بررسی تطبیقی حکایت «مؤذّن» از تفسیر عرفانی کشف الاسرار میبدی و شیخ صنعان
حوزه های تخصصی:
رشید الدّین میبدی کتاب تفسیر کبیر کشف الاسرار و عُدّه الابرار را در سال 520 هجری به انجام رسانده است. این اثر یک دوره ی کامل ترجمه و تفسیر و تأویل آیات قرآن مجید را در بردارد. در جلد چهارم کشف الاسرار حکایت مؤذنی آمده که گرفتار عشق بانوی ترسایی می شود و درپی آن تمام اعتبار و احترام سالیان خود را از دست می دهد. به نظرمی رسد این حکایت عرفانی یکی از مآخذ عطّار نیشابوری(537-627) در روایت شیخ صنعان در مثنوی منطق الطّیربوده است. عطّار این حکایت تمثیلی عارفانه ی میبدی را پرورده و به گونه ای دیگر بازآفرینی کرده است. محور اصلی در داستان شیخ صنعان و حکایت مؤذّن در کشف الاسرار، حکایت دل باختگی پیری عابد به دختری مسیحی است. هر دو شخصیت این دو داستان، دختری ترسا، زیبا و فتّان را می بینند که دل و هوششان را ربوده تا آن جا که خرقه و قبا فرو می گذارند و زنّار می بندند، به امر معشوق لب به مَی می آلایند و در سودای وصال دختر، از هر آنچه بدان اعتقاد داشته دل می بُرند و به خواست دختر ترسا برخلاف تمام قوانین دینی و اعتقادیشان عمل می کنند. بین این دو روایت نوعی خویشاوندی وجود دارد و مقاله ی حاضرمی کوشد تا به صورت تطبیقی به بررسی این دو حکایت عرفانی بپردازد.