علیرضا فولادی

علیرضا فولادی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۵۰ مورد.
۱.

رویکردهای نقد ادبی در مجله سخن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فنون ادبی سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۴۲) 1 - 18

کلید واژه ها: نقد ادبی مجله سخن نقد کلاسیک نقد پیشامدرن نقد مدرن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲ تعداد دانلود : ۱۴۳
اثرگذاری مجله سخن بر جریان سازی ادبی در ایران انکارناپذیر است. یکی از راه هایی که این مجله بدین منظور پیش گرفت، پایه گذاری نقد ادبی مدرن بود. نخستین بار، مجله سخن تمرکز بر نقد ادبی تخصصی را در این سرزمین پیش گرفت. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی به واکاوی رویکردهای نقد ادبی در مجله سخن اختصاص دارد. این مقاله سرانجام نتیجه گرفته است که در ده دوره نخست مجله، آثار به روش سنتی نقد شده اند؛ اما در دوره های بعد نقدهایی چه ازطریق ترجمه و چه به قلم نویسندگان ایرانی ظهور کرده اند که در سه دسته کلاسیک، پیشامدرن و مدرن می گنجند. نقدهای کلاسیک به بحث های لغوی فنی آثار شاعران و نویسندگان پرداخته اند. در نقدهای پیشامدرن، علاوه بر تشریح ضرورت و اهمیت نقد ادبی، توجه به نقد تجربه انسانی و انسجام سخن یافتنی است. در نقدهای مدرن، بیشتر جنبه های جدید ازقبیل جریان سیال ذهن در آثار شاعران و نویسندگان واکاوی شده است.  
۲.

ارائه مدل رهبری شوخ طبعانه در سازمان های تولیدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات رفتار سازمانی سال ۱۲ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۴۵) 131-164

کلید واژه ها: شوخ طبعی رهبری شوخ طبعانه نیروگاه حرارتی نظریه داده بنیاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹ تعداد دانلود : ۲۲۳
با توجه به اهمیت وجود فضای بانشاط و تعامل دوستانه مدیران ارشد با کارکنان و ترجیح رهبران شوخ طبع به رهبران جدی و عبوس، این پژوهش با هدف ارائه مدل رهبری شوخ طبعانه در سازمان های تولیدی با مطالعه صنعت تولید برق حرارتی، به روش کیفی و منطبق بر نظریه داده بنیاد انجام گرفت. تحقیق از لحاظ ماهیت اکتشافی و از نظر هدف کاربردی- توسعه ای است. براساس روش نمونه گیری قضاوتی-هدفمند و با هدف دستیابی به اشباع نظری، با 21 نفر از مدیران ارشد نیروگاه ها، که با مفهوم شوخ طبعی و به کارگیری آن در هدایت نیروگاه آشنا بودند، مصاحبه نیمه ساختاریافته برگزار شد. قابلیت اعتماد مصاحبه های انجام گرفته، با آزمون کاپای کوهن تایید شد و ضریب توافق 82 درصد حاکی از توافق خوب بین خبرگان بود. بر اساس تحلیل گزاره های کلامی خبرگان، 135 مفهوم اصلی استخراج و در نهایت 9 مقوله اصلی مشخص گردید. سپس مدل رهبری شوخ طبعانه با رویکرد چارمز، با توجه به ویژگی ها و مولفه های موثر بر آن برای نخستین بار در سازمان های تولیدی ایران ارائه شد. نتایج حاکی است که رهبری شوخ طبعانه می تواند در دنیای رقابتی امروز به صنعت تولید برق حرارتی کشور کمک کند تا در بهبود فضای کاری از این سبک بهره برده و به مزیت رقابتی در قبال رقبا دست یابند.
۳.

نقد رد العجز علی (الی) الصدر در کتاب های بلاغی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فنون ادبی سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۴۳) 55 - 80

کلید واژه ها: بلاغت بدیع ردالعجز علی (الی) الصدر تصدیر صنایع ادبی نقد و بررسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۸۳
در زمینه علوم بلاغی و به ویژه علم بدیع که یکی از سه شاخه این دانش است، کتاب های گوناگون و بسیاری نگارش شده است. یکی از بحث انگیزترین جستارها و مبحث ها در حوزه علم بدیع، موضوع رد العجز علی الصدر است. در تعریف این صنعت و مصداق های آن، اختلاف نظر بسیار است؛ به گونه ای که گاه حدود تعریف این صنعت در کتاب های بلاغی با صنایعی دیگر مانند جناس، اشتقاق، شبه اشتقاق و... درهم آمیخته و تقسیم بندی های گوناگون و مختلف و نیز شواهد مشترکی از این صنعت را درپی داشته است؛ حتی بعضی از بلاغیون آن را تسهیم، تردید، تشابه الأطراف، ذوقافیتین و یا ذیل توشیح و یا یکی از اقسام جناس بررسی کرده اند؛ اما با تأمل و دقت نظر بیشتر می توان تعریف های دقیق تر و روشن تری برای آن ارائه و مرز بین آنها را تفکیک کرد. در این مقاله که با محوریّت کتاب های بلاغی فارسی با نیم نگاهی به کتاب های عربی سامان یافته، کوشش بر آن بوده است که ضمن بررسی و بازبینی تاریخی اندیشه های بلاغی در این زمینه و مقایسه تعریف های ارائه شده در کتاب های بلاغی درباره رد العجز علی الصدر، مصداق های تشابه و افتراق بازبینی شود؛ نیز با ارائه تعریفی مناسب، به روشی توصیفی تحلیلی، مرز بین این صنعت با دیگر صنایع درهم آمیخته با آن تفکیک می شود و از دسته بندی های متعدد رهایی می یابد.
۴.

سیر دگرگونی عنوان ردالعجز علی (الی) الصدر در کتاب های بلاغی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی سال ۷۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۴۷ 107 - 129

کلید واژه ها: ردالصدر علی (الی) العجز ردالعجز علی (الی) الصدر بلاغت بدیع تطور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۱۴۰
از جمله آرایه ها و ترفندهای ادبی که از پیشینه و قدمت دیرینه ای برخوردار است و با دسته بندی ها، عناوین و نام گذاری های مختلفی در کتاب های بلاغی عربی و فارسی ارائه شده «ردالعجز علی (الی) الصدر» یا «رد الصدر الی (علی) العجز» است. به کارگیری «الی» به جای «علی» و جایگزینی «الصدر» به جای «العجز»، باعث شده است آن چه به زعم دسته ای از کتاب های بلاغی تحت عنوان «رد العجز علی الصدر» آمده است، به باور گروهی دیگر بر عکس -یعنی ردالصدر الی العجز- باشد. بلاغت پژوهان فارسی، منبع این اختلاف نظر را متوجه شمس قیس رازی مؤلف المعجم می دانند؛ بدین سبب، گروهی به پیروی و انقیاد و دسته ای دیگر به انتقاد و نقد نظر ایشان پرداخته اند؛ از همین روی این نوشتار -که با روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده برآن است تا با بازبینی سیر تاریخی و تطور این صنعت ادبی و اهمیت آن در اهمّ کتاب های بلاغی عربی- فارسی به گونه ای ویژه به اختلاف نظر در مورد به کارگیری «علی» و «الی» بپردازد و این گونه مشخص خواهد شد که خاستگاه اولیه و منشأ این اختلاف نظرها- بر خلاف آن چه که در کتاب های بلاغی فارسی بیان شده است- از بلاغت عربی و توسط سکاکی، نشأت گرفته است. کلیدواژه: ردالصدر علی(الی) العجز، ردالعجز علی (الی) الصدر، بلاغت، بدیع، تطور.
۵.

کاربرد عوامل انسجام در ابیات تخلص قصاید منوچهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شعرپژوهی سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۵۷) 53 - 82

کلید واژه ها: انسجام بیت تخلص سبک خراسانی قصاید منوچهری واژگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸ تعداد دانلود : ۹۷
انسجام از دیدگاه زبان شناسی سیستمی - نقشی برای به وجودآوردن متن های یکپارچه مهم است. عوامل انسجام به دو دسته ی دستوری و واژگانی تقسیم می شوند و هر دسته زیرمجموعه هایی را دربرمی گیرد. کاربرد عوامل انسجام در متن ادبی به لحاظ کمّی و کیفی با متون دیگر تفاوت دارد؛ بااین حال بخش هایی از متون ادبی ازجمله بیت تخلص قصیده این تفاوت را بیشتر نشان می دهند که شاعر در این بیت می کوشد هرچه بیشتر آغاز قصیده را با بدنه ی آن پیوند بزند. در پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی، کاربرد عوامل انسجام در بیت تخلص قصاید منوچهری به عنوان یکی از نمایندگان سبک خراسانی تحلیل شده است. همچنین تلاش شده تا با تکیه بر پژوهش های پیشین، الگویی فارسی برای بررسی انسجام در شعر ارائه شود که مشخص شد در دیوان منوچهری از میان 57 قصیده، 41 قصیده بیت تخلص دارند. به طورکلی در محدوده ی تخلص قصاید منوچهری 1007 مورد گره انسجامی یافت شد که بسامد عامل انسجام واژگانی (32/82%) بیشتر از عام ل دستوری (67/17 %) بود. در میان عوامل زیرمجموعه ی عامل دستوری، ارجاع (81/11%) بیشترین نقش و عامل ربط (89/0%) کمترین نقش را در انسجام دادن به تخلص های این شاعر سبک خراسانی داشت. در میان عوامل انسجام واژگانی، عامل باهم آیی (54/50%) بیشترین بسامد و عامل تقارن نحوی (29/1%) کمترین بسامد را داشت. 
۶.

بررسی گفتار قالبی کنایه و کارکردهای آن در چرند و پرند دهخدا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۴ بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۱ 136 - 155

کلید واژه ها: گفتار قالبی کنایه دهخدا چرند و پرند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۲۰۷
گفتار قالبی یا گفتار کلیشه ای، جزئی جدانشدنی از هر زبان است. این نوع گفتار با دو ویژگی ایجاز و عمق معنا، مطلب مورد نظر گوینده را به شکلی واضح تر به مخاطب منتقل می کند. همچنین بیشتر در زبان محاوره متجلی می شود و ریشه در جامعه و فرهنگ دارد. یکی از گونه های گفتار قالبی، کنایه است. کنایات به عنوان شناخته شده ترین کلیشه های زبانی، کارکردهای خاص خود را دارند. کنایه در «چرند و پرند» نیز با بسامد بسیار بالا به کار رفته است. بررسی کنایات و کارکرد آن ها در این اثر دهخدا، افزون بر شناخت سبک نویسنده، از لحاظ فرهنگی و اجتماعی نیز مفید خواهد بود و می تواند زوایای پنهان متن و مفاهیم مخفی مندرج در آن را بهتر نمایان کند. پژوهش حاضر با روش کیفی (تحلیلی-توصیفی) به بررسی کنایه و کاربرد آن در «چرند و پرند» دهخدا می پردازد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که دهخدا در این اثر، از کنایات زبانی و تصویری، بیشتر استفاده کرده است. بسیاری از کنایات او، نقیضه ای یا با ریشه غیرفارسی هستند و زمینه های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی دارند. همچنین این گونه گفتار قالبی، کارکردهای زیادی در اثر مورد بررسی دارد و استهزاء، اعتراض، انتقاد، افشاگری، ایجاز، ترسیم اوضاع جامعه، عینیت بخشیدن به شخصیت ها و نزدیک کردن نثر به زبان مردم از جمله این کارکردهاست.
۷.

جلوه های ادب غنایی در تک بیت های سبک هندی (بر اساس اشعار صائب تبریزی، بیدل دهلوی، کلیم کاشانی و فیضی دکنی)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و ادبیات غنایی سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۵ 60 - 74
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۱۲۰
مضمون آفرینی های بدیع و تخیل گسترده شاعران سبک هندی، خالق زمینه های موضوعی فراوانی در آثار آن هاست. ساختار سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حتی مذهبی در دوره سبک هندی سبب بروز احساسات، عواطف شخصی و هیجانات درونی شاعران با خیالات دل انگیز در موضوعات مختلف در اشعار این دوره شد که مجموعه ای از انواع ادب غنایی را در آثار آنها بازتاب داده است. تک بیت یکی از اشکال بیان این مضامین است. دیوان شاعران این دوره شامل گسترده ترین مجموعه هایی است که در آن مسائل اخلاقی، عرفانی، عشق ورزی، مذهبی، تعلیمی و اجتماعی با مضمون های بدیع و تازه در قالب کوتاه تک بیت جلوه گری می کند و به طور کلی بسامد ادبیات غنایی نسبت به دیگر انواع ادبی در این قالب چشمگیرتر است. در این مقاله به غنایی بودن تک بیت های سبک هندی و تنوع مضامین غنایی پرداخته شده و موضوعاتی همچون: عشق، عرفان، بث الشکوی، مرثیه، طنز، وطنیات و... در اشعار شاعران این دوره مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است و نتیجه پژوهش نشان می دهد که عشق مجازی، مصطلحات عرفانی، خودستایی شاعران و وطنیات بیشترین بسامد را در میان موضوعات موجود به خود اختصاص داده است.
۸.

درآمدی به نظریه نثر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد و نظریه ادبی سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 191 - 210

کلید واژه ها: نثر نظم شعر نثر موزون شعر منثور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۱۹۷
کاربرد فراگیر نثر در زبان گفتار و نوشتار باعث نشده است تا صاحب نظران عملاً آن را هم ارز نظم تلقی کنند. براین پایه، هنوز یک تعریف مشخص از نثر در اختیار نداریم. شاید دلیل این کاستی، دشواری تعریف این نوع سخن یا بداهت وجودی آن باشد؛ اما فیلسوفان، بلاغیان، عروضیان، سبک شناسان، منتقدان و زبان شناسان، ضمن بحث های عام تر یا خاص تر، کمابیش به توصیف و گاه تعریف نثر تمایل نشان داده اند. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی کوشیده است پس از واکاوی تعریف های پیشین نثر به تعریف منطقی آن بپردازد این مقاله به دنبال نقد دیدگاه های پیشینیان، سرانجام نتیجه می گیرد که نثر عبارت است از «کلام متّصل»، ولی مشخصه ممیّز بارز نثر در مقابل نظم، این است که در نثر، قوانین آوایی- نحوی زبان بر چیدمان سخن حکم می راند و در نظم، قوانین وزنی- موسیقایی از بیرون روی آن قوانین بار می شود و چیدمان سخن را دگرگون می کند. همچنین نثر موزون، شعر منثور، نثر ادبی و نثر مسجع از جهت عوامل نثریت و نظمیت آنها مورد بحث قرار گرفته اند.
۹.

تحلیل کارکردهای حکایت در حدیقه سنایی و تطبیق آن با نظریه راندال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۷ 63 - 87

کلید واژه ها: زبان عرفان حکایت حدیقه الحقیقه سنایی راندال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۸ تعداد دانلود : ۱۶۳
سنایی، پایه گذار شعر عرفانی فارسی، از شاعرانی است که به طور عملی و گاه نظری کوشیده است زبان عرفان را بشناساند. تاکنون درباره زبان عرفانی نظریه های متعددی پدید آمده است. این نظریه ها آنجا که مبتنی بر نظریه های کلی تر زبان دین مطمح نظر قرار می گیرند، در دو دسته  نظریه های شکل گرا و نظریه های نقش گرا می گنجند. از جمله نظریه های نقش گرا درباره زبان تجربه های متافیزیکی، نظریه جان هرمن راندال است. این فیلسوف، دین را مانند علم و هنر یک نوع فعالیّت بشری سهیم در فرهنگ انسانی می داند و برای رموز و اساطیر دینی چهار نقش برمی شمارد. مقاله حاضر به تحلیل تازه ای از کارکردهای حکایت در کتاب حدیقه الحقیقه سنایی و تطبیق آنها با نظریه راندال می پردازد و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی نتیجه می گیرد که اولاً سنایی حکایت را برای دو منظور، یکی تبیین مسائل هستی شناسانه، شامل مسائل خداشناسانه، جهان شناسانه و انسان شناسانه و دیگری اصلاح مشکلات اجتماعی به کار می برد و ثانیاً حکایات حدیقه سنایی از میان چهار نقش مورد نظر راندال، در وهله اول، بیشتر نقش برانگیختن حس عملی و تقویت تعهد عملی (انسان شناسانه) و در وهله بعد، نقش برانگیختن حس تعاون و تقویت انسجام اجتماعی (اجتماعی) را برعهده دارد و دو نقش دیگر از این چهار نقش ، یعنی انتقال تجربه های بیان ناپذیر انسانی (خداشناسانه) و ایضاح نظام شکوهمند الهی (جهان شناسانه) کمتر مورد توجه این شاعر عارف بوده است. این نقش ها عرفان سنایی را در سایه مکتب خراسان قرار می دهند که بیشتر به انسان گرایی و جامعه گرایی مشهور است.
۱۰.

بررسی آشنایی زدایی در استعارات دیوان ابن فارض و کلیات مولوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۸ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۶۹ 19 - 38

کلید واژه ها: آشنایی زدایی استعاره ابن فارض مولوی زبان شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۷۴
آشنایی زدایی شگردی است که ادیب از آن سود می جوید تا جهان متن را به چشم مخاطب بیگانه بنمایاند و موضوع را به گونه ای بیان نماید تا درک دلالت های معنایی دشوار به نظر رسد. این انحراف از کاربرد متعارف یک اتفاق زبانی و واسطه ای برای شناخت سبک ادبی شمرده می شود. نگارندگان در جستار حاضر به روش تحلیلی به بررسی شگرد آشنایی زدایی در استعارات اشعار ابن فارض و مولوی می پردازند. تحقیق نشان از آن دارد که استعاره تماثلی در سروده های ابن فارض جایگاهی را به خود اختصاص نداده و بسامد آن در عرفان عاشقانه او نسبت به عرفان زاهدانه بیشتر است. استعاره تجسیدیه در اشعار این دو شاعر با بسامد نزدیک به هم رعایت شده، اندیشه های انتزاعی آنان را دنبال می نماید و نشان از دلبستگی شان به تأملات درونی -عرفانی است. هر دو شاعر با انتخاب شگرد تزاحم استعاره سبب دیریابی معنا شده اند تا از این طریق با برجسته نمودن الفاظ خویش، سبب لذت ادبی مخاطبین را فراهم آورند.
۱۱.

گونه شناسی گفتارهای قالبی در چرند و پرند دهخدا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره دوزادهم بهمن و اسفند ۱۴۰۰ شماره ۶ (پیاپی ۶۶) ۲۹۸-۲۷۱

کلید واژه ها: چرند و پرند دهخدا گفتار قالبی عصر مشروطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۴ تعداد دانلود : ۱۷۷
گفتار قالبی شده بخشی از یک زبان است که می تواند حامل معانی و مصادیق متعددی باشد. گفتارهای قالبی شده معمولاً به صورت ضرب المثل، کنایه، اصطلاحات و زبان زدها و بیشتر در زبان محاوره به کار می روند و نقش مؤثری در ارتباط های اجتماعی و گسترش زبان از لحاظ ساختاری و مفهومی دارند و بخشی از هویت، فرهنگ و تاریخ هر جامعه هستند که شناخت آن ها موجب شناخت بهتر فرهنگ، زیرساخت ها و تحولات زبانی هر جامعه زبانی می شود و تحلیل آن ها در یک متن نیز موجب شناخت بهتر زوایای پنهان و سبک آن متن می شود. در مقالات دهخدا، گونه های مختلفی از گفتارهای قالبی وجود دارد که در بطن هر یک از آن ها، مفاهیم عمیق اجتماعی، فرهنگی و زبانی نهفته است که شناخت آن ها به شناخت سبک و زبان مقالات دهخدا و جامعه روزگار او کمک می کند. هدف از پژوهش حاضر که با روش کیفی (تحلیلی توصیفی) انجام می شود، تحلیل و بازشناسی گونه های قالبی شده در چرندوپرند دهخدا در سه دسته ضرب المثل، کنایه، اصطلاحات و زبان زدهاست. این پژوهش به منظور بررسی کاربرد این ساخت ها در چرندوپرند و تأثیر آن ها بر زبان و سبک این مقالات انجام می شود. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که دهخدا با استفاده از این ساخت های قالبی، اوضاع و شرایط جامعه خود را ترسیم کرده و مطالبش را با سرعت و در عین حال به صورت فشرده و عمیق به مخاطب منتقل کرده است. استفاده از این ساخت ها موجب شده تا نثر چرندوپرند به زبان محاوره ای نزدیک شود. همچنین بررسی ها نشان می دهد که اصطلاحات و زبان زدها (220 مورد)، کنایه (81 مورد) و ضرب المثل (51 مورد)، به ترتیب پرکاربردترین گونه های ساخت های قالبی در مقالات دهخدا هستند.
۱۲.

تحلیل محتوای باور به معاد در شعرهای آزاد مهدی اخوان ثالث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۳ بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۷ 179 - 204

کلید واژه ها: تحلیل محتوا شعر معاصر فارسی مهدی اخوان ثالث شعر آزاد معاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۷ تعداد دانلود : ۲۳۹
مهدی اخوان ثالث، شاعر نوگرای معاصر، در بحبوحه نفوذ فرهنگ غربی، کوشید به فرهنگ ایرانی توجه نشان دهد و برای این منظور، آیین التقاطی و مبهم و خیالی مزدشتی را از تلفیق گرایش فردی و خیرخواهانه زردشت و گرایش اجتماعی و عدالت خواهانه مزدک پدید آورد. مقاله حاضر سعی داشته است با کاربرد روش توصیفی- تحلیلی از نوع تحلیل محتوا به این پرسش پاسخ گوید که آیا اخوان در باور به معاد، تا حد معادباوری ایرانیان باستان پیش رفته است؟ بر پایه دیدگاه پژوهشگران، مزدک از جهت اصول دین، پیرو آیین زردشت بوده است و در این آیین، برزخ و داوری فردی و چینودپل یا همان صراط و بهشت و دوزخ و داوری جمعی و کیفر نهایی گناهکاران برای رهایی آنان از کدورت گناه و سرانجام، فرشکرد، طرحی روشن دارد. این مقاله، سرانجام نتیجه می گیرد که ضمن 153 شعر نیمایی و 5 شعر سپید و جمعاً 158 شعر آزاد اخوان، 59 بار در 50 جزء شعر و 4 بار در 4 کل شعر و جمعا 63 بار در 33 شعر به موضوع معاد برمی خوریم و درصد شعرهای دارای موضوع معاد به نسبت شعرهای آزاد این شاعر، 88/20 است. با این حال، نگاه او به معاد، ضمن شعرهای آزاد وی، بیشتر نگاه دنیوی و گاه تشکیک آمیز و حتی تکذیب آمیز است و بنابراین با معادباوری ایرانیان باستان میانه ندارد.
۱۳.

رویکردهای عرفانی فیضی فیاضی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شبه قاره سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۰ 159 - 178
تعداد بازدید : ۷۳۳ تعداد دانلود : ۲۸۹
شیخ ابوالفیض بن مبارک(954 1004ه.) متخلّص به فیضی از بزرگ ترین شاعران قرن دهم هجری و ملک الشعرای دربار اکبرشاه بوده است. بر خلاف دیدگاه کسانی که او را ملحد و دیوانش را سرشار از کفریات دانسته اند، او در باره دین نگاهی ژرف و با آموزه های عرفانی آشنایی بسیار داشته است و در عین حال از تنگ نظری و تعصب به دور بوده و دیوان او گنجینه ای عرفانی است. در این مقاله بر بنیاد این فرضیه ها و با روش توصیفی- تحلیلی کوشیده شده است که اندیشه های عرفانی و اثرپذیری از مکاتب گوناگون عرفانی در دیوان فیضی واکاوی شود و به این نتایج رسیده ایم که فیضی به مکاتب عرفانی ملامتی و قلندری گرایش بیشتری داشته، همان گونه که با تصوف خانقاهی سر سازش نداشته و فراوان از مظاهر آن چون خانقاه و خرقه و شیخ و ... انتقاد کرده است. شیوه بیانش در تبیین مبارزه با نفس بیشتر حماسی و تأویل گرایانه  بوده و در اندیشه های ملامتی و قلندری رندانه و طنزآمیز و در شطحیات اغراق آمیز و متناقض. حوادث اجتماعی و فرهنگی عصر او نیز در دیدگاه های او  اثرها داشته، به ویژه در نگاه اشراقی او و ستایش های بسیارش از خورشید و تساهل با پیروان دیگر ادیان و مکاتب.   
۱۴.

«زن» در رئالیسم ایرانی با تکیه بر رمان«جای خالی سلوچ»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۲ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۵ 181 - 210

کلید واژه ها: مکتب رئالیسم رئالیسم ایرانی مولفه های ایرانی زن جای خالی سلوچ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۱ تعداد دانلود : ۳۴۳
نگرش ها، رویکردها و اقتضائات ایدئولوژیکی، فرهنگی و اجتماعی هر جامعه در تبادلات فرهنگی- هنری بین جوامع مختلف، سبب تغییر، تحول و تطور در مولفه های فرهنگی- هنری مبادله شده می گردد. مقتضیات فرهنگی- اجتماعی ایران، در دوره آغازین غرب گرائی روشنفکران ایرانی –پس از اقتباس مکتب رئالیسم از ادبیات غرب- باعث تغییرات بنیادین در اصول و موازین این مکتب ادبی گردید که در نهایت آن را به شکل مکتبی مستقل با صبغه ای ایرانی و با مولفه های خاص ایران، بازتولید نمود؛ تا جائی که می توان اطلاق اصطلاح(رئالیسم ایرانی) بر این مکتب را مناسب دانست.  این پژوهش بر اساس روش تحلیل محتوای کیفی، به بررسی (زن در رئالیسم ایرانی) به عنوان یکی از مهم ترین مولفه های واقع گرائی ایرانی در رمان«جای خالی سلوچ» می پردازد. در این تحقیق، چالش های فراروی زن ایرانی و ابعاد شخصیتی او در خانواده، به صورت سرفصل ها و بخش های اصلی و فرعی، مقوله بندی شده، زوایای مختلف آن تحلیل گردیده و سپس در رمان مذکور مورد ارزیابی قرار می گیرد؛ همچنین در روند این پژوهش، میزان توجه و تمرکز نویسنده این اثر بر هویت تاریخی- اجتماعی زن ایرانی به عنوان یک مولفه مکتب واقع گرائی ایرانی تبیین و تحلیل می گردد.
۱۵.

بررسی زبان ایدئولوژیک در شعر سعاد الصباح و سیمین بهبهانی با رویکرد جامعه شناسی زبان

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی فارسی و عربی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۷ ۸۶-۵۹

کلید واژه ها: جامعه شناسی زبان زبان زنانه شعر معاصر عربی شعر معاصر فارسی سعاد الصباح سیمین بهبهانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۲۰۸
نگارندگان در این جستار با مطالعات کیفی و در پیش گرفتن روش کاربرد شناسی زبان بر آنند تا زبان ایدئولوژیک را در سروده های سعاد الصباح شاعر کویتی و سیمین بهبهانی، شاعر ایرانی، مشخص کنند. دستاورد تحقیق بیانگر این است که در انتخاب ساختارها و الگوهای زبانی، سعاد و سیمین پیرو الگوهای خاص گونه زبانی جنس خود هستند. بسامد استفاده زنان به این دلیل که از دسترسی به قدرت در جامعه و از پایگاه اجتماعی شایسته خویش، محروم بوده اند از جمله های تأکیدی در سروده هایشان زیاد است تا شاید سخنانشان مورد توجه قرار گیرد. این دو شاعر با استفاده از ضمیر متکلم، قصد برهم زدن موازنه قدرت و اثبات حضور فعّالتر زنان را عرصه های فرهنگی و اجتماعی دارند. سعاد الصباح، «دجاجه» را استعاره از زن معاصر عربی آورده است تا بیان کند که زن معاصر، آزادی خود را از دست داده و وطن برای او به زندان تبدیل شده است. سیمین بهبهانی نیز با به کارگیری استعاره «کولی» برای زن معاصر ایرانی، بیان می کند که از سرسپردگی، ضعف، ظلم پذیری، خانه نشینی و تسلیم بیزار، و خواستار حقوق انسانی، آزادی، عشقی پاک و دو سویه است.
۱۶.

روش ها و انگیزه های تحوّل انواع ادبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۲۱ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۷ 189 - 226

کلید واژه ها: انواع ادبی نظریه ژانر ترکیب انواع جامعه شناسی ادبیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶ تعداد دانلود : ۱۱۷
بحث درباره انواع ادبی، پیوسته از جمله مباحث پراهمیّت برای پژوهش گران در حوزه نظریه های ادبی بوده است. از زمان مطرح شدن انواع ادبی عصر ارسطو تحت عنوان «ژانرها» تا به امروز، مباحثاتی جدی و گسترده درباره این موضوع شکل گرفته است. از مهم ترین پرسش ها در این عرصه، چگونگی و چرایی پدید آمدن انواع ادبی تازه است. پرسش هایی از این دست نشان از آن دارد که انواع ادبی در طول حیات خود تغییر و گسترش یافته اند. بر این پایه، مبحث روش ها و انگیزه های تحوّل انواع ادبی شکل می گیرد. این مقاله که با روش توصیفی-تحلیلی پیش می رود، تلاش دارد ضمن تعریف انواع ادبی، به پرسش چگونگی و چرایی تحوّل این انواع پاسخ دهد. نتیجه به دست آمده نشان از آن دارد که انواع ادبی جدید، عموماً از رهگذر تغییر یا احیای انواع ادبی قدیم و با روش هایی مانند تغییر موضوع، تغییر اندازه، تغییر ماهیّت، ترکیب دو یا چند نوع ادبی، تغییر کانون توجّه و ... پدید می آیند. انگیزه های این تغییرات نیز عبارتند از سفارش یا نیاز جامعه، طرز تعامل اثر با واقعیّت، ضرورات ناشی از شیوه بیان، وضعیّت خاصّ مخاطب، کارآمدتر بودن نوع ادبی منسوخ و معرّفی آن، و یا هم سو کردن خود با یک خرده فرهنگ.
۱۷.

بررسی کارنامه عطارپژوهی در مقالات فارسی از 1300ش تا 1395ش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 7 - 32

کلید واژه ها: شعر عرفانی فارسی عطارپژوهی فریدالدین محمد عطار نیشابوری مقالات فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۳۲۸
درباره عطار، شاعر عارف و بلندآوازه ایرانی، کتاب ها و مقالات بسیاری نوشته شده است و تاکنون کارنامه پرباری در عرصه عطارپژوهی پیش رو داریم. شمار زیاد این پژوهش ها، ضرورت بررسی و تحلیل آن ها را بیش از پیش نشان می دهد تا بتوان از چندوچون این تحقیقات، آگاه و از دستاوردهای این محققان، بهره مند شد و از پژوهش های تکراری پرهیز کرد. بررسی میراث پژوهشی درباره شخصیت های ادبی از جمله کارهای بایسته در پژوهش های ادبی امروزی است که به آگاهی پژوهشگران از کارهای انجام گرفته و انجام نگرفته درباره آنان بسیار یاری می رساند و مقاله حاضر، با روش توصیفی-تحلیلی به عطار اختصاص دارد. به دلیل گستردگی پژوهش ها درباره عطار، در این مقاله، تنها به کارنامه عطارپژوهی در مقالات فارسی پرداخته شده است. بازه زمانی مورد بررسی از 1300 ش تا 1395 ش را دربرمی گیرد. در این 95 سال، در مجلات تخصصی ادبی، به ویژه مجلات علمی-پژوهشی، 650 مقاله فارسی در زمینه عطارپژوهی به چاپ رسیده است که در این مقاله، آمار توزیع زمانی و موضوعات کلی و جزئی این مقالات، در جدول های متعدد آمده و تحلیلی از سیر عطارپژوهی و رویکردهای آن در این 95 سال صورت گرفته است.
۱۸.

تحلیل بوطیقای شعر کوتاه؛ از چشم انداز توصیف و تعریف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی بهار ۱۳۹۸ شماره ۵۲ 87-112

کلید واژه ها: شعر فارسی بوطیقا شعر کوتاه توصیف و تعریف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۶ تعداد دانلود : ۶۴۳
بخش قابل توجهی از شعر کلاسیک فارسی را شعر کوتاه مانند دوبیتی و رباعی تشکیل می دهد. همچنین امروزه در میان شاعران معاصر، توجه روزافزونی به شعر کوتاه دیده می شود. هرچند پژوهندگان کوشیده اند به شناسایی مؤلفه های شعر کوتاه بپردازند و برای این منظور از ویژگی های ایجاز، کاربرد محدود فعل، ضربه پایانی، تصویرمحوری، کاربرد محدود قافیه و طبیعت گرایی یاد کرده اند، این ویژگی ها بیشتر به توصیف شعر کوتاه بازمی گردد و هنوز تعریف متفق علیه آن در دسترس نیست؛ چنان که برای نمونه حد بیرونی آن را گاه تا یک صفحه و گاه تا هفت سطر و گاه تا پنج لخت دانسته اند و همچنین برای حد درونی و معنایی آن، عاملیت شگرد بنیادی و اثرگذاری در لحظه را برشمرده اند. مقاله حاضر با روش تحلیلی به نقد توصیف ها و تعریف های پژوهندگان از شعر کوتاه می پردازد و می کوشد راهی به سوی تعریف دقیق تر آن بگشاید. این مقاله سرانجام شعر کوتاه را مبتنی بر شگرد بنیادی آن، دارای مصرع ها یا سطرهای محدود نامشخص و در نهایت «شعر محدود تک هسته ای مستقل با تمایل بیشتر به گفتمان حکمی» در نظر می گیرد.
۱۹.

تأثیر فن خطابه در شکل گیری قصیده با نظر به قصاید سبک خراسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۲۸) 123-141

کلید واژه ها: خطابه قصیده سبک خراسانی روابط بیناگونه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۹ تعداد دانلود : ۳۶۸
قصیده، نخستین قالب مشخص شعر فارسی است. ازاین رو، شناخت خاستگاه های زبانی، ادبی و فکری این قالب شعری، برای شناخت ریشه های شعر فارسی، اهمیت دارد. بدین منظور ابتدا باید دید چه پیشینه ها و زمینه هایی در شکل گیری قالب قصیده اثرگذار بوده اند. یکی از مهم ترین پیشینه های اثرگذار در این باره، فن خطابه است. کاربرد خطابه در ایران پیش از اسلام و میان اعراب دوره جاهلی و دوره اسلامی و یونان باستان و تقدم زمانی این ژانر نسبت به شعر عربی و فارسی جای تردید ندارد. از سوی دیگر، شباهت چندجانبه قصیده با خطابه، این تأثیر را، بویژه از طریق قصیده عربی، بر قصیده فارسی نشان می دهد. این واقعیت سبب شد تا در مقاله حاضر با روش توصیفی و تطبیقی، فن خطابه را به عنوان یکی از خاستگاه های ادبی قالب قصیده بررسی کنیم. برای این منظور، خطابه و قصیده، از چشم انداز ساختار، مخاطب، ابزارها، کارکردها و آرایه ها مورد مطالعه قرار گرفتند و شباهت های بارزی میان آنها به دست آمد.
۲۰.

زندگی و شخصیت شاطر عبّاس صبوحی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۲۰ بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۰ 71 - 95

کلید واژه ها: شاطر عباس صبوحی نقد تاریخی تذکره شعرای معاصرین شعر دوره قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲ تعداد دانلود : ۹۹
پژوهشگران، گاه نسبت به غیاب شاطر عباس صبوحی از تاریخ های ادبیات دوره قاجاریه، ایراد روا داشته اند و حتی این غیاب را یک نوع سانسور انگاشته اند. بااین حال، بی گمان فقدان اسناد معتبر در باره زندگی او و ورود پرشمار شعرهای غیرصحیح الانتساب به مجموعه شعرهای وی، باعث این غیاب بوده است. تذکره شعرای معاصرین دارالایمان قم که طی دوره جوانی شاطر عباس تألیف شده است، با آوردن چکیده احوال و نمونه اشعار صبوحی تا حدی این ایراد را رفع می کند. در مقاله حاضر بر اساس این تذکره به واکاوی زندگی و شخصیت صبوحی پرداخته ایم. این مقاله با روش تحلیلی و تاریخی پیش رفته است و نتیجه آن نشان می دهد که صبوحی(1257-1315ق)، متولد در قم و متوطن و متوفی در تهران عصر ناصری، یک شاعر مردمی خوش قریحه با تعارض های درونی میان «کم سوادی و اطلاع»، «تجرّد و عشق» و در برهه ای حتی «پریشان حالی و فراآگاهی» بوده است و همه این تعارض ها به تعارض درونی اصلی وی، یعنی «عام بودن اجتماعی و خاص بودن فردی» بازمی گردند. همین تعارض، موجبات شهرت و محبوبیت او را میان عام و خاص فراهم آورده است و این دو طبقه، از زندگی وی روایات متناقضی هماهنگ با روحیاتشان به دست داده اند، تا جایی که مطابق موارد مشابه، گاه در این باره داستان پردازی ها و افسانه سازی ها صورت گرفته است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان