نان و عدالت در ایران روزگار قاجار؛ اقتصاد اخلاقی، بازار آزاد و تهیدستان گرسنه
منبع:
پژوهش در تاریخ سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۸
47 - 102
این تحقیق به طور خاص، شواهدی را بررسی می کند که از این ایده حمایت می کند که ایران در دهه ۱۸۹۰ م و اوایل دهه ۱۹۰۰م، یعنی درست قبل از وقوع انقلاب مشروطه، یک "عصر طلایی" از شورش های نان را تجربه کرده بود؛ امری که در واقع در وقوع آن انقلاب نیز تأثیر داشت. این پژوهش در مورد ارتباط بین تخریب مقررات بازار در ایران با افزایش خشم و تلخی افرادی که بیش از همه تحت تأثیر قرار گرفته اند، فقرای شهری، و آمادگی نهایی تعداد زیادی از آن ها برای مشارکت در انقلاب بحث می کند. سپس شدت درگیری های مردمی بر سر نان در شهرهای ایران در اواخر قرن نوزدهم به موازات انگلستان قرن هجدهم بررسی می شود. اگرچه زمانی به اندازه یک قرن این دو مورد را از هم جدا می کند، اما هر دو کشور در بخش های مختلفشان، فروپاشی مشابهی را در نظام اجتماعی - اقتصادی و سیاسی قیم مآبی قدیمی که تنظیم بازار در مرکزیتشان بود، و جایگزینی شان با سرمایه داری مدرن که نمونه آن بازار آزاد است، تجربه کردند. در هر کشور، این امر واکنش مشابهی را از سوی فقرای شهری برانگیخت. شورش ایرانی و خاورمیانه ای نان به طور منطقی در زمینه های سیاسی و اقتصادی پیش از مدرن، جایی که سیاست های مذاکره هنوز در آن برجسته بود، عمل کرده بود. ازآنجاکه بازار آزاد جایگزین قیم مآبی شد، بنابراین معارضه طبقاتی بدون واسطه نیز جایگزین روش های قدیمی چانه زنی، اگرچه گاه با شورش، در بین شرکای نابرابر در یک پیمان اجتماعی شد.