحیح از مسیر تکامل انسان و عبودیت او در برابر خدا، با فرهنگ سازی اقامه نماز، زمینه های اتصال و ارتباط روحی بین بشر دانی با پروردگار عالی را فراهم ساخت. رسول اکرم (ص) برای فرهنگ سازی نماز در دو ساحت اصلی تلاش نمود: 1. فرهنگ سازی بر روی تک تک افراد جامعه از طریق تأثیرگذاری بر روح و فکر آنان با ارائه الگوها، آموزش صحیح، بالا بردن سطح علم و فهم، آسان گیری و آموزش تدریجی و...؛ 2. استفاده از ظرفیت های اجتماعی و سیاسی از طریق نظارت بر نحوه اقامه نماز، رفتار امامان جماعت اصل اولویت گذاری به نماز حتی در ارتباطات سیاسی و... . آن حضرت از این طریق توانست زمینه را برای درونی شدن فرهنگ اقامه نماز در بین مسلمانان فراهم سازد.
۹۲۴.

نقش حضرت زهرا علیهاالسلام در دفاع از حریم ولایت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ولایت دفاع خطبه حضرت زهرا علیهاالسلام حضرت علی علیه السلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۳۹ تعداد دانلود : ۹۷۰
امامت و ولایت در اسلام، از پایه های اصلی اعتقاد و زیربنای زندگی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به شمار می آید. اما ولایت در باور شیعه از جایگاهی خاص و رفیع برخوردار است تا جایی که از نماز، روزه، حج، و جهاد نیز برتر و بالاتر است. رویکرد حضرت زهرا علیهاالسلام، به عنوان اولین حامی و مدافع ولایت بر حق الهی و آغازگر دفاع از حریم ولایت، تعیین کننده محور ارزش های اجتماعی و سیاسی در حرکت تاریخی اسلام است. رویکرد ایشان در دفاع از حریم ولایت پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تا زمان شهادتشان، از فرازهای مهم تاریخ اسلام به شمار می رود. در این زمان است که فاطمه علیهاالسلام همچون سیاستمداری بزرگ در دفاع از ولایت «دانشگاه سیاسی» خود را می گشاید و در مکتبی که عمرش کمتر از صد روز بود، ضمن نشر «فرهنگ سیاسی» خود، مشعل هدایت را فراروی حقیقت مداران قرار می دهد. ازاین رو، پژوهش حاضر می کوشد ضمن تبیین آن موقعیت حساس، با استناد به شواهد و قراین تاریخی و نگاه توصیفی تحلیلی، چگونگی دفاع از حریم ولایت را به تصویر کشانده و در پایان، سیره نظری و عملی آن حضرت را در این کشمکش سیاسی، که هدفش قرار دادن حاکمیت بر محور حق و عدل بود، روشن نماید.
۹۲۶.

بررسی عوامل فراز و فرود فقه شیعه پس از شیخ طوسی و مطالعه شرایط تأثیرگذار بر رشد دوباره آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فقه شیعه ایلخانان تیموریان فقه اهل سنت ادوار فقه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
تعداد بازدید : ۱۵۶۶ تعداد دانلود : ۶۱۵
ادوار فقه و تحول در روش فقاهت شیعه رابطه ی مستقیمی با اوضاع اجتماعی مذهبی جوامع شیعی دارد؛ به طوری که می توان آن را منعکس کننده ی خصوصیات یک عصر تاریخی و در عین حال مؤثّر در شکل گیری عناصر عصر بعد دانست. این تحوّلات فقط تفریع فقه و بیان احکام را دربر نمی گیرد، بلکه شامل روش استنباط و نقش فقها در کاربرد احکام نیز می گردد. دو دوره مهم از ادوار فقه شیعی، مقارن با دوران حکومت ایلخانی و تیموری است؛ دوره ی نخست، دوره ی تقلید و رکود فقه است که تا نیمه ی قرن هفتم ادامه دارد و پس از آن یکی از طولانی ترین ادوار فقه و اصول شیعه آغاز می شود و مجددا، فقه شیعی، دوره ای از شکوفایی و پویایی را تجربه می کند. در این دوره با ظهور دانشمندان بزرگ شیعی، فقه دچار تحولات اساسی و مهمی می شود. در این مقاله سعی شده است با نگاهی به سیر تحوّل فقه شیعه از دوره ایلخانی تا اواخر تیموری؛ عوامل رکود فقه شیعه پس از شیخ طوسی و شرایط تأثیرگذار بر رشد دوباره آن در دوره پس از مغول بررسی شود. لیکن پیش از آن با نگاهی مختصر به دوره قبل از ایلخانی به کارنامه و تلاش های شخصیت های برجسته ای نظیر شیخ طوسی، شیخ مفید و سید مرتضی اشاره شده است. همچنین موانع پیشِ روی علمای عصر مغول و فرصتها و چالش های آن عصر، بخش دیگری از این مقاله را تشکیل می دهد. بررسی سیر تحوّل فقه شیعه و شرایط پر فراز و نشیب آن طی دو دوره ی مذکور، نتیجه ی پایانی این نوشته است.
۹۲۷.

