۱. بازشناسی جغرافیای سیاسی سرحدات حکومت طاهریان (با تأکید بر نقش ناهمواری های جغرافیایی) نویسنده: قاسم قریب جواد عباسی منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) کلید واژه ها: قلمرو طاهریان سرحدات ناهمواری ها اطلس های تاریخی حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری سیاسی تعداد بازدید : ۳۲۷ چکیده تعداد دانلود : ۳۹۱ جغرافیا به عنوان بستر تاریخ همواره نقش مهمی در شکل دهی به تحولات تاریخی ایفا کرده است. بیان وضعیت جغرافیایی یک منطقه از حیث موقعیت و اقلیم سبب درک بهتر رویدادهای سیاسی می شود و حتی بسیاری از مجهولات و نکات مبهم تاریخی را قابل فهم خواهد کرد. این پژوهش، از نوع پژوهش های کیفی و به دنبال یافتن عوامل جغرافیایی مؤثر بر شکل گیری حدود سرحدّات حکومت طاهریان است. اتکا منابع تاریخی بر ارائة گزارش رویدادهای سیاسی، ناخواسته سبب کم توجهی مورّخان و راویان به مکان شکل گیری آن حوادث شده است. بر این اساس برای بازشناسی قلمرو طاهریان از منابع غیرتاریخ نگارانه، به ویژه کتاب های جغرافیایی استفاده شده است. تاکنون نقش عوامل جغرافیایی در تشکیل سرحدات حکومت طاهریان، موضوع پژوهش مستقلی قرار نگرفته و فقط در چند کتاب مرتبط با تاریخ سلسله طاهری به صورت گذرا و کلی به حدود جغرافیای سیاسی آنان اشاراتی شده است. در نوشته حاضر سرحدات طاهریان بر مبنای جهت های چهارگانه و با حفظ ترتیب تاریخی حاکمان طاهری دوباره ترسیم شده است. در پایان با مراجعه به نقشه های موجود در چند اطلس معتبر داخلی و خارجی، میزان انطباق گزارش های منابع مکتوب و نقشه های مزبور اعتبارسنجی نقشه ای جدید پیشنهاد شده است.
۲. بررسی صنعت نساجی ایران در سده های چهارم و پنجم هجری نویسنده: جهانبخش ثواقب میترا روشنی منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۰) کلید واژه ها: ایران پوشاک منسوجات مراکز پارچه بافی نباتات نساجی کارگاه های نساجی حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری اقتصادی حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفاری اقتصادی حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سامانی اقتصادی حوزههای تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ فرهنگ و تمدن تعداد بازدید : ۸۵۶ چکیده تعداد دانلود : ۲۹۱ تولید پارچه و پوشاک در طول تاریخ ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. به دلیل اهمیت منسوجات در حیات اجتماعی و اقتصادی مردم و نقش حفاظتی آن در مصون نگه داشتن بدن انسان در برابر عوامل طبیعی و اقلیمی و سپس برجسته شدن کارکرد اجتماعی و فرهنگی آن، این صنعت مورد توجه ایرانیان بود و در سده های چهارم و پنجم هجری قمری نیز جایگاه برجسته ای از جنبه اقتصادی (تولید و صادرات) پیدا کرد. این مقاله با هدف بررسی جایگاه صنعت نساجی ایران در سده های ذکر شده، به روش کتابخانه ای با واکاوی منابع مکتوب تاریخی و جغرافیایی، در صدد ارائة تصویری بسنده از مراکز تولیدی، انواع پوشاک و پارچه ها و صادرات آن می باشد. یافتة پژوهش نشان می دهد که صنعت نساجی در این دوره از شکوفایی و رشد خاصی برخوردار بوده و وفور مراکز تولیدی در شهرهای مختلف، کمیت و کیفیت پارچه های تولیدی، رونق صادرات پارچه و پوشاک و توجه جغرافی نگاران به این مقوله در نوشته های خود، حاکی از این مدعا است.
۳. فرهنگ و آئین حکمرانی در نامه طاهر بن حسین به فرزندش عبدالله نویسنده: سید محمدرحیم ربانی زاده منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال پنجم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱۶ کلید واژه ها: ابن خلدون طبری فرهنگ حکمرانی نامه طاهر بن حسین عبدالله بن طاهر حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری فرهنگی حوزههای تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ فرهنگ و تمدن تعداد بازدید : ۲۶۰۰ چکیده تعداد دانلود : ۷۱۸ پژوهش حاضر، درصدد است با بررسی نامه ی طاهر به فرزندش عبدالله، دیدگاه وی را دربار ه ی حکومت، رعیت، و رابطه ی متقابل آنها تبیین، و آئین حکمرانی در دوره طاهریان را مشخص کند. نتایج تحقیق، مشخص می کند نظام مطرح شده در این نامه، از فرهنگِ حکمرانی دلالت می کند که در مقایسه با دولت های نوین، بسیاری از کارکردهای امروزین آن را در بر می گیرد. در بررسی عملکرد امرای طاهری، می توان آن را دستورالعمل مکتوب و آئین نامه حکومتی آنان، و در سطوح بالاتر، به خصوص در دوره ی مامون، به عنوان دستورالعمل اجرایی ماموران دولتی دانست. برخی دیگر از یافته های پژوهش حاضر، حاکی از تاثیر اندیشه ها و شیوه های مطرح شده در نامه ی طاهر، در خصوص اداره ی حکومت و نظرات مالیاتی ایشان بر اندیشه های ابن خلدون در مقدمه می باشد.
۴. رفتار سیاسی طاهریان در قبال خلافت عباسی نویسنده: سید حسین فلاح زاده منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۲ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان عباسی حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری روابط خارجی تعداد بازدید : ۱۱۴۵ چکیده تعداد دانلود : ۶۲۴
۵. بازتاب کارکردهای نهاد شاهی در نامه طاهر به عبدالله نویسنده: فریدون اللهیاری اصغر فروغی ابری محسن مرسل پور منبع: گنجینه اسناد زمستان ۱۳۸۹ شماره ۸۰ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری سیاسی تعداد بازدید : ۱۷۶۴ چکیده تعداد دانلود : ۸۴۱
۶. جایگاه علمی خراسانیان در مراکز و محافل علمی بغداد در سده های سوم و چهارم قمری نویسنده: محمد حاجی تقی منبع: تاریخ ایران زمستان ۱۳۸۸ شماره ۵ (پیاپی ۶۳/۵) کلید واژه ها: بغداد مساجد علمای خراسان مجالس علمی بیت الحکمه حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری فرهنگی حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سامانی سیاسی حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سامانی فرهنگی حوزههای تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ فرهنگ و تمدن حوزههای تخصصی تاریخ گروه های ویژه جغرافیای تاریخی تعداد بازدید : ۱۴۵۷ چکیده تعداد دانلود : ۷۲۰ حضور خراسانیان در تشکیل خلافت عباسی، باعث شد تا حضور آنان در تشکیلات و ساختار سیاسی و فرهنگی جهان اسلام نیز نمود بیشتری پیدا کند. محافل علمی بغداد از جمله مراکزی به شمار می روند که خراسانیان حضور پررنگی در آنها داشتند. بسترهای مناسب و انگیزه های گوناگون برای حضور آنان در بغداد، جایگاه برتری و تفوق را در جوامع علمی بغداد به خراسانیان داده بود. خراسانیان در سطوح عالی این مراکز و محافل به تعلیم و تعلم می پرداختند و استقبال و پذیرش جوامع علمی و افکار عمومی از ایشان قابل تأمل است. در این مقاله بر اساس روش تحلیلی ـ توصیفی در تحقیق تاریخی با در نظر داشتن شاخص های آموزشی، تلاش می شود به این پرسش پاسخ گفته شود که خراسانیان در مراکز و محافل علمی بغداد در سده های سوم و چهارم قمری (9 و 10 م) که دوره اعتلای علمی ـ تمدنی جهان اسلام بود، چه جایگاهی داشتند؟ دستاوردهای این تحقیق نشان می دهد که خراسانیان هدایت کننده و حتی بانی جریان های فکری، علمی و مذهبی بوده اند.
۷. نقش زمان و مکان در اثرپذیری دهقانان از فتوح اسلامی نویسنده: کوروش صالحی منبع: تاریخ ایران زمستان ۱۳۸۸ شماره ۵ (پیاپی ۶۳/۵) کلید واژه ها: خراسان بین النهرین ماوراء النّهر دهقانان فتوح اسلامی حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان اموی حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان عباسی حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری اجتماعی حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری اقتصادی حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سامانی اجتماعی حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سامانی اقتصادی تعداد بازدید : ۳۳۱۴ چکیده تعداد دانلود : ۱۷۱۵ با ورودِ اعرابِ مسلمان به ایران و انقراضِ اشرافِ درجه اوّلِ ساسانی، دهقانان به عنوان حکّامِ محلی و کدخدایانِ روستاها اداره بخش مهمی از جامعه ایران را به دست گرفتند. و از آنجا که آنان امیدی به بازگشتِ نظامِ قدیمیِ ساسانی نداشتند، تصمیم به برقراریِ ارتباط با نیروهای اسلامی گرفتند. اعرابِ مسلمان نیز که در ابتدا از دهقانان برای نظارت بر کشور یاری طلبیده بودند، با حکّامِ محلی صلح کردند و به آنان مسئولیتی را که در دوره ساسانی داشتند سپردند. در این روند، دهقانانِ نواحیِ غربیِ قلمروِ ساسانی با دهقانانِ نواحیِ داخلی و شرقی از نظرِ اسلام پذیری و ارتباط با اعراب یکسان نبودند. زمانِ فتوح و فاصله جغرافیایی از مرکزِ خلافتِ اسلامی در این میان موثر بوده است. ورود اعراب و ترک ها در سده های اوّل و سوّم مهم ترین عاملِ زوالِ دهقانان در ایران بود. روش این پژوهش و جهت گیری شیوه گردآوری داده ها، تاریخی بوده است.
۸. طاهریان و جایگاه فلسفه و کلام در خراسان و ماوراالنهر نویسنده: محبوب مهدویان منبع: فقه و تاریخ تمدن زمستان ۱۳۸۷ شماره ۱۸ کلید واژه ها: فلسفه کلام طاهریان کرامیه عبداله بن طاهر محمدبن کرام حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری فرهنگی حوزههای تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلیات تاریخ کلام تعداد بازدید : ۱۹۰۵ چکیده تعداد دانلود : ۸۶۷ فلسفه و کلام در جهان اسلام فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر نهاده است. گاه تحت تاثیر شرایط و مقتضیات زمانی و مکانی زمینه شکوفایی فلسفه و برخی فرق کلامی فراهم شده و فیلسوفان و متکلمان برجسته ای پا به عرصه وجود نهاده اند و زمانی دیگر شرایطی دیگرگون زمینه رکود فلسفه و برخی فرق کلامی و رشد برخی دیگر را فراهم آورده است. بی تردید نقش سلسله های حکومت گر در این فرآیند قابل توجه و مهم بوده است. از این روی در این نوشتار کوشش شده نقش طاهریان به عنوان نخستین خاندان حکومت گر در ایران بعد از اسلام، در مواجهه با فلسفه و کلام مورد بررسی قرار گیرد؛ زیرا قلمرو حکومتی آنان، خراسان و ماوراالنهر یکی از مراکز مهم فرهنگی در جهان اسلام بوده و نقش برجسته ای را در رشد و شکوفایی فلسفه و کلام و یا رکود آنها ایفا کرده است. بنابراین شایسته است زمینه های چنین فرآیندی در دوره طاهریان در این سرزمین و تاثیر آن در دوره های بعد بازبینی و شناسایی شود.
۹. فلزکاری نیشابور در دوره ی اسلامی (قرون 2 تا 6 ه . ق) نویسنده: هادی شریفان مصطفی ده پهلوان منبع: باستان پژوهی ۱۳۸۷ بهار شماره ۱۶ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری فرهنگی تعداد بازدید : ۱۹۲۰ چکیده تعداد دانلود : ۱۲۴۳
۱۰. نقش دهقانان در تحولات تاریخی قرون نخستین اسلامی نویسنده: عیسی حاج زاده منبع: پژوهشنامه تاریخ ۱۳۸۵ تابستان شماره ۳ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری اجتماعی تعداد بازدید : ۱۴۸۸ چکیده تعداد دانلود : ۱۰۳۹
۱۱. اندیشه سیاسی ایرانی و پایتخت های ایران نویسنده: مرتضی نورانی منبع: دانشکده ادیبات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان ۱۳۸۴ شماره ۴۰ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری فرهنگی تعداد بازدید : ۱۴۱۲ چکیده تعداد دانلود : ۷۹۴
۱۲. خاندانی در آغاز دوره تسلط ترکان بر سرزمین های اسلامی: طاهریان نویسنده: حسین شیخ منبع: کتاب ماه تاریخ و جغرافیا آذر و دی ۱۳۸۳ شماره ۸۶ و ۸۷ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری حوزههای تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات تعداد بازدید : ۷۳۸ چکیده تعداد دانلود : ۶۲۹
۱۳. پژوهشی در نسب طاهریان خراسان (2) نویسنده: عبدالمهدی یادگاری منبع: معارف اسلامی (سازمان اوقاف) تابستان ۱۳۵۴ شماره ۲۱ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری تعداد بازدید : ۹۳۴ چکیده
۱۴. یک اقلیت ارمنی در شرق ایران در سده های پنجم تا دهم میلادی منبع: دانشکده ادیبات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان ۱۳۵۳ شماره ۱۰ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری سیاسی تعداد بازدید : ۱۰۴۲ چکیده تعداد دانلود : ۵۶۰
۱۵. تاریخ سکه در اسلام نویسنده: بانو ملکزاده بیانی منبع: معارف اسلامی (سازمان اوقاف) زمستان ۱۳۵۲ شماره ۱۵ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری اقتصادی حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری فرهنگی تعداد بازدید : ۱۶۹۲ چکیده تعداد دانلود : ۸۸۴
۱۶. نقش طاهر ذوالیمینین در احیاء استقلال ایران نویسنده: عباس پرویز منبع: بررسی های تاریخی ۱۳۴۶ شماره ۱۲ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری تعداد بازدید : ۹۲۸ چکیده تعداد دانلود : ۵۵۴
۱۷. یک حکایت صوفیانه منبع: آریانا مرداد ۱۳۳۸ شماره ۱۹۹ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری اقتصادی حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سامانی سیاسی حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی غزنوی سیاسی تعداد بازدید : ۱۳۶۲ چکیده تعداد دانلود : ۶۹۲
۱۸. الحمر ایالا له اتدلس نویسنده: عبدالحق واله منبع: آریانا شهریور ۱۳۲۶ شماره ۵۶ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری سیاسی حوزههای تخصصی تاریخ تاریخ جهان کلیات و منابع تاریخ جهان تعداد بازدید : ۱۲۱۷ چکیده تعداد دانلود : ۵۵۷
۱۹. شعوبیه (مخالفت شعوبیه با دین اسلام ) نویسنده: جلال الدین خان همایی منبع: مهرسال سوم ۱۳۱۴ شماره ۱ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری سیاسی تعداد بازدید : ۱۴۸۲ چکیده تعداد دانلود : ۸۴۴
۲۰. شعوبیه در قرن سوم هجری نویسنده: جلال الدین همایی منبع: مهرسال سوم ۱۳۱۴ شماره ۲ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی طاهری اجتماعی تعداد بازدید : ۱۴۲۴ چکیده تعداد دانلود : ۷۸۵