رضا کشاورز

زیارت به عنوان بارزترین جلوه گردشگری دینی، از ابزار مؤثر در تعاملات فرهنگی و آشنایی با فرهنگ و تمدن ملت هاست و فرهنگ که نماد هویت و منزلت جوامع و ملل است، از آن تأثیر می پذیرد. با توجه به کثرت جوامع و توده های مسلمان و تمایل روز افزون آنان به زیارت پیشوایان دینی، سفرهای زیارتی به خصوص در بین اقوام شیعه مذهب اهمیتی وافر یافته و یکی از گزاره ها و فرصت های مغتنم در ترویج بنیان های فرهنگ اسلامی و ارتقای سطح فرهنگی مسلمانان است؛به علاوه تأثیر برجسته ای در تعامل و همگرایی فرهنگی و تعالی فرهنگی مردم جوامع اسلامی و ارتقای قدرت فرهنگی مسلمانان و نیز بسترسازی برای تعاملات گسترده فرهنگی، دینی و اجتماعی فراملی دارد و با توجه به قرار گرفتن بقعه حضرت امام رضا (ع) در کشور مهم و شیعه مذهب ایران، این موضوع اهمیت زیادی دارد. این پژوهش با رویکرد تحلیلی ، نقش گردشگری مذهبی یا سفرهای زیارتی به مشهد مقدس و تأثیرات فرهنگی و اجتماعی زیارت امام رضا (ع) را در تبادل و ارتقای فرهنگی جوامع مسلمان، در چند محور مختلف بررسی کرده است.

امام رضا(ع) در مجموعه گفتارهای خود، از جمله؛ در حدیث سلسله الذهب در حالی که با ذکر کلمه «لا اله الا الله» به توحید و ولایت الله اشاره دارد، در عین حال با بیان جمله «بشرطها و شروطها و انا من شروطها» مسلمانان را به ولایت امامان معصوم توجّه می دهد و بدین طریق اصل توحید را به امامت پیوند می زند و بین آن دو التزام معرفتی و عملی ایجاد می نماید. سخن امام بیانگر این معناست که رسیدن به مقام توحید و وارد شدن در حصن الهی، برای انسان مصونیت و امنیّت ایجاد می کند و ورود به این پایگاه محکم، تنها از مسیر اعتقاد به حجت خدا و پذیرفتن ولایت آنان میسور می باشد؛ زیرا آنان آیینه تمام نمای صفات الهی و ارکان و پایه های توحید و تجلی بخش ولایت خداوند هستند. رضایت آنها رضایت خداوند و رجوع به آنها، رجوع الی الله است. علاوه از مفاد حدیث دیگری استفاده می شود که ولایت امیر مومنان پایگاه امن الهی است و پذیرفتن حکومت و ولایت آن حضرت، مایه عزت امّت اسلامی و باعث برطرف شدن ناراحتی ها و نابسامانی های بشریّت می شود. در این نوشتار با الهام از آیات قرآنی و استفاده از متون روایی و عرفانی به تبیین ارتباط مسئله توحید با امامت و ولایت و نقش آن در امنیّت و نجات بشریت از گمراهی و انحرافات عقیدتی و رفتاری خواهیم پرداخت.