انواع منجنیق های دورة اسلامی بر اساس سازوکار، ساختار، کارکرد و نوع پرتابه های جنگی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جنگ مکانیزم منجنیق محاصره حصار پرتابه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۲۵ تعداد دانلود : ۳۱۱۵
مسلمانان در طول تاریخ خود، تا پیش از ابداع توپ، از سلاح های گوناگونی در نبردها بهره می جستند. برای نمونه، در نبردهای محاصره ای، ادوات ویژه ای را به کار می گرفتند که کارکرد آن، ویران کردنِ حصار شهر بود. سلاح مَنجَنیق را می توان مهم ترین و تأثیرگذارترینِ این ادوات دانست. در سده های میانة اسلامی، انواع مختلفی از این سلاح همچون منجنیق های تعادلی و کششی، هجومی و تدافعی و دریایی، عربی و فرنگی و سلطانی و ترکی و...، کارگشای مسلمانان در جنگ ها بود و سیر تحول و تکاملِ آن، به موازات مستحکم ترشدن دیوارهای دفاعی شهرها پیش می رفت؛ تا آن جا که گونه های مختلفی از این سلاح، در جهان اسلام طراحی و ساخته شد. تاکنون، تقسیم بندی های منظم و مشخصی از انواع ِ منجنیق ارائه نشده است. در نوشتار حاضر، بر آنیم تا انواع مختلف منجنیق را بر اساس مکانیزم و شیوة عمل، نوع ساخت، کارکرد و نوع پرتابه ها تقسیم بندی کرده و عملکرد و تأثیرات هر یک را تبیین نماییم.
۹۲۸.

آموزه امت اسلامی در قرآن و بازاندیشی در قابلیت های فرهنگی و تمدنی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن متافیزیک جغرافیا تمدن اسلامی علوم طبیعی فلسفة علم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷۴ تعداد دانلود : ۱۰۵۲
تاکنون موضوع «امت» و «امت اسلامی» بیشتر با رویکرد علوم اجتماعی مورد توجه بوده و کمتر از منظر فرهنگی و تمدنی به آن پرداخته شده است. این نوشتار خواهد کوشید با رویکردی توصیفی تحلیلی و با استناد به مؤلفه های امت از منظر قرآن به تبیین مفهوم و نقش امت در فرایند ساخت تمدن اسلامی پرداخته تا وانماید که این نظریه چه قابلیت ها و ظرفیت هایی در باروری فرهنگی و نیز تمدن سازی دارد. بدیهی است که «مدینة النبی» و دوره رشد و شکوفایی تمدن اسلامی، صورت تاریخی و اساس تحلیل آن است. انسجام و همبستگی وثیق اجتماعی، آرمان سازی برای تحولات اجتماعی و کارکردهای هویت بخش ازجمله یافته های این تحقیق در قابلیت ها و ظرفیت های فرهنگی و تمدنی این آموزه می باشد. این جستار؛ «ایجاد عقیده مشترک»، «همسویی در اراده و اندیشه اقوام و ملل»، «درانداختن آیین های همگانی»، «نفی مرزبندی های قبیله ای، اجتماعی، قومی و نژادی» و «یکسان سازی و تمایزسازی توأمان» را از قابلیت ها و کارکردهای هویت بخش آموزه امت اسلامی می داند.
۹۲۹.

جایگاه حدیث غدیر در راهبردهای بزرگان امامیه در قرن چهارم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آل بویه حدیث غدیر میراث مکتوب بزرگان امامیه مکاتب علمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۴ تعداد دانلود : ۲۹۵۴
روی کارآمدن آل بویه و تفوق امراء بویهی بر دیگر رقبای سیاسی و عقیدتی فرصتی را فراهم آورد تا این دولت با حمایت رسمی از امامیه خدمات ارزنده و ماندگاری را در تمدن اسلامی به جا گذارد. علاوه با دستاوردهای فرهنگی و علمی مهمی که در تفکر اسلامی پدید آمد بسیاری از اختلافات کلامی میان تشیع و اهل سنت امکان طرح و فصل یافت. این مهم اگرچه پیامد همت و توجه دانشمندان امامیه و سلسله های علمی بود اما حمایت ها و اقدامات دولتمردان بویهی از تشیع نقش مؤثری در حضورفعال علمی و اجتماعی آنان داشت. به نظر می رسد دربین راهبردهای مختلفی که بزرگان امامیه بکار گرفتند،تبیین و تثبیت جایگاه""حدیث غدیر"" در اولویت قرار داشته است. امری که دارای پشتوانه اعتقادی والهی است و به خاطر قرائتهای مختلف، تبعات سیاسی- اجتماعی و فرهنگی در جامعه اسلامی ایجاد کرده؛حساسیت بسیاری از محافل علمی را برانگیخته و در تاریخ اسلام آثار مهمی را بر جای گذاشته است. سؤال اصلی تحقیق این است که""جایگاه حدیث غدیر درراهبردهای بزرگان امامیه قرن چهارم چه بوده است؟"". نویسنده بر آن است تا با استفاده از منابع مختلف اسلامی به شیوه توصیفی و تحلیلی و گاه انتقادی این فرضیه هارا ثابت کند که""تثبیت و تقویت مبانی عقلی ونقلی حدیث غدیر ،از جمله مهمترین دستاورد فرهنگی و علمی تشیع در قرن چهارم هجری بوده است"" و لذاحدیث غدیر نقش موثری در توسعه فعالیتهای علمی و گرایش های عقیدتی ایران به سوی امامیه داشته است.
۹۳۰.

شیعه در ایران؛ زمینه ها و دلایل بالندگی تشیع در عهد گورکانیان

کلید واژه ها: مدارا تشیع گورکانیان تیمور صوفیان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تیموری فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
تعداد بازدید : ۱۵۹۶ تعداد دانلود : ۷۴۹
مقاله شیعه در ایران؛ زمینه ها و دلایل بالندگی تشیع در عهد گورکانیان در پی آن است تا ضمن بررسی تاریخی تحلیلی وضعیت شیعیان و مشخص نمودن جایگاه تشیع در عصر تیموری به این پرسش پاسخ دهد که روند حرکتی شیعه در این دوران چه سمت و سویی داشته و چه عوامل و زمینه هایی در شکل گیری آن دخیل بوده اند. نگارنده بر این باور است که شیعه در عصر گورکانیان با توجه به مشارکت در قدرت و ایجاد زمینه های رشد در عصر مغولان موجب شد که شیعیان به عنوان یک بازیگر فعال در عرصه سیاست و اجتماع مورد توجه تیمور و جانشینان وی قرار گیرند و همین امر موجبات حرکت استعلایی تشیع را فراهم آورد. به عبارت بهتر می توان گفت شیعه در عصر تیموریان با توجه به قدرت اکتسابی خود و نیز نوع رفتار و سیاست های تیمور و جانشینانش توانست زمینه یی ایجاد نماید که به تأسیس دولت مستقر شیعی در عهد صفوی منجر گردد.
۹۳۱.

زمینه ها و موانع برگزاری حج از سوی ایران و عثمانی در دوره صفویه(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: صفویه مکه عثمانی حج حرمین شریفین

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی روابط خارجی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات رابطه تاریخ با علوم دیگر
تعداد بازدید : ۱۴۷۷ تعداد دانلود : ۹۳۷
دین و ارکان آن، منشأ بسیاری از تحولات مهم در جامعه اسلامی است. یکی از عبادات مهم در اسلام، فریضه حج با هدف توحید، اتحاد و وحدت مسلمانان است که دارای پیامدهای وسیع اجتماعی است. در دوره صفویه، سرزمین مکه در سیطره عثمانیان سنی مذهب بود و ایرانیان شیعی هر سال برای انجام حج باید از قلمرو عثمانی عبور می کردند. در این دوران، اختلاف دولت عثمانی با دولت صفوی، حج را به عرصه اختلاف میان شیعه و سنی تبدیل کرده بود. مسائل سیاسی، مذهبی، فرهنگی، امنیتی و اقتصادی که میان دولت عثمانی و صفوی وجود داشت، انجام حج به وسیله ایرانیان شیعی را با دشواری هایی رو به رو می کرد و گاهی حج از سوی دولت ها محدود و یا ممنوع می شد. هدف مقاله حاضر، بررسی چگونگی انجام فریضه حج در پرتو روابط ایران و عثمانی است. در این مقاله به این پرسش پاسخ داده می شود که آیا اختلاف میان این دو دولت اسلامی بر موضوع حج تأثیرگذار بوده است یا فریضه حج ورای کشمکش های سیاسی و مذهبی انجام می گردیده است؟
۹۳۴.

درآمدی تاریخی بر جایگاه حدیث نگاری از دیدگاه عروه بن زبیر با تکیه بر اندیشه پویانگری(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: تاریخ حدیث نگارش حدیث عروه بن زبیر پویا نگری ایستا نگری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات شخصیت ها
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگاری
تعداد بازدید : ۱۰۴۰ تعداد دانلود : ۵۳۳
یکی از مباحث بسیار مهم در تاریخ حدیث اهل سنت و جماعت، بحث گرایش صحابه و تابعان به نگارش یا عدم نگارش احادیث در قرن اول هجری است. دیدگاه بیشتر آنان نسبت به نگارش حدیث از میان گزارش های موجود در کتاب های رجالی و تاریخی در دسترس است. براساس این گزارش ها، برخی از ایشان اقدام به نوشتن حدیث کردند و برخی دیگر، گرایشی به مکتوب ساختن روایت ها نداشتند. در این میان، آن چه جلب توجه می کند وجود برخی گزارش های متعارض درباره گرایش تعداد بسیار اندکی از ایشان، نسبت به این موضوع است. یکی از این افراد، تابعی مشهور در میان اهل سنت، عروه بن زبیر است که از فقهای سبعه مدینه به شمار می آید. این مقاله، پس از بررسی شخصیت عروه بن زبیر، به منظور دست یابی به تحلیلی جامع از گزارش های متعارض درباره دیدگاه وی نسبت به نوشتن حدیث، از اندیشه پویا نگری بهره می برد. نتیجه مقاله نشان می دهد که هر یک از این گزارش ها، نشان دهنده مرحله ای از زندگانی وی هستند و باید در امتداد یکدیگر ارزیابی شوند
۹۳۵.

سیرة اهل بیت علیه السلام در برخورد با مسلمانان غیر شیعه(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: شیعیان اهل بیت علیه السلام مسلمانان غیر شیعه سیره معصومان علیه السلام روابط بین مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶۴ تعداد دانلود : ۵۲۲
امروزه به دلیل تحولات جهان اسلام، تعامل شیعیان با پیروان دیگر مذاهب اسلامی نیازمند بازخوانی و تدبیر است. بر این اساس، سیرة اهل بیت علیه السلام در برخورد با سایر مذاهب اسلامی، می تواند الگوی مناسبی برای شیعیان باشد. بررسی متون دینی و تاریخی نشان می دهد، برخورد ائمه علیه السلام با مسلمانان غیر شیعه بر مبانی خاصی استوار بوده است. مقالة حاضر پس از شناسایی این مبانی، شیوه های برخورد اهل بیت علیه السلام را با سه گروه عامة مسلمانان غیر شیعه، حاکمان غیرشیعه و علمای غیر شیعه به تفکیک بررسی می کند. این پژوهش نشان می دهد، مهم ترین روش های برخورد اهل بیت علیه السلام با عامة مسلمانان غیرشیعه، رعایت مدارا و اخلاق اسلامی، خوش رفتاری، پیش گام شدن در امور خیر، دل سوزی و مهربانی، همکاری در رفع مشکلات، برقراری ارتباط صمیمی و هم نشینی و حضور در مراسم مذهبی بوده است. هم چنین، برخورد اهل بیت علیه السلام با حاکمان غیرشیعه، در روش های به رسمیت نشناختن حاکمان غیر شیعه، همکاری در امور مهم اجتماعی مسلمانان و کوشش برای مبارزه با انحرافات دیده می شود. براساس یافته های پژوهشی حاضر، اهل بیت: در برخورد با علمای غیرشیعه از روش های احترام و بزرگداشت علما، بحث آزاد و مباحثه علمی و مناظره و انتقاد سازنده استفاده می کردند.
۹۳۶.

تعامل و تقابل تصوف و تشیع در عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شریعت طریقت صفویه مجلسی تشیع امامیه کرکی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : ۲۳۸۳ تعداد دانلود : ۱۴۷۴
قرن هشتم هجری قمری، سرآغازی بر آشتی تصوف با تشیّع امامیه به شمار می رفت. اما این روابط در آستانه تأسیس سلسله صفوی، به حدی گسترش یافت که مفاهیمی چون ولایت، در آمیزه ای از مضامین شیعی صوفی، زمینه را برای کارکرد سیاسی آن مستعد ساخت. خانقاه نشینان صفوی برای نخستین بار، تشیّع امامیه را در ایران رسمیّت دادند؛ امّا اتکا به حمایت ترکمانان در کسب قدرت، گزیری جز برتری وجه صوفیانه غالی بر تشیع اعتدالی نمی نهاد. بدین ترتیب، قزلباشان به نمایندگی از طریقت و در تعارض با دعوی نیابت فقها، از امام غایب تصویر والایی از شاه ترسیم کردند که با شریعت هم خوانی کاملی نداشت. تناسب این نگرش با دوران ظهور و استقرار صفوی، در مرحله تثبیت سلسله چندان پایدار نماند و در تعارض با منافع قدرت حاکم، شاهان صفوی را به تغییر پشتوانه مشروعیّت خود، از طریقت به شریعت، فراخواند. موضوعی که نه تنها برتری شریعت و نمایندگان آن، یعنی فقها را باعث شد که در عمل چندین قرن تعامل تشیّع و تصوف را به تقابل کشانید. براین اساس، هدف مقاله حاضر واکاوی در روند سازش و ستیز این دو شاخصه از عصر صفوی است.
۹۳۷.

«سبک زندگی» در آینه سیره نبوی

کلید واژه ها: سبک زندگی الگوی رفتاری سیره نبوی اجتهاد فردی اجتهاد حکومتی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره‌ حضرت محمد(ص)
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی اخلاق کاربردی اخلاق دینی
  5. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی تعلیم و تربیت اسلامی تعلیم و تربیت نظری تعلیم و تربیت و خانواده
تعداد بازدید : ۱۹۶۷ تعداد دانلود : ۷۰۴
سیره پیشوایان دین(ع) و به خصوص سیره نبیِ مکرّم اسلام(ص)، ترسیم کننده شیوه های زندگی، در صحنه های گوناگون حیات بشری است؛ ضمن آنکه یگانه راه و روش و برنامه دقیق، برای زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان و آحاد بشر است. بنابراین سیره پیامبر اکرم(ص)، به پشتوانه آیه شریفه «لَقَدکانَ لکُم فی رسول َالله اُسوَهحَسنه» (احزاب، 23)، به عنوان الگوی عملی اسلام، نقطه مرکزی ارائه شیوه و سبک زندگی و الگوهای رفتاری حیات آدمی، در حوزه های مختلف آن است. مقاله حاضر با نگاه توصیفی می کوشد تا با مروری اجمالی، اثبات کند که می توان از پیوندی آشکار و استوار بین آموزه های سیره نبوی و سبک زندگی سخن گفت. نمی توان ادعا کرد همه الگوهای رفتاری ضروری، برای «سبک زندگی اسلامی»، به صورت کامل و آماده الگو برداری در سیره نبوی موجود است؛ امّا وجود چارچوب های اصیل و ساختاری سبک زندگی در آن انکار کردنی نیست. بدیهی است نگاه تجویزی به سیره نبوی و ارائه الگوهای رفتاری تامّ و تمام، در حوزه های مختلف زندگی بشری، برای ارائه سبک زندگی اسلامی، در گرو رویکرد کل نگر و فقاهت حکومتی در پروسه اجتهاد و استنباط است.
۹۳۸.

ائتلاف زیدیان و عباسیان در عصر اول عباسی؛ زمینه ها، عوامل، پیامدها(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: امامت عباسیان زیدیه عصر اول عباسی زیدبن علی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام و عرب تاریخ بنی عباس
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : ۱۳۷۷ تعداد دانلود : ۹۹۸
گسترش آرای زیدبن علی(م. 122) و حمایت زیدیان از رهبران حسنی، زیدیه را به فرقه ای تأثیرگذار در عرصه های مختلف تبدیل کرد. از سویی دیگر نخستین خلفای عباسی، برای پایان دادن به قیام های شیعی و دست یابی به اقتدار پایدار، از هر راهی استفاده می کردند. یکی از روش های اصلی خلفای عباسی برای رسیدن به این هدف نفوذ در بین گروه های شیعی، بوده است. محور اصلی مقاله حاضر، پاسخ به این پرسش است که آیا در عصر اول عباسی بین عباسیان و زیدیان ائتلافی برقرار شده است؟ بررسی تعاملات این دو گروه، وجود جریانی موسوم به ضعفا را در بین زیدیه نشان می دهد که برخی باورهای آنها، هم چون جواز امامت مفضول، مرز فکری آنان را با خلفای عباسی کم رنگ می کرد. مقاله با این جمع بندی به پایان رسیده است که ظاهراً خلفای عباسی با بهره برداری از زمینه های موجود موفق به ائتلاف با زیدیان و اثرگذاری بر آنها شده اند.
۹۳۹.

نقد و بررسی آرای مستشرقان دربارة امّی بودن پیامبر اکرم(ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن امی مستشرقان پیامبر اکرم (ص) خواندن و نوشتن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام پیامبرشناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره‌ حضرت محمد(ص)
تعداد بازدید : ۲۴۳۴ تعداد دانلود : ۸۱۵
امّی بودن پیامبر اکرم(ص) در معنای ناتوانی در خواندن و نوشتن، یکی از مباحثی است که قرآن کریم بر آن تصریح دارد. آیات، روایات و اسناد تاریخی این مطلب را به طور حتم اثبات می کنند که پیامبر اکرم(ص) تا زمان بعثت توانایی خواندن و نوشتن نداشت. این مهم مورد اتّفاق اندیشمندان اسلامی فریقین می باشد. امّا با وجود این، شبهات فراوانی در این باره از سوی برخی از مستشرقان مطرح گردیده که معتقدند پیامبر اکرم(ص) قبل از بعث، خواندن و نوشتن می دانست و کتاب های آسمانی پیشین را خوانده است. برخی دیگر از مستشرقان نیز برای واژة «امّی» مفهوم مخالف ارائه داده اند و بر این باورند که این واژه دلالت بر نخواندن و ننوشتن پیامبر اکرم(ص) ندارد، بلکه به معنای پیامبر بُت پرستان یا پیامبر غیریهود است. جستار پیش رو، ضمن نقد و بررسی آرای مستشرقان در این باره، مفهوم صحیح أمّی بودن پیامبر اکرم(ص) را مستند به دلایل قرآنی، روایی و تاریخی بیان می نماید و نتیجه اینکه پیامبر اکرم(ص) تا زمان بعثت (به اتّفاق) و یا حتّی پس از آن، تا آخر عمر مبارک خود (بااختلاف) نه خواند و نه نوشت که غایت این امر، مسدود کردن راه شبهه افکنی منکران رسالت ایشان بوده، همچنان که اعجاز قرآن و آورندة آن نیز با این مطلب اثبات می شود.
۹۴۰.

غزوه ی تبوک، حرکتی نظامی یا تدبیری اجتماعی - سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحلیل محتوا سخنرانی پیامبر (ص) غزوه ی تبوک سریه ی مؤته

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ سیاسی مسلمین
تعداد بازدید : ۱۷۶۴ تعداد دانلود : ۸۱۲
غزوه ی تبوک در نهمین سال از هجرت پیامبر (ص) و مصادف با زمانی رخ داد که اسلام سراسر جزیره العرب را در برگرفته بود و شبه جزیره در حال کسب بزرگ ترین تجربه ی سیاسی خود بود. در این دوره، مردمی که فهم سیاسی شان درحد پذیرش نظام های پدرسالارانه بود، در پرتو اسلام به سمت تشکیل امت اسلامی و حکومت متمرکز پیش می رفتند و به لحاظ اجتماعی دوره ای متفاوت را تجربه می کردند. در چنین شرایطی و در برخورد با اوضاع جدید، سه جهت گیری کلی در جامعه ایجاد شد؛ برخی به پاسداری از سنن گذشته پرداختند، بعضی موافقان منفعت طلب و فرصت جو درپی تثبیت قدرت و تحکیم جایگاه فردی و قبیله ای خود بر آمدند و گروهی نیز با علاقه مندی به دفاع از آموزه های دینی، با سنن پیشین مقابله کردند. در این شرایط، یکی از وظایف مهم پیامبر (ص) به عنوان رهبر سیاسی اجتماعی جامعه، شناسایی و اصلاح این وضعیت بود. ایشان برای این کار به آوردگاه هایی برای محک زدن یاران خود نیاز داشتند. در روایات و اخبار غزوه ی تبوک، نشانه هایی دیده می شود که اصالت نظامی این حرکت را به چالش می کشد. آیا هدف پیامبر (ص) از تدارک این غزوه، مقابله با تحرکات نظامی امپراتوری روم بود یا این غزوه را به دنبال اهداف خاص سیاسی اجتماعی برنامه ریزی کرد و هدف از سازماندهی آن، ایجاد فضایی برای شناسایی و شناساندن جریان های سیاسی اجتماعی درون جامعه بود؟ برای پاسخگویی به این سؤالات می توانیم حوادث این غزوه را به روش های مختلف مورد بررسی قرار دهیم. در این مقاله این موضوع را در سخنان پیامبر و خطبه های قطعی الصدور از جانب ایشان بررسی کردیم. برای این کار به تحلیل محتوای متن سخنرانی پیامبر (ص) در تبوک پرداختیم و برای اطمینان از درستی استنباطات، این متن را با متن خطبه ی ایشان در اعزام نیروی نظامی به مؤته مقایسه کردیم؛ زیرا به لحاظ زمان، مکان و هدف حرکت با هم شباهت های زیاد دارند. این مقایسه نشان داد که هدف اصلی پیامبر (ص) از لشگرکشی به تبوک، نظامی نبود؛ بلکه ایشان در این غزوه هدفی کاملاً سیاسی اجتماعی را دنبال می کردند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان