درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۹۶۱ تا ۱٬۹۸۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۱۹۶۱.

رویکرد منابع عصر غزنوی نسبت به فتوحات سلطان محمود در سرزمین هند (391ق- 415ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 72 - 93

کلید واژه ها: غزنویان سلطان محمود هند آثار منظوم و منثور اقتصاد مذهب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۴۲
بعد از پایه گذاری حکومت غزنوی در سال(351ق) سلاطین این حکومت به منظور گسترش قلمرو، به دست آوردن مشروعیت سیاسی و کسب منافع اقتصادی حملاتی را به سرزمین هند تدارک دیدند. دامنه این حملات به خصوص در دورۀ سلطان محمود توسعه یافت. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای، در پی پاسخ به این پرسش است که حملات سلطان محمود غزنوی چه بازتابی در منابع این عصر داشته اند؟ بر اساس یافته های این پژوهش آثار منظوم و منثور عصر غزنوی گرچه با توصیف لشکرکشی های سلطان محمود به شبه قاره توجه فراوانی به ابعاد اقتصادی این فتوحات داشته اند اما با پرداختن به مسائلی همچون تخریب معابد هندوان و احداث مساجد به جای آن ها، تعلیم آموزه های اسلامی، ارسال بخش از غنائم به مرکز خلافت اسلامی و همچنین اختصاص سهمی به سادات انگیزه های مذهبی سلطان محمود را عامل اصلی این فتوحات ذکر کردند.
۱۹۶۲.

نگاهی تازه بر تامین امنیت اجتماعی دوران رضا شاه (با تاکید بر آزادی های اجتماعی- سیاسی)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶۱

کلید واژه ها: امنیت اجتماعی آزادی های اجتماعی - سیاسی ناامنی اجتماعی پهلوی اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲ تعداد دانلود : ۹۸
در این پژوهش به بررسی تبیین و تحلیل جایگاه امنیت اجتماعی درسیاست های عصر پهلوی اول پرداخته شده است. دوره سلطنت رضاشاه به دلیل تلاش حکومت برای تأسیس دولت مدرن و گسترش غربگرایی و تلاش شخص رضاشاه و روشنفکران همراه وی برای کسب مشروعیت سیاسی از طریق پیوند دادن سلطنت پهلوی با پادشاهی های باستانی ایران، یک مقطع دوران ساز و مؤثر در شکل دهی بنیان های فکری ایران نوین به شمار می رود. در این میان ناسیونالیسم که به عنوان یکی از ایدئولوژی های اصلی و ماهوی جریان تجدد خواهی، با پیروزی انقلاب مشروطیت در فضای سیاسی و فرهنگی ایران تثبیت شده بود، از یک نقش محوری در تحولات فکری عصر پهلوی اول برخوردار شد.دولت پهلوی اول باعث تغییرات در عرصه های گوناگون حیات اجتماعی ایران شد؛ از جمله این تغییرات، دگرگونی هایی بود که در عرصه ایجاد امنیت اجتماعی و متعاقب آن ناامنی اجتماعی رخ داد. در کشور ایران با وجود تلاش هایی که در عصر رضا شاه صورت گرفت، نوسازی به ایجاد جامعه ای مدرن و توسعه یافته نینجامید. این نوشتار درصدد است تا علل ناامنی های اجتماعی که در برنامه های نوسازی پهلوی اول ایجاد شد را دریابد و به این سؤال پاسخ دهد که سیاست های عصر پهلوی اول چه پیامدهایی برای امنیت اجتماعی در برداشت و راهکارهای امنیت اجتماعی در عصر پهلوی اول چه بوده است. روش تحقیق به کار گرفته شده در این پژوهش روش توصیفی است تا از طریق آن بتوان اطلاعات تاریخی به دست آمده را بهتر تحلیل کرد.
۱۹۶۳.

مطالعه و تحلیل عوامل شکل گیری، کارکرد و اهمیت قلاع و دژهای دفاعی کوره اَرجان از صدر اسلام تا پایان سلجوقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 79 - 114

کلید واژه ها: کوره ارجان کوه گیلویه جغرافیای اداری استحکامات اسماعیلیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۲ تعداد دانلود : ۳۸۲
جایگاه استراتژیک کوره اَرجان در جنوب غربی ایران طی دوره ساسانی تا پایان سلجوقی، منجر به شکل گیری قلاع زیادی در این منطقه گردید. بررسی قلعه های تاریخی کوره اَرجان به منظور شناخت جایگاه و کارکرد آن ها در جغرافیای سیاسی _ اداری، عوامل مؤثّر بر شکل گیری و پراکنش، پی بردن به موقعیت معابر و پهنه های ژئوپولیتیک و ژئواستراتژیکِ منطقه، از مهم ترین اهداف این پژوهش است. پژوهش پیش رو بر این فرض استوار است که با توجه به موقعیت جغرافیایی کوره ارجان و ارتباط آن با بنادر ساحلی خلیج فارس و مراکز حکومتی فارس و اصفهان، این منطقه از نظام منسجمی از قلاع و دژهای دفاعی، برخوردار بوده است. نتایج این پژوهش با بهره گیری از منابع تاریخی، بررسی میدانی باستان شناختی و روش توصیفی  تحلیلی حاصل شده است. تحلیلِ موقعیتیِ پراکنشِ قلاع نشان می دهد به ترتیب، تنگه های ارتباطی، گردکوه های طبیعی، درّه های کوهستانی و تپه ماهورهای منطقه، در موقعیت گزینی آن ها تأثیر بسزایی داشته است. کارکرد چندگانه استحکاماتِ این کوره در ابعاد مختلفی چون حفاظت از منابع زیستی، سازه های مرتبط با کشاورزی، حفاظت از مراکز جمعیتی و راه های ارتباطی بوده است. بررسی و مطالعه این قلاع در جهت تبیین مسائل مهمی چون شناخت شبکه قلاع اسماعیلی این کوره، اهمیت زیادی دارد.
۱۹۶۴.

امام رضا (ع) در گسترش تشیع در ایران

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴) 29 - 51

کلید واژه ها: امام رضا (ع) تشیع هجرت ایران خراسان خلفا هارون مأمون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۳ تعداد دانلود : ۲۷۸
امام رضا (ع) همزمان با شروع قرن سوم هجری وارد ایران شد. از سال 12 هجری قمری فتوحات اسلامی در ایران شروع شد و همزمان به ویژه در دوران خلافت امیرالمومنین علی (ع) مردم با خاندان آل بیت (ع) آشنا شدند و انس گرفتند و تشیع در این سرزمین نفوذ یافت. مناطقی مثل مدائن، قم و خراسان اولین مناطقی بودند که در همان سده اول هجری به تشیع گرایش پیدا کردند. در اینجا این سؤال مطرح است که ورود امام رضا (ع) به ایران چه تأثیری در گسترش تشیع در بین ایرانیان داشت. به طور یقین تأثیر فرهنگ را در عقیده ملت ها را نمی توان انکار کرد. مردمی که تمدن اصیل و فرهنگی عمیق دارند به طور نسبی قدرت تمیز و تشخیص بیشتری از بقیه دارند و این خود عامل مهمی برای پذیرش آیین تشیع در ایران بود. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که ورود امام رضا (ع) تأثیر زیادی در گرایش ها و نگرش های اعتقادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایرانیان داشت؛ زیرا شخصیت علمی، معنوی و شیوه های اخلاقی و رفتاری امام رضا (ع) و تعاملات ایشان با مردم زمانی که در خراسان بودند نیز این تأثیر را دوچندان می کرد.
۱۹۶۵.

زمینه ها و علل واگرایی اجتماعی جامعه اسلامی در بغداد عصر آل بویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 94 - 117

کلید واژه ها: دولت بویهیان زمینه های واگرایی اجتماعی علل واگرایی اجتماعی نظریه واگرایی جوامع پویایِ چند فرهنگی-چند مذهبی دوره بندی فرمانروایی بویهی در بغداد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۲۴۲
بغداد، پایتخت چند فرهنگی دولت عباسیان در حالی در سال 334 قمری از سوی آل بویه (ح 321-447ق) گشوده شد که اقوام و مذاهب گوناگونی در آن می زیستند. چیرگی بویهیان بر این شهر، کفه ی قدرت را به سوی مذهب شیعه و ملیت ایرانی بالا برد و مناسبات قومی-مذهبی را با دگرگونی اساسی روبرو نمود. نسل اول پادشاهان بویهی گرچه مناسبات دولتی را ذیل برنامه کلی تعاملات قومی و مذهبی تعریف می کردند، اما از پدیدآمدن زمینه های واگرایی اجتماعی، جلوگیری می نمودند. اما نسلهای بعدی فرمانروایان آل بویه، چون گذشته قدرت لازم را نداشتند از این رو به رغم روحیه مدارای مذهبی در میان این حاکمان، ناآرامی های اجتماعی در حوزه تحت سلطه آنان فزونی یافت. علت به معنای آن چیزی است که از وجودش چیز دیگری (معلول) حاصل شود. زمینه نیز در لغت به معنای سطح و متن هرچیز می باشد. به عبارت دیگر علل یا عوامل بیشتر ناظر به کنشگران انسانی که با کنش های خود تأثیراتی بر روند حوادث می گذارند دانست و زمینه ها که دارای ابعاد تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و..باشند و به نوعی بسترها و پس زمینه های خلق پدیده ها تلقی گردند.پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی و بر مبنای نظریه «واگرایی جوامع پویایِ چند فرهنگی-چند مذهبی» در پی پاسخ به چیستی مهم ترین زمینه ها و علل واگرایی اجتماعی جامعه اسلامی در دوران آل بویه است. یافته ها نشان می دهند، زمینه های واگرایی اجتماعی در این دوره عبارت بود از: «نبود عقلانیت دینی»، «ناآگاهی در میان مردم»، «جمعیت ناهمگون» و «پویایی اقلیت های دینی». و علل واگرایی نیز به ترتیب این موارد بودند: «نبود امنیت»، «تقابل فکری تشیع آیینی و اهل حدیث»، «نزاع های قومی»، «فریب افکار عمومی» و «حوادث طبیعی».
۱۹۶۶.

جایگاه سیادت و نقش سادات در تاریخ نگاری عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۰ 140-119

کلید واژه ها: صفویه تاریخ نگاری سادات سیادت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۳ تعداد دانلود : ۲۳۰
پس از به قدرت رسیدن صفویان با ادعای سیادت، نقش سادات و جایگاه سیادت در تاریخ ایران برخلاف ادوار پیشین وارد مرحله جدیدی شد. به این ترتیب دو مفهوم سیادت و سادات در تاریخ نگاری دوره صفوی نمود ویژه ای پیدا کرد. مسئله اصلی این پژوهش بررسی نقش سادات و جایگاه سیادت در تاریخ نگاری عصر صفویه است. می باشد. یافته های این پژوهش که با روش تاریخی انجام شده، نشان می دهد که منابع تاریخ نگارانه آن دوره با تأکید بر سه مقوله نسب بنیان گزار سلسله صفویه، نقش اساسی سادات کیایی در تأسیس صفویه و نقش سادات سه گانه در نبرد چالدران، به مفهوم سیادت توجه ویژه ای داشتند. توجه غالب منابع تاریخی به این سه مقوله با تأکید بر کنش گری سادات در رویدادهای دوره صفوی و توجه سادات به تاریخ نگاری نشانگر تحول جایگاه سیادت و نقش گروه اجتماعی سادات در ایجاد یک گفتمان غالب در تاریخ نگاری عصر صفوی است.
۱۹۶۷.

کاوشی در نخستین محل سکونت مسلم بن عقیل در کوفه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۸۱) 39 - 66

کلید واژه ها: نهضت عاشورا مسلم بن عقیل کوفه مسلم بن عوسجه مختار ثقفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۳ تعداد دانلود : ۶۱۶
آگاهی از رویدادهای بازه زمانی حضور مسلم بن عقیل در کوفه به عنوان سفیر امام حسین(ع)، نقشی مهم در فهم چرایی عدم همراهی کوفیان با امام حسین(ع) دارد. موضوع سکونت مسلم در منزل مختار ثقفی با وجود شهرتی که دارد و در آثار گوناگون بازتاب یافته است با ابهام روبه رو است. مقاله پیش رو با روش استقرا و خوانش دوباره داده های تاریخی منابع کهن ، چهار گزارش سکونت مسلم در منزل مختار، منزل هانی بن عروه، منزل شریک بن اعور و منزل مسلم بن عوسجه را شناسایی کرده است و سپس بر اساس ارزیابی میزان هم راستایی آنها با دیگر اطلاعات تاریخی و سازگاری با فضای کالبدی شهر کوفه به اعتبارسنجی آنها پرداخته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که برخلاف رأی مشهور، اقامت مسلم بن عقیل در منزل مسلم بن عوسجه پذیرفتنی تر است.
۱۹۶۸.

جایگاه منطقه پسیخان در تحولات سیاسی و نظامی جنبش جنگل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۶ ۱۰۴-۷۹

کلید واژه ها: پسیخان جنبش جنگل جغرافیا رشت فومن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۲۴۰
منطقه پسیخان به سبب موقعیت جغرافیایی ویژه که در مسیر ارتباطی رشت به فومنات قرار داشت، یکی از مهم ترین نقاط راهبردی جنبش جنگل به شمار می آمد. از آنجا که جنگلی ها در بیشتر حیات سیاسی جنبش بر سرزمین فومنات تسلط داشتند، موقعیت جغرافیایی پسیخان نقشی مهمی در موازنه سیاسی رشت و فومن به ویژه در هجوم های متقابلی که بین جنگلی ها، روس ها، انگلیسی ها و قوای دولتی انجام می گرفت، ایفا می کرد. پسیخان به جهت این که در منطقه ای محصور شده از مرداب، رودخانه، جنگل، بیشه زارها و موانع طبیعی قرار گرفته بود، بدان اندازه مهم بود که تصاحب آن از سوی جناح های درگیر در جنگ، منجر به تصرف سراسر فومنات و یا رشت می شد. مسئله اصلی نوشتار آن است که پسیخان چه جایگاهی در تحولات سیاسی و نظامی جنبش جنگل داشت؟یافته های پژوهش که به روش مطالعات توصیفی-تحلیلی سامان یافته، نشان می دهد، پسیخان به عنوان یگانه گذرگاه طبیعی بین رشت و فومن اهمیت بسزایی داشته است. نگارندگان تلاش دارند تا جایگاه جغرافیای پسیخان را در فراز و فرودهای جنبش جنگل مورد بررسی و تحلیل قرار دهند.
۱۹۶۹.

معرفی طریقت شمسیه، در گرمسیرات ایالت فارس، از قرن هشتم تا اواخر قرن نهم هجری قمری، با تأکید بر تذکره های نویافته(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 95 - 114

کلید واژه ها: فارس گرمسیرات طریقت شمسیه شیخ حاجی محمدابونجم خُنج لار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۷ تعداد دانلود : ۴۵۰
«شمسیه» از جمله طریقت های گرمسیری فارس بین سده هشتم تا دهم هجری است. مؤسس این طریقت، شیخ محمدابونجم (786-704ق.) است. گسترش طریقت شمسیه در مسیرهای تجاری خُنج به سمت لار و هرمز، با حمایت حاکم لار «امیر سیف الدین نصرت لاری» و «شاه زین العابدین» حاکم شیراز عصر آل مظفر موجب رونق آن در بخش های مهمی از گرمسیرات فارس شد. با همه اهمیتی که این طریقت در سده های هشتم و نهم هجری در گرمسیرات فارس داشته، امّا تاکنون تحقیقی مستقل درباره شخصیت بنیان گذار و مراجع مطالعاتی پیرامون این طریقت انجام نپذیرفته است. میراث فکری و فرهنگی این طریقت، به صورت تذکره های منثور و منظوم، در جنوب فارس موجود است. این مقاله بر آن است تا با روش توصیفی - تحلیلی، موضوع زندگانی و آثار پایه گذار طریقت شمسیه و کارکردهای سیاسی– فرهنگی این طریقت را، با تأکید بر نسخه های خطی نویافته، به عنوان یک مسئله تاریخی، مورد پرسش قرار دهد. یافته های پژوهش، نشان می دهد که رهبر طریقت، از طریق رابطه با حاکمان آل مظفر و لار، در کنش های سیاسی گرمسیرات فارس، نقش مستقیم داشته و با ایجاد خانقاه و مساجد، باعث تفوق فرهنگی - اجتماعی شده بود.
۱۹۷۰.

نقش نهادهای بهره کش و چرخه رذیلت در کاستی های فرآیند توسعه در ایران (1304- 1320)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 75-106

کلید واژه ها: پهلوی اول دولت توسعه گرا استقلال دولت نهادهای بهره کش چرخه رذیلت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۲۶۰
ایران در دهه های 1300 و 1310 شمسی شاهد شکل گیری مراحلی از توسعه و رشد فرآیندهای آن بود. اشغال ایران در شهریور 1320 و سقوط دولت رضاشاه و سپس تبعید وی باعث شد تا عامل خارجی به عنوان اصلی ترین مانع و عامل ناتمام ماندن برنامه های توسعه این دوران برجسته و از عوامل داخلی که در بطن سیاست ها و روش های حاکم وجود داشت، غفلت شود. هدف مقاله حاضر گشودن دریچه جدیدی با بهره گیری از دو مفهوم نهادهای بهره کش و چرخه رذیلت از دارون عجم اوغلو و جیمز رابینسون به دلایل و عوامل درون زایی است که فرآیند توسعه را با اخلال همراه کرده و نارضایتی عمومی را از دولت توسعه گرا رضاشاه ایجاد کرد. ازاین رو، پرسش اصلی مقاله این است: فرآیند توسعه در ایرانِ دوره رضاشاه تحت چه شرایطی آغاز شد و کاستی های این فرآیند چه بوده است؟ کامیابی، ارتقای کارآمدی و تداوم فرآیند توسعه مستلزم رشد نهادهای فراگیر و وجود چرخه فضیلت و ناکامی توسعه حاصل نهادهای بهره کش و چرخه رذیلت است. در حکومت پهلوی اول، گام هایی در مسیر توسعه برداشته شد اما این فرآیند تحت تأثیر شکل گیری نهادهای بهره کش و چرخه رذیلت با اختلال روبه رو شد و به نارضایتی جامعه منجر شد. یکی از ابعاد این نارضایتی را می توان عدم حمایت نیروهای اجتماعی از دولت به هنگام اشغال ایران در جنگ جهانی دوم دانست. روش این مقاله، تاریخی- تبیینی بود و داده های آن از طریق مطالعات کتابخانه ای- اسنادی گردآوری شده است
۱۹۷۱.

سازِکار اقتداریابی امویان در صدر اسلام با تأکید بر نقش دهاه اربعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳۹ 50-33

کلید واژه ها: اقتداریابی امویان تحول خلافت دهاه عرب معاویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۲ تعداد دانلود : ۱۷۹
تحول خلافت اسلامی به سلطنت اموی در فاصله زمانی نسبتاً کوتاهی پس از رحلت پیامبر خدا 6 رخ داد. این تحول منشأ پرسش ها و تأملات بسیاری شد، به ویژه آن که سردمداری این تحول را کسانی بر عهده داشتند که در سال های آغازین نبوت و تکون حاکمیت اسلامی، علم رهبری ستیز و مبارزه با آن را به دوش می کشیدند. گر چه در این اقتداریابی از سنت ریشه دار قبیله گرایی و نقش خاندان های کنشگر عشیره محور نمی توان چشم پوشید، اما آنچه بیش از همه اذهان پژوهشیان را به خود معطوف می دارد، نقش همگرایانه شخصیت هایی است که در زمان جاهلی به عنوان داهیان عرب شناخته شده بودند. مقاله حاضر در رویکردی فرانگرانه به نقش قهرمانان در تاریخ، با این فرضیه که دهاه اربعه، به ویژه شخصیت محوری معاویه در بازتولید نظام سیاسی عرب نقش برجسته داشت، به این پرسش کانونی پاسخ می دهد که چرا جامعه اسلامی به سرعت به سوی نظام سیاسی پیشااسلامی کشیده و تسلیم حاکمیتی شد که در مقیاس ارزش های اسلامی چندان موجه نمی نمود؟
۱۹۷۲.

کاوش محوطۀ هخامنشی چرخاب برازجان براساس نتایج بررسی آرکئوژئوفیزیک

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱۱ ۷۵-۹۰

کلید واژه ها: برازجان کاخ چرخاب بررسی آرکئوژئوفیزیک مغناطیس سنجی کاوش محوطۀ چرخاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۹ تعداد دانلود : ۴۸۷
کشف بقایای سه بنای شاخص از دورۀ هخامنشی در محدودۀ دشت برازجان تحت عنوان «چرخاب، سنگ سیاه و بردک سیاه»، فصلی تازه در مطالعات باستان شناسی کرانه های خلیج فارس و دورۀ هخامنشی گشود. کاوش در محدودۀ این سه بنا طی دو دوره در دهۀ 1350 و 1380 ش. منجر به آشکار شدن بخش های مختلف و اجزای معماری آن ها گردید. وجود عناصر برجستۀ معماری هخامنشی از جمله: تالار ستون دار مرکزی، ایوان های ستون دار جانبی و پایه ستون های سنگی، درکنار موقعیت استقراری کاخ های مزبور در پهنۀ دشت و حاشیۀ رودخانه های دائمی دالکی و شاپور و رودخانۀ فصلی آردو، ضمن طرح پرسش های کلی درخصوص ساختار فضایی هریک از این کاخ ها، بستری مستعد جهت ارائۀ نظریات جدید درمورد چگونگی و چرایی انتخاب مکان و احداث یک بنای حکومتی در دورۀ هخامنشی را فراهم ساخت. محدودیت کاوش های صورت گرفته در محدودۀ بناهای مذکور، موجب کمبود و بعضاً نقص اطلاعات از کیفیت پراکنش فضایی آن ها گردیده است؛ بر همین اساس و به منظور پُر شدن خلاء اطلاعاتی موجود، محوطۀ چرخاب برازجان باتوجه به حجم بالای رسوبات سیلابی نهشت یافته (حدود 5/1 متر) و عدم امکان دسترسی سهل و آسان به لایه های فرهنگی دورۀ هخامنشی در آن، برای مطالعه با استفاده از روش های نوین در باستان شناسی از جمله بررسی «آرکئوژئوفیزیک» انتخاب شده تا نتایج حاصل از آن مبنای کاوشی هدفمند در پیرامون بنای اصلی کاخ قرار گیرد؛ به این منظور در وهلۀ نخست، جبهۀ غربی و شمال غربی بنا به وسعتی بالغ بر 13 هکتار، با روش مغناطیس سنجی مورد بررسی آرکئوژئوفیزیک قرار گرفت و باتوجه به پراکندگی آنومالی های آشکار شده، موقعیت های مکانی مشخصی برای حفر گمانه و کاوش درنظر گرفته شد. پژوهش حاضر با تمرکز بر خلاء مطالعاتی مذکور، دست مایۀ قرار دادن نتایج حاصل از بررسی آرکئوژئوفیزیک صورت گرفته در محدودۀ پیرامون کاخ چرخاب و یافته های باستان شناختی به دست آمده از کاوش متعاقب آن، به بررسی کیفی پراکنش آثار هخامنشی در محدودۀ بنای این کاخ می پردازد؛ بر همین اساس، کاوش های صورت گرفته در این بخش، یافته های منقول و غیرمنقول جدیدی از دورۀ هخامنشی را به دست داده که با یافته های باستان شناختی کاخ چرخاب متفاوت بوده، اما قابل قیاس با نمونه های مشابه به دست آمده از کاخ های سنگ سیاه و بردک سیاه شهرستان دشتستان و کاخ اختصاصی کورش (کاخ P) در مجموعۀ پاسارگاد است.
۱۹۷۳.

مجلس شورای اسلامی و مسئله حمله عراق به کویت (11مرداد 1369- 9 اسفند 1369)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 1 - 21

کلید واژه ها: مجلس شورای اسلامی جنگ خلیج فارس عراق کویت آمریکا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۴ تعداد دانلود : ۵۰۵
مجلس شورای اسلامی به واسطه قانون اساسی، دارای برخی اختیارات در سیاست خارجی کشور است. بنابراین مجلس می تواند در کنار نهادهایی چون رهبری، شورای عالی امنیت ملی و دولت در سیاست خارجی تأثیرگذار باشد. یکی از مهم ترین رخدادهای سیاسی که پس از پایان جنگ ایران و عراق، کشور و بخصوص مجلس را درگیر جریانات خود نمود، حمله عراق به کویت در 2 اوت  1990/ 11مرداد 1369 است. با توجه به اهمیت این موضوع برآنیم به نقش و رویکرد مجلس شورای اسلامی در این زمینه بپردازیم و به این پرسش پاسخ دهیم که مجلس چه تأثیری در نحوه تصمیم گیری ایران در قبال جنگ بر عهده داشته است؟ در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با رویکردی توصیفی تحلیلی، مواضع مجلس در این خصوص مورد بررسی قرار گیرد. یافته ها حکایت از آن دارد که وجود نهادهایی چون شورای عالی امنیت ملی و دولت با اختیارات ویژه در سیاست خارجی، تخصصی بودن مسائل سیاسی و قلت نیروهای کارآزموده و کندی روال تصمیم گیری در مجلس به واسطه ویژگی های ساختاری و همچنین انفصال بین مجلس و دولت در بررسی موضوع، منجر به عدم تأثیرگذاری جدی مجلس گردید.
۱۹۷۴.

احداث خط آهن نوشکی به دزداب توسط انگلستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۷ 157-178

کلید واژه ها: ایران تاریخ معاصر ایران انگلیس زاهدان دزداب خط آهن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۷ تعداد دانلود : ۲۸۴
انگلیسی ها پس از ورود به هندوستان در ابتدای قرن هفدهم، به تدریج بر شبه قاره هند تسلط یافته، آنجا را مستعمره خود ساختند. آنان برای تسلط کامل تر و کنترل راحت تر هندوستان، اقدامات عمرانی متعددی در این سرزمین انجام دادند که مهم ترین آن ها احداث خط آهن بود. با تداوم و شدت یافتن رقابت میان دولت های استعمارگر اروپایی و سپس آغاز جنگ جهانی اول و آرایش و دسته بندی های چندگانه در مناطق شرقی ایران و سرزمین های ورودی منتهی به هندوستان، انگلیسی ها اقدامات عمرانی شان را در نواحی شرقی و جنوب شرق ایران امتداد دادند. یکی از اقدامات انگلستان در این خصوص، احداث خط آهن از کویته به نوشکی و سپس از نوشکی به میرجاوه و دزداب در اوایل قرن بیستم بود. علل و عواملی که انگلیس را وادار به احداث این خط آهن نمود و چگونگی احداث این خط آهن و پیامدهای آن، مهم ترین مسأله نوشته حاضر است. راجع به این مسأله تاکنون تحقیق مستقلی انجام نگرفته است. هدف این نوشتار، تبیین اهداف انگلیس از احداث این خط آهن و چگونگی احداث و پیامدهای ناشی از آن است. این نوشته با استفاده از منابع کتابخانه ای، تاریخ شفاهی، اسناد تاریخی، سفرنامه ها و به خصوص گزارش های محرمانه کنسولگری انگلیس در سیستان و قائنات، به روش تاریخی با شیوه توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است.
۱۹۷۵.

سید محمد انتظام السلطنه و خوانش چهار سند در ارتباط با ایشان

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هشتم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲

کلید واژه ها: سیدمحمد انتظام السلطنه قاجار انجمن اخوت سند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۶ تعداد دانلود : ۴۲۵
انتظام السلطنه از سادات تفرش است. نیاکان (میرزا موسی وزیر و سیدعبدالله انتظام السلطنه) و فرزندان وی (سیدعبدالله انتظام وزیری و سیدنصرالله انتظام وزیری) در دوره قاجار و دوره پهلوی از صاحب منصبان بوده اند. ازآنجاکه وی ریاست نظمیه دوره قاجار را بر عهده داشته و رابطه نزدیکی با ظهیرالدوله (داماد ناصرالدین شاه) داشته و همچنین همسرش از خاندان سرشناس غفاری کاشان است، بررسی و تبیین زندگانی اش، زوایایی از تاریخ قاجار را روشن می کند. گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و پردازش اطلاعات، توصیفی تحلیلی است. در گردآوری اطلاعات علاوه بر کتاب ها و مقالات، از اسناد برجای مانده از دوران قاجار نیز استفاده شده است.
۱۹۷۶.

مقایسه تحلیلی جغرافی نگاری ابن خردادبه و اصطخری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۵ (پیاپی ۱۱۰) 215 - 241

کلید واژه ها: ابن خردادبه اصطخری جغرافی نگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۳۸۹
این پژوهش می کوشد برمبنای مطالعات کتابخانه ای و روش تاریخی با رویکرد توصیفی تحلیلی، شیوه و ویژگی های جغرافی نگاری و مکتب روشی دو تن از جغرافی دانان ایرانی (ابن خردادبه و اصطخری) را واکاوی و تحلیل کند. یافته های پژوهش نشان می دهد ابن خردادبه با توجه به رویکرد جهانی و ایران شهری در جغرافی نگاری، استفاده از شیوه جغرافی نگاری ایرانی و نیز ویژگی هایی نظیر استفاده نکردن از نقشه، عجایب نگاری، توجه ویژه به هویت میهنی، دخالت ندادن نگرش دینی در جغرافی نگاری در زمره مکتب عراقی قرار دارد. اما اصطخری به علت واردکردن بینش اعتقادی در جغرافی نگاری و بی توجهی به جغرافیای سرزمین های غیر اسلامی، انتخاب شیوه بیست اقلیم (ناحیه) و نیز ویژگی هایی مانند استفاده از نقشه، دوری از عجایب نگاری، توجه ویژه به هویت دینی در مقابل هویت میهنی، پیرو مکتب بلخی است. همچنین اصطخری با آنکه به کتاب ابن خردادبه دسترسی داشته، ولی به احتمال زیاد از آن استفاده نکرده است.
۱۹۷۷.

بررسی مقایسه ای گناه دیو و تحوّل او در اسطوره های ایران باستان و تعزیه های شست بستن دیو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال نوزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۸ 239 - 267

کلید واژه ها: آز شست بستن دیو امام علی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۳ تعداد دانلود : ۴۲۵
دیو در ادیان باستانی و ادبیات اسطوره ای ایران مصداق بدی و شر بود. تجلی این بدی در آیین زرتشتی در قالب صفات رذیله و در تاریخ باستان به عنوان افراد منحرف یا دشمن تصویر می شد. در دوران اسلامی و در ادبیات سامی نیز همانندهایی برای این مفهوم و نماد وجود دارد. غول، شیطان و جن، امتدادی از دیو باستانی است. در داستان تعزیه شست بستن، با همین نماد برخورد داریم. تجلّی آز، خشم یا ایشمه و اَژَدهاک در دیو تعزیه شست بستن، عناصر ایرانی این مفهوم را تشکیل می دهند و روند تحولی دیو در تعامل با انبیاء سامی و نهایتاً تحول شخصیتی دیو به دست امام علی حاکی از پذیرش و شکل و رنگ یافتن این اسطوره در قالب حقایق اسلامی است. این پژوهش سعی دارد با بررسی متن شش اثر تعزیه ای که در آن سخن از گناه دیو و تحوّل اوست، میزان تطبیق آن را با ماهیت دیو در ادبیات باستانی نشان دهد.
۱۹۷۸.

برلاسیان و نقش آنان در تحولات سیاسی عصر تیموری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۶ ۷۸-۵۳

کلید واژه ها: برلاسیان تیموریان الوس جغتای ماوراءالنهر ایل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۸ تعداد دانلود : ۲۲۷
برلاسیان از مهم ترین ایلات تیموری بودند که بر ماوراءالنهر، آسیای جنوبی و ایران حکومت داشتند. ردپا و آثار برلاسیان را می توان در بسیاری از وقایع آن دوره یافت. تیمور در میان برلاسیان تربیت شده بود و با یاری برلاسیان حکومت را درست گرفته بود، بنابراین برلاسیان در شکل گیری، تثبیت و تکوین فرمانروایی تیموریان نقش داشتند، با توجه به نقش برلاسیان در حیات سیاسی الوس جغتای و به قدرت رسیدن تیموریان، طبیعی است که برلاسیان نقش های مهم سیاسی و نظامی در حکومت تیموریان داشته اند. با توجه به سهم بسزایی که برلاسیان در حکومت تیموریان داشته اند، این پژوهش سعی دارد با روش توصیفی–تحلیلی وکتابخانه ای، نقش برلاسیان را در تحولات سیاسی عصر تیموری بررسی نماید. بنابراین پرسش اصلی پژوهش اینگونه است: برلاسیان در شکل گیری و تحول قدرت سیاسی تیموریان چه نقشی داشته اند؟ این جستار با بررسی رویدادهای تاریخی مرتبط با ایل برلاس در دوره تیموری، قصد بررسی ماهیت و چندوچون حیات سیاسی این ایل و میزان تأثیرگذاری آنان در رخدادهای تاریخی آن روزگار را دارد.
۱۹۷۹.

جغرافیای تاریخی ایالات ماسبذان و مهرجانقذق در دوران خلفای اموی

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال ششم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۲ 22-48

کلید واژه ها: ماسبذان مهرجانقذق استان ایلام جغرافیای تاریخی خلافت اموی امویان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۵ تعداد دانلود : ۴۱۵
ماسبذان و مهرجانقذق به عنوان بخشی از ایالت بزرگ پهله باستان (جبال) در غرب ایران که به واسطهٔ داشتن شرایط مناسب اقلیمی و موقعیت استراتژیکی، از قدیمی ترین ازمنه تا روی کار آمدن حکومت های ترک نژاد در نجد ایران همواره مورد توجه پادشاهان و امرا و خاندان های حکومتگر بوده است و در نتیجه، بخشی از رخدادهای مهم سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تاریخ ایران و تاریخ اسلام در این گستره جغرافیایی اتفاق افتاده است. این پژوهش در پی یافتن پاسخی به این پرسش است که چه دلایلی باعث شد تا ایالات مذکور که با موقعیت جغرافیایی استان ایلام همخوانی دارند، در عصر خلافت امویان از جایگاه ویژه و استراتژیکی برخوردار شوند؟ نتایج مقاله که با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده، بیانگر آن است که در قرون اولیه اسلامی یکی از کوتاه ترین راه های مواصلاتی عراق به مرکز و شرق نجد ایران از این منطقه می گذشته است. وجود آب و هوای مساعد، جنگل های انبوه و پوشش گیاهی مناسب، جذبه های توریستی طبیعی و کوه های سر به فلک کشیده از دلایل اهمیت این منطقه بوده است. همین امکانات طبیعی باعث شده بود تا مخالفان خلافت اموی مدت ها این مناطق را کانون مخالفت خود با خلفای اموی قرار دهند و خلفای اموی نیز برای مقابله با این تهدیدات ایالات ماسبذان و مهرجانقذق را به صورت تیول به خاندان های مورد تأیید خود واگذار کنند.
۱۹۸۰.

عوامل موثر بر پیروزی قشون متحدالشکل در جنگ شکریازی (مرداد 1301)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۱۳) 55 - 73

کلید واژه ها: جنگ شَکَریازی اسماعیل آقا سمکو قشون متحدالشکل جهانبانی رضاخان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۳ تعداد دانلود : ۳۲۲
تا قبل از تشکیل قشون متحدالشکل در جنگ و درگیری هایی که میان اسماعیل آقا (سمکو) با قوای دولتی روی می داد غالباً شکست با نیروی دولتی بود. به دنبال تشکیل قشون متحدالشکل، سرکوبی سمکو در اولویت قرار گرفت و این مهم ترین مأموریت این نیروی تازه تأسیس بود که تحت فرماندهی ژنرال امان الله جهانبانی بالاخره در تابستان 1301 و در محلی بنام شکریازی، سمکو را شکست دادند. هدف پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش است که علل پیروزی قشون متحدالشکل در شَکَریازی چه بود و چه تمایزهایی میان این جنگ با جنگ های سابق وجود داشت؟ مقاله حاضر ضمن مروری بر جنگ های پیش از شکریازی، با تکیه بر منابع معتبر و به روش توصیفی تحلیلی برای نخستین بار به بررسی و تحلیل علل و عوامل پیروزی ارتش ایران در این جنگ می پردازد. فرضیه پژوهش حاضر بر این اساس است که جنگ شکریازی به لحاظ زمینه ها و بسترهای آن و همچنین توانایی های نظامی و عملیاتی کاملاً متفاوت از جنگ های سابق بود. یافته های تحقیق نشان می دهند علاوه بر برتری های کمی و کیفی نیروی دولتی و تسلیحات جنگی آنان، موفقیت در جنگ شکریازی همچنین حاصل تدابیر دیپلماتیکی چون هماهنگی با ترکیه و پاره ای عوامل دیگر بود.              

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان