رضا بیگدلو

رضا بیگدلو

مدرک تحصیلی: استادیار تاریخ پژوهشگاه علم انتظامی، تهران، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۹ مورد.
۱.

بینش و نگرش روحانیون مورخ در تاریخ نگاری معاصر ایرانی (بعد از انقلاب اسلامی 1357ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 1-23

کلید واژه ها: روحانیون جریان اسلامی تاریخ نگاری انقلاب اسلامی تشیع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸ تعداد دانلود : ۲۱۹
روحانیت تشیع به عنوان یکی مهم ترین جریانهای سیاسی و فکری در ساختار سیاسی و فرهنگی کشور ایران به شکل مشخص از دوران صفویه مطرح گردید. در دوره بعد از انقلاب اسلامی 1357ش، روحانیون در قالب یک جریان تاثیرگذار در تمامی عرصه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حضور یافتند. علاوه بر این در حوزهای تئوریک، از جمله در عرصه تاریخ نگاری نیز به عنوان یک طیف فعال در شکل گیری جریان تاریخ نگاری اسلامی مطرح گردیدند، مبنا و اساس فکری این جریان، برداشتی از تعالیم اسلام، مذهب تشیع و حکومت اسلامی شکل گرفته بود. هدف این پژوهش بررسی بینش و نگرش روحانیون شیعه در شکل گیری و تداوم جریان تاریخ نگاری اسلامی بعد از انقلاب اسلامی است، بویژه اینکه برخی از روحانیون بعد از پیروزی انقلاب به عنوان نگارندگان و محققان در عرصه تاریخ حضور یافتند و اقدام به تدوین و نگارش کتب تاریخی نمودند. فرضیه این پژوهش این است که متاثر از انقلاب اسلامی، طیفی جدیدی از مورخان روحانی با پشتوانه حاکمیت جمهوری اسلامی در قالب تاریخ نگاری رسمی، دست به تدوین و تولید منابع تاریخ نگارانه زدند. روش و رویکرد این پژوهش به شکل توصیفی– تحلیلی با تکیه بر منابع اسنادی و کتابخانه ای است. همچنین یافته ها این پژوهش نشان می دهد به نسبت حجم گسترده ای منابع تاریخ نگاری بعد از انقلاب در داخل کشور، تولید و نگارش آثار تاریخی از جانب روحانیون، گستره ی قابل قبولی را به خود اختصاص می دهد و خود منجر به توسعه و بعضا شکل گیری جریان تاریخ نگاری اسلامی در این دوران شده است.
۲.

تحلیل تبعید مخالفان سیاست های سه گانۀ نظام اجباری، اتحاد البسه، و کشف حجاب، در دورۀ پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۳ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۳۲) 6 - 24

کلید واژه ها: تبعید رضاشاه تبعیدگاه قانون نظام اجباری اتحاد البسه کشف حجاب مخالفان سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۱۰۵
هدف: شناخت ویژگی های تبعید مخالفان سیاست های سه گانه نظام اجباری، اتحاد البسه، و کشف حجاب، در دوره پهلوی اول شامل انتخاب محل تبعیدگاه، مدت تبعید، و شناخت گروه های اجتماعی تبعیدیان.روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با کمک اسناد و مدارک آرشیوی و منابع اصلی تنظیم شده است.یافته ها و نتیجه گیری: در دوره پهلوی اول برای انتخاب تبعیدگاه معیارهای تفاوت اقلیم، مذهب و عقاید، و شغل تبعیدی مدنظر بوده است؛ ولی درباره تبعیدیان مخالف نظام اجباری، اتحاد البسه و کشف حجاب این معیارها رعایت نشده است. تبعید مخالفان سیاست های سه گانه جنبه تنبیهی و تنبّهی داشت. مدت زمان آن کوتاه بود و با اظهار ندامت تبعیدی، تبعید به پایان می رسید. روزنامه نگاران، فعالان کمونیست، ملّاکان و ایلات و عشایر، اتحاد البسه و کشف حجاب را پذیرفتند. در این دوره اتحاد البسه و کشف حجاب مسئله عشایر نبود تا با آن مقابله کنند؛ ولی مسئله مردم محلی بود و بدین سبب است که بیشترین تبعیدی از شهرهای استان خراسان و نیز شهرهای قم، یزد و کرمان است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که واکنش مخالفان سیاست های نوسازی درقبال تبعید، رویه یکسانی را نشان نمی دهد. برخی از گروه های مردمی با نوشتن ندامت نامه به تبعید خود خاتمه دادند؛ ولی در بین روحانیون تبعیدی که در جریان واکنش به اتحاد البسه در تهران «حبس در تبعید» شده بودند نشانه ای از ندامت دیده نمی شود. تحلیل محتوای تبعیدنوشته های این افراد که در قالب شعر، نثر و یادگاری بر دیوارهای زندان قصر باقی مانده است از قیاس زندان آن ها با زندان امام موسی بن جعفر حکایت دارد و نشانه ای از تأسف از عملکرد در این تبعیدنوشته ها دیده نمی شود. درنهایت می توان به این جمع بندی رسید که حکومت با استفاده از ابزار تبعید توانست که این سیاست های سه گانه را به پیش ببرد و ازاین جهت ابزار تبعید برای اجرای این سیاست ها برخلاف تبعید ایلات و عشایر کارآمد بود.
۳.

دگرگونی در آداب و رسوم معاشرتی ایرانیان در دورۀ قاجار (مطالعۀ موردی؛ دست دادن به سبک جدید)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۵) 247 - 264

کلید واژه ها: دست دادن آداب و رسوم جامعه ایران قاجار مدرنیته

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۴۷
     ورود مدرنیته و فرهنگ نوین اروپایی به جامعه ایرانی در ساختارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تأثیراتی بر جای گذاشت و این ساختارها را دستخوش تغییر و دگرگونی کرد. بخش بزرگی از این تغییرات در حوزه های اجتماعی و فرهنگی و به ویژه در سبک زندگی و آداب و رسوم معاشرتی جامعه ایرانی روی داد. یکی از این وجوه آداب احوال پرسی و به ویژه نماد دست دادن بود. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی بر آن است به این پرسش پاسخ دهد که دست دادن به عنوان نمادی از احوال پرسی و تعاملات انسانی به شیوه مدرن و «سبک فرنگی» از چه زمانی در جامعه ایرانی رواج یافت و چه دلالت هایی را به همراه آورد؟ یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که به دنبال تعاملات فرهنگی با اروپاییان و رواج فرهنگ و آداب غربی، دست دادن به سبک فرنگی از عهد ناصری در ایران رایج گردید و در شیوه و کیفیت دست دادن و دلالت های مفهومی و معنایی آن دگرگونی های مهمی رخ داد. در مفهوم جدید، دست دادن به کنشی عام تبدیل شد و از موقعیت ها و اشخاص و مناسبت های خاص به سطح اجتماعی عام تری راه یافت.
۴.

جایگاه مدارس نظام در تحول آموزش نظامی دوره قاجار و پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 1 - 17

کلید واژه ها: مدارس نظام آموزش نظامی ارتش قاجار پهلوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۱ تعداد دانلود : ۲۳۷
«مدارس نظام» از انواع مدارس نظامی بود که از اواسط دوره قاجار با هدف توسعه آموزش های نظامی ایجاد شدند و در دوره پهلوی اول با عنوان مدارس کل نظام توسعه پیدا کردند. این مدارس در کنار سایر آموزشگاه های نظامی در راستای اصلاحات دولت مردان برای تحول ساختاری- محتوایی در آموزش نظامی و تشکیل یک ارتش مدرن ایجاد شد. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی این پرسش است که مدارس نظام چه نقشی در توسعه و تحول آموزش نظامی دوره قاجاریه و پهلوی اول داشته است. بدین منظور با روش تحلیل تاریخی به زمینه ها و ضرورت های شکل گیری مدارس نظام پرداخته شده و سپس با بررسی ساختار و عملکرد این مدارس در دوره قاجار و پهلوی اول، نقش آنها در روند مدرن سازی و تحول آموزش نظامی ایران تحلیل شده است؛ و به این نتیجه رسیده که مدارس نظام دوره قاجاریه در اصل در رقابت با مدرسه دارالفنون و غالباً با اهداف سیاسی و شخصی تأسیس شده است. با اینکه این مدارس به سبب محدود بودن و عدم تنوع و ساختار بسته آموزشی، منشأ تحول خاصی در آموزش نظامی دوره قاجار نشدند، در دوره پهلوی به دلیل تشکیلات منسجم خود و کیفیت آموزشی مورد قبول و تربیت دانش آموزان، در روند نوسازی آموزش نظامی و غیرنظامی سهم قابل ملاحظه ای ایفا کردند.
۵.

بررسی انتقادی کتاب هویت ایرانی؛ از دوران باستان تا پایان پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۲ فروردین ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۱) 83-107
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۱۵۹
هویت یا پرسش از کیستی و چیستی انسان، به صورت شکلی از آگاهی تاریخی بروز کرده و دارای کارویژه های فردی و اجتماعی متعددی است. در دهه های اخیر با توجه به پیچیده شدن روند هویت یابی و نیز گستردگی لایه ها و ابعاد هویت، گسترش جهانی شدن، پیدایش مکاتب و رهیافت های مدرن و پسامدرن درباره تبیین مبانی، مؤلفه ها و کارکردهای آن و نیز تأثیر رویدادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بر امر هویت یابی، موضوع هویت برای بسیاری از جوامع تبدیل به مسئله ای مهم و اساسی شده که حتی از آن تعبیر به بحران می شود. در ایران هم با توجه به تنوع قومی و زبانی، میراث غنی تاریخی و فرهنگی، تأثیرات جهانی و عوامل دیگر، دهه های گذشته هویت به یک مسئله اجتماعی، سیاسی و نیز موضوع علمی-پژوهشی مهم تبدیل شده است. این مقاله بر آن است کتاب «هویت ایرانی» را مورد تحلیل انتقادی قرار داده و مهم ترین ابعاد مثبت و نیز کاستی های آن را بررسی نماید. دستاوردهای تحقیق بیانگر آن است عدم تعریف عملیاتی مفاهیم اصلی، تکیه بر گفتمان هویتی ایران مدار و نادیده گرفتن گفتمان های هویت بخش دیگر، تناقض در مبانی نظری و روش شناختی مقالات، تکیه بر دوره بندی های تاریخ سیاسی و نادیده گرفتن چالش های برآمده از رویارویی هویت ایرانی و هویت ملی از جمله کاستی های کتاب است.
۶.

بازخوانی انتقادی ناسیونالیسم باستانگرای دولت پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 108 - 133

کلید واژه ها: هویت ملی حکومت پهلوی ناسیونالیسم مدرن سازی ناسیونالیسم باستانی هویت قومی-زبانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۲۰۱
 مفهوم هویت، چیستی و کیستی انسان را در اجتماع مورد مطالعه قرار می دهد. در دوران جدید با ترویج ناسیونالیسم، مقوله هویت ملی به عنوان مهم ترین هویت انسان در اجتماع مطرح و این هویت صورت بندی ساخت سیاسی- اجتماعی کشورها و نظام بین الملل را رقم زده است. در ایران به دنبال آشنایی ایرانیان با ناسیونالیسم، بنا به دلایل و معضلات داخلی و خارجی، نخبگان سیاسی و اجتماعی از آن استقبال کرده و آن را به یک جریان پرتوان در جامعه مبدل کردند. دولت پهلوی با توجه به قابلیت ناسیونالیسم در قالب و محتواپذیری اش، نوع باستانگرای آن را به ایدئولوژی دولت مدرن خود تبدیل کرد. این ناسیونالیسم کارکردهای متعددی در برسازی خودآگاهی ایرانیان از عصر پهلوی تا به امروز داشته است؛ این پژوهش به روش تاریخی-تحلیلی بر آن است به این سؤال پاسخ دهد که چگونه ناسیونالیسم دولت پهلوی -ناسیونالیسم رمانتیک/ باستانگرا-زمینه را برای بروز بحران هویتی در جامعه ایرانی فراهم آورده است؟ فرض مقاله این است که این ناسیونالیسم خود از عوامل شکاف های هویتی در ایران بوده است. دستاوردهای مقاله نشان می دهدکه ناسیونالیسم باستانگرای دولت پهلوی با ناب سازی هویتی و دگرسازی از اسلام و هویت قومی-زبانی، سکولارسازی آن، بهره گیری از آن در روند نوسازی جامعه، تاریخگرا بودن آن و نادیده گرفتن حقوق مدنی، زمینه بروز بحران و تشتت هویتی را در ایران فراهم کرد.
۷.

مسائل و چالش های نظم و امنیت اجتماعی جامعه ایران عصر ناصری در روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 1-28

کلید واژه ها: نظم و امنیت اجتماعی آنومی ایران قاجاریه روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۲ تعداد دانلود : ۱۰۶
مؤلفه ها و چگونگی برقراری نظم و امنیت اجتماعی با توجه به موقعیت جغرافیایی-تاریخی سرزمین ایران، ساختار سیاسی-اجتماعی، تنوع قومی-مذهبی و مؤلفه های اثرگذار دیگر از مسائل تاریخی جامعه ایرانی بوده است. در عصر قاجار و به ویژه سال های پایانی سلطنت ناصرالدین شاه، باوجود اقدامات اصلاحی دولت و برخی نخبگان سیاسی و اجتماعی در راستای تحول در گفتمان و ساختارهای نظم و امنیت اجتماعی، نه تنها وضعیت نظم و امنیت اجتماعی به سمت بهبودی نرفت که چالش های دیگری نیز به آن افزوده شد. این پژوهش با اتکا به نظریه آنومی و با تحلیل محتوای کتاب «روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه»، اقدام به احصاء مهم ترین مسائل و چالش های نظم و امنیت اجتماعی جامعه ایران کرده است. بر این اساس سؤال پژوهش بر این مبنا تدوین شده که مهم ترین مسائل و چالش های نظم و امنیت اجتماعی جامعه ایرانی در این سال ها چه بوده است؟ دستاوردهای پژوهش مبین آن است که به رغم نوسازی ساختاری، وضعیت آشفتگی و بی هنجاری در نظم و امنیت اجتماعی تشدید شده و کجروی و ناامنی اجتماعی در سال های 1298-1313 ق. روندی افزایشی داشته است.
۸.

خانه های انصاف؛ نوسازی قضایی یا بازگشت به سنت های دادرسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۸) 101-120

کلید واژه ها: انقلاب سفید خانه انصاف دولت پهلوی دادگستری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۶ تعداد دانلود : ۳۵۹
یکی از ویژگی های تاریخی سنت دادرسی در ایران، غیررسمی بودن و خودسامانی و استقلال نسبی این نهاد از تشکیلات دولتی بوده است. در دوران مدرن به دنبال آشنایی ایرانیان با نهادهای دادرسی اروپایی و آگاهی از کاستی های نهادهای سنتی، یکی از اقدامات اصلاحی دولتمردان قاجار و پهلوی نوسازی نهادها و شیوه های دادرسی ایران بود. از جمله این اصلاحات نوسازی قضایی بود که در دهه چهل در قالب انقلاب سفید انجام شد. اصل نهم انقلاب سفید به طرح ایجاد خانه های انصاف اختصاص داشت که هدف از آن گسترش عدالت قضایی و ایجاد تشکیلات دادرسی در مناطق روستایی بود. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر اسناد و منابع موجود بر آن است که زمینه و کارکردهای نهاد خانه انصاف را مطالعه و بررسی کند و به این سؤال پاسخ دهد که ضرورت تشکیل خانه انصاف چه بود و چگونه می توان نسبت این تحول را با انقلاب سفید تبیین کرد؟ یافته های پژوهش نشان می دهد خانه های انصاف با بهره گیری از رویه ها و نیروهای سنتی موجود، ضمن کاستن از بار پرونده های قضایی، بوروکراسی دولتی را در عرصه دادرسی گسترش دادند و دادرسی غیررسمی را در قالب دادرسی رسمی درآوردند
۹.

تحلیل انتقادی آرای شرق شناسان در باب امنیت در ایران مورد مطالعه: آثار سر جان مالکم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۸۳) 237 - 282

کلید واژه ها: ایران شرق شناسی ایران شناسی امنیت سر جان مالکم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۹ تعداد دانلود : ۲۴۰
شرق شناسی بر شبکه ای از بازنمایی ها، دانش ها و باورهای اجتماعی سیاسی خاص استوار شده است و گفتمانی متمایز را پدید آورده است. ایران شناسی به عنوان یکی از شاخه های شرق شناسی در بسیاری از اصول و مبانی با شرق شناسی همانند است. پژوهش های شرق شناسی، منبع عمده تولید آرا و مفاهیم در باب ماهیت جوامع شرقی هستند و برای شناخت و تحلیل این جوامع به کار گرفته می شود. شرق شناسی مناسبات اجتماعی جوامع شرقی را با حاکمیت دولت مبتنی بر استبداد شرقی، نبود جامعه مدنی، نبود مالکیت خصوصی، ایستایی و رکود، تضاد دولت ملت، نبود قانون مدون، تبعیت برده وار رعایا از حاکم و عدم ثبات و امنیت سیاسی و اجتماعی تبیین می کند. آرای سر جان مالکم به عنوان ایران شناسی برجسته در ساخت نظریات مربوط به ماهیت دولت و جامعه و مناسبات مابین آن ها بسیار تأثیرگذار بوده است. این پژوهش با روش تحلیل تاریخی و با واکاوی مبانی اساسی تشکیل دهنده آرای مالکم، مفهوم امنیت و سازوکارهای امنیت سازی در جامعه ایران از دیدگاه مالکم نقد و بررسی می کند. یافته های این پژوهش بیان گر آن است که مالکم، امنیت سازی در ایران را از منظر حکومتی استبدادی تحلیل می کرد که با تکیه بر قدرت نظامی و ترس مردم از حکومت، موفق به برقراری امنیت می شد. از نظر او، دین اسلام و احکام آن از عوامل تولید استبداد، ناامنی و بی ثباتی در جوامع اسلامی ازجمله ایران بود. در حالی که امنیت سازی در ایران، بیش از آن که بر اساس عامل ترس از قدرت حاکمه باشد، بر فرهنگ و سنت های اجتماعی و آموزه های دینی استوار بوده است.
۱۰.

کارکرد و جایگاه خواجگان در دولت هخامنشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۶ 25-51

کلید واژه ها: خواجگان دولت هخامنشی ایران حرم سرا دربار فرودستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۰ تعداد دانلود : ۲۶۳
کارکرد و جایگاه خواجگان در دولت هخامنشی رضا بیگدلو [1] مهران حیدری [2] چکیده خواجگان پسران اخته شده ای بودند که از روزگاران کهن با گسترش ساختار دربار و تعدد زوجات، در اندرونی و حرم سرای دربار شاهان و اشراف حضور داشتند. از منظر پیکرشناسی جنسیتی، خواجگان را می توان در جنسیت سومی طبقه بندی کرد که در جنس زنان و مردان قرار نمی گرفتند. در ایران باستان از پادشاهی مادها تا دوران ساسانی، شواهدی از حضور خواجگان در دربار شاهان و اندرونی اشراف وجود دارد. با این حال، عصر هخامنشی از منظر حضور و کارکردهای خواجگان ویژه است. نگارندگان این مقاله با رویکرد تاریخ نگاری فرودستان، بر آن بوده اند تا با روش تحلیل تاریخی نقش و کارکرد خواجگان در دولت هخامنشی را مورد واکاوی قرار دهند. یافته های پژوهش نشان می دهد که خواجگان به عنوان یک قشر، در جامعه ایران عصر هخامنشی حضور داشتند. خواجگان خاصه در دربار شاه و شاهزادگان ایران عصر هخامنشی، نقش های متعددی چون نگهبان شاه و حرم سرا، خادمان خاندان شاهی، مدیر حرم سرا، ساماندهی برخی امور نظامی و اداری را برعهده داشتند. تعدادی از خواجگان درگیر اختلافات و گروه بندی ها و کشمکش های سیاسی شدند و برخی نیز بر روند کلی حیات سیاسی دولت هخامنشی تأثیرگذار بودند. واژه های کلیدی: خواجگان، دولت هخامنشی، ایران، حرم سرا، دربار، فرودستان [1] . استادیار تاریخ پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی (نویسنده مسئول) bigdelor@gmail.com [2] . کارشناس ارشد تاریخ ایران باستان، دانشگاه آزاد، واحد الکترونیک heidari1970@yahoo.com
۱۱.

برساخت هویت ملی ایران بر مبنای نژاد در دوران جنگ جهانی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ 1 - 18

کلید واژه ها: هویت نژاد آریا ایران جنگ جهانی اول آلمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۵ تعداد دانلود : ۳۸۶
هویت از مهم ترین مفاهیم علوم اجتماعی است. برخلاف نگاه ذات گرا به هویت، هویت ها در حال تحول و دگرگونی هستند. مولّفه های اساسی هویت در طی زمان و تحت تأثیر برخی حوادث و اندیشه ها دچار تغییر و دگرگونی می شوند. نژاد آریایی به عنوان یک مولّفه هویت بخش از سال های جنگ جهانی اول به بعد، به عنوان یکی از مولّفه های هویت بخش اضافه گردید. این مقاله دلایل و چگونگی برسازی هویت ایرانی بر اساس مولّفه نژاد را با استفاده از روش تاریخی-تحلیلی و با اتکا به نظریه برساخت گرایی مورد بررسی قرار داده و به دنبال پاسخ به این سؤال است که حوادث و پیامدهای جنگ جهانی اول چه تأثیری بر هویت نژادی ایرانیان داشته است؟ یافته های پژوهش بر آن است که دوران جنگ جهانی اول به خاطر گسترش ارتباطات فکری و فرهنگی ایرانیان با اندیشه های جدید و نیز حوادث سیاسی و اجتماعی خاصی که برای کشور پدید آمد، زمینه برای پذیرش نژاد آریایی به عنوان یکی از مولّفه های هویت ملی ایرانی فراهم گردید.
۱۲.

واکنش نیروهای مذهبی به جشن تاجگذاری پهلوی دوم (با تأکید بر مواضع امام خمینی(س)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متین سال بیست و یکم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۸۵ 73 - 97

کلید واژه ها: امام خمینی جشن تاجگذاری نیروهای مذهبی نظام پادشاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۹ تعداد دانلود : ۴۰۱
جشن تاجگذاری پهلوی دوم در تاریخ 4 آبان ماه 1346 پس از 26 سال تأخیر از روی کار آمدن شاه جدید در تالار موزه کاخ گلستان برگزار شد. وضعیت سیاسی اقتصادی کشور در شهریور 1320 و اشغال آن توسط متفقین و همچنین عدم مشروعیت مکفی، امکان برگزاری مراسم تاجگذاری را سلب کرده بود. قدرتیابی پهلوی دوم بهویژه پس از کودتای 28 مرداد 1332، او را بر آن داشت تا جشن تاجگذاری را برگزار نماید. ترور چندباره شاه و خردسال بودن ولیعهد باعث نگرانی شاه شده بود و او میخواست تا با واگذاری نایبالسلطنگی به فرح در همین جشن، باقی ماندن پادشاهی در خانواده پهلوی را در صورت مرگش تضمین کند. لذا این جشن، هم جشن تاجگذاری شاه و هم جشن نایبالسلطنگی فرح پهلوی بود. دراینراستا، شاه درصدد برآمد برای خود مشروعیتسازی کند و ابزار او هم باستانگرایی بود؛ اما در مقابل نیروهای مذهبی با تشبیه حکومت پهلوی با بنیامیه درصدد مشروعیتزدایی از آن برآمدند. مخالفان به علل و دلایل مختلفی در برابر جشن تاجگذاری موضع گرفتند و به اقداماتی دست زدند. مقاله حاضر درصدد پاسخگویی به این پرسش است که دلایل مخالفت نیروهای مذهبی و امام خمینی با جشن تاجگذاری چه بود و به چه اقداماتی دست زدند؟ مقاله با رویکرد توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانهای تنظیم شده است. یافتههای این مقاله نشان میدهد که نیروهای مذهبی و در رأس آنها امام خمینی به علت تعارض جشن تاجگذاری با اسلام، هزینههای آن و طرح نایبالسلطنگی فرح پهلوی در برابر آن موضع گرفتند و با انجام اقدامات قهرآمیز، تظاهرات، انتشار و توزیع اعلامیه مخالفت خود را با آن بیان داشتند.
۱۳.

کارکرد نهاد موزه ایران باستان در اندیشه دولت ملت دوره پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال یازدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۴۲) 99 - 117

کلید واژه ها: موزه ایران باستان دولت پهلوی ناسیونالیسم مشروعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۹ تعداد دانلود : ۳۸۱
تأسیس موزه در عصر جدید به عنوان نهادی چندوجهی و چند کارکردی، نشانگر تحولی بنیادین در نظام معرفتی انسان بود. زمینه شکل گیری این نهاد بر اساس زمینه های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی خاصی استوار بود. ایجاد محلی به عنوان محل نگهداری اشیاء عتیقه یا موزه به دنبال آشنایی ایرانیان با موزه های اروپایی و اکتشافات آثار باستانی به عصر ناصرالدین شاه قاجار برمی گردد. ناصرالدین شاه در پی ایجاد موزه، در کاخ گلستان محلی را برای حفظ و نمایش آثار عتیقه و باارزش تاریخی دایر کرد، اما این اقدام قوام نیافت. با آشنایی ایرانیان با اندیشه های جدید و اهمیت موزه و آثار باستانی، اندیشه تأسیس موزه توسط نخبگانی که در انجمن آثار ملی جمع شده بودند، دنبال شد و درنهایت با تشکیل دولت مدرن پهلوی، بنای موزه ایران باستان در ضلع غربی میدان مشق و در موقعیت مرکزی پایتخت آغاز شد. این مقاله با روش تاریخی تحلیلی بر آن است که علل ایجاد و مهم ترین کارکردهای موزه ایران باستان را در بافتار دولت پهلوی تحلیل و بررسی نماید. دستاوردهای پژوهش بیانگر آن است که تأسیس موزه در ایران در پیوند عمیق با اندیشه ناسیونالیسم شکل گرفت. هرچند تأسیس این نهاد از آمال روشنفکران مشروطه بود، به دست دولت پهلوی نهایی و عملی شد. باوجود کارکردهایی چون گردآوری و نگهداری و حفاظت، نمایش، آموزش و پژوهش، هویت سازی و مشروعیت جویی از این نهاد مهم ترین هدف و خواست دولت پهلوی بود و به دنبال برساخت و بازتولید روایت هایی از تاریخ باستانی بود که از ایدئولوژی دولت پهلوی پشتیبانی نماید.
۱۴.

تحلیل دیپلماسی عمومی آمریکا در ایران بر اساس اسناد سفارت آمریکا در تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و هشتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۱) 32 - 63

کلید واژه ها: دیپلماسی عمومی آمریکا ایران سفارت آمریکا در ایران رسانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۴۱۵
هدف: هدف این پژوهش تحلیل دیپلماسی عمومی آمریکا بر اساس اسناد سفارت آمریکا در ایران است. دیپلماسی عمومی با ابتنا بر قدرت نرم و از طریق تأثیرگذاری بر افکار عمومی نخبگان و اقشار مختلف، به عنوان تکمیل کننده دیپلماسی رسمی دولت ها عمل می کند. از آغازین سال های دهه چهل شمسی برنامه های معطوف به دیپلماسی عمومی امریکا در ایران با توجه به موقعیت استراتژیک، منابع انرژی، نزدیکی به مرزهای کمونیسم و نارضایتی فزاینده نخبگان و جوانان ایرانی از سیاست های آمریکا، از طریق برنامه های متعدد دنبال گردید. این پژوهش در صدد است، این سؤال را مورد تحلیل قرار دهد که دیپلماسی عمومی آمریکا چه انعکاسی در این اسناد داشته و با استفاده از چه شیوه ها و ابزارهایی اعمال می شده است. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا و بر اساس تحلیل اسناد سفارت آمریکا  در ایران انجام شده است. یافته ها و نتیجه گیری: دیپلماسی عمومی آمریکا با مخاطب قرار دادن نخبگان، جوانان و دانشجویان، بر آن بود تا با مطلوب جلوه دادن جامعه و سیستم سیاسی، نظام آموزشی و ارزش های آمریکایی و با بهره گیری از ابزار رسانه، آموزش و تماس با اندیشمندان، افکار عمومی جامعه ایرانی را تحت تأثیر قرار دهد.
۱۵.

تحلیل و شناسایی عوامل مؤثر بر برقراری امینت پایدار در راستای حل معضل کولبری (موردمطالعه: شهرستان های پیرانشهر، سردشت، بانه و مریوان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه جغرافیای انتظامی سال ششم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴ 37 - 66

کلید واژه ها: امنیت پایدار کولبری آیندهپژوهی میکمک مکتور اکسپرت چویس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۱ تعداد دانلود : ۴۲۱
از مشکلات اصلی شهرهای مرزی غرب ایران بیکاری و عدم اشتغال زایی و به دنبال آن مشکلات اجتماعی و اقتصادی است که بیکاری باعث افزایش میزان طلاق، خودکشی، اشتغال کاذب (کولبری) و قاچاق می شود. هدف این پژوهش سنجش میزان محرومیت هر یک از شهرستان ها نسبت به هم در بخش های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و غیره با استفاده از نرم افزار اکسپرت چویس[1] با توجه به داده های سال (۱۳۹۵) و شناسایی عوامل و بازیگران کلیدی برقراری امنیت پایدار در راستای حل معضل کولبری با استفاده از نرم افزار میک مک[2] و مکتور[3] است. این پژوهش برحسب هدف، کاربردی و از لحاظ روش و ماهیت توصیفی - تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات مبتنی بر منابع کتابخانه ای و پرسشنامه می باشد. همچنین جامعه آماری این پژوهش شامل متخصصان و نخبگان آگاه به مسئله کولبری و شهرستان های پیرانشهر، سردشت، بانه و مریوان می باشد. نتایج نشان می دهد، شهرستان پیرانشهر بیشترین محرومیت را نسبت به دیگر شهرستان ها داشته و در رتبه های بعدی سردشت، مریوان و بانه قرار دارند. همچنین بیشترین محرومیت را بخش اقتصادی و اجتماعی و کمترین محرومیت را اقلیم و ویژگی های جغرافیایی دارا می باشند. راهبردی ترین متغیرها در بین عوامل برقراری امنیت پایدار، توسعه زیرساخت ها، افزایش سهم بودجه مناطق مرزی، ایجاد مناطق آزاد تجاری و توسعه صنعت گردشگری و اثرگذارترین بازیگران دولت، مجلس و سپاه می باشند.
۱۶.

تحلیل نوسازی نظام آموزشی ایران در دهه چهل و اوایل دهه پنجاه (با تأکید بر کنفرانس انقلاب آموزشی رامسر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۳ (پیاپی ۸۱/۵) 25-45

کلید واژه ها: نوسازی نظام آموزشی دولت پهلوی کنفرانس انقلاب آموزشی رامسر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷۳ تعداد دانلود : ۱۳۳۹
به منظور دست یابی به علوم نوین و تربیت نیروی انسانی ماهر، نوسازی نظام آموزشی ایران، از دغدغه های دولت مردان ایرانی در دوره قاجار و پهلوی بود. با وجود نوسازی هایی که در دوران قاجار و پهلوی اول صورت گرفت، دهه چهل و اوایل دهه پنجاه اوج نوسازی آموزشی ایران محسوب می شود. این امر که ناشی از ضرورت های داخلی و بین المللی بود، دولت پهلوی را واداشت تا با حمایت امریکا و با اتکا به درآمد روزافزون نفتی، نوسازی آموزشی را به عنوان یکی از مهم ترین اولویت های توسعه خود قرار دهد. در اصول انقلاب سفید چندین اصل را به امور آموزشی اختصاص یافت و برای پیگیری اجرای این اصول از سال 1347 تا 1355 ش. هر ساله کنفرانسی با عنوان «انقلاب آموزشی رامسر» برگزار شد. این پژوهش بر آن است که با روش توصیفی- تحلیلی، زمینه ها و اهداف نوسازی نظام آموزشی توسط دولت پهلوی را با تأکید بر اسناد و مصوبات کنفرانس رامسر تحلیل نموده و ایدئولوژی حاکم بر این نوسازی را واکاوی نماید. یافته های پژوهش بر آن است که نوسازی نظام آموزشی تحت تأثیر مکتب نوسازی به منظور رفع عقب ماندگی تاریخی نظام آموزشی و تأمین نیروی انسانی ماهر و برآورده کردن اهداف ایدئولوژیک دولت پهلوی صورت می گرفت.
۱۷.

بازنمایی هویت نژادی در کتاب های درسی تاریخِ مدارس ابتدایی و دبیرستان در دوره پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال نهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۴ 1-24

کلید واژه ها: هویت دولت پهلوی متون درسی تاریخ مدارس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۴۶۱
از منظر برساخت گرایی، هویت به عنوان یک عامل معناساز، نه یک امر ثابت که سیال و متغیر است. مؤلفه های اساسی هویت نیز طی زمان دچار تغییر و دگرگونی می شوند. آموزش وپرورش از مهم ترین نهادهایی است که دولت ها از طریق آن می کوشند هویت مورد نظر خود را بر جامعه القا کنند. مهم ترین مولفه های ناسیونالیسم دولت پهلوی بر تاریخ و فرهنگ باستانی ایران ابتنا داشت و تأکید بر آریایی نژاد بودن ایرانیان از عناصر اصلی آن محسوب می شد. متون آموزشی تاریخ مدارس این دوره، تحت تأثیر این گفتمان و در پاسخ به نیازهای سیاسی و اجتماعی خاص آن تولید شده است. این مقاله با استفاده از روش تحلیل تاریخی بر آن است که با بهره گیری از نظریه برساخت گرایی، به بازنمایی هویت نژادی دولت پهلوی در متون آموزشی تاریخ مدارس این دوره بپردازد، و به این سؤال پاسخ دهد که مؤلفه نژاد چه جایگاهی در هویت سازی متون درسی تاریخ این مدارس داشته است؟ یافته های پژوهش بر آن است که هویت مبتنی بر نژاد آریایی به عنوان یک مؤلفه اساسی هویتی در متون درسیِ تاریخ مدارس این دوره نمود خاصی یافته است. تأکید بر برتری نژاد ایرانی، پیوند با اروپاییان و تمایز از نژاد عرب از ویژگی های عمده این نژادگرایی است.
۱۸.

دیپلماسی عمومی آمریکا در ایران دوره پهلوی (مطالعه موردی سپاهیان صلح 1341-1355ش)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه انقلاب (ژرفاپژوه سابق) سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱

کلید واژه ها: دیپلماسی عمومی ایالات متحده آمریکا دولت پهلوی سپاه صلح اتحاد برای پیشرفت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی اول روابط خارجی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم روابط خارجی
تعداد بازدید : ۱۰۳۱ تعداد دانلود : ۱۱۶۶
یکی از ابتکارات جان اف. کندی رئیس جمهور آمریکا در تداوم برنامه اتحاد برای پیشرفت و در راستای دیپلماسی عمومی و بهبود وجهه آمریکا در جهان سوم، تشکیل سپاهیان صلح (گروه صلح) در سال 1961م بود. اعضای سپاهیان صلح، جوانان دانشجو و دانش آموختگان دانشگاه های آمریکا بودند که به صورت داوطلبانه به این گروه پیوسته بودند و بعد از دیدن آموزش های لازم به کشورهای دیگر اعزام می شدند. آموزش نیروی انسانی و همچنین کمک به تفاهم بیشتر ملت ها با آمریکا و به عبارت بهتر صدور فرهنگ و شیوه زندگی آمریکایی، از اهداف عمده سپاهیان صلح بود. این مقاله با استفاده از روش اسنادی-تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که: زمینه و اهداف حضور و فعالیت سپاهیان صلح در ایران چه بوده است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که فعالیت سپاهیان صلح، جزئی از برنامه های رقابت ایدئولوژیکی بین دو بلوک شرق و غرب در دوران جنگ سرد بود. سپاهیان صلح، یکی از ده ها ابزار دیپلماسی عمومی آمریکا بود که برای آموزش و تبلیغ فرهنگ و زندگی آمریکایی و الگوسازی آن در کشورهای زیر نفوذ آمریکا از آن استفاده می شد.
۱۹.

تحلیل کارکردهای شرق شناسی انگلیسی در بلوچستان (قرن نوزده و نیمه اول قرن بیستم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۱ 1 - 22

کلید واژه ها: بلوچستان شرق شناسی انگلستان ایران هند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۵ تعداد دانلود : ۳۴۸
شرق شناسی را مجموعه ای از مطالعات و تحقیقات دانشمندان و موًسّسات کشورهای غربی در موضوعات و مسائل مختلف شرقی دانسته اند . قرن نوزدهم و نیمه اول قرن بیستم، مقطع زمانی بسیار مهمی در شرق شناسی اروپایی به ویژه انگلستان بوده است. در این دوره زمانی، انگلستان قسمت های زیادی از شبه قاره هند و دیگر قسمت های آسیا را به استعمار خود درآورده بود. کشور ایران بنا به دلایل مختلف ، در قرن نوزدهم و بیستم مورد توجّه سیاست های قدرت های بزرگ جهانی واقع شد. امپراتوری بریتانیا و کمپانی هند شرقی توجّه و حساسیت ویژه ای نسبت به ایران و مناطق مجاور هند داشتند. به تَبَع آن شرق شناسان انگلیسی توجّه ویژه ای به این مناطق ازجمله بلوچستان داشتند.این پژوهش با بهره گیری از روش تحلیل تاریخی و با بررسی و تحلیل محتوای آثار شرق شناسی انگلیسی قرن نوزدهم و نیمه اول قرن بیستم و بازنمائی نسبت آن با اقتضائات سیاسی، نظامی و اقتصادی انگلیس درباره منطقه بلوچستان، این سؤال را مطرح می سازد که ارتباط بین سیاست های انگلیس در ایران و آسیا و پژوهش های شرق شناسی آن ها در این مناطق چیست و این پژوهش ها چه کارکردهایی را ایفا کردند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که شرق شناسی به عنوان سازه ای استعماری دارای کارکردهای نظامی- سیاسی در منطقه بوده و در راستای هویت سازی برای قوم بلوچ و ترسیم مرزهای خاوری در خدمت اهداف استعماری انگلستان بوده است.
۲۰.

تحلیل تاریخی کارکرد حس مکان در ایجاد و تداوم هویت ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۱۸ پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۷۱) 21 - 42
تعداد بازدید : ۲۹۳ تعداد دانلود : ۱۶۹
مؤلفه های هویت بخش انسانی در سه حوزه فرد ، محیط و تعامل بین این دو حوزه مورد بررسی و نظریه پردازی قرار گرفته است. محیط/ مکان/ سرزمین به عنوان یک مؤلفه مهم در هویت بخشی فردی و اجتماعی ملی، عامل مؤثری است که از دیرباز در برساختن هویت فردی و اجتماعی تأثیرگذار بوده است. این مقاله بر مبنای نظریه حس مکان و تأثیر آن بر هویت بخشی اجتماعی ملی، با روش تحلیل تاریخی بر آن است که میزان و کیفیت آگاهی ایرانیان از حس مکان و چگونگی تداوم آن را بررسی کند. یافته های پژوهش آن است ایرانیان ساکنان کشوری بوده اند که دارای سرحدات مشخصی است و آنان همواره ایران را در موقعیت کانونی و دیگر سرزمین ها را در موقعیت حاشیه ای ترسیم و توصیف کرده اند و به این ترتیب آنان «حس مکانی» نیرومندی نسبت به سرزمین ایران داشته اند و این حس مکانی در تداوم هویت ایرانی به نحو بارزی ایفای نقش کرده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان