۱۸۱. تعویق «خود» در داستان پردازی محمّدرضا کاتب نویسنده: پارسا یعقوبی جنبه سرایی فردین حسین پناهی شهرام احمدی منبع: متن پژوهی ادبی پاییز ۱۳۹۶ شماره ۷۳ کلید واژه ها: روایت پست مدرن پساساختارگرایی تعویق «خود» محمدرضا کاتب حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی معاصر ادبیات داستانی تعداد بازدید : ۲۲۸ چکیده تعداد دانلود : ۲۰۳ چند (یا چندین) ساحتی بودن «خود»، و نسبت آن با هویت های متکثّر، باعث شده که این مقوله در هر حوزه ای تعریف خاصّی داشته باشد. در روایت های پسامدرن، مفهوم «خود» با تکیه بر تلقی پساساختارگرایانه و با چشم اندازی متفاوت از دوران قبل، به عنوان امری همواره در تعلیق و مبتنی بر هویت های همواره متکثّر تعریف می شود. این رویکرد ویژه از مبانی مهم در داستان پردازی نویسندگان پُست مدرنی چون محمّدرضا کاتب است. در این مقاله، به روش توصیفی تحلیلی، ضمن تبیین تلقی پُست مدرنیستی از مفهوم «خود» و بررسی ریشه های پساساختارگرایانة آن، نقش مقولة تعویق «خود» در داستان پردازی کاتب بررسی و تحلیل می شود. نتایج این تحقیق، نقش مقولة «تعویق و عدم قطعیتِ خود» به عنوان یکی از شگردهای اصلی در داستان پردازی و روایت پردازی در برخی داستان های کاتب را نشان می دهد؛ چنانکه این مقوله امری صرفاً ژرف ساختی نیست و از مهم ترین ابزارهای او به هنگام بازنمایی هویت نویسنده راوی، راوی، راوی کنشگر، شخصیت ها و یا حتی خود اثر ادبی است و به صورت های مختلفی چون شکّ هستی شناختی بر اثر عدم تعیّن «خود»، و تکثّر هویت ها در نتیجة تکثّر ذهنیت ها تا تنزل جایگاه فرد به سوژگی، قهرمان زدایی و یا حتّی انسان زدایی نمود یافته است و این مسئله، چالش هایی جدّی برای برخی تعاریف روایت پیشامدرن به وجود می آورد.
۱۸۲. وجوه نقیضه پردازی در اشعار نظام الدین قاری یزدی نویسنده: زینب عرب نژاد منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال پنجم خرداد و تیر ۱۳۹۶ شماره ۱۴ کلید واژه ها: ساختار محتوی نقیضه نظام الدین قاری حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات طنز طنز و مطایبه تعداد بازدید : ۷۳۸ چکیده تعداد دانلود : ۴۶۲ نقیضه پردازی یکی از کهن ترین روش های طنزپردازی در ادبیات فارسی است. اگرچه پیشینه و بسامد کاربرد این تکنیک در ادبیات ما بسیار کمتر از پارودی در ادبیات انگلیسی است؛ اما همین تعداد معدود نیز چندان که بایسته بوده، برررسی نشده است. اشعار نظام الدین قاری یکی از نمونه های نقیضه پردازی در ادبیات ماست که از دو جنبة ساختار نقیضه و نیز محتوای فولکلور آن متنی ارزشمند شمرده می شود. هدف نگارنده در این مقاله پرداختن به ساختار، اغراض، اشکال و محتوای این اثر با استفاده از روش تحلیل و توصیف است. در این تحقیق سعی بر این است با رویکردی جزء نگر، وجوه گوناگون نقیضه پردازی در این اثر بررسی شود. پژوهش حاضر نشان می دهد نقیضه تا چه میزان در شناخت دیگر متون، درک ما از مفهوم طنز نزد قدما و آشنایی با شیوه های مختلف نقیضه پردازی در متون نقیضی مفید خواهد بود. از منظر چنین مطالعاتی است که می توان به معنا و مفهوم نقیضه در ادبیات فارسی و کارکرد آن پی برد.
۱۸۳. جایگاه شاهنامه نزد مردم در دهه شصت خورشیدی نویسنده: نغمه دادور محمدجعفر یاحقی منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال پنجم آذر و دی ۱۳۹۶ شماره ۱۷ کلید واژه ها: انقلاب اسلامی ایران مردم ملی گرایی اسلام وطنی جایگاه شاهنامه حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات حوزه های ویژه شاهنامه پژوهی تعداد بازدید : ۷۴۵ چکیده تعداد دانلود : ۴۶۴ جایگاه شاهنامه در میان مردم و در سده اخیر تغیّر بسیاری داشته است. این متن ادبی در دوره سلطنت پهلوی اول به عنوان پشتیبانی برای سیاست ناسیونالیسم باستانگرا به کار گرفته شد و از برخی ابیات میهن دوستانه آن در جهت ترویج حس وطنپرستی در میان مردم استفاده شد. در دوره پهلوی دوم نیز این متن مورد استفاده تبلیغاتی و نمایشی در جریان جشن های هنر و دوهزار و پانصد ساله و دیگر جشن ها و کارناوالها قرار گرفت. همین امر موجب شد گروهی از مردم که شناخت کاملی از مضامین شاهنامه نداشتند و این متن را به عنوان مروّج سنت های پادشاهی می شناختند در برابر آن موضع گرفته و شاهنامه را نیز چون نظام شاهنشاهی و دیگر ادوات آن مطرود تلقی کنند. از سوی دیگر جایگزینی اندیشه های اسلاموطنی به جای ایران وطنی، موضع گیری برخی در برابر اندیشه های ملی گرایانه و نیز مهاجرت برخی شاهنامه پژوهان طراز اول در دهه شصت خورشیدی به برداشت های ناصواب طبقه عوام درباب شاهنامه دامن زد که در این جستار به شرح آن خواهیم پرداخت.
۱۸۴. باورها و آیین های عامیانه نباتی در نزهت نامه علایی نویسنده: رحمان ذبیحی منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال پنجم بهمن و اسفند ۱۳۹۶ شماره ۱۸ کلید واژه ها: فرهنگ عامه دائره المعارف های کهن نزهت نامه علایی نباتات آیین ها و باورها حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای فرهنگ عامه آیین ها و باورها تعداد بازدید : ۵۹۳ چکیده تعداد دانلود : ۲۶۴ دائره المعارف های کهن از زمره مهم ترین منابع حفظ فرهنگ عامه در تاریخ ادبیات فارسی شمرده می شوند. ازجمله این متون نزهت نامه علاییاثر شهمردان بن ابی الخیر است که در سال های پایانی سده پنجم هجری تألیف شده است و علاوه بر طبقه بندی علوم رایج روزگار، مشتمل بر عناصر مهم و بنیادین فرهنگ عامه است. یکی از زمینه های مهم نمود فرهنگ عامه در این اثر، ذکر آیین ها و باورهای عامیانه درباره نباتات است. مؤلف ضمن طرح مطالب علمی و شبه علمی که حاصل استفاده از منابع پیشین و مشاهدات و تجربیات خویش است، باورها و آیین های بسیاری درباره ثمردهی، خواص گیاهان و درختان، شیوه دفع آفات، دفع چشم زخم، بهبود و ازدیاد ثمر، دلالت برخی امور بر رخدادهای جوّی چون دلالت بانگ قورباغه بر آمدنِ باران، ارتباط درخت و انسان، تهدید نمایشی درخت و گرفتن تضمینِ ثمردهی از آن، نقش نباتات در تعبیر خواب و ویژگی های عجیب دیگر ذکر کرده است. موضوع این پژوهش استخراج، دسته بندی و بررسی آیین ها و باورهای عامیانه نباتی در نزهت ن امه و کنکاش در کم و کیف، سرچشمه ها و زمینه های آن و همچنین سنجش این متن بی بدیل با برخی متون مشابه در این زمینه خاص است.
۱۸۵. مدح و اغراض آن در قصاید ابوالقاسم قائم مقام فراهانی نویسنده: فاطمه مدرسی رحیم کوشش هادی جوادی امام زاده منبع: ادب و زبان دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۴۱ کلید واژه ها: مدح قاجار قصاید قائم مقام فراهانی اغراض حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات انواع ادبی مدیحه تعداد بازدید : ۳۴۴ چکیده تعداد دانلود : ۲۹۸ یکی از زیرمجموعه های انواع ادبی، «مدح و ستایش» است که بنا به وجود توصیفات اغراق آمیز و صله طلبی های خفّت بار برخی از شاعران در دوران متمادی، بهره گیری از این نوع ادبی، مورد انتقاد و حتّی نکوهش برخی از محقّقان و شاعران نیز واقع شده است؛ امّا گفتنی است که مدح و ستایش گری در آثار برخی از شاعران، دارای اغراضی غیر از خوشایندی ممدوح، دریافت صله، کسب اعتبار و... می باشد. این پژوهش بر اساس منابع کتابخانه ای و شیوه توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، و برآیند تحقیق، حاکی از آن است که «ابوالقاسم قائم مقام فراهانی» سیاستمدار ادیب دوره قاجار، در قصاید دیوان اشعار خود -که دارای انواع ادبیِ «گلایه»، «اندرز»، «هجو»، «نکوهش»، «مطایبه» و «طنز» است- مدیحه سرایی را ابزاری در جهت بیان اغراضی همچون: تهنیت (تهنیتِ فتوحات/ تهنیت و نکوهش خائنان)، اعتذار (پوزش، امان طلبی، گلایه و دادخواهی)، قَدْح (انتقاد و نکوهش) و تهییج و ترغیب مخاطب، قرار می دهد.
۱۸۶. انعکاس اوضاع اجتماعی در اشعار شیرکو بی کس نویسنده: پیمان تباری سید احمد پارسا محمدعلی گذشتی منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال نهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۳۰ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات سبکها و جریانهای ادبی معاصر ادبیات اجتماعی و سیاسی تعداد بازدید : ۴۷۷ چکیده تعداد دانلود : ۴۲۳
۱۸۷. رویکرد رمانتیسم و رئالیسم انقلابی در عصر مشروطه نویسنده: پروانه رمضانی رضا فرصتی جویباری مهرعلی یزدان پناه منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال نهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۳۰ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات سبکها و جریانهای ادبی معاصر شعر تعداد بازدید : ۳۹۹ چکیده تعداد دانلود : ۳۸۸
۱۸۸. تحلیل ساختار داستان های پهلوانی بهمن نامه بر اساس نظریّة گرینتسر و گریماس نویسنده: مریم خلیلی جهانتیغ زینب شیخ حسینی محمد بارانی منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۴ کلید واژه ها: ساختار حماسه داستان های پهلوانی بهمن نامه گرینتسر حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات حماسی حماسه پهلوانی حوزههای تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی نقد ساختارگرا تعداد بازدید : ۴۰۷ چکیده تعداد دانلود : ۲۸۴ ساختارگرایی یکی از شیوه های تحلیل متن در قرن بیستم است که با نگاهی کلّی گرایانه، قواعد و الگوهای موجود در متن را مورد بررسی قرار می دهد. گرینتسر از نظریّه پردازان روسی است که ساختار قصّه های حماسی تمدن های آسیایی را مورد بررسی قرار داده است. در تحقیق حاضر سعی شده است با استفاده از روش تحلیل کتاب خانه ای، ضمن بررسی نظریة گرینتسر و گریماس به تحلیل بهمن نامهبر پایة این دو نظریّه پرداخته تأثیر اندیشه ها ی خیر و شر را بر ساختار داستان های پهلوانی این اثر مورد مطالعه قرار داده ایم تا به این پرسش، پاسخ دهیم که آیا این گونه قصّه ها دارای ساختار اسطوره های تقویمی هستند و قهرمان این حماسه ها نیز مانند ایزدِ باروری قصّه های اسطوره ای به صورت دوره ای می میرد و زنده می شود؟ طبق تحقیقات انجام شده در پژوهش حاضر، به نظر می رسد که قهرمان داستان های پهلوانی بهمن نامهطبق نظریّة گرینتسر دارای ساختار اسطوره ای تقویمی است و بافت روایی این منظومه تحت تأثیر اندیشة جدال همیشگی خیر و شر قرار گرفته است که این موضوع سبب پیدایش تقابل های آشکاری در شخصیّت ها و کنش های داستان شده است.
۱۸۹. خوانش حماسه نو در عاشقانه های مهدی اخوان ثالث نویسنده: رسول معصومی شهین اوجاق علی زاده منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۴ کلید واژه ها: اخوان ثالث حماسه نو ساختار زینت اسطوره حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی معاصر شعر تعداد بازدید : ۲۴۵ چکیده تعداد دانلود : ۲۳۳ اخوان ثالث شاعری است که به حق لقب حماسه سرای نوپرداز در کنار شاعرانی چون شاملو و سیاوش کسرایی را به خود اختصاص داده است. زبان حماسی او خاصّ خودش می باشد که تلفیقی از حماسه کهنه و نو است و نشان از تسلّط او بر متون نظم و نثر قدیم و جدید دارد. در این مقاله آثار او در شش بخش «واژگان و ترکیب ها، ساختار، صحنه و فضاسازی، زینت ها، روحیه سازی و لحن و اسطوره» و شانزده قسمت «به گزینی واژگان و اصطلاحات، ترکیب های وصفی و اضافی، آغاز و پایان، ساختار کهن دستوری، عشق و مبالغه، فضاسازی، تضادّ و تناقض، وزن و ردیف، تناسب لفظ و معنا، خردورزی، گروه بندی جمعی، ستیزه جویی اهریمن و اهورا، روایت گرایی، قهرمان پروری و شهادت پیروزمندانه» مورد بررسی و تجزیه و تحلیل توصیفی قرار گرفته و به این نتیجه رسیده است که مهدی اخوان ثالث نه تنها شاعری حماسه سرا، بلکه شاعری با ویژگی های خاصّ حماسه نو می باشد. بعضی از آثار او مانند: آدمک، خوان هشتم، آن گاه پس از تندر، قصّه شهر سنگستان، کتیبه و باغ منحاکی از تسلّط او بر حماسه سرایی می باشد.
۱۹۰. عملیة فهم النص علی ضوء رؤیة سوسور فی سورة "آل عمران"؛ المحور الاستبدالی نموذجا نویسنده: مجید صالح بک کمال الدین محمد مطهر منبع: اضاءات نقدیه سال هفتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۲۷ کلید واژه ها: سوسور البنیویة المحور الاستبدالی آل عمران الوحدانیة حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی نقد ساختارگرا تعداد بازدید : ۲۰۲ چکیده تعداد دانلود : ۱۹۰ إنّ البنیویّة تذهب إلی أنّ النص لا یتألّف من الوحدات أو الکلمات ذات وجود مستقل أو منفرد، وإنما من الوحدات التی توجد داخل البنیة أو النسق بحیث تضبط تلک البنیة علاقات الکلمات وتعطیها معنى وقیمة أو بهاءا ورونقا، فضلا عن مواصفاتها وخصائصها الفردیة. ومن أهمّ المباحث التی تهتمّ بها بنیویة سوسور فی هذا الصدد تجدر الإشارة إلی المحور الاستبدالی، إذ إنّ سوسور ذهب إلی أنّ هناک نوعا من العلاقة اللغویّة بین الکلمة التی جاءت فی النص والکلمات التی تکون ذات صلة لفظیّة أو معنویّة بها غیر أنّها ما جاءت فیه وسمّی هذا النوع من العلاقة بالعلاقة الاستبدالیّة بحیث إنّ عدم الاعتداد به ینجرّ إلی إهمال المعنی المقصود. فالنص الأدبیّ بناءً علی رؤیة سوسور یجد اعتبارا وأهمیّة خاصة کأیّ نصّ لغویّ، وذلک باعتداده علی المحور الاستبدالی. فانطلاقا من هذه الفکرة تحاول هذه المقالة أن تدرس التفکیر البنیویّ لسوسور معتمدة علی المحور الاستبدالیّ فی سورة آل عمران لتجلّی أمر الوحدانیّة فی الألوهیّة والربوبیّة والمالکیّة، أی: الاعتقاد بوحدانیّة اللّه واستمرار إشرافه علی شؤون العباد وملکیته بالنسبة لما یملکه الإنسان بشکل نسبیّ ومؤقّت وکلّ ما یکون فی السّماء والأرض واحتوائها علی الاستبدالات الصرفیة الکثیرة التی تکون ذات اتصال قویم بأمر الوحدانیة وتسعی للکشف عن أثر استبدال بعض الکلماتالصرفیة بالکلمات الأخری الذی تمّ فی إطار النظام. ونتیجة إحصاء الاستبدالات الصرفیة تدلّ علی أنّ سبب اختیار بعض الکلمات الصرفیة تتفق تماما مع ما تتطلبه کلیّة السورة، أی: الوحدانیّة بحیث نجد صلة وثیقة بین معنی الکلمة الصرفیة المختارة أو المستبدلة والمعنی الذی تهدف إلیه کلیّة الصورة وفضلا عن ذلک تشیر إلی أنّ استخراج الکثیر من المعانی المستورة فی سورة آل عمران یرتبط بهذا المحور وللاهتمام به دخل کثیر فی کشف معالم الإعجاز فیها.
۱۹۱. صوفیان نخستین و جهاد نویسنده: مهدی حیدری علیرضا حاجیان نژاد منبع: زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی) سال بیست و پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۸ (پیاپی ۸۳) کلید واژه ها: صوفیه عرفان جهاد غزوه جنگ سیاست رباط حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات حوزه های ویژه عرفان و تصوف در ادبیات عرفا و صوفیه تعداد بازدید : ۳۹۳ چکیده تعداد دانلود : ۲۵۴ جهاد از عرصه هایی است که صوفیان نخستین در آن حضور پررنگی داشته اند. به سبب گسترش فتوحات اسلامی و جنگ های متعدد با کفار در قرن های نخستین هجری، بسیاری از صوفیان با سکونت در رباط های مرزی در جنگ برضد کفار مشارکت می کردند که دراین میان نام های حسن بصری، سفیان ثوری، ابراهیم ادهم، شقیق بلخی، حاتم اصم، عبدال له بن مبارک، محمدبن کرام و پیروان فرقه کرامیه درخور توجه است. اگرچه گاهی حضور در این خانقاه های مرزی با تن پروری همراه می شد و نیات صوفیان را به انگیزه های منفعت طلبانه آلوده می کرد، بسیاری از این مجاهدان با روزی خوردن از دسترنج خود می زیستند و در این جنگ ها نیز به شهادت رسیده اند. از آغاز تدوین کتاب درمیان متصوفه، صوفیان بسیاری به مسئله جهاد پرداخته اند و در آثار خود بحثی مشبع دراین باره مطرح کرده اند که می توان از کُلاباذی، تِرمذی، نِفّری، سَرّاج، مکّی، خرگوشی و سُلَمی یاد کرد. در این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای و رجوع به منابع اصلی و نزدیک به سرچشمه های عرفان، کیفیت مشارکت صوفیان در جهاد و مسئله جهاد در کتاب های متصوفه بررسی شده است.
۱۹۲. روش شناسی برگردان تصویرهای استعاری صحنه های قیامت در قرآن بر اساس الگوی نیومارک نویسنده: سید مهدی مسبوق علی حسین غلامی یلقون آقاج منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال پنجم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) کلید واژه ها: ترجمه قرآن کریم قیامت تصویرهای استعاری الگوی نیومارک حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم اسلامی تفسیر و ترجمه قرآن تعداد بازدید : ۶۴۷ چکیده تعداد دانلود : ۳۱۳ معنای تصویرهای استعاری در مباحث معنی شناسی و ترجمه از جایگاه مهمی برخوردار است و این مهم در ترجمة متون مقدسی همچون قرآن کریم نمایان تر می شود؛ بنابراین در مطالعات نوین ترجمه، از جمله الگوهای ترجمه تصویرهای استعاری، نظریه پیترنیومارک است که بر ترجمه پذیری استعاره تاکید دارد. نیومارک هفت راهبرد را برای ترجمة استعاره معرفی می کند که با تکیه بر آنها می توان تصویرهای استعاری را به زبان مقصد منتقل نمود. جستار حاضر در پرتو نظریه پیترنیومارک و با روش توصیفی- تحلیلی از نوع انتقادی، به نقد و بررسی شیوه های برگردان تصویرهای استعاری صحنه های قیامت در قرآن پرداخته و ضمن تبیین شیوه های انتقال تعابیر استعاری، عملکرد پنج ترجمه فارسی از دو جزء پایانی قرآن را مورد سنجش قرار داده است. بدین منظور پنجاه و شش تصویر استعاری از مناظر قیامت با دویست و هشتاد برابر نهاد آن، بررسی شد. برآیند پژوهش نشان می دهد که از هفت شیوه مطرح شده در نظریه نیومارک، الهی قمشه ای از پنج روش، رضایی اصفهانی و فولادوند از چهار روش و آیتی و معزی از سه روش، بهره برده اند. رویکرد مترجمان، بیشتر بر ترجمه تحت اللفظی استوار است و این مسئله حاکی از این است که مترجمان، بیش از انتقال صریح معنا، سعی در باز تولید استعاره در زبان مقصد داشته اند و از میان روش های یادشده، آیتی، معزی و فولادوند از روش تحت اللفظی، الهی قمشه ای از روش معنایی و رضایی از روش ترجمه تحت اللفظی با افزوده های تفسیری، بیشترین بهره را برده اند.
۱۹۳. آموزه های مرگ اندیشی در اشعار سعدی نویسنده: زهرا سلیمانی منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال نهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۳۰ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات حوزه های ویژه سعدی پژوهی تعداد بازدید : ۵۷۳ چکیده تعداد دانلود : ۵۷۹
۱۹۴. تحلیل و بررسی و مضامین اشعار در مجلات کودک دهه ی هشتاد نویسنده: جهاندوست سبزعلیپور نسرین صادقی مهر علی صفایی منبع: مطالعات ادبیات کودک سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) کلید واژه ها: ادبیات کودکان شعر کودکان مجلات کودک دهه هشتاد شاعر کودکان مضامین شعر کودک حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ادبیات کودک و نوجوان شعر تعداد بازدید : ۶۲۴ چکیده تعداد دانلود : ۳۴۷ در سه دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نشریات کودک از رشد کمّی و کیفی نسبتاً خوبی برخوردار بوده اند. موضوع اصلی مقاله، بررسی مضامین اشعار دهه ی هشتاد نشریّات کودک است. مجموعه مضامین بررسی شده در این پژوهش به ترتیب فروانی آنها عبارتند از: 1- طبیعت (جاندار و بی جان)، 2- دین و مضامین آیینی، 3- مسایل اجتماعی– سیاسی، 4- تفریحات و سرگرمی، 5- آموزشی- علمی، 6- اخلاقی- تربیتی 7- سایر مضامین. در این مقاله 599 شماره مجله کودک بررسی شده است. جامعه ی آماری این تحقیق را «سروش» (81 نسخه)، «رشد» (72 نسخه)، «کوشش» (26 نسخه)، «کیهان» (170نسخه)، و نشریه ی «دوست 250نسخه) تشکیل می دهند که هر کدام دارای چندین قطعه شعر هستند. در این دوره مضامین دینی که طبق پژوهش های قبلی، در دهة گذشته در رتبه چهارم قرار داشت، به رتبه دوم از نظر فراوانی و بسامد ارتقاء پیدا کرده و این نکته نشان از توجّه جامعة ایران در دهة هشتاد به امور دینی و آموزش های آن دارد.
۱۹۵. بازتعریف مقوله سلوک در ادبیات داستانی با نگاهی به کتاب سه شنبه ها با موری اثر «میچ آلبوم» نویسنده: لیلا هاشمیان نسرین نیسی منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۴۸ کلید واژه ها: کمال ادبیات معاصر سلوک ژانر ادبی سه شنبه ها با موری حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات ادبیات جهان نقد و بررسی آثار حوزههای تخصصی ادبیات حوزه های ویژه عرفان و تصوف در ادبیات بررسی مفاهیم عرفانی و اصطلاحات تصوف در ادبیات تعداد بازدید : ۵۰۳ چکیده تعداد دانلود : ۳۷۷ توجه به مقولة سیر و سلوک در ادبیات داستانی تمام دوران کلاسیک تا مدرن را در برمی گیرد و این ژانر ادبی در تمام کشورهای جهان با رویکردهای متفاوت سبکی و داستانی همواره مطرح بوده است. آثار بسیاری حرکت انسان به سمت تعالی و خدا را تحت عنوان عرفان یا سیر و سلوک مورد توجه قرار داده و گاه به بازتعریف هایی از این مفهوم رسیده اند. کتاب سه شنبه ها با موریاثر نویسنده آمریکایی میچ آلبوم یکی از داستان هایی است که به مراتب کمال آدمی در یک زمینة داستانی واقعی پرداخته است. در این مقاله با روش توصیفی کتابخانه ای نخست شاخص ها و بن مایه های عرفانی که به طور مشخص اساس فرایند سلوک در این رمان قرار گرفته را مشاهده کرده و پس از طبقه بندی آنها را با عرفان های سنتی تطبیق داده ایم. در پایان به این نتیجه رسیدیم که روند ماهیت سلوک در ذهن نویسنده امروز به نوعی دگردیسی رسیده است؛ به این مفهوم که واژه های پیر، بیداری و آگاهی که تعاریف مشخصی در عرفان کلاسیک داشته اند، در عصر نوین با حفظ همان مفهوم، شکل و سیاقی متفاوت یافته اند. در این پژوهش با طبقه بندی مراحل سلوک شخصیت اصلی داستان، به اندازه های ظرف ادبیات داستانی معاصر جهان تأکید شده است.
۱۹۶. بررسی گفتمان روایی در شاهنامة فردوسی نویسنده: ذوالفقار علامی آرزو حیدری منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۳ کلید واژه ها: شاهنامه گفتمان روایی کارکرد ارتباطی کارکرد ایدئولوژی لینت ولت حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی روایت شناسی تعداد بازدید : ۵۳۷ چکیده تعداد دانلود : ۴۲۲ شاهنامهفردوسی دارای ظرفیّت های علمی جالب توجّهی در حوزه روایت شناسی و دستور زبان روایت است. آن چه در پی می آید، بررسی یک گونه روایی به عنوان گفتمان روایی در شاهنامهاست که راوی پس از روایت، به یک باره از جهان داستان خارج می شود و روی سخن را به سوی خواننده می گرداند و با او به گفت وگو و مخاطبه می نشیند. اتّخاذ این شیوه روایی، معمولاً در پایان هر داستان، بر محور اغراض بلاغی و مقاصد گفتمانی معیّن بنا شده است و در القای حسِّ باور پذیری داستان مؤثّر است و حضور خواننده را به طور برجسته در قاب تصویر قرار می دهد. در این فضای ترسیم شده می توان کارکرد ارتباطی و عاطفی گفتمان روایی را بویژه با تغییر زمان از گذشته به حال ملاحظه کرد. هم چنین روی کرد روایت شناختی این نوع زاویه دید، انتقال عواطف، ایدؤلوژی، حالت های ذهنی و ایجاد حس و درگیری عاطفی مستقیم راوی با خواننده است. حالات ذهنی و دیدگاه های ایدؤلوژیکی نویسنده با فرجام کنش ها و روی دادها، ارتباط مستقیم و منطقی دارد و به نوعی نویسنده به نقد و قضاوت اعمال و رفتار کنش گران می پردازد و باورهای فکری خود را ابراز می دارد و خواننده نیز ناخودآگاه همان برداشتی را اتّخاذ می کند که نویسنده ابراز داشته است و قضاوت او را می پذیرد. هدف نگارنده در مقاله پیشِ رو، ضمن تأکید بر اهمّیّت این گونه روایی، تشریح و تبیین مقاصد راوی در گفت وگوی مستقیم با مخاطب است که بر پایه نقد روایی و آرای روایت شناسان ساختارگرا چون ولت انجام گرفته است.
۱۹۷. چالش های امروز زبان فارسی نویسنده: رضا امینی منبع: پژوهش های ادبی سال چهاردهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۵۵ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات حوزه های ویژه آموزش و گسترش زبان،خط و ادبیات فارسی وضعیت زبان و خط فارسی در ادوار مختلف تعداد بازدید : ۶۴۹ چکیده تعداد دانلود : ۴۰۳
۱۹۸. جلوه های پایداری در شعر بیداری اسلامی (بر اساس کتاب «آیات بیداری») نویسنده: علی اصغر روان شاد نعیمه خبازی اشرف منبع: ادبیات پایداری سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۶ کلید واژه ها: ادبیات پایداری شعر بیداری اسلامی آیات بیداری حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات حماسی ادب جنگ و مقاومت تعداد بازدید : ۳۳۰ چکیده تعداد دانلود : ۲۴۳ بیداری اسلامی به معنای زنده شدن دوباره در پرتو اسلام اصیل و تجدید حیات اسلام است که در سایه آن استقلال، عدالت و ارزش های متعالی جان می گیرد. در جریان بیداری اسلامی، جهان اسلام تلاش می کند با پایداری و مقاومت به بازسازی هویت اسلامی خود بپردازد و ایمان، آرمان و هستی خویش را در برابر سلطه و تهاجم بیگانگان حفظ نماید. در این میان، شاعران مقاومت ایران - همگام با سایر شاعران متعهّد - با سلاح شعر از حریم بیداری اسلامی دفاع نموده و به یاری مردم و مبارزان این میدان برخاسته اند. کتاب «آیات بیداری» گزیده شعر بیداری اسلامی است که در آن بیش از 80 شعر از شاعران مقاومت ایران به کوشش راضیه رجایی گردآوری شده است. این پژوهش سعی دارد مهم ترین جلوه های پایداری در شعر بیداری اسلامی را بر اساس این کتاب بررسی کند. سؤال اصلی این تحقیق، عبارت است از این که: مهم ترین جلوه ها و مظاهر پایداری در شعر بیداری اسلامی طبق این کتاب چیست و سرایندگان این اشعار چگونه و با چه شیوه ای به مسئله بیداری اسلامی پرداخته اند؟ روش تحقیق در این مقاله، تحلیلی- توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که شاعران بیداری اسلامی، ضمن دعوت به قیام در برابر جنایت های دشمنان و بیان بیدادگری های آنان، معتقدند اندیشه های حیات بخش امام خمینی (ره) باعث ایجاد و تقویت جنبش های بیداری اسلامی شده است.
۱۹۹. ساخت تنزیهی تشبیهی شناخت خداوند در دیباچة شاهنامه نویسنده: حمیدرضا اردستانی رستمی منبع: متن شناسی ادب فارسی سال نهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۳۳) کلید واژه ها: تشبیه تنزیه مانی فردوسی تشیع زردشت حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم اسلامی مفاهیم دینی و مذهبی حوزههای تخصصی ادبیات حوزه های ویژه شاهنامه پژوهی تعداد بازدید : ۴۷۲ چکیده تعداد دانلود : ۳۸۰ تنزیه و تشبیه، یکی از مباحثی است که پیوسته متکلّمان به آن توجّه داشته اند. تنزیه، منزّه دانستن خداوند از هر گونه صفت انسانی و تشبیه، نسبت دادن ویژگی های مردمان به آفریدگار است. فردوسی در مقام تنزیه، به تعبیر نگارنده، یزدان را «خداوندِ نام» می گوید که تنها نامی از آن در میان است و در مرتبة تشبیه، او را «خداوندِ جای» می نامد؛ یعنی همان مقام شکل گیری آفرینش که مظاهر اسماء و صفات خدا در هستی گام می نهد و به این سان آفریدگار، توصیف پذیر می شود. آن چنان که از برخی متون پهلوی زردشتی، متن های مانوی و تفکّر شیعیان اسماعیلی نیز برمی آید، یزدان پیش از آفرینش، تنها نام است؛ اما پس از آفرینش دارنده جای می شود که شناسایی او را ممکن می کند. فردوسی همچنین در مصراع: «ز نام و نشان و گمان ب رت ر است» به راه تنزیه می رود؛ ولی در مصراع پس از آن: «نگارندة بر شده گوهر است» با تشبیه، یزدان را نگارگر یا نقّاش می خواند و به این گونه، تنزیه و تشبیه را همراه می کند که این دیدگاه از اندیشه های شیعی و باورهای باستانی او برخاسته است.
۲۰۰. تحلیل بینامتنی راحة الصّدور و شاهنامه بر مبنای ترامتنیت ژرار ژنت نویسنده: فرشته محمدزاده منبع: متن شناسی ادب فارسی سال نهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۳۳) کلید واژه ها: شاهنامه ژرار ژنت راحة الصدور بینامتنیت اندیشة ایران شهری حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی بینامتنیت تعداد بازدید : ۴۷۲ چکیده تعداد دانلود : ۴۴۰ هدف این جستار، بررسی و تحلیل روابط و مناسبات بینامتنی راحة الصّدورو شاهنامهاست. روش پژوهش، تطبیقی و مبتنی بر ترامتنیت ژرار ژنت و با رویکرد بینامتنیّت اوست. روش گردآوری داده ها نیز کتابخانه ای است. پرسش های پژوهش این است که کدام یک از انواع بینامتنیّت از دیدگاه ژرار ژنت در راحة الصّدوروجود دارد و این متن تاریخی با چه نیّت و چگونه با شاهنامهرابطة بینامتنی ایجاد کرده است؟ حاصل پژوهش نشان داد که هدف مؤلّف راحة الصّدوراز برقراری رابطة بینامتنی آگاهانه با شاهنامه، تبدیل این اثر به یک سیاست نامه و اندرزنامه است. انواع بینامتنیّت صریح، غیرصریح و ضمنی با هدف احیا و تداوم اندیشة ایران شهری و مشروعیت دادن به حکومت ترکمانان سلجوقی در این متن تاریخی به کار رفته است.