مسعود بهرامیان

مسعود بهرامیان

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۹ مورد از کل ۱۹ مورد.
۱.

علل اجتماعی نهضت عاشورا

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هشتم زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ 7 - 34

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) عاشورا علوی و اموی کربلا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۴ تعداد دانلود : ۱۳۰
رویدادهای تاریخی به ناگهان روی نمی دهند، بلکه زمینه ها و عوامل گوناگونی در ایجاد آنها نقش دارند. برخی از این عوامل کوتاه مدت و برخی دیگر بلند مدت هستند. اغلب در ایجاد یک اتفاق هر دوی این عوامل نقش دارند. واقعه کربلا در سال 60 یکی از مهم ترین رویدادهای تاریخ اسلام است. در آن واقعه نوه پیامبر(ص) و اهل بیت او به دست گروهی از مسلمانان شهید شدند. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با روش کتابخانه ای درصدد پاسخ به این سؤال است که چه علل و عوامل اجتماعی و فرهنگی کوتاه مدت و بلند مدتی در ایجاد آن واقعه نقش داشتند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که تقابل دو سنت دینی و قبیلگی، تعصبات و نزاع های قبیلگی و قوم گرایی از مهم ترین علل و عوامل ایجاد آن واقعه بوده است.
۲.

نقش دانش ها و دانشمندان بیت الحکمه در تقویت عقلانیت، همگرایی و شکل گیری تمدن اسلامی (مطالعه موردی دوره اول عباسی)

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش تاریخ دوره سوم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۹) 78 - 91

کلیدواژه‌ها: عقلانیت عصر اول عباسی همگرایی اسلامی تمدن نوین اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳ تعداد دانلود : ۱۳۱
عباسیان پس از دوره تثبیت فتوحات و آشنایی با تمدن و فرهنگ ملل دیگر، پایه های فرهنگ و تمدن اسلامی پی ریزی و استوار شد. هنر، فلسفه، ادبیات و دیگر علوم در میان مسلمانان رواج و رونق گرفت. نخستین ترجمه در دوره نخست عباسی زمان خلافت منصور دوانیقی(136-158ه) شکل گرفت و در دوران خلافت هارون الرشید (170-193 ه) و مأمون عباسی (198-218ه) به اوج خود رسید. ترجمه ها و آثار ارزشمند علمی در دوره دوم و به ویژه دوره سوم عباسی (حکومت آل بویه) موجب شکل گیری تمدن اسلامی شد. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با طرح این پرسش که دستاوردهای علمی مسلمانان و اهل کتاب به ویژه گردآمدن عالمان فرق، مذاهب و ادیان گوناگون در بیت الحکمه ها چه تأثیری در بارورسازی عقلانیت و همگرایی جامعه اسلامی داشته است و چگونه می توان از این رویداد تاریخی در مسیر رشد و شکل گیری تمدن نوین اسلامی بهره برد. برپایه نتایج این پژوهش گردآمدن دانشمندان اسلامی در بیت الحکمه، مناظرات علمی، استفاده از تحقیقات علمی همدیگر با هر انگیزه ای موجب همگرایی و انسجام میان آنها و درنتیجه توده مردم آن دوره شد و اکنون با توجه به تداخل دو افق گفتمانی اکنون و گذشته تاریخ علوم انسانی- اسلامی، تمدن نوین اسلامی با بهره گیری از مدارای و تساهل مذهبی حاکمان و سعه صدر دانشمندان دست یافتنی است. 
۳.

تفکر عثمانیه و انگیزه های احمد بن حنبل در ارائه گفتمان تربیع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 75 - 107

کلیدواژه‌ها: احمد بن حنبل تربیع اهل حدیث حب اهلبیت امویان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۰ تعداد دانلود : ۱۹۶
 با کشته شدن خلیفه سوم در سال 35 هجری، بنی امیه در کنار شماری از صحابه با طرح خونخواهی وی، در نخستین واکنش به این ماجرا، با راه اندازی نزاع و جنگ داخلی، زمینه های شکل گیری «جریان عثمانیه» را بوجود آوردند. این جریان، علی (ع) را در خونخواهی خلیفه سوم مقصر می دانست و خلافتِ پس از پیامبر (ص) را تنها درباره سه خلیفه نخست می پذیرفت. تلاش های امویان برای به حاشیه بردن فضایل علی (ع) از طریق شبکه راویانش، در نهادینه کردن این اندیشه موثر بود و بعدها مبارزات سیاسی عباسیان – برای پررنگ تر کردن نقش عباس عموی پیامبر نسبت به ابوطالب (ع) پدر علی (ع) - با علویان، در ماندگاری این نظریه نقش بسزایی داشت. پس از سقوط امویان و برآمدن عباسیان، تلاش های احمد بن حنبل (164-241 ق) در طرح اندیشه تربیع یعنی پذیرش امام علی (ع) به عنوان خلیفه چهارم، گامی اساسی در ایجاد وحدت اسلامی بود. پژوهش حاضر قصد دارد  پاسخ این پرسش را بیابد که:زمینه های ابعاد مختلف اندیشه تربیع در بینش ابن حنبل چه بود؟ دستاوردهای پژوهشی نشان می دهد که ابن حنبل با در نظر داشتن فضای دوستی اهل بیت (ع) در سده سوم، در پی پاسخگویی به دل بستگی های فکری عصر خود، و برای پایان دادن به تنش های کلامی به بسط نظریه تربیع کمک کرد. این پژوهش بر پایه نگره «تناسب حاکمیت و باور سازی مذهبی» واکاوی تحولات حدیث گرایی در سده سوم، به واکاوی اندیشه تربیع در بینش احمد بن حنبل با روش توصیف و تحلیل داده های تاریخی و حدیثی در این قرن می پردازد.
۴.

مبانی و فلسفه همگرایی اجتماعی در عصر نبوی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های عقلی نوین سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۱ 87 - 107

کلیدواژه‌ها: انسجام اجتماعی فلسفه حکومت پیامبر عقیده امت اسلامی دشمن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۰ تعداد دانلود : ۲۳۹
انسجام اجتماعی در جامعه جزیره العرب پیش از اسلام بر محوریت قبیله،  شخص رئیس قبیله، هنجارها و مناسکی که بین افراد قبیله و قبائل دیگر مشترک بود قرار داشت. با ظهور اسلام در مکه، گفتمان قبیله گرایی با رقیب قدرتمندی به نام گفتمان تئوکراسی دینی مواجه گردید و برای مدتی به حاشیه رانده شد. در این سرزمین، عوامل واگرایی در سطح جامعه به حداکثر خود رسیده بود. پیامبر اسلام ص نمی توانست نظام وحیانی را در رویارویی کامل با نظام قبیله ای که سال ها در اعماق وجود فرد عرب ریشه دوانده بود، قرار دهد. فعالیت های پیامبر ص در راستای زدودن واگرایی و تبدیل آن به همگرایی اسلامی بود. این مقاله با رویکردی توصیفی – تحلیلی به طرح این پرسش می پردازد که تعاملات عقیده، قبیله و دشمن  به مثابه روح جمعی در انسجام اجتماعی عصر نبوی چگونه بود. نتایج به دست آمده از تحقیق نشان می دهد عقیده در مرحله اول و قبیله در قامت امّت اسلامی در مرحله دوم و دشمن در مرحله سوم از عوامل انسجام اجتماعی عصر نبوت قرار می گیرند.
۵.

زمینه ها و علل واگرایی اجتماعی جامعه اسلامی در بغداد عصر آل بویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 94 - 117

کلیدواژه‌ها: دولت بویهیان زمینه های واگرایی اجتماعی علل واگرایی اجتماعی نظریه واگرایی جوامع پویایِ چند فرهنگی-چند مذهبی دوره بندی فرمانروایی بویهی در بغداد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۲۸۶
بغداد، پایتخت چند فرهنگی دولت عباسیان در حالی در سال 334 قمری از سوی آل بویه (ح 321-447ق) گشوده شد که اقوام و مذاهب گوناگونی در آن می زیستند. چیرگی بویهیان بر این شهر، کفه ی قدرت را به سوی مذهب شیعه و ملیت ایرانی بالا برد و مناسبات قومی-مذهبی را با دگرگونی اساسی روبرو نمود. نسل اول پادشاهان بویهی گرچه مناسبات دولتی را ذیل برنامه کلی تعاملات قومی و مذهبی تعریف می کردند، اما از پدیدآمدن زمینه های واگرایی اجتماعی، جلوگیری می نمودند. اما نسلهای بعدی فرمانروایان آل بویه، چون گذشته قدرت لازم را نداشتند از این رو به رغم روحیه مدارای مذهبی در میان این حاکمان، ناآرامی های اجتماعی در حوزه تحت سلطه آنان فزونی یافت. علت به معنای آن چیزی است که از وجودش چیز دیگری (معلول) حاصل شود. زمینه نیز در لغت به معنای سطح و متن هرچیز می باشد. به عبارت دیگر علل یا عوامل بیشتر ناظر به کنشگران انسانی که با کنش های خود تأثیراتی بر روند حوادث می گذارند دانست و زمینه ها که دارای ابعاد تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و..باشند و به نوعی بسترها و پس زمینه های خلق پدیده ها تلقی گردند.پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی و بر مبنای نظریه «واگرایی جوامع پویایِ چند فرهنگی-چند مذهبی» در پی پاسخ به چیستی مهم ترین زمینه ها و علل واگرایی اجتماعی جامعه اسلامی در دوران آل بویه است. یافته ها نشان می دهند، زمینه های واگرایی اجتماعی در این دوره عبارت بود از: «نبود عقلانیت دینی»، «ناآگاهی در میان مردم»، «جمعیت ناهمگون» و «پویایی اقلیت های دینی». و علل واگرایی نیز به ترتیب این موارد بودند: «نبود امنیت»، «تقابل فکری تشیع آیینی و اهل حدیث»، «نزاع های قومی»، «فریب افکار عمومی» و «حوادث طبیعی».
۶.

اندیشه سیاسی مالک بن انس اندیشه سیاسی مالک بن انس در حمایت از قیام نفس زکیه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۹ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۴) 115 - 132

کلیدواژه‌ها: مالک بن انس نفس زکیه مدینه قیام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۲ تعداد دانلود : ۲۲۳
مالک بن انس (179-93/ 95r) یکی از امامان اهل سنت و جماعت، با روحیه ای علمی و آزادمنشی در مدینه به «امام دارالهجره» معروف بود. وی بر خلاف روحیه محافظه کارانه ای که داشت از پند و اندرز حاکمان اجتناب نمی کرد و آنان را به رعایت عدالت و سنت پیامبر9 توصیه می کرد. یکی از نقاط عطف زندگی او حمایت غیر مستقیم او از قیام محمد نفس زکیه است. با رویکردی توصیفی تحلیلی و با روش جمع آوری اسناد کتابخانه ای به این پرسش پاسخ می گوید که مبانی و اندیشه سیاسی مالک بن انس چه تأثیری در حمایت او از قیام نفس زکیه داشته است؟ بعد از بررسی منابع، نتایج پژوهش نشان می دهد که مبانی اندیشه سیاسی مالک مانند جمهور اهل سنتِ حجاز بر محافظه کاری است. شالوده های عقد امامت که نظر مالک نسبت به عثمان قابل توجه است، عدم سب صحابه، مشروعیت حکومت را در قرآن، سنت و عدالت می داند، و به دلایل حضور برخی اساتید وی در قیام نفس زکیه و روحیه عدالت گرای مالک از این قیام حمایت کرد.
۷.

فعالیت های فرهنگی امام حسن(علیه السلام) تلاشی در راستای خنثی سازی اقدامات معاویه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۸ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۲) 135 - 153

کلیدواژه‌ها: امام حسن (علیه السلام) معاویه صلح قرآن حج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۱ تعداد دانلود : ۲۸۷
رسالت پیامبر در جزیرهالعرب، بزرگ ترین نهضت علمی بود. این نهضت در عصر امامان شیعه متناسب با شرایط زمانه، متفاوت بود. امام حسن7 در شرایطی امامت را به عهده گرفت که معاویه با پشتیبانی نظام اشرافی، امکانات گسترده ای در اختیار داشت و به فکر نابودی اصول و ارزش های اسلامی برآمد. امام با توجه به شرایط، سیاست تثبیت و کنترل اوضاع را در پیش گرفت که پذیرش صلح را می توان در همین راستا تبیین کرد. معاویه پس از انعقاد صلح نامه با امام حسن7 ،  تهاجمی را برای نابودی این نهضت آغاز کرد که از مصادیق این تهاجم می توان به: تلاش برای حذف جایگاه اهل بیت، تشویق جاعلان حدیث، کشتار طرفداران ائمه اشاره نمود. امام7  در زمینه نهضت علمی، اقدام به اموری از قبیل صلح با معاویه، تکیه بر قرآن و علم اندوزی، معرفی اهل بیت و حج و استفاده از این فرصت برای اظهار تنفر و انزجار از حکومت بنی امیه کردند. این پژوهش در صدد پاسخگویی به این سؤال است که اقدامات امام حسن در مقابل سیاست های ضد دینی معاویه چه بود. در پاسخ باید اشاره کرد: صلح امام با معاویه و ابعاد فرهنگی آن، تدوین نقشه با توجه به شرایط زمانه، ارزشمندی سنت از نگاه امام، سیره عملی امام، تکیه بر قرآن و بهره گیری از سنت حج، از جمله اقدامات فرهنگی امام حسن علیه اقدامات معاویه بود.
۸.

بررسی و تحلیل زمینه های اقتصادی در رشد و گسترش معتزله

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هفتم بهار ۱۳۹۸ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: معتزله امویان حرفه طبقات اقتصادی خاندان های ایرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۳ تعداد دانلود : ۴۴۹
پس از رحلت پیامبر (ص) با گسترش سرزمین های اسلامی از پی فتوحات و فاصله گرفتن جامعه اسلامی از مبانی دینی عصر نبوی، دگرگونی های فکری-اعتقادی در سطح جامعه رو به فزونی گذاشت. امویان با توجه به رویکردهای سیاسی خود زمینه ایجاد فرقه های مذهبی، سیاسی و کلامی مانند مرجئه، خوارج و معتزله را بیش از پیش فراهم کرد. خوارج از جمله نخستین گروه های سیاسی اسلام بودند که شبهات مختلفی مانند مجازات مرتکب گناه کبیره را در جامعه اسلامی منتشر کردند. واکنش به این دیدگاه نظرات مرجئه بود که دامنه مسلمانی را آن چنان وسیع می دیدند که حتی اگر مسلمانی در زبان یا عمل یکی از احکام اسلامی مراعات نمی کرد، اطلاق مسلمانی را بر او جایز می دانستند. بین این دو فرقه معتزله به وجود آمد که نظراتی بینابینی داشتند. مجموعه عوامل اعتقادی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در ایجاد و بالندگی فرقه معتزله نقش داشتند. این مقاله با رویکرد توصیفی- تحلیلی و براساس مطالعات کتابخانه ای با طرح این پرسش که علل اقتصادی در رشد و اعتلای اعتزال چه نقشی داشته است به بررسی آن می پردازد. نتایج تحقیق حاکی از آن است حرفه تجارت سران اعتزال، حمایت خاندان های ایرانی از این فرقه و حمایت اقتصادی دربار در رشد اعتزال نقش مهمی ایفا کردند.
۹.

جایگاه قبیله و ساختار شهری در همسازگری اجتماعی شام و عراق در عصر امویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هشتم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲۹ 75-94

کلیدواژه‌ها: امویان شام عراق قبیله ساختار شهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۷ تعداد دانلود : ۴۸۰
حکومت عربی-اسلامی امویان، به عنوان اولین سلسله در اسلام، در سال 40 توانست با غلبه بر گفتمان تئوکراسی دینی، گفتمان قبیله ای را بر جهان اسلام مستولی کند. خلفای اموی، با ایجاد نوعی انسجام اجتماعی در جامعه اسلامی، توانستند از غرب تا آندلس و از شرق تا آسیای میانه را به تصرف خود درآورند. این فتوحات در سایه نوعی انسجام صورت پذیرفت. این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی و با طرح این سؤال که قبیله و سازمان شهری چه تأثیری در همسازگری اجتماعی عصر اموی داشت، به تبیین و تفسیر انسجام و همسازگری مذکور می پردازد. نتایج تحقیق حاکی از این است که درایت برخی خلفا در ایجاد توازن قبیله ای، جذب قبایل پرنفوذ، و بافت و ساخت شهرهای شام در تحقق انسجام اجتماعی این عصر مؤثر بودند.
۱۰.

مبانی اندیشه سیاسی امام ابوحنیفه در دفاع از قیامهای علویان (زید بن علی و ابراهیم بن عبدالله)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت سابق) سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴۶

کلیدواژه‌ها: امام ابوحنیفه امویان شیعیان قیامهای علویان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۱ تعداد دانلود : ۵۳۲
شرایط دشوار سیاسی و اجتماعی علویان در طول دوره امویان و عباسیان، حمایت افراد سرشناس را نسبت به قیامهای آنان دربر داشت. یکی از آن افراد، امام ابوحنیفه است. حیات سیاسی او، آکنده از وقایع سیاسی، از جمله انتقال قدرت از امویان به عباسیان و قیامهای علویان بود. ابوحنیفه، به دلیل اندیشه های اعتراضی و فساد حکومتهای زمانه، هیچ گاه مناصب حکومتی را قبول نکرد. این مقاله با رویکرد توصیفی تحلیلی و با طرح این سؤال که تعلق ابوحنیفه به فرقه مرجئه جبریه و حرمت اهل بیت(ع) در تعامل وی با قیامهای علویان چه تأثیری داشته است، مبانی اندیشه سیاسی و تعامل وی با قیامهای علویان را مورد بررسی قرار می دهد و حاصل تحقیق حاکی از این است که حمایت او از قیامهای علویان، نه به سبب داشتن مواضع شیعی؛ زیرا ابوحنیفه از قیامهای غیرشیعی نیز حمایت کرده است، بلکه به واسطه علاقه به خاندان نبوت، پرورش در محیط شیعی کوفه و تعلق به فرقه مرجئه جبریه می باشد که یکی از شاخه های فرقه مرجئه و معاند نظام حکومتی آن زمان بوده است.
۱۱.

سلفی گری مصری در دوران انقلاب

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 171 - 204

کلیدواژه‌ها: سلفیه دکترین سیاست مصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۰ تعداد دانلود : ۳۸۶
سلفیه جریانی است که در جهان اسلام ذهن افراد بسیاری را درگیر خود کرده است. این جریان دارای تعالیم و ویژگی هایی است که همواره سعی کرده پایبندی خود به آن را حفظ کند. اما تحت شرایطی خاص رهبران این گروه یا احزابی که منتسب به این جریان هستند، تا حدودی از این تعالیم دچار انحراف شده اند. نمونه آشکار، جریان سلفیه در مصر می باشد که با ورود به عرصه سیاسی تغییراتی را تجربه کرد و با عدول از برخی اصول مسلم خود، انعطاف پذیری قابل توجهی با شرایط سیاسی از خود نشان داد.
۱۲.

پی آمدهای اجتماعی مهاجرت قبایل عرب به خراسان در قرون نخستین اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۴ (پیاپی ۶۰)

کلیدواژه‌ها: طبقات اجتماعی خراسان موالی مهاجرت عرب ها اختلافات قبیله ای

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام و عرب تاریخ بنی امیه
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام و عرب تاریخ بنی عباس
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : ۱۳۷۵ تعداد دانلود : ۱۱۲۴
عرب ها در دوره های متعدّد و به دلایل گوناگون به ایران مهاجرت کردند. پیش از اسلام، قحطی، خشک سالی، تنگ دستی و شکست سدّ مأرب و سیل العَرِم و پس از اسلام، انگیزه ها ی دینی و اقتصادی از مهم ترین عوامل مؤثر بر مهاجرت ها بود. خراسان به دلیل برخورداری از موقعیت جغرافیایی، مزایای اقتصادی، و دوری از مرکز خلافت از مقاصد مهم مهاجران به شمار می رفت. پی آمدهای اجتماعی این مهاجرت ها عبارت بود از رشد شهرها، تغییر ساختار طبقات اجتماعی، ظهور موالی و افزایش اختلاف های قبیله ای بین عرب های مهاجر که در این مقاله به تفصیل به آنها پرداخته شده است.
۱۳.

بررسی سیر تحولات منصب قاضی از عصر جاهلیت تا سال چهلم (ق)

نویسنده:
منبع: خردنامه سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: قضاوت جاهلیت قاضی خلفای راشدین عصر نبوت

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ تمدن اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام و عرب جزیره العرب قبل از اسلام
تعداد بازدید : ۲۶۲۴ تعداد دانلود : ۲۴۲۰
دادرسی در عصر جاهلیت به دلیل شرایط زندگی اعراب بادیه نشین تحت قوانینی همچون «جار» و «ثار» قرار داشت. وجود پیمان هایی که بین قبایل عرب با یکدیگر و بین بادیه نشینان با حکومت های همجوار وجود داشته نیز موید این مطلب است که اعراب در قبل از اسلام یک چهارچوب مشخصی برای خود فرض کرده بودند و در سایه آن، اختلافات و نزاع های خود را رفع می کردند. قضاوت با تغییراتی به دوران پیامبر رسید. شکی نیست که قضاء به معنی قضاوت کردن در اختلافات، در روزگار پیامبر وجود داشت و در اختلافاتی که به ایشان مراجعه می شد، قضاوت می کرده اند. هر کجا قرآن دستور دادرسی و داوری می دهد واژگان «قسط» و «عدل» را به کار می برد، واژگانی که در عرب جاهلی چندان قالبی در داوری برای خود نگشود. قضاوت در دوران خلفای راشدین با تغییراتی مواجه شد. برای نخستین بار منصب دادرسی رسماً از وظایف خلافت در عصر خلافت عمر به دلیل فتوحات جدا گردید. تبلور داوری های مبتنی بر عدالت و آموزه های اسلامی را می توان در عصر خلافت علی(ع) ملاحظه کرد. اسلام نهاد قضاوت را تغییری اساسی داد و قانون احکام اسلامی مبنای قضاوت قرار گرفت هر چند در دوره خلفای راشدین در کنار قرآن و سنت، رأی قاضی نیز ملاک عمل قرار گرفت.
۱۴.

بررسی نقش زنان نظامی خوارج در قرن اول هجری (با تکیه بر عراق)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال دوم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۵)

کلیدواژه‌ها: امویان خوارج فرقه زنان خوارج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱۱ تعداد دانلود : ۱۲۷۸
موقعیت زنان در نهضت خوارج وقتی بهتر درک می شود که به مقام و منزلت زن در جامعه عصر اموی واقف شویم. زن در آن عصر تنها وسیله شهوترانی و تولید مثل بود. حضور زنان در اردوگاه خوارج موجب تمسخر و استهزاء مخالفین آنان قرار می گرفت. خوارج برای اعاده اسلام این وظیفه را محدود به دایره مردان نمی دیدند؛ بلکه زنان را نیز برای این امر خطیر لازم و ملزوم در کنار خود می دانستند و این اندیشه را ترویج داده بودند که کشته شدن در راه عقیده ی خود، آن ها را به بهشت رهسپار می کند؛ و در این راه مرد یا زن برای آن ها تفاوت نمی کرد. تحریک و تشویق مردان در عرصه نبرد از علل دیگر حضور زنان در نهضت خوارج بود. بررسی علل و نحوه تاثیر گذاری حضور زنان خوارج در جنگ ها هدف اصلی این مقاله است
۱۵.

ظهور و سقوط اسلام سیاسی در آسیای مرکزی

نویسنده:
منبع: تاریخ نو زمستان ۱۳۹۳ شماره ۹

کلیدواژه‌ها: اسلام اسلام سیاسی آسیای مرکزی جنبش های اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۲۹ تعداد دانلود : ۹۹۳
آسیای مرکزی شامل پنج کشور ترکمنستان، قرقیزستان، تاجیکستان، قزاقستان و ازبکستان می باشد که بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به استقلال دست یافتند. این منطقه به دلیل موقعیت استراتژیکی که از آن برخوردار بود، همواره متاثر از فرهنگ ها و اقوامی بود که در راستای منافع خود، بر آن تاثیرگذار بودند و یا قصد تصرف آن را داشتند. اسلام در آسیای مرکزی، محوری است که این مقاله حول آن شکل گرفته است. چهار کتابی که در این مقاله مورد نقد و بررسی قرار گرفته، بر تاریخ آسیای مرکزی و ورود اسلام بعد از استقلال جمهوری های شوروی از آسیای مرکزی متمرکز است. نگارنده در این مقاله تلاش نموده تا مشخص نماید که چرا جنبش های اسلامی مشخصی موفق شدند قدرت را در این منطقه به دست گیرند در حالی که دیگران موفق نشدند؟ و اینکه دلیل ظهور جنبش های اسلامی – نظامی و علل توسعه و انحطاط آنها چیست؟
۱۶.

مهاجرت قبایل عرب به خراسان و پیامدهای فرهنگی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگی - اجتماعی خراسان سال ۸ بهار ۱۳۹۳ شماره ۳ (پیاپی ۳۱) 137 - 164
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۷۶
خراسان در عصر فتوحات یکی از کانون های مورد توجه عرب ها بود. ویژگی هایی نظیر موقعیت جغرافیای - اقلیمی خراسان، انگیزه های اقتصادی و کسب غنائم، زیاده خواهی های خلفای اموی و دوری از مرکز خلافت قبایل فراوانی مانند تمیم، ازد، بکر بن وائل و عبدالقیس را به این ایالت کشاند. این مهاجرت ها از زمان فتح این سرزمین شروع و در زمان خلافت امویان روند رو به رشدی را طی کرد. پیامدهای فرهنگی این مهاجرت را می توان در حوزه های زبانی - گسترش زبان فارسی دری در میان طبقات مردم، اضمحلال زبان های بومی و محلی و رونق تجارت در سایه گسترش زبان فارسی- دین، آداب و رسوم، ازدواج - منع ازدواج با محارم در طبقه اشرف ایرانی، ازدواج برخی از اعراب با دختران ایرانی و رواج تعدد زوجات در میان عرب ها- خاکسپاری مردگان، جشن ها و تقویم مشاهده کرد.
۱۷.

زمینه ها و علل شکل گیری کتب دلائل

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال اول پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: پیامبر اسلام (ص) سیره نبوى دلایل دلائل النبوه و اعلام النبوه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹۹ تعداد دانلود : ۱۱۵۳
پیامبر اسلام(ص) به دلیل دارا بودن یک شخصیت کاریزما و رهبری شایسته از همان شروع دعوت مورد علاقه و محبت مسلمانان قرار داشت. نگارش، تدوین و بازگو کردن سیره و روش زندگانى پیامبر اسلام(ص) از همان روزهاى آغازین دعوت اسلام از طرف صحابه و تابعین انجام گرفت. پس از آن، نگارش و تدوین سیره نبوى آغاز و سپس از مهم ترین رشته-هاى علمى شمرده شد. نوشتن سیره پیامبر در قالب ها، اشکال و با دیدگاه های متفاوتى انجام پذیرفت که یکى از شکل هاى تدوین آن، سیره نگارى بر اساس دلایل و معجزات است. دلایل نگارى یکى از گرایش هاى خاصى است که در کار سیره نویسى از قرن چهارم رواج یافت. چنین آثارى را اخباریان در برابر شبهاتى که درباره اثبات نبوت مطرح شده بود، پدید آوردند. ترتیب کتاب دلائل به صورت موجود در کتب سیره نیست اما محتواى آن اخبارى است که به هر صورت مربوط به شخص پیامبر و سیره مى شود. اما متاسفانه بسیاری از این کتب در طول تاریخ به دلائل متعددی از بین رفته اند و جز اندکى باقى نمانده است، اما همان تعداد باقى مانده، به معرفى و شناخت بیشترى نیاز دارند. از آن جا که شناخت منابع و نگاشته هایى با این نگاه، محققان را براى پژوهش و تحقیق بهتر در زمینه سیره پیامبر و تاریخ اسلام رهنمون خواهد بود.
۱۸.

قیام عبداله بن معاویه بن عبداله بن جعفر طالبی و پیامدهای آن

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال سوم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۷) 49 - 68

کلیدواژه‌ها: عبداله بن معاویه امویان قیام غلات موالی جبال اصفهان فرقه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴۹ تعداد دانلود : ۴۰۲
در دوران خلافت امویان قیام های اعتراض آمیز متعدّدی با ماهیّت های گوناگون، امّا اکثراً با یک هدف و آن هم سرنگونی خلافت رخ داد. قیام عبداله بن معاوبه به عنوان آخرین رشته از قیام های هاشمی در سال (127ق) و در زمان خلافت مروان بن محمّد، آخرین خلیفه ی اموی روی داد. بحران مشروعیّت سیاسی- مذهبی خلافت، اوضاع آشفته ی عراق، درگیری های درونی خاندان اموی و حبّ مقام، عبداله بن معاویه را بر آن داشت تا قیام خود را با یک پشتوانه ی شیعی از شهر کوفه آغاز نماید. در ابتدای امر، کوفیان با او بیعت نموده امّا در لحظه ی نبرد با عبداله بن عمر حاکم کوفه، او را تنها گذاشته که این امر منجر به شکست او گردید و رهسپار ایران شد و به مدّت دو سال از اصفهان که آن را به عنوان مرکز حکمرانی خود انتخاب کرده بود بر قسمت های مرکزی ایران فرمان راند و در نهایت با شکست مجدّد از سپاهیان اموی در زندان ابومسلم خراسانی در شهر هرات به قتل رسید. تسهیل قیام عبّاسیان، گسترش تشیّع در ایران و به وجود آمدن فرقه های غالی بعد از مرگ او از مهمترین پیامدهای این قیام می باشد.
۱۹.

حجاب در ایران باستان

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال اول پاییز و زمستان ۱۳۸۹ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: پوشش هخامنشی ساسانی م‍اد اشکانی حجاب باستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸۳ تعداد دانلود : ۱۳۴۵
بر پایه متون تاریخی، در تمدن ها وادیان پیشین جهان، به ویژه درسلسله های مختلف ایران باستان، در دوره ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی، حجاب در میان زنان معمول بوده است؛ و این حقیقت روشن می شود که با ورود اسلام به ایران حجاب وارد ایران نشده است؛ بلکه بانوان ایرانی ازدوران باستان حجاب داشته اند و حجاب آنان با توجه به شرایط اقلیمی، اجتماعی، کار و پیشه، سبک و اسلوب خاصی داشت؛ آنچه بر صحت این ادعا گواهی دارد، نوع پوشش آنها است که می توان آن را در دوران باستان از روی کتیبه های به جا مانده در مکان های باستانی (نقش رستم، تخت جمشید، نقش رجب و ...)، ظروف، تندیس ها و مجسمه های محافظت شده در موزه ها، و در دوران بعد از اسلام از طریق منابع وکتب معتبر مانند شاهنامه فردوسی ـ که آیینه تمام نمای فرهنگ ایران زمین است ـ مشاهده کرد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان