محمود عبایی کوپایی

ادراکات اعتباری یکی از نظریات علامه طباطبایی (ره) است که نه تنها از مباحث بسیار مهم فلسفی؛ بلکه در مباحث عقلی و سیاسی و اجتماعی نیز بسیار پُرفایده است. بر اساس این نظریه مفاهیمی وجود دارند که وراء توافق عقلا بر آن، مطابقی ندارد. این گونه معانی و مفاهیم، حقیقتی ندارند و فقط در ظرف رفتار و کردار اعتبار می شوند. ما در این جستار به روش توصیفی تحلیلی در پی بررسی یکی از وجوه ادراکات اعتباری یعنی اخلاق هستیم تا بدانیم از دیدگاه علامه طباطبایی و جلال الدین مولوی مفهوم اخلاق نسبی (اعتباری) است یا مطلق که نتایج پژوهش نشان داد اخلاقیات از امور اعتباری است و فقط برخی افعال مطلق هستند و در هیچ شرایطی خوب بودن و بد بودن آن ها تغییر نمی کند.

در مقاله حاضر، چهار شیوه مهم تربیت دینی در حوزه اعتقادات از طریق ماهیت دین در قرآن کریم استنتاج شده است. بدین منظور به بررسی دو مقوله «ماهیت دین» و «شیوه های تربیت دینی» پرداخته ایم. ابتدا جهت فهم صحیح ماهیت دین در قرآن کریم، تمامی آیات مشتمل بر ریشه «د ی ن» مورد تفحص قرار گرفته است. سپس برای راهیابی به شیوه های تربیت دینی در قرآن کریم از روش استنتاجی بهره گرفته ایم. در روش استنتاجی با استفاده از دو مقدمه «هنجارین» و «واقع نگر» به «نتیجه» که شیوه تربیت دینی است، دست یافته ایم. در ادامه، راهکارهای قرآن کریم برای رسیدن به شیوه های تربیت دینی تبیین شده است. برای مثال، یکی از راهکارهای قرآن کریم برای رسیدن به شیوه اعتقاد به جزای اعمال، بهره گیری مستقیم از کتب آسمانی در جهت شناخت اعمال مناسب می باشد. از جمله نوآوری های پژوهش حاضر، دستیابی به شیوه های تربیت دینی از طریق کشف ماهیت دین و تبیین هدف تربیتی از یکسو و استفاده از شیوه استنتاجی به عنوان روش پژوهش از سوی دیگر می باشد. از دستاوردهای این مقاله می توان در جهت ارائه الگوی نظری تربیتی برای نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی استفاده نمود.

مسئله تناسخ نه تنها از گذشته دور در میان فیلسوفان مطرح بوده، در فرهنگ دینی نیز مورد اهتمام ویژه قرار دارد. نوشتار حاضر با روش توصیفی تحلیلی به واکاوی این مسئله در اندیشه ابن سینا و صدرالمتألهین می پردازد و از رهگذر آن آشکار می شود که دیدگاه ابن سینا و صدرالمتألهین در استحاله تناسخ ملکی، مشابه است. تمایز آنها در مبانی نفس شناختی ای است که ترسیم کننده نحوه موجه سازی مدعای آنهاست که مهم ترین آنها از این قرار است: تجرد نفس، حدوث نفس، بقای نفس و رابطه نفس با بدن.

هدف از انجام این پژوهش تعیین تأثیر اجرای برنامه درسی فلسفه برای کودکان بر رشد خلاقیت دانش آموزان بوده است. جامعه آماری پژوهش، دانش آموزان دختر پایه پنجم مقطع ابتدایی منطقه نوزده آموزش و پرورش شهر تهران بودند که از بین آنها 56 نفر به روش نمونه گیری در دسترس به عنوان نمونه انتخاب و سپس در دو گروه آزمایش و گواه تقسیم شدند. گروه آزمایش با برنامه درسی فلسفه برای کودکان طی 16 جلسه تحت آموزش قرار گرفتند. با توجه به اینکه طرح تحقیق پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه بود، ابزار اندازه گیری خلاقیت در دو نوبت قبل و بعد از ارائه برنامه درسی فلسفه برای کودکان اجرا شد. داده های حاصل از پیش آزمون و پس آزمون با استفاده از تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش حاضر حاکی از تأثیر مطلوب مداخله پژوهش بر خلاقیت و خرده مقیاس های آن داشت. به عبارتی یافته های پژوهش حاضر مبین آن است که برنامه درسی فلسفه برای کودکان میزان خلاقیت فراگیران و مولفه های آن یعنی انعطاف پذیری، ابتکار، بسط، سیالی را در گروه آزمایش نسبت به گروه گواه را افزایش داده است.

هدف مقاله، بررسی نظام مند و ارائه فراترکیبی از پژوهش های مرتبط با پیامدهای آموزش زیبایی شناسی براساس نگرش ها (باورها، ارزش ها) و مهارت ها بود. رویکرد پژوهش، کیفی با استفاده از راهبرد فراترکیب با روش سنتز پژوهی بود. تجزیه و تحلیل داده ها با شیوه تحلیل محتوای استقرایی با رویکرد جهت دار انجام شد که پژوهش های اخیر با روشی نظام مند انتخاب، واکاوی محتوایی و دسته بندی شدند. جامعه مورد بررسی، تحقیقات مرتبط با موضوع از سال های 2000 تا 2019 منتشر در سایت های معتبر داخلی و خارجی است. از مجموع 60 مقاله و کتاب، 47 نمونه به روش هدفمند انتخاب گردید و پایه های نظری و مضامین اصلی استخراج، کدگذاری و طبقه بندی شدند. نتایج نشانگر مدل مفهومی، در سه طبقه اصلی نگرش ها (باورها، ارزش ها)، مهارت های شناختی و مهارت های عملی(تجربی) می باشد. مقوله ها در برخی از ابعاد همپوشانی دارند. نتایج، آموزش زیبایی شناسی را در توسعه پیامدهایی چون درک و لذت از زیبایی ، کنش اجتماعی، ارتقاء تفکر، تجربیات یادگیری محور و ارتباط معنایی با دنیای واقعی مورد تأکید قرار داد.

این مقاله با عنوان « نقدهای سهروردی بر نظریه ابن سینا در موضوع حرکت» و با ماهیت کیفی و بدون فرضیه ها و متغیرها تدوین گردیده است. سؤال اصلی عبارت است از: چگونه نقدهای سهروردی بر نظریه ابن سینا در موضوع حرکت تبیین می شود؟ گردآوری داده ها کتابخانه ای، و روش تحقیق توصیفی – تحلیلی است که از ابزار منطق صوری استفاده بعمل آمده و هدف آن بنیادی و نظری است. ابن سینا خروج تدریجی شیء از قوه به فعل را حرکت نامیده و آن را در چهار مقوله کم، کیف، أین و وضع جاری می دانست. قبل از ابن سینا و طبق فلسفه ارسطو، مقوله وضع در زمره پذیرنده حرکت قرار نداشت، ولی ابن سینا این مقوله را نیز به بحث حرکت اضافه نمود. سهروردی بجزء مقوله کم، با سه مقوله دیگر موافق بوده، و اعتقاد داشت مقدار جسم، که همواره در حال تغییر می باشد موضوع حرکت کمی است نه جسم مطلق. به همین دلیل، حرکت را شامل مقوله کم نمی دانست. وی همچنین، بدلیل طرد وجود هیولا، هیچگونه پیوندی میان حرکت هیولا با جسم و صورت قائل نشده است.

آموزه های آسمانی از جمله اصول و مصادر دین اسلام اصلاح سبک زندگی را مورد تأکید قرار داده و راهکارهایی از جمله حُسن خُلق را در این راستا به آدمی معرفی کرده است.. حسن خلق همچنین یکی از مهم ترین ضروریات رفتاری برای رشد و نیل به زندگی سعادتمند است. خداوند سبحان در قرآن کریم، جذب دل های مردم را نتیجه حسن خلق و نرم خویی پیامبر اکرم 6 دانسته است. پژوهش حاضر که به شیوه کتابخانه ای و بهره مندی از روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، نشان می دهد که برخی عوامل، زمینه ساز و پشتوانه حسن خلق محسوب می شود؛ از جمله عنایت الهی، وراثت، تربیت خانوادگی، عقلانیت و خردمندی و آراستگی باطنی. هم چنین مهم ترین دستاوردهای اصلاحی حسن خلق بر سبک زندگی انسان از حیث فردی و اجتماعی عبارت است از: آرامش درون، سلامت جسم، غلبه بر مشکلات، ایجاد عزم و اراده در جهت خواست پروردگار، اطمینان قلبی، افزایش توان روحی، تحکیم روابط اجتماعی به ویژه تعالی روابط زوجین، موفقیت، تألیف قلوب، رفاه اقتصادی، ایجاد صلح و امنیت و در نهایت، سعادتمندی در هر دو سرا.

این مقاله با عنوان « نقدهای سهروردی بر نظریه ابن سینا در موضوعات هیولا و جسم » تدوین شده که دارای ماهیت کیفی و فاقد فرضیه ها و متغیرها می باشد. هدف مقاله بنیادی و نظری است. پرسش اصلی عبارت است از: چگونه نقدهای سهروردی بر نظریه ابن سینا در موضوعات هیولا و جسم تبیین می شود؟ روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی است که از ابزار منطق صوری استفاده شده و موقعیت گردآوری داده ها کتابخانه ای است. ابن سینا ضمن اعتقاد به وجود واقعی هیولا، بروز جسم را منوط به وجودش تلقی نموده و جسم را جوهری ممتد و مرکب از ماده و صورت مستقل پنداشته است. در مقابل، سهروردی وجود هیولا را طرد و صرفا ذهنی دانسته و جسم را بسیط، اما شامل جوهر و عرض دانسته و جمع دو جوهر در جسم واحد را نپذیرفته و بعنوان اتصال جوهری و مقدار ممتد پذیرفته است. در این مقاله، به بررسی درستی یا نادرستی این دو دیدگاه پرداخته شده است.

این مقاله بر آن است تا روابط میان قطر و سایر کشورهای منطقه خلیج فارس در دوران ریاست جمهوری ترامپ در آمریکا را در چهارچوب تحلیلی بحران مورد ارزیابی قرار دهد. از این رو با شیوه تحلیلی– تاریخی و پیروی از رویکرد رئالیسم درصدد است تا به این پرسش پاسخ دهد که عامل اصلی در بحران روابط قطر و همسایگانش در تاریخ ژوئن 2017 م. چه بوده است؟ یافته های تحقیق حاکی از آن است که وابستگی دولت های عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس به آمریکا، جریان این امنیت زدایی را تشدید می کند. قطر به عنوان کشوری که از لحاظ هویت و ساختار، در طول تاریخ کاملاً وابسته به قدرت های خارجی بوده است، نمونه بسیار مناسبی برای نشان دادن اثرات این وابستگی است. بر اساس یافته های این پژوهش طرح هایی مانند تأسیس پایگاه نظامی، امضاء قراردادهای نظامی و امنیتی و اجرای طرح ابتکار همکاری استانبول از سوی ناتو به رهبری آمریکا در این کشور، نه تنها باعث بی ثباتی در منطقه شده بلکه ثبات سیاسی و حتی تداوم بقای این امیرنشین کوچک را نیز در معرض تهدید قرار داده است. در نهایت نویسندگان نتیجه می گیرند که حضور آمریکا در این منطقه عامل اساسی در ایجاد بحران میان قطر و همسایگان اوست.

هدف از این پژوهش، بررسینظامند و ارائه فراترکیبی از پژوهش های مرتبط با عناصر آموزشزیبایی شناسیبر اساسابعاد تحولکودک بود. روی آورد پژوهش از نوع کیفی با استفاده از راهبرد فراترکیب با روش سنتز پژوهی بود. تجزیه و تحلیل داده ها با شیوه تحلیل محتوای قیاسیبا روی آورد جهت دار انجام شد که در آن، پژوهش های اخیر با روشی نظام مند انتخاب، واکاوی محتوایی و دسته بندی شدند. جامعه مورد بررسی، پژوهش های مرتبط با موضوع بود کهبین سال های2000 تا2018 درسایت هایمعتبر داخلی و خارجی منتشر شده بود. از مجموع 59 مقاله، 41 نمونه به روش هدفمند انتخاب شد. ابتدا پایه های نظری و مضامین اصلی استخراج، کدگذاری و طبقه بندی شدند.نتایج نشانگر مدل مفهومی است که دارای 19مقوله مربوط به اهداف، 18 مقوله مربوط به مؤلفه و 19 مقوله مربوط به نتایج آموزش زیبایی شناسی است که در چهار طبقه اصلی تحول شخصیتی، تحول معنوی، تحول اجتماعی و تحول شناختی قرار دارند. مقوله های تخیل، دقت و توجه در همه ابعاد تحول و دیگر مؤلفه ها در برخی از ابعاد مشترک اند. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که آموزش عناصر زیبایی شناسی بر تحول کودک از جنبه های مختلف تأثیرگذار است.  

پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی برنامه درسی آموزش فلسفه برای کودکان بر اساس نتایج تحقیقات مرتبط انجام گردید. رویکرد پژوهش از نوع کیفی و روش آن سنتزپژوهی توأم با تحلیل محتوای کیفی می باشد که در آن پژوهش های اخیر با روشی نظام مند انتخاب، واکاوی محتوایی و دسته بندی شده اند. جامعه مورد مطالعه تحقیقات انجام شده خارجی (در سال های 1938 تا 2018) و داخلی (در سال های 1384 تا 1396) بوده است. از مجموع پژوهش هایی که از سایت های معتبر داخلی و خارجی انتخاب شده بودند، تعداد 71 مورد به عنوان نمونه به صورت هدفمند انتخاب گردید. تحلیل های انجام شده ابتدا کدگذاری و طبقه بندی گردید و سپس بدنه اصلی در قالب 52 مولفه در راستای 4 عنصر اصلی "اهداف"، "محتوا"، "روش های یاددهی – یادگیری"، "روش های ارزشیابی" و 8 مولفه مرتبط با عنصر زمینه ای "محیط آموزشی" شناسایی گردید. سیاست گذران و برنامه ریزان درسی دوره پیش دبستان و دبستان می توانند با استفاده از الگوی مفهومی مستخرج، تدابیر شایسته را جهت اجرای مطلوب و با کیفیت برنامه درسی فلسفه برای کودکان اتخاذ کنند. مربیان و آموزگاران نیز قادر خواهند بود تا الگوی موجود را بر اساس تجربیات عملی ندریس، تطبیق دهند تا تدریس اثربخش تری داشته باشند.

هدف کلی این پژوهش بررسی رابطه نظام ارزش ها با هویت ملی دانش آموزان است. جامعه مورد مطالعه شامل کلیه دانش آموزان دختر و پسر متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 1389 است. حجم نمونه طبق اصول علمی 330 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شد. جهت جمع آوری داده ها از دو پرسشنامه استفاده شد: الف) نظام ارزش های آلپورت، ورنون و لیندزی، شامل 45 سؤال که شش مؤلفه ارزشی (نظری، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، زیبایی شناسی و مذهبی) را می سنجد. ب) پرسشنامه هویت ملی که شامل 37 سؤال پنج گزینه ای و دارای هفت بعد هویتی (اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، دینی، فرهنگی و زبانی) است. اطلاعات و داده ها جمع آوری شد و جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که: 1. از روی نمرات نظام ارزشی دانش آموزان می توان هویت ملی آنها را پیش بینی کرد. قدرت پیش بینی ارزش های مذهبی و ارزش های اقتصادی بیشتر از ارزش های نظری، هنری، اجتماعی و سیاسی است. 2. مقایسه میانگین نمرات ارزش ها، مؤیّد آن است که در ارزش های هنری و اجتماعی دانش آموزان دختر بیشتر از پسران و در مقابل در ارزش های نظری، اقتصادی، مذهبی و سیاسی دانش آموزان پسر بیشتر از دختران هستند. تفاوت معناداری در ارزش های اجتماعی و مذهبی دختران با پسران مشاهده نشد. 3. مقایسه میانگین نمرات هویت دانش آموزان نشان دهنده آن است که هویت اجتماعی، تاریخی و زبانی دانش آموزان پسر از دختران قوی تر و در هویت های سیاسی و جغرافیایی دختران قوی تر از پسران هستند، ولی این تفاوت در هویت ملی، دینی، جغرافیایی وفرهنگی معنادار نمی باشد.