حکومت های ایرانی- اسلامی

نمایش ۱۴۱ تا ۱۶۰ مورد از کل ۱۱٬۸۶۹ مورد.

۱۴۱.

از بیکاری پنهان به بیکاری آشکار: تأثیر اصلاحات ارضی در به رسمیت شناختن بیکاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: داریوش رحمانیان محمدجواد عبداللهی

منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۳)

کلیدواژه‌ها: مهاجرت اصلاحات ارضی بیکاری پنهان بیکاری آشکار نسق زراعی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم اجتماعی

تعداد بازدید : ۲۵۴۹ تعداد دانلود : ۱۴۵۱

برخلاف آمارهای رسمی، ایران پیش از اصلاحات ارضی در وضعیت اشتغالِ کامل قرار نداشت. شیوه مرسوم بهره برداری از زمین و رشد جمعیت در نتیجه بهبود امکانات بهداشتی و غذایی، سبب کافی نبودن منابع تولیدی برای جمعیت روستایی و رشد بیکاری پنهان در روستاها شده بود. به همین علت اضافه جمعیت روستایی به ویژه با پایان فصل کشاورزی به شهرها سرازیر می شدند. همچنین، کاهش برنامه های عمرانی دولت در دهه های 1320 و 1330 موجب کاهش ظرفیت اشتغال شهری و شکل گیری بیکاریِ آشکار شهری شد. در سال1330 بازار کار از جذب بیشتر نیروی کار مهاجر روستایی و بخشی از نیروی کار شهری عاجز شد. با این حال، دولت عمدتاً با فروکاستن و یکی دانستن بیکاران شهری با مهاجران روستایی و با ادعای وجود کار در روستاها ، بیکاری را به عنوان مسئله ای اجتماعی با ریشه های اقتصادی نمی پذیرفت. از این رو، این پژوهش با تکیه بر رویکرد مورخان اجتماعی و تأکیدشان بر تنش میان واقعیت مادی و بعد ایدئولوژیکِ بیکاری، به بررسی نحوه تبدیل بیکاری پنهان به بیکاری آشکار و نقش اصلاحات ارضی در پذیرش بیکاری به عنوان مسئله ای اجتماعی می پردازد. نتیجه بیانگر آن است با توجه به محدودیت زمین های بازتوزیعی در اصلاحات ارضی، بازگشت مهاجران و خواست زمین از سوی آن ها می توانست روند بازتوزیع زمین به شیوه مدنظر دولت را مختل کند.

۱۴۲.

علل مهاجرت از مرزهای خراسان به افغانستان (دوره پهلوی اول)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اعظم ریاحی صالح پرگاری

منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۰

کلیدواژه‌ها: افغانستان خراسان مهاجرت مرز دوره پهلوی اول

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۷۳ تعداد دانلود : ۱۵۳۱

خراسان از قدیم الایام تاکنون ، بستر فعالیت های بشری و یکی از مراکز پر اهمیت جمعیتی ایران و مستعد تغییرات اجتماعی بسیار بوده است. تغییرات جمعیتی از دگرگونی های محسوس در تاریخ این منطقه محسوب می شود. این منطقه به دلیل موقعیت ویژة جغرافیایی (منطقه ای مرزی) و امکانات اقتصادی بیشتر نسبت به همسایگان خارجی، نقش مهمی در روند مهاجرت برون مرزی ایران و مهاجرت اقوام کشورهای همسایه به ایران داشته است. در دورة پهلوی اول، شمار زیادی از ساکنان مرزنشین خراسان به افغانستان مهاجرت کردند. در این مقاله به چرایی این امر پرداخته شده است. نتیجه تحقیق بیانگر آن است که مهاجرت اجباری ساکنان مرزی ایران به افغانستان و اسکان گروهی از قوم خاوری به دلیل شرایط اجتماعی منطقه (اشتراکات قومی و فرهنگی با مرزنشینان افغانستان و دوری گزیدن از اصلاحات اجتماعی دولت ایران)، شرایط جغرافیایی و طبیعی منطقه ( کمبود باران، قحطی) و مشکلات اقتصادی زمینه ساز آن شد که مهاجرت در رمزهای خراسان افزایش یابد. این تحقیق با مطالعة مدارک تاریخی ازجمله اسناد دیپلماسی دورة پهلوی اول و به روش کتابخانه ای و آرشیوی صورت گرفته است.

۱۴۳.

موقعیت و جایگاه سیاسی ولایت بهبهان و کهگیلویه از سقوط زندیه تا آغاز عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: کشواد سیاهپور

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: سیاست مالیات قاجاریه بهبهان زندیه کهگیلویه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۶۳ تعداد دانلود : ۱۵۸۰

بیگلربیگی کهگیلویه و بهبهان در عصر صفوی از موقعیت و جایگاه سیاسی اجتماعی بالایی برخوردار بود. البته این جایگاه، پس از سقوط صفویه و نابسامانی کشور در دوره های افشاریه و زندیه، متزلزل شد؛ بنابراین، به دنبال درگیری و تقابل مدعیان زند و قاجار، منطقة مذکور سیاست تمایل و جانبداری قاجارها را پیشه کرد. با این حال، حدود دو دهه بعد از روی کار آمدن قاجار و شیوة رفتار و عملکرد آنها، ولایت مزبور به تدریج از ثبات و امنیت دور شد و شورش هایی علیه حکمرانان جدید صورت گرفت. بیشتر این شورش ها، به دلیل تحصیل مالیات و جبایت آن بود. با وجودی که ولایت مذکور بافت ایلی و عشیره ای داشت و اتحاد آنان می توانست موجب دردسر حاکمان قاجاری شود؛ تصمیم گیران حکومت قاجار، با سیاست هوشمندانه و دیپلماسی درست موفق به ادارة طولانی مدت منطقه گشتند. این مقاله، با رویکردی توصیفی تحلیلی، موقعیت و جایگاه سیاسی ولایت بهبهان و کهگیلویه را در ارتباط با حکومت قاجار مورد مداقه قرار داده است. یافته ها نشان می دهد، حاکمان قاجار در اعمال سیاست های خویش، موفق بودند و این روند را تا پایان حفظ و تداوم بخشیدند.

۱۴۴.

ملانصرالدین و انقلابِ مشروطیت ایران (تحلیلی بر چرایی و چگونگیِ بازتابِ انقلابِ مشروطیتِ ایران در مجله ملانصرالدین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فرهاد دشتکی نیا

منبع: جستارهای تاریخی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۶)

کلیدواژه‌ها: انقلاب مشروطیت مطبوعات قفقاز ملانصرالدین جلیل محمد قلی زاده

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۴۰۴ تعداد دانلود : ۱۷۰۹

انقلابِ مشروطیتِ ایران در مطبوعاتِ خارج از ایران به درجات بازتاب هایی داشت. در بین مطبوعاتِ خارج از ایران جرایدِ منطقة قفقاز انقلاب مشروطیت را از وجوهِ گوناگون مورد توجه قرار دادند. یکی از مهمترین نشریات قفقاز در ربع اولِ قرن بیستم میلادی هفته نامة طنزِ ملانصرالدین بود که تحولات انقلاب مشروطة ایران را در مقیاسی نسبتاً وسیع منعکس می کرد. به رغمِ انعکاسِ گستردة تحولاتِ ایران در ملانصرالدین و تأثیر آن بر سپهر سیاسیِ ایران و نیز بر تعدادی از نویسندگان و نشریاتِ ایران در دورة مشروطه هنوز دربارة بازتابِ تحولاتِ مشروطه خواهیِ ایرانیان در این نشریه پژوهش درخور اعتنایی در زبان فارسی انجام نشده است. پژوهش حاضر، در پیِ بررسیِ چرایی و چگونگیِ انعکاسِ اخبارِ تحولات مشروطیتِ ایران در هفته نامة ملانصرالدین است. یافته های پژوهش نشان می دهد سردبیر، نویسندگان و کاریکاتوریست های ملانصرالدین تحولات ایران را به دلیلِ سیاستِ کلانِ هفته نامه در حمایت از جنبش های سیاسیِ سرزمین های اسلامی، حضورِ گستردة مهاجرانِ ایرانی در قفقاز و نیز پیوندهای قومیِ برخی از نویسندگانِ ملانصرالدین با ایرانیان مورد توجه قرار دادند. ملانصرالدین، انقلاب مشروطة ایران را از منظرِ مفهومِ مشروطه در بینِ گروه های فرودستِ جامعة ایران، آسیب شناسیِ رفتارِ مشروطه خواهان، موانعِ تحققِ آرمان های مشروطیت در ایران و نتایجِ انقلابِ مشروطه بازتاب داده است.

۱۴۵.

بررسی فرمانروایی سرتیپ خزاعی در لرستان (1304 و 1305ش/1926 و 1927م) و نقش او در قیام عشایر لرستان در سال 1306ش/1928م(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی صلاح اسماعیل سپهوند محمدعلی نعمتی

منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال نهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۳۵)

کلیدواژه‌ها: رضاخان طرهان سرتیپ خزاعی سرکوب طایفه ها عشایر لرستان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۸۸۴ تعداد دانلود : ۱۱۲۸

در اواخر عصر قاجار، در دوران وزارت جنگ رضاخان، طرح آرام کردن و اسکان دادن ایل های لرستان در متن توجه دولت قرار گرفت. به دنبال این، لشکرغرب به فرماندهی امیراحمدی و با دستور رضاخان در سال 1302ش/1923م به لرستان حمله کرد. امیراحمدی بروجرد و خرم آباد و سایر نواحی نفوذ سران سرکش ایل ها را تسخیر کرد. پس از آن، برای حمایت از جمهوری خواهی رضاخان به تهران رفت و فرماندهی لشکرغرب به سرهنگ شاه بختی واگذار شد. در زمان شاه بختی، سران عشایر لرستان شورش و او را در خرم آباد محاصره کردند؛ با ورود دوباره امیراحمدی، سران شورش متواری شدند. پس از شاه بختی، فرماندهی لشکرغرب به سرهنگ خزاعی واگذار شد. پرسش پژوهش حاضر این است که نوع فرمانروایی سرتیپ خزاعی بر لرستان (1304و1305ش/1925 و 1926م) چه تأثیری بر قیام عشایر لرستان در سال 1306ش/1927م گذاشت؟ فرض پژوهش در پاسخ به این پرسش این است که سرتیپ خزاعی، سیاست خشن تری در برخورد با عشایر نسبت به فرماندهان پیش از خود اعمال کرد که واکنش شدید عشایر را باعث شد. یافته های پژوهش نشان می دهند که وی با اعدام حدود سیزده تن از سران عشایر لرستان، در برانداختن نفوذ سنتی آنان نقش بسزایی ایفا کرد. عملکرد خزاعی همانند امیراحمدی، موجب فرار بسیاری از خانزادگان به سمت طرهان و پناهنده شدن به حاکم آنجا یعنی علی محمدخان غضنفری شد و وقوع آخرین شورش گسترده طایفه های لرستان را به رهبری حاکم طرهان رقم زد. بررسی حکومت خزاعی در لرستان و اینکه چگونه اقدامات او این شورش گسترده را باعث شدند، در این مقاله مهم هستند.

۱۴۶.

میراث اداری ساسانیان در ایران دوره سامانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سامان ستاریان هوشنگ خسروبیگی جمشید نوروزی سید حسن قریشی

منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۰

کلیدواژه‌ها: دبیران ساسانیان سامانیان دیوان دربار دهقانان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۳۴۶ تعداد دانلود : ۱۷۸۸

با سقوط شاهنشاهی ساسانیان و ورود اسلام به ایران و تشکیل خلافت اسلامی توسط امویان و عباسیان، سامانیان اولین حکومت ایرانی بودند که موفق شدند ساختار اداری منسجم و کارآمدی را تأسیس کنند و معیار و الگویی برای حکومت های بعداز خود شدند.پرسش اصلی پژوهش پیشِ رو این است که نقش دهقانان و دبیران در انتقال سنت های اداری ساسانیان و سیاست سامانیان برای احیای ساختار اداری و مبانی نظری اندیشهشاهنشاهی دربار ساسانیان چگونه بوده است؟ این مقاله درصدد است با روش توصیفی-تحلیلی، نقش دهقانان و دبیران در انتقال سنت های اداری ساسانیان به دوره اسلامی به ویژه سامانیان، چگونگی احیا، تشکیل و الگوبرداری از ساختار اداری وکوشش برای تجدید مبانی نظری اندیشهنظام شاهنشاهی دربارساسانی را توصیف وتحلیل کند.فرضیهاصلی این است که ازنظرِ الگو،روش و مبانی نظام اداریِ سامانیان اقتباسی از دورهساسانیان است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهدکه دهقانان ودبیران نقش اساسی در انتقال سنت های اداری ساسانیان به دورهاسلامی داشته اندوسامانیان با احیای ماهیت،شیوه ها و اصطلاحات دیوان های ساسانی و تجدیدمبانی نظری دربار ساسانیان ازطریق ترجمهمتون پهلوی،ایجاد دربار مجلل و انتساب به خاندان ساسانی در راستای کسب مشروعیت سیاسی توانستند گام های اساسی دربنیادنظام اداری کارآمد بردارند.

۱۴۷.

ریشه یابی مخالفت مردم بلوچستان با اجرای قانون سجل احوال در دوره پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدحسن رازنهان سهراب یزدانی عبدالودود سپاهی

منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: بلوچستان پهلوی اول سجل احوال مخالفت مردم

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۹۳ تعداد دانلود : ۲۱۱۲

بلوچستان آخرین ناحیه از ایران بود که دولت پهلوی اول اقتدار خود را درآن ناحیه توسعه داد. به دنبال استقرار دولت، بلافاصله کارگزاران حکومتی برنامه های مختلفی را زمینه مدرن سازی و تثبیت قدرت دولت مرکزی آغازکردند. اجرای قانون سجل احوال با هدف شناخت و احضار مشمولین از پروژه های دولت مرکزی در بلوچستان بود که در مقایسه با دیگر مناطق ایران دیرتر آغاز و طی دو مرحله انجام شد. اقدامات ماموران سجل احوال با مخالفت و مقاومت های گسترده ای روبرو شد و به واکنش های متفاوتی از سوی ساکنان این منطقه انجامید. در این پژوهش تلاش شده تا به این سوال پاسخ داده شود: چه عواملی از نظر فکری و ساختاری موجب مخالفت مردم بلوچستان با قانون سجل احوال شد؟ پاسخ به این سوال، شناخت وقایع تاریخی موثر در شکل گیری ذهنیت مردم بلوچ نسبت به حکومت و آگاهی از برنامه های نوسازی و چگونگی اجرای آنها را می طلبد، لذا ضمن توجه به این نکته، تحولات و رویداد های دوره مورد پژوهش براساس روش تحلیل تاریخی با کمک اسناد و مدارک آرشیوی و نیز بهره گیری از سایر منابع مورد بررسی قرار گرفت. یافته های نشان می دهد ذهنیت شکل گرفته که حاصل روش حکومت های پیشین و تضاد برنامه های نوسازی با جامعه سنتی بلوچستان بود، علل اصلی مخالفت در برابر این قانون بود.

۱۴۸.

بررسی وضعیت مهاجرت داخلی در دوره قاجار بر اساس گزارش روزنامه وقایع اتفاقیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمودرضا جعفریان شهرام یوسفی فر رضا شعبانی

منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: تحلیل محتوا مهاجرت قاجاریه مساله اجتماعی دوره ناصری روزنامه وقایع اتفاقیه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۳۳ تعداد دانلود : ۱۴۰۰

مهاجرت در جوامع انسانی با گونه های مختلف و هدفمند، به موجب موقعیت ها و شرایط متعدد، انفرادی یا جمعی صورت می پذیرد. جامعه ایرانیِ عصر ناصری به فراخور زمانه و زمینه شاهد مهاجرت بود. در دورة انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه شرایط نامناسب آب و هوایی با پیامدهای بد اقتصادی تأثیر مستقیم بر زندگی مردم گذاشته و بهمراه مسایلی چون ظلم، تعدی و شیوع بیماری ، موجب مهاجرت شد. مقاله با احصاء و پایش اخبار پیگیری خواهد کرد مسأله مهاجرت تا چه میزان و با چه حجم و فراوانی انعکاس یافت؟ حکام با چه رویکرها و اقداماتی برای حل مسایل مهاجرت و رفع تبعات آن داشته اند؟ دست یافتن به علل و زمینه های مهاجرت، تحلیل مناطق مهاجرفرست و مهاجرپذیر و نیز بررسی زمانی و مکانی آن می تواند از دیگر دستاوردهای مقاله برشمرد. با روش تحلیل محتوا و گردآوری کلیه گزارش ها، مهاجرت به مثابه مساله اجتماعی مورد تحلیل جامعه شناختی قرار گرفت.

۱۴۹.

نقش عوامل سیاسی در روابط عنازیان و سلجوقیان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: حمیدرضا مطهری زین العابدین رشید کوهستانی

منبع: تاریخ اسلام سال هجدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۶۹)

کلیدواژه‌ها: سلجوقیان تاریخ ایران عنازیان مهلهل بن محمد بن عناز سُعدی بن ابی الشوک

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۱۵ تعداد دانلود : ۱۱۷۲

عنازیان (حک. 381 511ق) از خاندان های حکومت گری بودند که همزمان با قدرت گیری سلجوقیان (حک. 429 590ق)، در مناطقی از غرب ایران حکومت می کردند. روابط سلجوقیان با اینان که در مسیر توسعه قلمرو آن ها قرار گرفته بودند، در برهه های مختلف، متفاوت و تابع شرایط و اوضاع سیاسی منطقه و خلافت عباسی و در نتیجه گاه دوستانه و مسالمت آمیز و گاه تیره و همراه با درگیری نظامی بود. این نوشتار با رویکرد توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع تاریخی، ضمن بررسی روابط این دو حکومت، در پی پاسخ به این پرسش است که عوامل سیاسی در دوره های مختلف چه اثری در روابط بنی عناز و سلجوقیان داشته است؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که بنی عناز با برآوردی که از توان خود و توان سلجوقیان و رقیبان آن ها داشتند،روابط دوگانه ای را با این سلسله ترک نژاد دنبال می کردند؛ گاه مانند «مهلهل بن محمد بن عناز» به پیکار سلجوقیان می رفتند و گاه چون «سُعدی بن ابی الشوک» به خدمت حاکمان سلجوقی درآمده، مورد لطف آن ها قرار می گرفتند. عواملی مانند اختلافات درونی خاندان عنازی و همراهی یا رویارویی آنان با رقبای سلجوقیان در این روابط دوگانه اثرگذار بوده است

۱۵۰.

شناسایی رنگینه ها و رنگ دانه های به کار رفته در تزیینات و مرکب نسخ خطی قرآنی دوره صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رویا بهادری فرانک بحرالعلومی

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و هفتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۵)

کلیدواژه‌ها: صفوی کتاب آرایی رنگینه رنگ دانه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۱۷ تعداد دانلود : ۱۴۸۶

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی رنگینه ها و رنگ دانه های به کاررفته در تزیینات نسخ خطی قرآنی دورة صفویه با روش های دستگاهی و مقایسة آن ها با مواد ذکرشده در رساله های کتاب آرایی است. برای اهداف حفاظتی و مرمتی نیز باید مواد رنگ دهنده شناسایی شود تا فرایند فرسایش و چگونگی پاک سازی و درمان آن ها معلوم گردد. روش و رویکرد پژوهش: این پژوهش از نوع آمیخته است که گردآوری داده ها بر اساس اطلاعات حاصل از مطالعات کتابخانه ای و روش های دستگاهی است. در این پژوهش از روش شیمی تر، میکروسکوپ الکترونی روبشی مجهز به تجزیة شیمیایی پاشندگی پرتوی ایکس (SEM-EDX)، طیف سنجی لیزری رامان و طیف سنجی زیر قرمز تبدیل فوریه (FTIR) مجهز به سلول انعکاسی ATR استفاده شد. یافته های پژوهش:در این پژوهش شانزده نمونه از رنگ های آبی، قرمز و سبز به کاررفته در جدول کشی، علامت آیه و مرکبِ شش نسخة خطی منسوب به دورة صفویه بررسی و شناسایی شد. نتایج بررسی رنگ ها نشان داد که لاجورد، نیل، آزوریت و سفید سرب (کربنات بازی سرب) در رنگ های آبی؛ شنگرف، سرنج و روناس (آلیزارین) در رنگ های قرمز و زنگار (وردیگریس) و سفید سرب در رنگ های سبز تزیینات و مرکب این نسخ قرآنی استفاده شده است. تاریخچة کاربرد رنگینه ها و رنگ دانه های شناسایی شده نشان می دهد که از همة آن ها در رساله های قدیمی نام برده شده و از مواد متداول در دورة صفویه بوده است و بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که هیچ تناقضی بین مواد استفاده شده و دورة تاریخیِ موردِنظر(صفویه) وجود ندارد.

۱۵۱.

بررسی فعالیت ها و پایگاه اجتماعی حزب دموکرات در مجلس دوم شورای ملی

نویسنده: علی پرورش رامکی محمود سلجوقی

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال پنجم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: ایران احزاب مجلس دوم حزب دموکرات حزب اعتدالی ناصرالملک

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۵۳ تعداد دانلود : ۲۷۵۳

حزب دموکرات نخستین حزب در ایران است که در دوره انتخابات مجلس دوم پا به عرصه ظهور می گذارد و با تأثیر پذیری از سیستم های حزبی اروپا در ایران شکل می گیرد. حزب دموکرات با 28 عضو در مجلس دوم و با داشتن مرامنامه مشخص در مقابل حزب اعتدالیون، در کشاکش های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نقش مؤثری را ایفا می نماید. در این دوره؛ نائب السلطنه ناصرالملک، قتل بهبهانی، اولتیماتوم روسیه مبنی بر اخراج شوستر و انحلال مجلس دوم، فعالیت های حزب دموکرات را تحت الشعاع قرا می دهند، ولی رئیس الوزرایی مستوفی الممالک و کابینه او فعالیت های این حزب تقویت می نمایند. شرایط پیدایش و فعالیت حزب دموکرات چگونه بود؟ حزب دموکرات در فعالیت های خود چه قشر و طیفی از جامعه را هدف قرار داده بودند؟ و چه افرادی از جامعه جذب آن می شدند؟ حزب دموکرات در نتیجه با داشتن روزنامه های متعدد در ایالات جهت گسترش دیدگاه های خود برای عضو گیری و دارا بودن افرادی تحصیل کرده، دنیا دیده و سخنور به خوبی توانستند، در قشر جوان و طبقه متوسط نفوذ کنند. البته به دلیل انقلابی و تند رو بودن حزب دموکرات، کمتر موفق شدند؛ اشراف، روحانیون و افراد طبقه پایین را به خود جذب کند. اگر چه این حزب در اساسنامه، خود از طبقه پایین جامعه حمایت می نمود. در نتیجه اختلاف و تفرقه احزاب در این دوره، دخالت روس و انگلیس ناکارآمدی احزاب بخصوص حزب دموکرات را موجب شد. با توجه به موضوع تحقیق، در گردآوری مطالب از شیوه کتابخانه ای ای، با فیش برداری از منابع بهره گرفته ام و در ثبت مطالب بیشتر سعی ام بر آن بوده با دیدی همه جانبه نگر، از روش تحلیلی و توصیفی استفاده نمایم.

۱۵۲.

مسئله عدالت آموزشی در دهه نخست دوره جمهوری اسلامی

نویسنده: علی محمد حاضری امین آریان راد

منبع: تاریخنامه انقلاب (ژرفاپژوه سابق) سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: پهلوی جمهوری اسلامی عدالت آموزشی آموزش رایگان آموزش دولتی آموزش خصوصی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۸۶ تعداد دانلود : ۱۶۳۹

در نخستین سال های دوره جمهوری اسلامی، جریان های انقلابی به دلیل غلبه گفتمان سوسیالیستی، عدالت آموزشی را به دولتی کردن مراکز آموزشی و برچیدن مراکز و مؤسسات آموزشی خصوصی تفسیر کردند. بااین حال و برخلاف این تفسیر به تدریج از سال 1361 مقابله با آموزش عمومی و عالی دولتی آغاز و عدالت آموزشی به خصوصی کردن مراکز و مؤسسات آموزشی تفسیر شد. درحالی که این موضوع با برداشت نخستین انقلابیون از عدالت آموزشی و با سیاست های دولت چپ گرای مهندس میرحسین موسوی در تعارض بود. ازهمین رو مسئله این پژوهش آن است که درنتیجه چه شرایط و فرایندی تعریف و مصادیق عدالت آموزشی در دهه نخست دوره جمهوری اسلامی دچار چرخش شد و خود به مسئله تبدیل شد؟ فرضیه این پژوهش آن است که در آغاز دوره جمهوری اسلامی، غلبه گفتمان سوسیالیستی و دولت گرایی موجب معناکردن عدالت آموزشی به آموزش کاملاً دولتی شد، ولی در سال های نخستین دهه 1360 افزایش جمعیت و تقاضا، و مشکلات فزاینده مالی حکومت به دلیل جنگ، موجب چرخش گفتمانی و گرایش به خصوصی سازی آموزش و معناکردن آن به عدالت آموزشی شد.

۱۵۳.

تأثیر برنامه نوسازی حکومت پهلوی دوّم بر کارکرد اقتصادی خانواده در مناطق شهری ایران(دهه های چهل و پنجاه شمسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدعلی اکبری محمدحسن پورقنبر

منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلیدواژه‌ها: حکومت پهلوی دوم برنامه نوسازی جامعه شهری ایران کارکرد اقتصادی خانواده

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم اقتصادی

تعداد بازدید : ۱۴۲۹ تعداد دانلود : ۱۱۷۰

این پژوهش به یکی از موضوعات اجتماعی-اقتصادی در تاریخ معاصر ایران یعنی کارکرد اقتصادی نهاد خانواده در نقاط شهری کشور طی دو دهة پایانی حکومت پهلوی، می پردازد. چنان که سعی شده است تا با تمرکز بر روی برنامه نوسازی حکومت پهلوی دوّم طی دوره زمانی موردنظر، ارتباط و همبستگی این برنامه با تغییر میزان کارکرد اقتصادی خانواده ایرانی را تبیین نماید. واکاوی این مسئله، با کاربرد یک نظریه جامعه شناسی یعنی تئوری مدرنیزاسیون، و از طریق روش پژوهش کمّی یعنی مبتنی بر داده های عمدتاً آماری و عددی انجام گردید، ضمن این که شیوه و ابزار گردآوری اطلاعات نیز مطالعه کتابخانه ای و اسنادی بوده، که با فیش برداری و محاسبة ارقام و داده های خام صورت پذیرفت. یافته های این تحقیق بیانگر این است، که رابطه منفی و معکوسی میان برنامة نوسازی حکومت پهلوی با کارکرد اقتصادی خانواده طی آن زمان وجود داشت، چنان که، هرچه دگرگونی اجتماعی-اقتصادی در ایران روند روبه رشد و افزایشی را طی می نمود، کارکرد اقتصادی خانواده سِیر افولی را سپری می کرد.

۱۵۴.

بررسی اهمیت موضوع نان در تحولات سیاسی اجتماعی شهر اصفهان دوره پهلوی اول (1304تا1320شمسی/1925تا1941م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مسعود سیدبنکدار شهرزاد محمدی آیین

منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال نهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۳۵)

کلیدواژه‌ها: اصفهان نان پهلوی اول قحطی بلدیه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۴۳ تعداد دانلود : ۷۴۵

در سده های اخیر تاریخ ایران، کمبود نان همواره یکی از بحران های اصلی بوده است. قحطی نان و خواروبار از مسائل مختلف جغرافیایی و سیاسی، کاهش نزولات آسمانی، شیوه کشاورزی سنتی و بروز دو جنگ جهانی ﻣﺘﺄثر بود. با بروز قحطی، مردم و دولت های وقت با بحران کمبود نان مواجه می شدند. نانیکه غذای اصلی مردم بود. این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به پرسش های ذیل است: وضعیت نان شهر اصفهان در دوره پهلوی اول به چه صورت بود. چه اقداماتی برای رفع این مشکلات صورت گرفت؟ اقدامات دولت تا چه میزان در حل مشکل نان در اصفهان مؤثر بود. براساس یافته های به دست آمده در این پژوهش، در دوره پهلوی اول برای رسیدگی به وضعیت نان شهر اصفهان و رفع مشکلات آن اقداماتی صورت گرفت. بخشی از این اقدامات عبارت بود از: دخالت مستقیم دولت در خرید گندم از کشاورزان و فروش آن به نانواها، تدوین نظام نامه هایی برای کاهش دادن و تثبیت کردن قیمت نان، نظارت بر عملکرد نانواها ازطرف بازرسان شهرداری اصفهان، رسیدگی به وضعیت بهداشت مغازه های نانوایی و سلامت نانواها، صدور مجوز قانونی ازطرف شهرداری برای فعالیت نانوایی ها. به نظر می رسد که در دوره پهلوی اول، دولت تلاش هایی انجام داد؛ اما به طور قطع مشکلات نان شهر اصفهان را خاتمه نداد؛ زیرا بروز جنگ جهانی دوم و وقایع شهریور1320/1941م، نشان داد که مشکلات ریشه دار مربوط به نان در شهر اصفهان همچنان پابرجاست. در این مقاله، روش پژوهش به صورت کتابخانه ای و بررسی اسناد و روزنامه ها و تطبیق و تحلیل منابع موجود، به خصوص منابع اصلی، است.

۱۵۵.

خاندان اسحاقیه در گیلان عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد شورمیج

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: حکومت صفوی خاندان اسحاقیه بیه پس گیلان حکومت محلی آل کیا

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۹۴ تعداد دانلود : ۷۹۳

خاندان اسحاقیه در غرب گیلان، به خصوص منطقة فومن، سالیان زیادی (از قرن هفتم تا دهم هجری) دارای قدرت و فرمانروایی بودند.این خاندان از دورة مغول، با حکومت های گوناگونی در ایران مواجه شدند و غالباً، به استقلال، در منطقه فرمانروایی می کردند؛ ولی در زمان حکومت صفویه، به ویژه از اواخر دورة شاه اسماعیل اول، قدرت سیاسی آنها زوال یافت و تقریباً مطیع دولت مرکزی شدند. سرانجام، این خاندان در زمان شاه عباس اول، در سال 1000ق، به دلیل رقابت درون منطقه ای و سیاست تمرکزگرایی دولت مرکزی، از بین رفتند. در این پژوهش، با روش توصیفی و تحلیلی، به بررسی موقعیت سیاسی و اجتماعی حُکام اسحاقیه در غرب گیلان عصر صفوی، و رابطة آنها با حکومت صفوی و آل کیا در شرق گیلان، پرداخته می شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که خاندان اسحاقیه، با استفاده از موقعیت جغرافیایی و جایگاه مناسب خاندان خود، توانستند سالیان متمادی در غرب گیلان حکومت کنند.

۱۵۶.

روابط تجاری ایران و ژاپن در دوره رضاشاه (1308 تا 1320ش/1929تا1940م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسن شکرزاده حسین آبادیان

منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال نهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۳۳)

کلیدواژه‌ها: ایران تجارت خارجی رضاشاه ژاپن

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی اول روابط خارجی

تعداد بازدید : ۱۱۲۸ تعداد دانلود : ۷۸۹

یکی از مباحث مهم در دوره رضاشاه، توسعه و رونق تجارت خارجی ایران با کشورهای جدیدی بود که تا پیش از جنگ جهانی اول، سهمی در تجارت خارجی ایران نداشتند. ژاپن تنها کشور آسیایی بود که با وجود نبود پیشینه قوی از روابط سیاسی و اقتصادی با ایران، توانست به سرعت حجم وسیعی از تجارت خارجی ایران را در دوره پهلوی اول به خود اختصاص دهد. با توجه به اهمیت چنین موضوعی، مقاله حاضر در صدد پاسخ به این پرسش اصلی است که ماهیت شکل گیری و توسعه روابط تجاری ایران و ژاپن چگونه بود؟ پژوهش حاضر موضوع روابط تجاری ایران و ژاپن را در دوره رضاشاه به روش مطالعه کتابخانه ای و آرشیوی، با تکیه بر اسناد آرشیوی و نشریات و منابع مکتوب دیگر بررسی می کند.

۱۵۷.

جغرافیای تاریخی ملایر در قرون نخستین اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محسن رحمتی

منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال نهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۴

کلیدواژه‌ها: جغرافیای تاریخی نهاوند ملایر جبال قرون نخستین اسلامی جوانق خوابق

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۸۰ تعداد دانلود : ۱۲۸۴

وقوع برخی حوادث تاریخیِ مهم در قرون نخستین اسلامی در ایالت جبال، جایگاه این منطقه را در سرنوشت تاریخی ایران برجسته نموده است. یکی از نواحی جبال، ملایر است که با توجه به واقع بودن بر سر راه های ارتباطی شرق و غرب، در تحولات تاریخیِ قرون نخستین اسلامی نقشی قابل توجه داشته است، ولی در منابع نامی از ملایر برده نشده است. این مقاله در صدد است تا ضمن تبیین چرایی سکوت منابع درباره ملایر، به معرفی اماکن جغرافیاییِ آن در نخستین قرون اسلامی بپردازد. این مقاله نشان می دهد که در دوره مورد پژوهش، تغییر نام های جغرافیایی در طول زمان، فقدان داده ها درباره این منطقه را موجب شده است. همچنین معلوم م ی شود منطقه ملایر به لحاظ اداری زیر عنوان جوانق (= خوابق) شناخته شده و تابع نهاوند بوده است و برخی از اماکنِ منطقه همچون رامن، راکاه، گوراب، کسب، کرکان و مرغزار قراتگین مورد توجه بود ه اند.

۱۵۸.

بررسی تحلیلیِ نمایش های مردمیِ رایج در تهرانِ عصر ناصری

نویسنده: مصطفی لعل شاطری

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال پنجم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۱۹ «ویژه نامه تاریخ معاصر ایران»

کلیدواژه‌ها: تهران دربار نمایش عصر ناصری

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار فرهنگی

تعداد بازدید : ۱۳۱۱ تعداد دانلود : ۶۵۲

در عصر حکومت ناصرالدین شاه (1313-1264 ق/ 1895-1847 م)، به دلیل آزادی های نسبی و از سویی طبع هنر دوست او، نمایش های سنتی ایران به صورتی آزادانه تر- البته گاه با قبض و بسط هایی- نسبت به ادوار قبل و حتی پس از خود ادامه یافت. این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از منابع متقن و تحقیقات جدید به این پرسش پاسخ دهد که رایج ترین نمایش های تهران در عصر ناصری چه بوده و از چه ویژگی های هنری بصری در اجرا و درون مایه کلامی برخوردار و متعاقباً هنرمندان این عرصه دارای چه جایگاهی در دربار و در نزد توده مردم بوده اند؟ یافته ها حاکی از آن است که در نمایش های عصر ناصری در تهران، علاوه بر کاربرد تکنیک های هنری که تا پیش از آن چندان رایج نبوده است، آمیزه ای از عادات، آداب، کلام و گفتار موجود بود که خود عاملی محسوب می-گردید تا همواره از سوی دربار و عامه مردم، خواست فزاینده ای بر این گونه نمایش وجود داشته باشد. علاوه بر این، نمایش های سنتی، ملموس ترین و عینی ترین شکل از بازآفرینی موقعیت ها و روابط انسانی را در خود داشت و از این رو می توان گونه های نمایشی این عصر را؛ قالبی برای اندیشه، روندی برای شناخت و شیوه ای برای برگردانیدن مفاهیم انتزاعی به شرایط ملموس انسانی دانست. این نمایش ها در تهرانِ عصر ناصری، در یک دسته بندی کلی شامل تعزیه، معرکه، نقالی، تقلید، تخت روحوضی و خیمه شب بازی می باشد.

۱۵۹.

زمینه های شکل گیری اعتصابات کارگری نفت در خوزستان (1330-1329)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سکینه کاشانی محمدرضا علم

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلیدواژه‌ها: مصدق حزب توده شرکت نفت ایران و انگلیس اتحادیه کارگری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۰۶ تعداد دانلود : ۳۲۹۵

در بحبوحه نهضت ملی شدن نفت، مناطق نفت خیز جنوب از جمله خوزستان کانون توجه قرار گرفت. علاوه بر وجود صنعت نفت در این مناطق که بحث بر سر در اختیار گرفتن آن به اوج رسیده بود، اعتصابات کارگران شرکت نفت در اواخر 1329 ش و اوایل 1330 ش سبب شد تا موضع گیری هایی در این زمینه صورت گیرد. در اسفند 1329 ش مبلغی از حقوق کارگران شرکت نفت کسر گردید که سبب شد جرقه اعتصابات در این مناطق زده شود. کارگران در مقابل کسر حقوق خود، شرکت نفت را مسئول ایجاد آشوب در مناطق نفتی میدانستند. حزب توده با سیاست دوگانه سعی میکرد کارگران را متشکل کند و جبهه ملی و سران آن سعی در ایجاد آرامش در مناطق نفتی داشتند. شرایط بد اقتصادی و معیشتی از جمله زمینه های ایجاد تحرکات کارگری در مناطق نفت خیز جنوب به شمار می آمد و در این میان موقعیت حساس این مناطق به دلیل مبارزه برای ملی کردن نفت سبب شده بود تا تحولات این مناطق مورد توجه قرار بگیرد. اما این پژوهش ضمن بررسی این اعتصابات؛ در پی یافتن پاسخ این سوال است که: چه زمینه هایی سبب شکل گیری اعتصابات کارگران صنعت نفت در خوزستان بود و رویکرد جبهه ملی و حزب توده در مقابل این اعتصابات چه بوده است؟ به نظر می رسد اقدام شرکت نفت در کسر حقوق کارگران و به دنبال آن سر باز کردن نارضایتی ها از شرکت نفت که سبب فعالیت حزب توده در میان کارگران نیز شده بود، سرانجام به متشکل شدن کارگران منجر شد.. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نگارنده کوشیده با استفاده از ابزارهای گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و اسناد، داده های موردنیاز را جمع آوری کند.

۱۶۰.

دگرگونی های ساختاری شهر سنندج با تکیه بر ویژگی های اجتماعی-اقتصادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدتقی مختاری فؤاد پورآرین سید برهان تفسیری

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و هفتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۷)

کلیدواژه‌ها: ساختار اجتماعی سنندج دولت پهلوی دوم دگرگونی جمعیت

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی

تعداد بازدید : ۱۳۷۶ تعداد دانلود : ۹۷۰

هدف: بررسی ویژگی های دموگرافیک(1) و دگرگونی کیفی-آموزشی و جنسی شهر سنندج در بازه زمانی 1320-1357. روش و رویکرد پژوهش: روش پژوهش حاضر تاریخی است و با رویکرد تاریخ اجتماعی و بر مبنای منابع کتابخانه ای، اسنادی و نشریات به تبیین مسئله محوری پژوهش پرداخته شده است. یافته ها و نتایج پژوهش: در این پژوهش دگرگونی اجتماعی شهر سنندج در دوره پهلوی دوم با تکیه بر تحولات جمعیتی این شهر بررسی شد. برای تبیین هرچه بهتر مسئله پژوهش، از چند منظر به این مسئله پرداخته شد. در این راستا، ابتدا فضای کالبدی شهر سنندج و تحولات آن بررسی شد. سپس به امکانات شهری سنندج از قبیل مراکز آموزشی، بهداشتی، مالی و تفریحی و تأثیر آن ها بر مردم توجه شد. در ادامه ویژگی های جمعیتی سنندج در این دوران و تحولات و تحرکات جمعیتی آن -یعنی محوری ترین مسئله پژوهش حاضر- بررسی شد. با بررسی تحولات کیفی-آموزشی و جنسیتی، این نکته آشکار شد که زنان با برخورداری از امکانات آموزشی، رفته رفته به صورت یکی از گروه های اجتماعی فعال شهری درآمدند. در مبحث ویژگی های اقتصادی جمعیت، به مسئله شهری شدن نسبی مشاغل در سنندج توجه شد. سنندج درنتیجه این دگرگونی ها به صورت شهری صنعتی درنیامد، بلکه شکل خدماتی پیدا کرد.

درخت حوزه‌های تخصصی