تحلیل گفتمان انتقادی و کاربرد آن در پژوهش های علم اطلاع رسانی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: این مقاله روش تحلیل گفتمان انتقادی (که یکی از روش های کیفی و تفسیری است) و کاربردهای محتمل آن در پژوهش های علوم کتابداری و اطلاع رسانی و نیز، زمینه های استفاده و نقدهای مرتبط با این روش را بیان می کند. روش: مقاله حاضر از نوع تحلیلی است. در این نوع مقالات، نظریه یا روش خاصی گسترش می یابد، با شواهد نوینی استحکام بخشیده می شود، تبیینات دیگری می یابد، یا با تأمل و تردید یا انتقاد به آن توجه می شود. به همین دلیل، مقاله حاضر نیز رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی را در مطالعات حوزه علم اطلاع رسانی گسترش می دهد و زمینه های تحقیقی جدیدی عرضه می کند و در این زمینه، تبیینات جدیدی برای این رویکرد نیز ارائه خواهد کرد. یافته ها: تحلیل گفتمان انتقادی، رویکردی در تحلیل گفتمان است که پرکتیس های گفتمانی و غیرگفتمانی، هر دو، را به رسمیت می شناسد. هدف آن تحلیل ایستا از متونی چون آگهی ها، پوسترها، تراکت ها و مواردی از این قبیل، از طریق گرامر کارکردی هالیدی است تا ایدئولوی های طبیعی شده و پنهان متون را کشف کند و تبیینات اجتماعی از آن ارائه دهد. از آنجا که کتابداری و اطلاع رسانی در گذرگاه تولید و مصرف متن است و تحلیل گفتمان انتقادی نیز در هنگام تحلیل، به تولید و مصرف متن توجه دارد، متون وارد یا تولیدشده در این حوزه، شاید محمل خوبی برای کشف نظم های گفتمانی خاص و تبیین ایدئولوژی های بهنجارشده باشد.