درخت حوزه‌های تخصصی

اصطلاحنامه های پیوسته برای کاربردپذیری و آسانی استفاده باید دارای مجموعه ویژگی های خاص و عام باشند. ویژگی های عام آنها مانند ویژگی های عام طراحی صفحات وب و وب سایت ها هستند و ویژگی های خاص آنها، قابلیت های ویژه این اصطلاحنامه ها برای کاربرد در وب را در بر می گیرند. در این پژوهش، اصطلاحنامه های پیوسته پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات، با توجه به استاندارد های تدوین اصطلاحنامه های یک یا چندزبانه و استاندارد طراحی صفحات وب، به وسیله یک سیاهه وارسی و به روش تحلیل محتوای صفحات وب، مورد ارزیابی قرار گرفته اند. تلاش شده است تا معیار های مد نظر درج شده در سیاهه وارسی با مشاهده مستقیم صفحه وب اصطلاحنامه ها و جستجو در آن بررسی شود. نتایج نشان می دهد که این اصطلاحنامه ها ساختار مطلوبی دارند، اما برای کاربردپذیری مبتنی بر وب مناسب نیستند و قابلیت های آنها برای جستجو و دسترسی به منابع اطلاعاتی در مقایسه با اصطلاحنامه های معادل خارجی بسیار اندک است و رابط کاربری آنها برای برقراری ارتباط با کاربر اصطلاحنامه، ضعیف عمل می کند.

در پژوهش حاضر تولیدات علمی دانشگاه­های علوم پزشکی کشور در طول دهه گذشته از نظر کمی و کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. داده­های خام مورد استفاده در این پژوهش از پایگاه «وب آو ساینس» برای فاصله زمانی 1999 تا 2008 گردآوری شده­است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل اطلاعات نشان داد که تعداد تولیدات علمی دانشگاه­های علوم پزشکی کشور طی سال­های مورد بررسی روندی رو به رشد داشته­، به­طوری­که از 259 مدرک در سال 1999 به 4532 مدرک در سال 2008 رسیده­است. به عبارتی نزدیک به 17 برابر افزایش داشته­است. عمده­ترین شکل تولیدات علمی به صورت مقاله بوده و زبان انگلیسی زبان چیره در تولیدات علمی این مؤسسات است. زمینه موضوعی فارماکولوژی و دارو بیش از دیگر زمینه­های موضوعی مورد توجه نویسندگان بوده­است. به­رغم نوساناتی که در تعداد استنادات دریافتی تولیدات علمی و «اِچ ایندکس» این دانشگاه­ها در طول دهه مورد بررسی بوده، تعداد خوداستنادی افزایش چشمگیری داشته­است ولی از نظر میانگین استناد به ازای هر مورد در طول یک دهه، سیری نزولی مشاهده شد.

هدف: در حوزه کتابخانه های رقومی تعامل بین کاربر و سیستم از جمله مباحث اساسی در زمینه استفاده از این گونه نرم افزارها به شمار می رود. بنابراین یافتن نرم افزار مناسب در این زمینه دارای اهمیت فراوانی است. هدف پژوهش حاضر ارزیابی و تحلیل معیارهای مربوط به رابط کاربر در صفحات وب فارسی کتابخانه های رقومی خودساخته و خریداری شده در ایران است. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است. روش انجام پژوهش از نوع تحقیقات ارزیابانه است که از یک سیاهه وارسی متشکل از 10 معیار اصلی و 114 مولفه فرعی برای ارزیابی و تحلیل ابعاد پژوهش استفاده شده است. علاوه بر این در مراحل مختلف پژوهش و برای تهیه سیاهه وارسی از روش دلفی استفاده شد و در موارد لازم با تولیدکنندگان نرم افزارها نیز مصاحبه شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که از جمع کل امتیازات مربوط به معیارهای ده گانه مورد بررسی، کتابخانه های رقومی خودساخته توانستند در هفت معیار تصحیح خطا، کنترل کاربر، راهبری، راهنمایی، جست وجو و سادگی امتیاز بالایی را کسب کنند. در صورتی که کتابخانه های رقومی خریداری شده تنها در سه معیار زبان رابط کاربر، نمایش اطلاعات و انسجام در وضعیت بهتری قرار دارند. هر چند به لحاظ مجموع میانگین امتیازات کسب شده اختلاف زیادی بین این دو دسته مشاهده نشد. اصالت/ارزش: این پژوهش ضمن تهیه یک سیاهه وارسی در زمینه ارزیابی رابط کاربر کتابخانه های رقومی بر اساس پیشینه های موجود و نظر متخصصان، این امکان را نیز فراهم آورده است تا استفاده کنند گان از این کتابخانه ها و نرم افزارهای مشابه بتوانند در انتخاب خود تصمیمات بهتری را اتخاذ کنند. همچنین به تولیدکنندگان کتابخانه های رقومی مورد مطالعه و سایر نرم افزارهای مشابه این امکان را می دهد تا ضمن بر طرف کردن نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت با معیارها و مولفه های موجود در این زمینه و اهمیت هر یک از آن ها بهتر آشنا شده و در تولیدات آتی خود از آن ها بهره گیرند.

در سالهای اخیر وبلاگ به عنوان یکی از محصولات نسل جدید اینترنت یا آنچه وب2 نامیده می شود جای خود را در شبکه گسترده اینترنت به خوبی یافته است، کتابداران و اطلاع رسانان نیز با توجه به ماهیت رشته خود و نقش های متفاوتی که به عنوان کتابدار در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی ایفا می کنند می توانند از وبلاگ به عنوان محملی سریع و آسان برای اطلاع رسانی و اشتراک دانش استفاده نمایند. در این پژوهش تعداد 150 وبلاگ کتابداری و اطلاع رسانی انگلیسی زبان به منظور بررسی و تحلیل روابط میان نوع وبلاگ ها (شخصی، کتابخانه ای و گروهی) و ساختار محتوایی و فنی آنها، به صورت نمونه گیری هدفمند و با استفاده از شیوه های وب سنجی، انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفته اند، در این مطالعه سعی شده تا با تحلیل آماری ارتباط معناداری بین نوع وبلاگ ها (شخصی، کتابخانه ای و گروهی) و هر یک از جنبه های محتوایی و فنی آنها به پرسشهای پژوهش در مورد معناداری یا عدم معناداری روابط در میان نمونه مورد پژوهش پاسخ داده شده و به نقش این مسئله در جامعه وبلاگهای کتابداری و اطلاع رسانی پی برده شود. یافته های پژوهش نشان می دهند که بین نوع وبلاگها و نحوه روزآمدی آنها ارتباط معناداری وجود دارد، همچنین بین نوع وبلاگها و محتوی آنها نیز ارتباط معنادار است. اما بین نوع وبلاگ و نوع ابزار وبلاگ نویسی ارتباط معناداری وجود ندارد و در برخی موارد هم رابطه معناداری در سطوح مختلف وجود داشته است مانند رابطه بین اهداف وبلاگ نویسی و نوع وبلاگ ها که در چهار مورد معنادار نبوده و در پنج مورد معنادار بوده است. محققین این پژوهش معتقدند که روابط مذکور احتمالا می توانند در جامعه وبلاگ های کتابداری و اطلاع رسانی ایرانی هم وجود داشته باشند که با انجام پژوهشهای مشابهی این مسئله قابل بررسی خواهد بود.

مهم ترین بستر برای توسعه دولت الکترونیکی، وب سایتهایند که نقش رابط بین دولت و شهروندان را ایفا می کنند. وب سایتها در مراحل مختلف تکوین دولت الکترونیکی کارکردهای گوناگونی دارند. این کارکرد در وهله اول، ارائه اطلاعات دولتی و تامین ارتباط میان دولت و مخاطبان آن است. با وجود این در صورت، ساخت پایگاههای وب مستقل و ناهماهنگ با یکدیگر برای سازمانهای دولتی، این خطر وجود دارد که در طول زمان با مجموعه ای نامتقارن و ناموزون از وب سایتهای دولتی روبه رو شویم که کاربرد آنها را کاهش دهد و بهره وری لازم را از سرمایه گذاری صورت گرفته فراهم نسازد. در گونه ای از پایگاههای وب که به نام پرتالهای استانی شناخته می شود، این هماهنگی از طریق ابلاغ «سرفصلها و عناوین اطلاعات پرتال استانی و حداقل ضوابط و ویژگیهای نرم افزاری آن» در سال 1383 از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور (سابق) صورت پذیرفته است. در این مقاله نتایج پژوهشی ارائه می شود که در آن به بررسی وضعیت پرتالهای استانی در مقایسه با سرفصلها و عنوانهای یاد شده پرداخته شده است. به این منظور پس از معرفی سرفصلها و عنوانها، نتایج بررسی وضع کنونی پرتالهای استانی ارائه و در ادامه نیز به چگونگی بازنگری در مجموعه اقلام محتوایی و اطلاعاتی پرتالهای استانی از طریق بررسی نوشتجات، استخراج اقلام پرتالهای مشابه در سه کشور پیشرفته در حوزه دولت الکترونیکی و کاربرد روش دلفی بیان می شود.

هدف: هدف مقاله حاضر، بررسی مقایسه ای انواع روش های ارزیابی دسترس پذیری وب سایت ها و بررسی نتایج مطالعه موردی وب سایت وزارتخانه های دولت جمهوری اسلامی ایران به منظور نشان دادن نقاط قوت، ضعف و تفاوت یافته های ارزیابی در هر یک از روش های دسترس پذیری وب سایت ها می باشد. روش: در این مقاله، ابتدا پ ژوهش های انجام شده در زمینه دسترس پذیری وب سایت ها مرور و مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش بعد، مروری بر روش های ارزیابی دسترس پذیری و مقایسه مزایا و معایب هر یک از این روش ها انجام شده است. در پایان، نتایج ارزیابی دسترس پذیری وب سایت وزارتخانه های دولت جمهوری اسلامی ایران (21وزارتخانه) بر اساس روش های ارزیابی دستی، ارزیابی خودکار و ارزیابی تجارب کاربران مورد مقایسه قرار گرفته است. ارزیابی دستی با استفاده از 12 شاخصِ استخراج شده از خط مشی دسترس پذیری محتوای وب که به وسیله کنسرسیوم وب جهان گستر ارائه شده است، انجام شد و ارزیابی تجارب کاربر نیز از طریق روش پیمایش بر اساس گروه های کانونی و پاسخ به سؤال پرسشنامه صورت گرفت. ارزیابی خودکار نیز به وسیله نرم افزار خودکار وب اِگزَکت صورت پذیرفت. یافته ها: با توجه به یافته های متفاوت این سه روش ارزیابی می توان گفت که از ابزارهای ارزیابی خودکار فقط می توان برای شناسایی خطاهای وب سایت استفاده نمود زیرا این نرم افزارها به طور دقیق، سیاهه ای از خطاهای هر یک از اولویت ها را ارائه می کنند و راهنمای توسعه دهندگان وب سایت برای اصلاح خطاها می باشند. نتایج ارزیابی تجارب کاربر نیز به تنهایی مفید واقع نمی شود زیرا ممکن است برخی نظرات شخصی و سلیقه ای نتایج ارزیابی را تغییر دهد. در روش ارزیابی دستی نیز با وجود نیروی انسانی متخصص، تفسیر خطاها و ارائه پیشنهادهای عملی امکان پذیر است بنابراین با توجه به تفاوت فاحشی که در یافته های این سه روش ارزیابی در پژوهش فوق دیده شد، بهکار بردن روش ارزیابی یکپارچه که ترکیبی از سه روش ارزیابی می باشد، مورد تایید قرار گرفت. اصالت/ارزش: تاکنون تحقیقی که به صورت مقایسه ای روش های ارزیابی دسترس پذیری وب سایت ها را ارزیابی کرده باشد، انجام نشده است. این تحقیق علاوه بر مقایسه نظری روش های موجود، به صورت عینی نیز کارکرد روش های مورد نظر در یک مطالعه عینی را گزارش میکند.

این پژوهش به تعیین ضریب هم نویسندگی در تولیدات علمی ایران در نمایه های استنادی علوم، علوم اجتماعی، هنر و علوم انسانی در پایگاه وب اُو ساینس در سال های 2000-2006 پرداخته است. پژوهش از نوع کاربردی است که با استفاده از شاخصهای علم سنجی به انجام رسیده است. داده ها با کمک پایگاه وب اُو ساینس در قالب فایلهای plain text استخراج شد، سپس با استفاده از نرم افزار HistCite تجزیه و تحلیل داده ها، با استفاده از برنامه اکسل شمارش، تنظیم و برای بررسیهای نهایی شد. تعداد کل مدارک نمایه شده به وسیله نویسندگان ایران در نمایه استنادی علوم 24480 مدرک، نمایه استنادی علوم اجتماعی 783 مدرک، و نمایه استنادی هنر و علوم انسانی 57 مدرک و در مجموع با 25320 مدرک جامعه (از طریق سرشماری) مورد مطالعه را در این پژوهش تشکیل داده است. براساس نتایج پژوهش، به طور کلی بررسی ضریب مشارکت نویسندگان در دوره مورد بررسی روندی صعودی است؛ این امر بیانگر افزایش تمایل نویسندگان به تولید مدارکِ مشارکتی در طول این دوره است. بیشترین مشارکت، در تولید مدارک 2 و 3 نویسنده ای برآورده شده و ضریب مشارکت کلی نویسندگان 59/0 بوده است. سال 2006 بالاترین ضریب مشارکت 62/0 و سال 2000 کمترین ضریب مشارکت 55/0 را به خود اختصاص داده است. قاعده برادفورد و قاعده لوتکا در مورد داده ها بررسی شدند؛ قاعده لوتکا فقط در نمایه استنادی علوم تایید و در نمایه های استنادی علوم اجتماعی و هنر و علوم انسانی رد شد؛ حال آنکه قاعده برادفورد در هر سه حوزه تایید شد. کشور آمریکا، در هر سه حوزه نمایه های استنادی، با مشارکت در تولید 1865 مدرک (37/7 درصد) بیشترین مشارکت را در تولید مدارک علمی ایران داشته است.

اینترنت با در برداشتن وب گاه های متعدد و متنوع، به عنوان یکی از مهم ترین محورهای تولید علم، بر فعالیتهای آگاهیرسانی سازمانها و مراکز اطلاع رسانی تأثیر بسیار شگرفی بر جای گذاشته است؛ به گونه ای که آنها وب گاه های خود را به عنوان راهی برای استفاده از منابع اطلاعاتی در دسترس کاربران[4] مختلف، قرار داده اند. ارزشیابی خدمات، کارها و فعالیتهای انجام شده توسط افراد، سازمانها و مراکز اطلاعاتی و خدماتی، یکی از راهکارهای مؤثر در ارتقا و بهبود کیفیت خدمات در هر شغل و حرفه ای محسوب شده، به تولید خدمات و محصولات برتر و با کیفیت تر منجر میگردد. از این رو، در جامعه رقابتی امروز به منظور حفظ و توسعه پایدار فرایند تولید علم به وسیلة وب گاه های سازمانی، جذب مخاطبان بیشتر، و در راستای رسیدن به هدفهای عالی بسط و توسعه تولید علم، ناگزیر از سنجش کیفیت خدمات اطلاع رسانی وب گاه های سازمانها و مراکز اطلاع رسانی هستیم. یکی از روشهای مناسب ارزیابی کیفی خدمات اطلاع رسانی وب گاه ها، شیوه ای است که بر اساس بازخوردها[5] یا به عبارتی، دیدگاه های کاربران و مصرفکنندگان اطلاعات[6] باشد. بنابراین، به منظور آگاهی از سطح انتظارها[7] و ادراکهای[8] آنها از کیفیت خدمات دریافتی از وب گاه ها، باید از ابزارها و مدلهای «کاربر مدار»[9] مانند ابزار وب کوال استفاده کرد. وب کوال، ابزاری است برای ارزیابی دریافتهای کاربر از کیفیت خدمات اطلاع رسانی وب گاه ها، دارای چهار بعد سودمندی[10]، سهولت استفاده[11]، جذابیت[12] و روابط دوستانه[13] ـ دوازده سازه[14] و 35 مؤلفه[15]؛ که در آن کیفیت خدمات هر سازه با طرح چند سؤال در یک طیف هفت گزینه ای (بسیار مخالفم[16] 7 6 5 4 3 2 1بسیار موافقم[17]) از نظر کاربران مورد ارزشیابی قرار می گیرد. در پایان, به منظور بهبود کیفیت خدمات آنها، مدل مفهومی[18] بهبود کیفیت خدمات اطلاع رسانی وب گاه های سازمانها و مراکز اطلاع رسانی, طرح و بررسی شده است