درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۷٬۶۸۱ تا ۱۷٬۷۰۰ مورد از کل ۷۳٬۵۱۴ مورد.
۱۷۶۸۱.

نقد و بررسی «اشتراط ضمان در اجاره» در پرتو دیدگاه امام خمینی(س)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه متین سال نوزدهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۷۵

کلید واژه ها: ضمان مقتضای عقد شرط فعل شرط نتیجه ید امانی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه اندیشه و فقه سیاسی فقه سیاسی ولایت فقیه امام خمینی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه فقه اقتصادی دیگر موارد(ضمان، تقاص،قرض)
تعداد بازدید : ۲۱۲۴ تعداد دانلود : ۴۶۴
تمام فقیهان در این مسأله اتفاق نظر دارند که عین مستأجره نزد مستأجر امانت است و در صورت تلف یا عیب عین مستأجره او ضامن نخواهد بود، مگر اینکه افراط یا تفریط کرده باشد. و همانطور که صاحب جواهر این نکته را بیان می کند در این مسأله بین فقیهان اجماع وجود دارد. اما در صورتی که شرط ضمان در عقد اجاره صورت گیرد آیا باز حکم، عدم ضمان مستأجر است یا خیر؟ در اینجا میان فقیهان اختلافی وجود دارد. مشهور بین فقها آن است که شرط ضمان در اجاره صحیح نیست ولی بعضی از بزرگان همچون سید مرتضی و محقق اردبیلی و صاحب ریاض و همچنین صاحب عروه شرط ضمان در اجاره را هم صحیح دانسته اند. گروهی از این فقیهان با قیاس اجاره به عاریه، شرط ضمان مستأجر را صحیح دانسته و بر اساس «المؤمنون عند شروطهم» شرط را لازم الاجرا دانسته اند. چون در باب عاریه شرط ضمان صحیح دانسته شده است، لکن فقهای دیگر می گویند: در باب عاریه نیز حکم برخلاف قاعده است و آن نیز به دلیل ورود حدیث خاصی است وگرنه قیاس در مذهب ما جایز نیست. در این مسأله نظر امام هم موافق با صاحب عروه، مخالف مشهور است که شرط ضمان در اجاره را صحیح دانسته و حکم به صحت شرط ضمان در اجاره می کند. در مقابل محقق خویی و صاحب المستمسک موافق با مشهور بوده و شرط ضمان در عین مستأجره را صحیح نمی دانند.
۱۷۶۸۲.

مطالعه تأثیرات فرهنگی و اجتماعی زیارت امام رضا(ع) در تبادل و ارتقای فرهنگی جوامع مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال پنجم تابستان ۱۳۹۶شماره ۱۸ 37-62

کلید واژه ها: زیارت امام رضا (ع) گردشگری دینی ارتقای فرهنگی تبادل فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۶ تعداد دانلود : ۳۲۴
زیارت به عنوان بارزترین جلوه گردشگری دینی، از ابزار مؤثر در تعاملات فرهنگی و آشنایی با فرهنگ و تمدن ملت هاست و فرهنگ که نماد هویت و منزلت جوامع و ملل است، از آن تأثیر می پذیرد. با توجه به کثرت جوامع و توده های مسلمان و تمایل روز افزون آنان به زیارت پیشوایان دینی، سفرهای زیارتی به خصوص در بین اقوام شیعه مذهب اهمیتی وافر یافته و یکی از گزاره ها و فرصت های مغتنم در ترویج بنیان های فرهنگ اسلامی و ارتقای سطح فرهنگی مسلمانان است؛به علاوه تأثیر برجسته ای در تعامل و همگرایی فرهنگی و تعالی فرهنگی مردم جوامع اسلامی و ارتقای قدرت فرهنگی مسلمانان و نیز بسترسازی برای تعاملات گسترده فرهنگی، دینی و اجتماعی فراملی دارد و با توجه به قرار گرفتن بقعه حضرت امام رضا (ع) در کشور مهم و شیعه مذهب ایران، این موضوع اهمیت زیادی دارد. این پژوهش با رویکرد تحلیلی ، نقش گردشگری مذهبی یا سفرهای زیارتی به مشهد مقدس و تأثیرات فرهنگی و اجتماعی زیارت امام رضا (ع) را در تبادل و ارتقای فرهنگی جوامع مسلمان، در چند محور مختلف بررسی کرده است.
۱۷۶۸۳.

بررسی و تحلیل صنایع بدیعی در کلام امام رضا وامام سجاد(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال پنجم پاییز ۱۳۹۶شماره ۱۹ 41-72

کلید واژه ها: امام رضا (ع) امام سجاد (ع) آرایه های بدیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۰ تعداد دانلود : ۳۳۸
آرایه های بدیع زیورهایی هستند که سخن را آراسته و فهم کلام را آسان تر و زبان عادی را به زبان هنری نزدیک تر می سازند. کاربست این آرایه ها در کلام از شاخصه های توانمندی گوینده است. سخنان گهربار ائمه(ع) که سرشار از بلاغت، فصاحت و انواع مسائل فنی و ادبی است متأثر از آشنایی با قرآن و علم الهی از منظر ادبی وبلاغی در درجه بالایی قرار دارد و دریایی از علوم ادبی وبلاغی است. این بزرگواران با به کارگیری صنایع بدیعی تاثیر کلام خویش را دوچندان کرده اند. نکته قابل توجه این که خطابه عربی بیشتر در زمینه بررسی آرایه های بیانی مورد توجه پژوهشگران بوده وکمتر از منظر آرایه های بدیعی مورد پژوهش قرار گرفته است. دراین پژوهش به روش توصیفی تحلیلی، ضمن بررسی آرایه های بدیعی(معنوی) در کلام امام سجاد (ع) وامام رضا (ع) به ارزیابی و شناخت عناصر زیبایی شناسی معنوی و تاثیرآن ها درکلام این دو بزرگوار پرداخته ایم.
۱۷۶۸۴.

بررسی رابطه بین اخلاق اسلامی کار و فرهنگ سازمانی با رضایت شغلی کارکنان با توجه به نقش واسطه ای تعهد سازمانی در سازمان تأمین اجتماعی استان گلستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال هشتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ویژه نامه

کلید واژه ها: اخلاق اسلامی کار فرهنگ سازمانی رضایت شغلی تعهد سازمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۳ تعداد دانلود : ۳۸۶
هدف تحقیق حاضر بررسی رابطه بین اخلاق اسلامی کار و فرهنگ سازمانی با رضایت شغلی کارکنان با توجه به نقش واسطه ای تعهد سازمانی در سازمان تأمین اجتماعی استان گلستان بوده است. روش تحقیق آن از نظر هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری داده ها توصیفی، پیمایشی و از نوع همبستگی می باشد. همچنین جامعه آماری آن کلیه کارکنان سازمان تأمین اجتماعی استان گلستان به تعداد 340 نفر بود که با بهره گیری از جدول کرجسی و مورگان، 181 نفر به عنوان حجم نمونه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب گردیده اند. داده های مورد نیاز با استفاده از روش میدانی و کتابخانه ای و ابزار آن پرسشنامه جمع آوری گردید که روایی و پایایی آنها نیز بررسی و مورد تایید واقع شد. همچنین جهت تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها از روش مدل یابی معادلات ساختاری(SEM) و نرم افزارهای SPSS و Lisrel استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از رابطه مثبت و معنادار بین اخلاق اسلامی کار و فرهنگ سازمانی با رضایت شغلی کارکنان است و تعهد سازمانی کارکنان نقش واسطه را در رابطه میان اخلاق اسلامی کار و فرهنگ سازمانی با رضایت شغلی کارکنان ایفا می کند.
۱۷۶۸۵.

ضرورت استنباط «سبک زندگی» از قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 111 - 128

کلید واژه ها: استنباط سبک زندگی قرآن شیوه زندگی کردن اضطرار به وحی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۸ تعداد دانلود : ۳۹۳
«سبک زندگی» از موضوعات حیاتی و مهم اجتماعات بشری است و ابعاد مختلف زندگی بشر را پوشش می دهد. از دیگر سوی، هدف قرآن کریم هدایت بشر است و یکی از کلیدی ترین مؤلفه های هدایت، «سبک زندگی» است. جامعیت و جاودانگی قرآن اقتضا می کند آنچه بشر در مسیر رشد و کمال خود به آن نیاز دارد را بیان کرده باشد و چنین نیز هست. در قرآن کریم این قابلیت وجود دارد که برای زندگی تمامی انسان ها با سلیقه ها و شرایط گوناگون برنامه ای جامع ارائه کند و سعادت دنیا و آخرت آنها را تأمین کند. روشن است که در زمان ما بیش از هر زمان دیگری، بشریت تشنه چنین برنامه ای است. اینجاست که ضرورت «استنباط سبک زندگی از قرآن» آشکار می گردد که هدف از نگارش این مقاله، تأکید بر این مقوله و اثبات آن است. از این رو پس از بیان کلیات و مفهوم شناسی، با تمسک به دلایل عقلی و نقلی، این ضرورت به اثبات رسیده و در ادامه، آثار استنباط سبک زندگی از قرآن و ویژگی های تشریعات قرآنی تشریح شده است. در پایان نیز نمونه هایی از آموزه های قرآنی در حوزه سبک زندگی، ارائه شده تا جنبه کاربردی این بحث روشن تر گردد. نتیجه این مقاله آن است که قرآن کریم پاسخگوی تمامی نیازهای بشر در حوزه سبک زندگی در هر زمان و مکان است و استخراج روشمند این ظرفیت عظیم از قرآن، برای قرآن پژوهان و فرهیختگان یک ضرورت به حساب می آید.
۱۷۶۸۶.

جهاد و اسارت از دیدگاه قرآن و اهل بیت علیهم السلام، انگیزه ها و اهداف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۰ پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ 227 - 249

کلید واژه ها: اسارت جهاد حکمت رشد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۱ تعداد دانلود : ۲۷۲
بر پایه فلسفه مند بودن احکام شرعی، هدف از وضع و جعل شرایع و قوانین الهی، هموار ساختن مسیر رشد و کمال انسان هاست. از دیدگاه قرآن و اهل بیتعلیهم السلام، جهاد نیز به عنوان یکی از احکام اصلی دین و دفاعی همه جانبه از کیان آن، دفع حملات دشمنان و رفع موانع هدایت، دارای فلسفه و حکمت خاصی است و بر این مبنا، به هیچ وجه حکم جهاد را نمی توان امری ضد بشری دانست. به همین ترتیب، اسیرکردن دشمن حربی نیز که به تبع جنگ رخ می دهد، از منظر قرآن و سیره اهل بیتعلیهم السلام، برخاسته از اهداف دنیایی نیست بلکه با اهدافی چون رفع موانع رشد انسان ها، شکستن شوکت دشمنان، عزت بخشیدن به مسلمانان، عبرت آموختن به معاندان و حامیان آنان، فرصت یافتن اسیر، همراه با امکان حضور او در فضای جامعه اسلامی به جهت آشنایی با معارف اسلام و قوانین آن، مبادله اسرای دشمن با اسیران مسلمان و دیگر انگیزه های الهی صورت می گیرد.
۱۷۶۸۷.

التمظهرات الدینیه فی رحلة ابن جبیر الأندلسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیستم بهار و تابستان ۱۳۹۶ (۱۴۳۸ ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۳۹)

کلید واژه ها: ابن جبیر التمظهرات الدینیة الملامح الإسلامیة ادب الرحلة

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۱ تعداد دانلود : ۴۹۳
الرحلة مادة أدبیة حکائیة من الأنواع الأدبیة الذاتیة التی تتجلی فیها نفسیات الرحالة واتجاهاته الدینیة ونزعاته الاجتماعیة وأسالیبه الفنیة. وقلما نجد رحالة یصوّر مشاهداته بمنأی عن هذه الاتجاهات والنزعات، فمن ثم اقترن الخطاب فی الرحلة بالسمات الذاتیة لصاحبها. ابن جبیر الکنانی رحالة أندلسی یحظی الخطاب فی رحلته بتمظهرات دینیة وإسلامیة وذلک لأنّه کان شخصیة دینیة وفقهیة ودافعه الأساس من هذه الرحلة هو السفر إلی مکة المکرمة وأداء فریضة الحج فتعد رحلته هذه من الرحلات الحجازیة التی غلبت علیها النزعات الدینیة والومضات الإسلامیة وصوّر فیها التمظهرات الإسلامیة کالأمکنة والمعتقدات والشخصیات الدینیة والفرق الإسلامیة. إنّ هذه الدراسة بالاعتماد علی المنهج الوصفی- التحلیلی هدفت إلی التحری عن هذه التمظهرات وتوصلت إلی أنّ لهذه التمظهرات حضورا واسعا فی رحلته والتی تتراءی لنا فی الالتزام بالواقعیة، والسیمیائیة الدینیة للعناوین، ووصف الأمکنة الإسلامیة، وتوظیف الشخصیات الدینیة، وتصویر العقائد الإسلامیة، والتحیز للممالک الإسلامیة.
۱۷۶۸۸.

تحلیل و بررسی مبانی لغوی مصطفوی در «التحقیق فی کلمات القرآن الکریم»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۶

کلید واژه ها: مجاز مفردات تجوز التحقیق اصل لغوی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفهوم شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن، ادبیات و هنر
تعداد بازدید : ۲۵۹۷ تعداد دانلود : ۸۱۶
معاجم لغوی از جمله کتاب التحقیق فی کلمات القرآن بر پایه مبانی لغوی خاصی نگاشته شده که نیازمند تحلیل و بررسی است. در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی، مبانی لغوی نویسنده کتاب تحلیل و بررسی می شود. اصل عدم ترادف، ارجاع کلمه به اصل واحد و مفهوم اصیل، نفی تجوّز یا حصر استعمال کلمات قرآنی در معانی حقیقی، از جمله مبانی مصطفوی در التحقیق است. نتایج این پژوهش نشانگر آن است که مٶلف در برخی موارد بر خلاف مبنای خود، وجود مجاز در بین واژگان قرآنی را پذیرفته و حتی به آن تصریح نموده است. همچنین کنایه را استعمال لفظ در معنای حقیقی و اراده معنایی که ملازم آن است، می دانند، اما بسیاری از قدما و دانشمندان نه تنها کنایه بلکه تشبیه را هم از انواع مجاز دانسته اند. بنابراین از تعریف مصطفوی چنین به دست می آید که در کنایه، معنایی که ملازم معنای اصلی است، اراده می شود و اگر این نوع کاربرد را خروج از معنای اصلی بدانیم، تلویحاً باید وجود مجاز را در میان واژگان قرآنی پذیرفت.
۱۷۶۹۰.

شواهدی بر اصالت وجود در تفکر ابن سینا از منظر حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۲ تابستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۸۸)

کلید واژه ها: اصالت وجود جعل وجود امکان فقری ماهیت ابن سینا ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۳۵۷
اصالت وجود، مبنای حکمت متعالیه است و ملاصدرا این اصل را با ادله محکم به اثبات رسانده و سایر اصول فلسفه اش را بر آن بنا کرده است. هر چند این مسئله در زمان ابن سینا مطرح نبوده ولی این سؤال قابل طرح است که آیا میتوان آنرا در عبارات شیخ الرئیس ردیابی نمود؟ آیا میتوان شواهدی قوی بر اثبات این اصل در تفکر سینوی یافت، بنحوی که مجالی برای قرائت اصالت ماهیتی از تفکر وی وجود نداشته باشد؟ هدف این تحقیق، ارائه شواهدی محکم بر اصالت وجودی بودن تفکر سینوی بوده و قصد دارد که با مراجعه به عبارات ملاصدرا و ابن سینا این مطلب را تقویت نماید. ملاصدرا در تأیید اصالت وجود مورد نظر خویش، به عبارات شیخ الرئیس استناد میجوید. بسیاری از آراء ابن سینا مستلزم اصالت وجود است. علاوه بر این، نصوصی نیز بر این مطلب در بیانات او وجود دارد. شواهد مذکور به فراخور و مجال این تحقیق، ارائه و مدعا تبیین خواهد شد.
۱۷۶۹۱.

حکمت؛ گمشده انسان معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۲ تابستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۸۸)

کلید واژه ها: حکمت فلسفه حقیقت نسبیت گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۷ تعداد دانلود : ۴۱۱
گرچه واژه های «فلسفه و «حکمت» در اصطلاح، معمولاً بصورت مترادف بکار میروند ولی در این مقاله اعتقاد بر این است که در سنت فلسفه اسلامی، حکمت، معنایی برتر از فلسفه دارد. با نظر به تعریف حکمت به اموری همچون معرفت الله، تشبّه به اله و استکمال نفس انسانی، بدست می آید که حکمت با اخلاق حکیم ارتباطی وثیق دارد و ملازم با ایمان و عمل اوست. حکیم برخلاف فیلسوف بمعنای رایج کلمه بر آن است تا جهانی عقلانی شود بنشسته در گوشه یی، و این امری است که زندگی حکمای مسلمان نیز گواه آن است. بدیهی است که در دنیای معاصر که اغلب فلسفه های آن بر شکاکیت و نسبیت گرایی تأکید میورزند، نمیتوان از حکمت سخن راند ولی میتوان از فلسفه های گوناگون سخن بمیان آورد. فلسفه های متأخر بیش از آنکه انسان را به یقین برسانند، او را از آن دور ساخته و در میان انبوهی از تردیدها رها میسازند. از اینرو، حکمت، گمشده انسانی است که در جستجوی یقین است.
۱۷۶۹۲.

تازی سروده های خاقانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی سال نهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۳۴)

کلید واژه ها: بلاغت خاقانی تصویرپردازی صناعات بدیعی تذکره ها سروده های تازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۴ تعداد دانلود : ۵۱۶
زبان فارسی در طول حیات خود فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشته است. یکی از آنها رویارویی با زبان عربی است. استفادة نویسندگان از این زبان در آثار فارسی، به سبب گسترش نفوذ آن، نوعی برجستگی ادبی به شمار می آمد و حتی برخی شاعران به تازی سرایی می بالیدند. خاقانی شروانی ازجملة این شاعران است. او به دو زبان فارسی و تازی شعر سروده است و چنان که خود بیان می کند دیوانی به زبان تازی داشته است. برخلاف سخنان برخی پژوهشگران امروزی، تازی سرایی خاقانی در بعضی منابع تاریخی و تذکره ها آمده است؛ تاریخ گزیدهمستوفی، نفحات الانسجامی و مجالس النفائسامیرعلی شیر نوایی از این جمله است. این جستار برخی از ویژگی ها و شگردهای تصویرگری اشعار خاقانی را بررسی می کند که ناآشنایی بعضی محققان با آنها به ترجمه، شرح و تفسیر نادرست اشعار عربی وی انجامیده است. خاقانی در اشعار عربی خود از صنعت های بلاغی بسیاری استفاده کرده است. بیشترین صنعت های کاربردی در اشعار عربی خاقانی عبارت است از: جناس، اغراق، تلمیح و حروف گرایی. کاربرد صنعت های متعدد بلاغی، تصاویر گاه پیچیده و اصطلاحات علوم مختلف، اشعار عربی او را نیز همانند قصایدش جزو اشعار فنی قرار داده است.
۱۷۶۹۳.

تحلیلی درون دینی بر لذت گرایی اپیکور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال دهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۳۵

کلید واژه ها: اپیکور لذت گرایی مرگ ترس نفی ماورای طبیعت تحلیل دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷۹ تعداد دانلود : ۱۳۱۷
اپیکور معتقد است غایت زندگی انسان لذت است وآدمی باید برای رسیدن به لذت تلاش کند . وی بر عدم ترس از خدا و مرگ تأکید می کند او در جامعه ای زندگی می کرد که ترس در آن موج می زد لذا مرگ را مساوی با معدوم شدن محض می داند؛ لذا ترس از مرگ بی معناست. او خدایان را در زندگی بشر بدون نقش می دانست و بیان می کرد که خدا در زندگی بشر هیچ نقشی ندارد اپیکور با انکار خدا و مرگ سعی بر آن داشت که سعادت و شادی را برای افراد به ارمغان بیاورد. لذت و اصالت حس از مبانی فلسفی اپیکور می باشد که غایت زندگی را بر آن پی ریزی می کند؛ لذا برای رسیدن به این سعادت و شادی تلاش می کرد تا مبانی کلامی خود را نیز بر انکار خدا و معدومیت انسان با مرگ قرار دهد تا به لذت دست یابد. در این مقاله برآنیم تا با رهیافت درون دینی به نقد لذت گرایی اخلاقی اپیکور بپردازیم. اطلاعات این مقاله بر اساس منابع کتابخانه ای احصا شده و به روش تحلیلی بررسی شده است.
۱۷۶۹۴.

کاربرد تحلیل های معناشناختی در شناسایی تغییرات ساختاری واژگان قرآنی (مطالعه موردی: سوره مبارکه اعراف)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلید واژه ها: قرآن کریم سوره اعراف تحلیل معناشناختی ساختار واژگان قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۷ تعداد دانلود : ۳۲۷
نگاه معناشناختی به متن و تحلیل معنایی واژگان آن، یکی از راه های دست یابی به دقایق معنا و پی بردن به مقصود اصلی گوینده است. این نوع نگاه، به طور خاص در یک متن دینی مانند قرآن که از سطوح معنایی متعددی برخوردار است به دلیل اهمّیّت پیام و نقش آن در تأمین سعادت جاودان بشر اهمّیّتی مضاعف می یابد. یکی از مهم ترین ویژگی های زبان عربی تغییر و تحول ساختاری واژگان در این زبان است که شامل مواردی از قبیل ادغام، ابدال، اشتقاق، و غیره می گردد. محقّقان و مفسّران علوم قرآنی در پژوهش های خود تنها به تبیین و توضیح چگونگی ساختار واژگان بسنده کرده و اشاره ای به ارتباط ساختاری واژه ی مزبور با بافتی که در آن قرار گرفته، ننموده اند. در نوشتار حاضر این موضوع با رویکرد معناشناختی مورد دقّت و تأمّل قرار گرفته است؛ بدین سان، پژوهش حاضر با بررسی و تحلیل تحولات ساختاری در سوره اعراف، ضمن تبیین کاربرد تحلیل های معناشناختی در شناسایی تغییرات ساختاری واژگان قرآنی روشن می سازد که این تغییرات ساختاری هرگز اتفاقی و تصادفی رخ نداده است، بلکه ارتباط و تناسب عمیق و دقیقی بین سیاق معنایی و تغییرات ساختاری واژگان نهفته است و این پیوند و تناسب معنایی سبب می شود تا واژگان دستخوش تغییراتِ متنوع صرفی قرار گیرند و با تعبیرهای متنوعی استعمال شوند. این نوشتار با روش تحلیلی – توصیفی و با رویکرد معناشناختی به بررسی و تحلیل این اصل در سوره اعراف می پردازد.
۱۷۶۹۵.

هل الدین مطابق الفطره الإنسانیه؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: pure life, Volume ۴, Issue ۹, Spring ۲۰۱۷ 1 - 11

کلید واژه ها: الدین الهدایه التکوین الفطره الإنسانیه التشریع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۱۷۶
خلق الله الخلائق و نفخ فی الإنسان من روحه (وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی) وکل شیء بذاته یرجع الی اصله (إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّ ا إِلَیهِ رَاجِعونَ) فالسعاده هی سلوک سبیل الحیاه الصحیحه علی منوال الشریعه الغراء والإهتداء بالهدایه الخاصه (رَبُّنَا الَّذی أعْطَى کُلَّ شَیْ ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى) او (الَّذی خَلَقَ فَسَوَّى * والَّذی قَدَّرَ فَهَدَى) مع إنّ السعاده للإنسان أمر حقیقیّ، وهذه السنن الفطریّه التی هی أُمور اعتباریّه، توجب حرکته وسیره إلى مقام الکمال الحقیقیّ، فإذا ما انحرفت تلک السنن أحیاناً فی اعتبارها، فإنّ تلک السعاده الحقیقیّه والکمال المنشود لن یکونا من نصیبه. و أنّ أحکام الشرع وقوانینه التی وضعت على أساس الفطره هی أحکام اعتباریّه وضعها منوط باعتبار الشارع، لکنّه اعتبار لا یتخطّى قید شعره مکانه الواقعیّ والحقّیقیّ، وقد استمدّ اعتباره هذا على أساس الإحتیاجات التکوینیه للإنسان وإیصاله إلى أعلى درجات الکمال الحقّیقیّ والوجودیّ، فلا معنى على هذا لأن یکون أمرٌ ما حلالًا فی شریعه معیّنه وحراماً فی أخرى.
۱۷۶۹۶.

بررسی نگاه وهابیان به «مهدویت» با تأکید بر دیدگاه «عبدالعزیز بن باز»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۶ 117 - 135

کلید واژه ها: مهدویت امام مهدیأ اهل سنت وهابیت عبدالعزیز بن باز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰ تعداد دانلود : ۹۱
مسئله «مهدویت» از مسائلی است که تمام مسلمانان به گونه ای آن را پذیرفته اند. فرقه وهابیت نیز همانند دیگر مذاهب اسلامی بنا بر روایاتی که آنها را متواتر می دانند، اصل مهدویت، عدالت گستری مهدی موعود و خروج او در آخرالزمان را باور دارند. «عبدالعزیز بن باز» نیز به عنوان یکی از شخصیت های مهم وهابی معاصر، نظراتی هرچند پراکنده در باب مهدویت ارائه نموده است. نوشتار پیش رو کوششی توصیفی تحلیلی برای بررسی دیدگاه وهابیان، به ویژه عبدالعزیز بن باز راجع به مهدی موعود است. بن باز اخبار دلالت کننده بر اصل مهدویت را متواتر شمرده و منکر مهدویت را نیز کافر می داند. وی ویژگی هایی چون هم نامیِ پدر مهدی با رسول خدا, از اهل بیت بودن، حسنی بودن، عدالت گستری، حکومت کردن بر مبنای شرع مطهر، هم زمانی با ظهور عیسی} و ... را برای مهدی آخرالزمان برمی شمرد، اما نقدهایی جدی نیز بر دیدگاه او وارد است که نگارنده تلاش نموده در نقد دیدگاه وی بیشتر به منابع مورد پذیرش وهابیان رجوع نماید.
۱۷۶۹۷.

رفتارشناسی کاینات از دیدگاه مولانا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۳ تابستان ۱۳۹۶ شماره ۵۲

کلید واژه ها: خداوند عشق انسان مولانا رفتارشناسی و کاینات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷ تعداد دانلود : ۶۹
در جهان بینی مولانا آنچه بر «رفتار کاینات» تعبیرمی شود و به عنوان رفتار طبیعت و طبایع اشیا می شناسیم، «عادت خداوندی» است که بر اراده الهی جاری است و در حقیقت قضای الهی که همان برنامه خداوندی برای مدیریّت عالم است، چون فرماندهی بر روی عادات نشسته است و آن ها را می گرداند. از دیدگاه مولانا درک لایه های زیرین و جان و مغز عالم حقیقت و حقیقت عالم، در گرو رمزگشایی و رازگشایی بطون عالم طبیعت می باشد و در این مقام است که احاطه ی خداوند بر عالم و حاکمیّت او بر کاینات پرده از رخسار برداشته و حقیقت وجودی خود را نشان خواهد داد. چنین نگرشی نسبت به پدیده های عالم، در پ اره ای از داوری های واپسین که ما درباره ساختار عالم می کنی م، تأثیر گذار بوده، نسبت انسان را با خداوند، جه ان هستی و انسان های دیگر مشخّص می کند. در حقیقت آنچه در تبیین رفتارشناسی کاینات مورد نظر ماست، نه تبیینِ صُور فلکی و اجرام آسمانی، بلکه فعل و انفعالات نهفته در عالم هستی است که از طریق مدیری محیط بر عوالم اداره می شود که در تأویل عرفانیِ آن، ماحصلی جز نیلِ آدمی به جان جهان ندارد. مولوی این کنش درونی هستی را عشق می داند و راه رهایی و جاودانگی را عاشقی می شناسد. از نظر مولانا خواست و مشیّت الهی بر محور عشق می چرخد و زمانی که خود را با این کشش و کنش عظیم جهان هستی پیوند می دهیم از همه محدودیّت های فردی و ظاهری رهایی می یابیم و به جان جهان می پیوندیم.
۱۷۶۹۸.

«تجسیم» مُقاتِل بن سلیمان در ترازوی نقد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۶ 71 - 92

کلید واژه ها: مقاتل بن سلیمان تجسیم مجسمه مشبهه اهل حدیث متقدم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۳ تعداد دانلود : ۱۰۳
یکی از مسائل مهم کلامی در سده های آغازین اسلام، شناخت خداوند و توصیف ذات بارى تعالی بوده است. توصیفات ذکر شده در قرآن صورت های متعددی از تشبیه و تنزیه را بر مسلمین آشکار می ساخت که فهم و توضیح آن، نگرش های کلامی متعددی را پدید آورد. این نگرش های کلامی، علاوه بر تبیین دیدگاه های خود و نقد سایر رویکردها، گاه در جهت تثبیت رأی خود به تخریب گروه مخالف و افترا بستن به آنان می پرداختند؛ امری که بعضاً در کتب فِرَق و گزارشات پسینی فرق نویسان نیز راه یافته است. این مقاله با توجه به گزارش کتب فرق درباره مقاتل بن سلیمان و آرای او درباره تجسیم خداوند، به بررسی تفسیر مقاتل بن سلیمان و همچنین جایگاه وی در حوزه حدیث و روایاتی که به وی اتهام تجسیم زده اند، پرداخته و در پایان به این نتیجه رسیده است که اتهام تجسیم به مقاتل بی اساس بوده و مشی او در تفسیر و روایت تابع روش اهل حدیث متقدم است که هرگز به تجسیم متهم نشده اند.
۱۷۶۹۹.

جایگاه عرفانی امام سجاد(ع) نزد متصوفه و اهل معرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۳ بهار ۱۳۹۶ شماره ۵۱

کلید واژه ها: امام سجاد عرفان سلوک عرفانی تقوی زهد و ورع سخاوت تواضع و..

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴ تعداد دانلود : ۶۶
امام سجاد(ع) به سبب زهد و عبادت های بسیار و همچنین مناجات های زیبا و پرمحتوا، نزد متصوفه از جایگاه علمی و عملی ویژه ای برخوردارند؛ از بعد علمی، ایشان را سرآمد دانش های ظاهری و باطنی شمرده؛ و معتقدند که آن حضرت نه تنها در علوم ظاهر، بلکه در معارف معنوی نیز سرآمد بود؛ و حضرت امیرالمؤمنین(ع) و امام سجاد(ع) را در زمره کسانی می دانند که عالم به علم الافراد بوده اند. از حیث عملی نیز، ضمن نقل مناجات ها و نیز کرامات بسیاری از ایشان، سیره عبادی و اخلاقی آن حضرت(ع) را الگویی برای اهل معرفت دانسته، و گفته اند هنگامی که حضرت به نماز می ایستاد کائنات بر وی کشف می گشت و بر دست نیافتنی ترین اسرار عالم قدس اطلاع می یافت. در متون صوفیه، از گریه های بسیار حضرت(ع)، زهد و ورع، تقوی و خوف، سخاوت و خدمت به خلق، خلوص و تواضع و بردباری ایشان سخن به میان آورده اند.
۱۷۷۰۰.

تحلیل انتقادی گفتمان عرفانی در غزل های حافظ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۴ پاییز ۱۳۹۶ شماره ۵۳

کلید واژه ها: گفتمان انتقادی عرفان حافظ قدرت جهان بینی زبان تبیین و تفسیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۳۷
گفتمان امروزه یکی از موضوعات برجسته جوامع گوناگون محسوب می شود،اهمیت آن تا جایی است که جهان بینی های سیاسی، فلسفی و اجتماعی، همه را درگیر خود می سازد. زبان شناسان در دوره اخیر کوشیده اند گفتمان را مولفّه ای زبان شناسانه معرفی کنند تا از این راه به ژرفای مطالب پنهان در هر گفتمان راه جویند. گفتمان را بن مایه هایی همچون قدرت، جهان بینی،ادبیات و زبان شکل می بخشد. در گفتمان عرفانی، به ویژه حافظ برای «حاشیه رانی غیری» و «برجسته سازی خودی» می کوشد تا جای ارزش های مزورّانه با ضدارزش های صادقانه جابه جا کند تا بتواند نقاب تزویر و ریا را از چهره «غیری» بدرد. «غیری» از دیدگاه او عبارتنداز: مفتی، فقیه، واعظ، زاهد، قاضی شرع، محتسب، صوفی ریاکار بی صفا. پیش از حافط، خیام کوشیده بود با دیدگاهی فلسفی و زبانی خشک در برابر گروه بالا بایستد و سعدی با زبانی ملایم و خیرخواهانه پرده از چهره ریاکاران بردارد ولی حافظ که مردی عارف و رند است با زبانی طنزآمیز و حتی گاه بسیار تلخ از چهره های منافقان تزویرکار پرده برمی دارد. این مقاله می کوشد تا از راه تحلیل و توصیف متن عرفانی چند غزل حافظ از دیدگاه زبان شناسی اقدام کند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان