درخت حوزه‌های تخصصی

ادبیات عرب

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
شعر صرف علوم بلاغه کلیات لغت نثر نحو
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۰۱ تا ۱۲۰ مورد از کل ۱٬۶۵۱ مورد.
۱۰۱.

دراسه سکینه قلب النبیّ محمد (ص) فی السور القرآنیه من خلال العملیّات (النشاطات) (الجزء الثلاثون من القرآن الکریم نموذجا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و پنجم یهار و تابستان ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 179-209

کلید واژه ها: القرآن الکریم النبی محمد (ص) السکینه الوظیفه التجریبیه العملیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 373 تعداد دانلود : 423
للاتجاه الوظیفی فی اللسانیات مکاتب مختلفه، ومن أهمها مکتبه لندن ولهذه المکتبه (1916) مؤسسون من أبرزهم مایکل هالیدی الذی طوّر نظریه فیرث السیاقیه (1960) ثم وضع نظریه (1985) أسماها النحو النسقی (النظامی). هذه النظریه مبنیه علی أساس تعدد وظائف اللغه. إنّ هذه المقاله تعتمد علی نحو هالیدی النظامی وتحاول أن تعالج آیات من الجزء الثلاثین معالجه لسانیه معتمدهً علی وظیفه اللغه التجریبیه ومستخدمهً المنهج الوصفی-التحلیلی. فی هذه المقاله بالترکیز علی الوظیفه التجریبیه (بعد استخراج العملیّات من الآیات ودراسه نوعها) یتّضح أنّ العملیات المادیه والسلوکیه والعلائقیه والکلامیه والذهنیه تستعرض سکینه قلب النبیّ والعملیات المادیه تکون أکثر ورودا فی هذه الآیات التی نعالجها من الجزء الثلاثین ولاسیما هذه العملیه تکون أکثر حضورا فی الآیات التی تحقق سکینه قلب النبیّ من خلال عبادته وإبلاغ رسالته وإعطاء النعم الإلهیه وذکر عظمه الله وقدرته وعمل الخیر وشکر النعم الإلهیه فمحتوی الآیات وسیاق موقفها یقتضیان توظیف أفعال تدلّ علی الحدث وتسهّل تجسم الحوادث. بعد العملیات المادیه، العملیه السلوکیه تکون أکثر ورودا فی هذه الآیات ووردت فی آیات تحقق سکینه قلب النبیّ من خلال الدعوه إلی الصبر وتفویض أمور الکافرین إلی الله. الله مشارک العملیه فی سبعه وثلاثین موضعا والنبیّ مشارک فی أربعین موضعا. فی آیات القسم الأول والثانی والسادس والسابع، رسول الله مشارک فعال وفی آیات القسم الثالث والرابع والخامس، الربّ مشارک فعال.
۱۰۲.

تحلیلی بر رویکرد فلسفی در نقد کلاسیک عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره شانزدهم بهار و تالستان ۱۴۰۱ شماره ۲۴(پیاپی ۸۲) 185 - 206

کلید واژه ها: نقد عرب کلاسیک رویکرد تحلیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 728 تعداد دانلود : 819
نقد ادبی عرب تا قبل از رنسانس عربی را نقد کلاسیک می نامیم چون هنوز در فضای مبانی سنتی نقد از جمله نقد ذوقی، نقد لغوی، نقد اخلاقی ، نقد روان شناختی نفس می کشد.نقد از عصر جاهلی تا پایان قرن سوم در چنین فضایی سر می کرد . اما در قرن چهارم با ورود فلسفه یونان صبغه فلسفی می گیرد. مشارکت فرقه های اسلامی در حوزه های ادبی و نقدی و تأثیر جریان های کلامی در تحوّل مسایل فکری و دینی ، همگی در رشد و بالندگی ادبیّات به ویژه نقد تأثیرگذار بوده اند. از این دوره است که اندیشه های فلسفی یونانی به ویژه دو کتاب «الخطابه» و «الشعر» ارسطو بیش ترین تأثیر را در شکل گیری رویکرد فلسفی در نقد ادبی، می گذارند.و نقد در این دوره تحت تاثیر دو اثر، فلسفی می شود.پس از این مرحله است که جهان عرب با دو بوطیقا مواجه می شود . بوطیقای ارسطویی و بوطیقای عربی . نقد ادبی با توجه به این دو گونه بوطیقایی متاثر از فلسفه ارسطویی فلسفی می شود ولی همچنان در مبانی نقد سنتی است. این مقاله با این فرضیه که نقد عربی از بوطیقای ارسطویی متاثر است این پرسش را مطرح می کند که آیا این تاثیر در مبانی نقد ناقدان تاثیر گذار بوده است یا موجب و موجد رویکرد ثابت شده است؟ نتیجه این بررسی آن است که تا قرنها این تاثیر موجب شکل گیری رویکرد عموم ناقدان عرب تا ظهور رنسانس عربی
۱۰۳.

مقاربه أسلوبیه لرائیه ابن العرندس الحلی من منظور البنیویه النقدیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 171 - 192

کلید واژه ها: الأسلوبیه الشعر العربی القدیم ابن العرندس الرثاء الإمام الحسین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 458 تعداد دانلود : 419
الأسلوبیه منهج یرکز على العناصر الأساسیه والداخلیه للعمل الفنی من أجل الکشف عن معاییر الاختراع والابتکار فیه. إن البحث عن أسلوب العمل الأدبی طریقه لفهم الآراء والرؤیه الکونیه والثراء الأدبی لذاک العمل، حیث یعبر عن کیفیه تفاعل الکاتب مع الإمکانات اللغویه التی تظهر على مستویات مختلفه. فی المجال ذاته، إن الشیخ صالح بن عبد الوهّاب، الشهیر بابن العرندس، أحد أعیان الشیعه ومن علمائهم فی الفقه والأصول والمنطق، له مدائح ومراث فریده لأهل البیت (%)، ولا سیما الإمام الحسین (8)، تنم عن تفانیه فی ولائهم ومناوئته لأعدائهم. ومن أشهر قصائده فی هذا المجال، رائیته الشهیره (105بیتا) التی اشتهر أنها ما قرأت فی حفل إلا وحضره الإمام الزمان یبکى مع الباکین، على مصاب جدّه الحسین(8). فی هذا المقال، تتم مراجعه هذه "الرائیه" على المستویات الفکریه والصوتیه والنحویه والدلالیه، وفقا للمنهج الأسلوبی الذی یرکز على دراسه النص الأدبی، معتمدا على التفسیر والتحلیل. تشیر نتائج هذا البحث إلى أن ظاهره الجناس من أجمل آلیات الموسیقى والمحسنات اللفظیه التی أسرف فیها الشاعر جدا، حیث تمخضت عنها سمات أسلوبیه ودلالیه رائعه. سیطرت الجمل الاسمیه الخبریه السردیه على معظم أبیات القصیده کظاهره أسلوبیه لافته للنظر؛ وأما على المستوى الأدبی، فلقد صور الشاعر بعض الجمادات تبکی على الحسین، وت ذرف الدم وع وتتحرک حتى کأنه وضعها أمامنا کجسم حی تنبعث فیه موجات متدفقه من الحراک والدینامیکیه.
۱۰۴.

أثر سید جمال الدین الریادي في ظهور أدب المقاومه المصري (دیوان محمود سامي البارودي أُنموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ 137 - 160

کلید واژه ها: مصر أدب المقاومه السید جمال الدین الأسدآبادی محمود سامی البارودی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 133 تعداد دانلود : 27
لقد کان أثر السید جمال الدین الأسد آبادی کبیراً فی الصحوه الإسلامیّه ولاسیما فی نهایات القرن التاسع عشر وقد کان یؤمن أنها هی السبیل الأساس لنهضه المجتمعات الإسلامیّه وخاصه العربیه ومن ثم یمکن توجیه نشاطات الأدباء لتعمیق الأثر الإیجابی فی تلک النهضه، ولمکانه مصر وأثرها فی العالم الإسلامیّ فقد اتخذها السید مرکزاً لنشاطاته بعد أن أحدث فیها تطورات ملحوظه سیاسیاً واجتماعیاً وأدبیاً؛ ففی الحقل الأدبی أخذ عنه أدباء وکتّاب أمثال: محمود سامی البارودی ومحمد عبده بوصفهما الأبوین الریادیین للأدب. فقد أحدث البارودی ملامح فی الشعر العربی الحدیث، نستشف منها سمات المقاومه والصمود، مستلهماً مشروع جمال الدین الإصلاحی. فظهر الشاعر مناضلاً إسلامیّاً، یتحدّى الاستعمار وأذنابه؛ وقد قامت هذه الدراسه لتسلیط الضوء على الأثر الذی ترکه السید جمال الدین فی الشعر والأدب الحدیث متخذهً من شعر البارودی مادهً للبحث. وتمّ البحث على ضوء المنهج الوصفی –التحلیلی. فجاءت إشکالیه البحث وخلفیته فی طلیعه المقال ثم قدمنا نبذه عن حیاه الاثنین السید جمال الدین والبارودی. فتمخّضت الدراسه عن نتائج منها: أنّ الشعر العربی الحدیث فی انتعاشه وانتقاله من البرود والسطحیه إلى الحیویه والذاتیه لیس نتیجه للحمله الفرنسیه أو احتکاکه بالأدب الأروبی فحسب، وإنّما مدینٌ لمحاولات القاده والمفکرین الإسلامیّین أمثال سید جمال الدین وأتباعه فی شتى البلدان الإسلامیّه. وقد ترکزت دعوه السید جمال الدین على عنصرین مهمین وهما الحفاظ على الأصاله الإسلامیّه والمعاصره، وتمثلت ملامح هذه الریاده فی شعر محمود سامی البارودی ومنها: الدفاع عن الشعوب المظلومه  وحثهم على کسب العلوم الحدیثه واجتناب الخمول کخطوه للتخلص من استعباد المستعمر وذلّه، وإماطه اللثام عن وجه المستعمر ومؤامراته، ودعوه الحکام المسلمین إلى إقامه العدل وتأکید أثر العلماء والمثقفین فی تحدید مصیر المجتمع الإسلامیّ متأثراً بأفکار السید جمال الدین.
۱۰۵.

نشانه شناسی سوره "قریش" از منظر فردیناند دوسوسور و رولان بارت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۹ 51 - 69

کلید واژه ها: نشانه شناسی سوره قریش ساختارگرایی پساساختارگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 750 تعداد دانلود : 555
نشانه شناسی ساختارگرای دوسوسور، سبک زبانی متن و زیبایی شناسی آن را آشکار ساخته و در پی تحلیل معانی ضمنی نیست و در مقابل، نشانه شناسی پساساختارگرای رولان بارت، در پی تحلیل دلالت های معنایی متعدد در متن است. جستار پیش رو بر آن است تا با تکیه بر نظریات این دو نشانه شناس و با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی سوره قریش و مقایسه آن از این دو نگاه بپردازد با این هدف که نحوه شکل گیری معنا و نیز لایه های متعدد و ضمنی آن را در این سوره شناسایی کند. ضرورت انجام چنین پژوهشی نیز نخست معرفی تفاوت نظریات این دو زبان شناس، سپس بررسی تفاوت خوانش ساختارگرا با پساساختارگرا در سوره قریش است تا کثرت دلالت لایه های معنایی با توجه به نظریات بارت آشکار شود. برای تحلیل سوره قریش از دیدگاه نشانه شناسی دوسوسور، به بررسی تقابل ها پرداخته می شود. تقابل عمده این سوره میان وجه خبری (همبستگی میان قریش) و وجه امری (لزوم عبادت پروردگار) شکل گرفته که در سایر عناصر زبانی (واژگانی و نحوی) نیز جلوه گر شده است. در مقابل، در نشانه شناسی بارت، به تحلیل رمزگان ها و بررسی لایه های معنایی آن ها پرداخته می شود که بر این اساس، رمزگان چیستانی در پی اشاره به معنای همبستگی و اتحاد برای تمامی جوامع و گروه ها است؛ امری که با دلالت های متعدد واژگان (إیلاف و قریش) به عنوان رمزگان های معنایی و فرهنگی روشن می شود و رمزگان های نمادین نیز به تصویرسازی عواقب عدم عبادت پروردگار پرداخته و رمزگان های کنشی نتیجه عبادت خداوند را در گذشته بیان کرده اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که با تحلیل نشانه شناسی دوسوسور، معنای تحت اللفظی سوره در قالب عناصر متقابل متنی و روابط هم نشینی منسجم آشکار می شود که اشاره به دعوت قریش به اسلام در زمان پیامبر(ص) برای ایجاد صلح دارد؛ اما در تحلیل نشانه شناسی بارت، دعوت به اسلام و ترویج تک آیینی مقید به قریش نبوده و متوجه جوامع و گروه های مختلف در تمامی اعصار است.  
۱۰۶.

المعجم الذهنی والصوغ القیاسی بین العامیه والفصحى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 153 - 170

کلید واژه ها: المعجم الذهنی الصوغ القیاسی العامیه الفصحى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 221 تعداد دانلود : 190
السلیقه اللغویه حصیله لازمه فی اللهجه العامیه فی جمیع اللغات؛ والبحث هنا یختص بالعربیه. فالمعجم الذهنی الذی یرتضعه الطفل، یؤدی به ذلک إلى أمیه الابتعاد والانحراف والغربه تماما عن القرآن وإرث العربیه أو یوقع المتعلم فی البیئه المدرسیه فی تبعات الازدواج اللغوی الذی یجعله یکابد التصویب اللغوی فی جمیع مراحل التعلیم. وهذا الخضوع یهدد منذرا بموت الفصحى بین طبقات مختلفه من البیئه اللغویه العربیه؛ بسبب انحرافها عن الإرث اللغوی للفصحى، وعن عربیه القرآن نطقا ودلاله؛ لذلک جاء التنبیه على التنشئه البیتیه والإعداد المدرسی فی بناء وعی لغوی سلیم ینأى بالطفل عن مکابده الازدواج اللغوی فی مراحل تأهیله الثقافی، بما یغرس لدیه القدره التولیدیه على المستوى الصوابی فی الصوغ القیاسی؛ وقد نبه البحث على الاختلاف بین العامیه والفصحى على مستویات صوتیه، وصرفیه، ونحویه ودلالیه، وأشار إلى علاقه المعجم الذهنی بالقدره التولیدیه، ثم عرض إستراتیجیات تعین على استیعاب الحصیله اللغویه، وعرض لجهود علماء العربیه فی بیان علاقه السلیقه اللغویه بالصوغ القیاسی، وختم فی نتائج البحث ومقترحاته بالإشاره إلى دلاله الوعی الحضاری فی العربیه الفصحى، وإلى دور معطیاتها فی استنهاض الوعی الحضاری.
۱۰۷.

مقاربه عتبه العنوان فی مجموعه من القصص القصیره لمحمد تیمور ما تراه العیو ن أنموذجا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 19 - 30

کلید واژه ها: المصاحبات النصیه عتبه العنوان جیرارد جینیت محمد تیمور ما تراه العیون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 797 تعداد دانلود : 712
نظرا إلى أن الأعمال الأدبیه لا تظهر کنص مکشوف، بل ترتبط دوما متواصله بعناصر تصویریه أو لفظیه؛ فمن الواضح أن هذه العوامل، باعتبارها عوامل إضافیه للنص الرئیس، یمکن أن تؤثر على القارئ، فیما یتعلق بموضوع النص. تتم تسمیه هذه العناصر، والتی تختلف وفقا للفتره، والإصدارات، والمؤلفین، والجمهور والثقافات، من خلال نصوص جیرار جینیت التی کرس لها دراسه واسعه فی عمله بعنوان عتبا ت) 7891 (. إن العنوان فی العمل الأدبی موضوع حدیث لم یتم إیلاء الاهتمام الکافی له حتى الآن، وفقا لأعمال محمد تیمور؛ وخاصه مجموعه من قصصه القصیره ما تراه العیو نله؛ لذلک یتوخى هذا المقال إلى عتبه العنوان والإثبات أن انتقال المعنى فی الأعمال الأدبیه لا ینحصر فی النص الرئیس فحسب، بل فی عتبات الأثر الأدبی، ویناقش کیف یظهر العنوان فی هذا العمل ویحدد الدور الذی یمکن أن یلعبه العنوان فی فهم وتفسیر النص وأغراض الکاتب؛ وبالتالی، نکشف أن المؤلف اختار لعمله الأدبی عنوانا مناسبا، وفقا لمحتواه وغرضه؛ وأن عنوان الکتاب الذی تأثر جیدا بالصفات الجیده لعنوان لائق، صار قادرا على الاندماج فی ذهن القارئ.
۱۰۸.

دراسه أسلوبیه وجمالیه في وطنیات الصقلاوي (دیوان «وصایا قید الأرض» نموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره شانزدهم بهار و تالستان ۱۴۰۱ شماره ۲۴(پیاپی ۸۲) 163 - 184

کلید واژه ها: الصقلاوی الاسلوبیه الجمالیِه وصایا قید الأرض الوطن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 832 تعداد دانلود : 969
إن الأسلوبیه فی المصطلحات الأدبیه هی تفسیر النص بناءً على اختیار الشاعر اللغه ولحن النص. فالأسلبه کانت موقفا عاطفیا وخیالی للعالم الداخلی والخارجی، وترتبط بلغه تصویریه وعاطفیه، وعاده لا تستخدم الکلمات والجمل فی معناها الأصلی؛ والجمالیه تشرح جمالیات الشعر بالإدراک الحسی، وتعنی وصف الحقیقه الخفیه وتفسیرها فی الفن والأدب. وثمه شتی المشترکات بین هذین المصطلحین، والفوارق أیضا. وحسب الدراسه إن العلاقه بینهما، علاقه العموم والخصوص من وجه. إتجهت الدراسه هذه، إلی آثار حب الوطن فی شعر الشاعر العمانی المعاصر سعید الصقلاوی معتمدهً علی النظرات النقدیه الاُسلوبیه والجمالیه. الحدیث فی الدراسه هو التحلیل وشرح العلاقات بینهما فی أشعار الصقلاوی عن الموطن والوطن الذی هو من أجمل مظاهر العواطف الإنسانیه فی الشعر، إن طریقه البحث، مکتبیه والمنهج فیه، هو المنهج الوصفی– التحلیلی- الإسنادی.
۱۰۹.

أثر طفولة مفید الوحش والعلاقات الأسریّة في سلوکه في روایة «نهایة رجل شجاع» للکاتب السّوریّ حنّا مینه دراسة نفسیّة تحلیلیّة(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۳ الخریف و الشتاء ۱۴۴۴ شماره ۱ (پیاپی ۷) 177-201

کلید واژه ها: الروایه النقد النفسی نهایه رجل شجاع حنا مینه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 995 تعداد دانلود : 280
إنّ روایه "نهایه رجل شجاع"، تبدو مسرحاً خصباً للبحث فی موضوع الطفوله وأثرها فی شخصیّه الفرد، نظراً لما تترکه التربیه القاسیه من عظیم أثر فی نفوس الأبناء، فضلًا عن تأثیر المجتمع والأتراب فی سلوکیّات الأفراد. إنّ تناول روایه «نهایه رجل شجاع» للکاتب «حنّا مینه» فی دراسه نفسیّه، موضوعٌ له أهمیّته الخاصّه، لأنّ الکاتب من أعمده الرّوایه العربیّه المعاصره، ورکّزت الروایه على أهمیّه حیاه الطفل فی بناء شخصیّه الرّجل. لذلک ستقوم هذه المقاله على کشف تأثیر الطّفوله الّتی عاشها مفید الوحش -بطل روایه نهایه رجل شجاع- فی شخصیّته رجلًا. تعالج هذه المقاله دور الأب والأمّ فی الوصول إلى الهویّه الشّخصیّه للبطل ودور المعلّم والأتراب وأهل الضّیعه، کأصحاب المجتمع، فی رسم الملامح الشّخصیّه للطّفل. وما نستنتجه من هذه مقاله: تجسّد «نهایه رجل شجاع» صوره الطفل المعنّف الّذی تلقّى القسوه فی مجتمعه، بدءًا بالأسره حیث الاختلال العاطفیّ، فلم تستطعِ الأمّ الحنون أن تعوّض بلطفها وتضحیاتها قسوه الوالد وعدم تسامحه، ثمّ فی المدرسه حیث المعلّم الذی نفّره من الصّفّ وکرّهه العلم، إلى أتراب عزفوا بقیثارته لحن الشّقاء والشّغب، وأخیراً مع أهل الضّیعه حیث المختار الظّالم، والمتبارین فی عرض اقتراحاتهم لتعذیبه. شخصیّه «مفید الوحش» الّتی تعبّر عن شخصیّه رجال کثر عاشوا فی أجواء مماثله، وتلقّوا تربیهً قمعیّهً، ترکت انعکاساتها السلبیّه فی المجتمع. إنّ سلوک مفید الطفل –بطل الروایه- الباحث دوماً عن المشاکل، ردّ فعل طبیعیّ للتّربیه الّتی تلقّاها، والقائمه على ظلم الوالد فی ظلّ مجتمع شرقیّ ذکوریّ، یلعب فیه الرجل الدور البالغ، وفی کنف أمّ مهیضه الجناح، لا ثقل لکلمتها ولا مجال لبثّها سوى عبر دموع جیّاشه. بما أنّ هذا البحث یهدف إلى دراسه أثر الطّفوله فی تکوین شخصیّه الفرد، کان لا بدّ من اللّجوء إلى المنهج النفسیّ-التحلیلی لإنجاز الدراسه.
۱۱۰.

دراسه الأسلوب المهذّب فی اللغه العربیّه وفقاً لنظریّه التأدّب عند براون ولیفنسون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۶ 61 - 88

کلید واژه ها: نظریه التأدب الأسالیب المهذبه مستویات التأدب الفشل التداولی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 328 تعداد دانلود : 685
إنّ الأسلوب المهذّب من القضایا المهمّه فی التواصل، حیث یمهّد الطریق لتواصل ناجح مع المخاطب ویحول دون الفشل التداولیّ. لقد درست هذه المقاله الأسلوب المهذّب فی اللغه العربیّه وفقاً لنظریّه التأدّب عند براون ولیفنسون التی تعتبر من أشهر النظریّات فی هذا المجال، إضافه إلى نظریّه بروک وناغاساکا المأخوذه من النظریّه الأصلیّه. ولکنّ البحث لم یتوقف عند النظریّه، بل قام بدراسه أنواع الأسالیب المهذّبه فی اللغه العربیّه بأمثله وظیفیّه وفقاً للمنهج المتبع فی هذا البحث وهو منهج وصفیّ – تحلیلیّ، بعد أن درس خلفیّه التأدّب فی اللغه العربیّه وبیّن الفارق بین التلطّف والتأدّب وهما مصطلحان خلط بعض الباحثین بینهما فی دلالتهما. وقد اقترحت هذه الورقه البحثیّه مستویات للتأدّب من المستوى الأوّل حتى الثالث لتیسیر استخدام الأسالیب المهذّبه فی المواقف التواصلیّه. وخلصت إلى أنه من الأحسن أن نستخدم التلطّف بمعنى حسن التعبیر الذی یقابل المحظور اللغویّ ونستخدم التأدّب لتسمیه نظریّه براون ولیفنسون نظراً لدلالته اللغویّه. کما یمکن تناول الأسالیب المهذّبه ضمن تقسیمها إلى أربع فئات رئیسه (مخاطبه الآخرین، واستخدام الأسلوب المباشر بشکل مهذّب، والاعتذار، والاستفهام) وفئات فرعیّه، حیث یتمّ تقدیم مستویات للتأدّب وفقا لنظریّه براون ولیفنسون فی ثلاثه مستویات، وکلّما ارتفع المستوى کانت نسبه تهدید ماء وجه المخاطب أکثر.
۱۱۱.

الکلمه العربیه بین التألیف الصوتیّ والبناء المقطعیّ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۶ 141 - 166

کلید واژه ها: الکلمه التألیف الصوت المقطع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 894 تعداد دانلود : 389
سعت اللغه العربیّه إلى تحقیق التآلف والانسجام بین الأصوات المشکّله للکلمه بما ینعکس سهوله فی النطق، واختزالا للجهد العضلی المبذول، بالتوازی مع الوصول إلى حد أعلى من الوضوح السمعی، وأوجدت اللغه العربیّه نظامها الصوتی الخاص بها الذی یحقق لها الیسر والسهوله فی نطق الکلمات فی أثناء أدائها لمعانیها.حاول هذا البحث الوقوف على أحد أهم مسائل النظام الصوتی العربی، إنها مسأله بناء الکَلِم العربیّه على أساس صوتی مقطعی، فبیّن أنّ الکلمه العربیّه  یجری تألیفها وفق قواعد خاصه على أساس مخارج الأصوات (قرباً وبعداً)، وتجاورها (تقدیماً وتأخیراً)، وصفاتها (الذلاقه والإصمات)، مع اعتماد تشکیلات مقطعیه یُسمح بائتلافها، وتکون غیر ثقیله على النطق وعلى السمع، فینتج عن ذلک کَلِم تتصف بأنها تنطق بیسر وخفه، وبیّن البحث أنّ تلک الخفه عدّت معیاراً من معاییر الفصاحه العربیّه، کما عدّت التشکیلات الصوتیه المستخدمه مؤشراً على عربیتها.
۱۱۲.

تحلیل الخطاب النقدی فی روایه "نادی السیارات" لعلاء الأسوانی بناء على نظریه نورمان فیرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۳ الربیع و الصیف ۱۴۴۴ شماره ۲ (پیاپی ۶) 298-329

کلید واژه ها: تحلیل الخطاب النقدی نورمان فیرکلاف علاء الأسوانی نادی السیارات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 499 تعداد دانلود : 100
یشرح الخطاب، العلاقه بین اللغه والمجتمع؛ لأن الخطاب هو استخدام اللغه للتأثیر على الجمهور. نشأ تحلیل الخطاب النقدی من علم الاجتماع وهو أحد المناهج النقدیه الحدیثه التی تأثر بالآراء الفلسفیه لمیشال فوکو ومارکس وفروید ویعتقد أنّ هناک علاقه جدلیه بین اللغه والمجتمع. أحد رواد هذا المنهج هو نورمان فیرکلاف الذی ترتکز نظریته على ثلاثه مستویات: الوصف والتفسیر والتبیین. تعد روایه نادی السیارات لعلاء الأسوانی من أشهر الروایات العربیه المعاصره التی تشرح أیدیولوجیه السلطه والظروف الاجتماعیه والسیاسیه بأسلوب حداثی فی المجتمع المصری. فی هذا المقال، نحاول تحلیل الخطاب النقدی لهذه الروایه على ضوء المستویات الثلاثه لنظریه نورمان فیرکلاف وذلک من خلال التمسک بالمنهج الوصفی- التحلیلی. تظهر النتائج أن المفردات والتراکیب مثل اختیار صیغه الأمر واستخدام ضمائر الجمع بدلاً من ضمائر المفرد تصف التضامن والأیدیولوجیه الشمولیه والتضاد والتقابل، وتوضح التناقض فی شخصیه الکوو التی تضطهد المصریین وتطیع الأجانب. ویصف التکرار خطاب الاحتجاج والمقاومه ضد الاستعمار، والمکان الأهم هو "نادی السیارات" حیث تحدث هناک الأحداث المهمه من قبل الأجانب والبریطانیین. على مستوى التفسیر، یشیر التناص التاریخی إلى النصوص السابقه مثل الآیات القرآنیه والروایات والأحداث التاریخیه مثل الهولوکوست والهاجانا ودیکتاتوریه هتلر وجرائمه ضد الإنسانیه. على مستوى التبیین یشرح المؤلف إیدیولوجیه الاستعمار المصری والسلطه فی شکلی سلطه بریطانیه على مصر بشکل قوی وکذلک سلطه الإنجلیزی جیمس على العبید المصریین بشکل ضعیف فی الروایه. یعکس الأسوانی ثوره المظلوم ضد الظالم، وأهم أهدافه تدمیر الاحتلال البریطانی واستقلال مصر، وبهذه الطریقه یعکس المؤلف الکرامه والإنسانیه التی دُمرت تحت براثن المستعمرین.
۱۱۳.

دراسه مقارنه للتهکم الفکاهی فی مجموعه القصص القصیره "وجوه وحکایات " لمارون عبود وروایه "الأحمر والأسود " لاستاندال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۳ الربیع و الصیف ۱۴۴۴ شماره ۲ (پیاپی ۶) 330-356

کلید واژه ها: التهکم الفکاهی وجوه وحکایات الأحمر والأسود مارون عبّود استاندال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 446 تعداد دانلود : 137
یُعَد استخدامُ الأسلوب الفکاهی من الطرق المفضّله لخلقِ الفرح والسعاده لدى الجمهور، والتی تنتقدُ العدید من القصور والاضطرابات وتصححها بشکل غیر مباشر. لذلک، لطالما نظر علماء الأدب إلیها نظره اهتمام. یحظی الأدب العربی والفرنسی، خاصه فی العصر المعاصر، بدور نشیط وأقوى فی مجال الفکاهه والتهکم الفکاهی. لکل من مارون عبود، الروائی اللبنانی البارز، واستاندال الکاتب الفرنسی، أعمال تجدر بالدراسه من منظار الفکاهه والتهکم الفکاهی. تم فی هذا البحث تعریف الفکاهه والتهکم الفکاهی وخلفیتها ومکانتها فی الأدبین العربی والفرنسی. ثم تمت دراسه تطبیقیه لوظائف التهکم الفکاهی ومقارنته فی مجموعه "وجوه وحکایات " لمارون عبود وروایه "الأحمر والأسود " لاستاندال، متکئه على أسس المدرسه الأمریکیه المقارنه والمنهج الوصفی التحلیلی. وسعینا إلى الإجابه عن هذین السؤالین: ماهی أسباب ظهور التهکم الفکاهی فی أعمال المؤلفین؟ وما هی الفروق والقواسم المشترکه بینهما فی استخدام التهکمات الفکاهیه؟ تشیر النتائج إلی أن کلاً من مارون عبود وستاندال، رغم عدم وجود أیّه صله أدبیه للبعد الزمنی والمکانی بینهما قد استخدما مجموعه متنوعه من الأسالیب الأدبیه والفکاهیه مثل التناقض والتضاد والتصویر الکاریکاتیریه وغیرها لإبراز الجانب الفکاهی ونقد العیوب المختلفه فی المجتمع، کما استخدما الدعابه کأداه للتفکیر النقدی الجاد للنضال الاجتماعی.
۱۱۴.

دراسه مقتل مرداویج الزیاری من خلال الروایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و پنجم یهار و تابستان ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 1-31

کلید واژه ها: مرداویج الزیاری الزیاریون البویهیون الخلافه العباسیه إصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 674 تعداد دانلود : 236
مرداویج بن زیار بن وردانشاه الزیاریّ قائدٌ إیرانیٌّ استطاع فی مطلع القرن الرابع الهجریّ أن یحتلّ مناطق واسعهً من سواحل بحر قزوین ومناطق الجبال وجنوبیّ إیران؛ وکان یستعدّ لشنّ حملهٍ على أرّجان (بهبهان الحالیّه) للقضاء على علیّ البویهیّ، وحملهٍ على بغداد عاصمه الخلافه العباسیّه بهدف استقلال إیران سیاسیًّا. لکنّه قُتل قبل أشهرٍ من تنفیذ مخطّطهِ بطریقهٍ مشبوهه بأیدی غلمانه الأتراک. تحاول هذه المقاله مستخدمهً منهجیّه السیاق التاریخیّ، من خلال جمع المعلومات التاریخیّه، والتدقیق فیها وتحلیلها للتوصل إلى معرفه زوایا هذه الحلقه المفرغه المتعلّقه بمقتل هذا القائد الإیرانیّ الذی کان یسعى إلى استقلال إیران، لکشف الدور الحقیقی للمحرّضین على الاغتیال. تدلّ نتائج التحقیق التی تمّ التوصّل إلیها من خلال دراسه المصادر والمراجع التاریخیّه، وبالأسلوب المیدانیّ، أنّ مرداویج أظهر مبکّرًا وبشکل واضح عداءً صریحًا لعلیّ البویهیّ، وفکّر فی الإیقاع بهذا القائد المتمرّد؛ وفی نهایه المطاف، وقع مرداویج ضحیّهً لطموحات البویهیین.
۱۱۵.

سردیةُ لغةِ الآخَرِ المماثلِ الجسدیةِ في الأبیاتِ القصصیةِ لعُمَرِ بن أبي ربیعة(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۳ الخریف و الشتاء ۱۴۴۴ شماره ۱ (پیاپی ۷) 145-176

کلید واژه ها: السردیات لغه الجسد الآخر المماثل الغزل القصصی عُمَرِ بن أبی ربیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 404 تعداد دانلود : 133
عمر بن أبی ربیعه هو الشاعر الإسلامی والأموی الشهیر الذی تناوَل الغزل غرضاً مستقلاً قائماً بنفسه ودیوانُه کلُّه فی الغزل یحکی ما وقع بین عُمر وحبیباته. ومِن الطبیعی أخذت الهیئه الجسدیه للعاشق والمعشوق مداها فی الفضاء الشعری لدیه. وللجسد أهمیه بالغه فی اللغه وخاصه فی الشعر الغزلی الغنائی وهذه الدراسهُ تَتناولُ مَظاهرَ وصفِ جَسد المُحِبّ والمُحَبّ وخاصّه جسد المرأه الّتی تتجلّی کالآخر المماثل خلال غزل عمر بن أبی ربیعه وتبحث عن الأسالیب الّتی استعملها الشاعر لتوصیف جوارحهما مِن الصیغ اللّفظیه کالصفات والأفعال والصّور البلاغیه؛ کما تُلمُّ الدراسه بسردیه لغه الآخر المماثل الجسدیه بوصفه علامهٌ تواصلیهٌ وتعبیرٌ معتمَدٌ علی لسان الحالِ بدلَ الکلمه. یجری البحثُ علی النهج التوصیفی والتحلیلیّ بالاعتماد علی نظریات السرد مَدعوماً بالإحصاء الذی سلّط الضوء علی جانب دراسه لغه الجسد فی شعر الشاعر وعیَّن عدد الدلالات المختلفه لأعضاء الجسد من حیث کونها توصیفیه أو تراسلیه. تدلّ نتیجه البحث علی أنّ أکثر ما وصفها الشاعر من الجسد یختصّ بجسم المعشوق ومُعجَمُهُ الجسدیّ النّسوی مُستمدّ مِن التّراث العربی الشّعری وصوره لا تکاد تخرج عن دائره المخزون البیانی العربیّ. ولِجَسدِ الآخر المماثل دلالاتٌ عاطفیهٌ ورُموزٌ عُرفیهٌ تَتجلَّی فِی بَعض حرکات أعضاء ذلک الجسدِ وإیماءاتها، وفیما یتعلّق بالجسد من أثواب وزینه، ونصل أخیراً إلی أنّ الجسد شارک ک بُؤره دلالیهٍ وخِطابیه حمل مُستویات وَعی الشاعر ولاوَعیه ضمن لغه الشاعر الغزلیه.
۱۱۶.

معیار عاطفی در نقد ادبی سده های اول تا سوم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره شانزدهم بهار و تالستان ۱۴۰۱ شماره ۲۴(پیاپی ۸۲) 207 - 236

کلید واژه ها: نقد ادبی معیار نقد عاطفه ذوق ادبیات غنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 431 تعداد دانلود : 973
آثار ادبی پس از  آفرینش،  به ناگزیر در برابر نگاه ناقدانه ی ادیبان و همچنین مردم عادی قرار می گیرند و  از آن پس، پیوسته داوری و  ارزیابی می شوند. نقد به همراه تحلیل اثر ادبی و هنری و سنجش و ارزیابی آن با معیارهای علمی، از سویی خواننده را به سوی گزینش اثر برتر رهنمون می شود و از سویی دیگر چون راهنمایی با بصیرت، ادیبان و هنرمندان را به سوی آفرینش آثاری نیکوتر سوق می دهد. از آنجاکه نقد و گزینش آثار ادبی در درازای تاریخ ادبیات، پیوسته بر پایه معیارهایی انجام شده است، چگونگی و نیز چرایی پدید آمدن هر کدام از آن معیارها در بستر دوره های ادبی گوناگون، بیانگر بسیاری از واقعیات در زمینه های متفاوت تاریخی، فرهنگی و ادبی است. واقعیت هایی که با گذشت زمان دستخوش دگرگونی های فراوانی نیز شده است. پژوهش پیش رو تلاش نموده تا روشن نماید که ادبیات غنایی سده های نخستین هجری، در نبود بسیاری از معیارهای ادبی که نتیجه پیدایش دیرهنگام و یا عدم تدوین کامل دانش های ادبی در آن زمان بوده است، چگونه توانسته با تکیه بر اندک معیارهای شخصی و به ویژه با تکیه بر جنبه های لفظی و معنایی معیاری مانند معیار عاطفی و همچنین انطباق آن با ادبیات غنایی سده های نخستین، تا مرز شکوفایی ادبی پیش برود و اینکه این معیار در درازای سه سده نخستین هجری چه دگرگونی هایی را پذیرفته و از آن مهمتر چه تأثیراتی بر  بهبود آثار ادبی سده های یاد شده و در نهایت بر روی ادبیات پس از آن بر جای گذاشته است.
۱۱۷.

بررسی حقیقت مانندی در نمایشنامه های عاشورایی معاصر (مورد پژوهی "الحر الریاحی"، "الحسین ثائرا" و "الحسین")(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 48 - 65

کلید واژه ها: حقیقت مانندی نمایشنامه عاشورا الحر الریاحی لحسین ثائرا الحسین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 925 تعداد دانلود : 19
حقیقت مانندی از عناصر مهم داستان و نمایشنامه است و به میزان انطباق اثر با واقعیت بیرون و حوادث آن بستگی دارد. این تطابق نه به صورت کامل و شرح دقیق واقعیت است؛ چراکه این امر، اثر ادبی را از ادبیت دور و آن را متنی تاریخی می سازد. انعکاس واقعیت و بازیابی آن در اثر به نحوی که برای مخاطب باور پذیر باشد. واقعیت برون متنی، ساختاری است که هر نویسنده با توجه به رویکرد و سبک ادبی خود، آن را در اثرش به کار می گیرد. ادبیات نمایشی عاشورایی، به دنبال احیای ادبی واقعه ی کربلا در قالب نمایشنامه است و مشخص کردن مرز بین واقعیت و ادبیت و خیال در این آثار مورد توجه پژوهش حاضر بوده است. این ژانر ادبی اگرچه در مقایسه با سایر انواع ادبی به خصوص شعر عاشورایی کمتر متداول بوده است، اما نمایشنامه های عربی متعددی می توان یافت که هر یک از زاویه ای خاص به وقایع کربلا پرداخته اند؛ ازجمله سه نمایشنامه ی شاخص "الحر الریاحی" اثر شاعر و نویسنده عراقی "عبدالرزاق عبدالواحد"، نمایشنامه ی "الحسین ثائرا" اثر نویسنده مصری "عبدالرحمان شرقاوی" و نمایشنامه ی "الحسین" اثر نویسنده سوری "ولید فاضل" که با توجه به محتوای مشترک، زمینه بهره مندی از ساختار مشترک را نیز دارا هستند. پژوهش حاضر تلاش دارد با روش تحلیلی–توصیفی به بررسی انطباق سه اثر هنری با واقعیت تاریخ کربلا بپردازد. بر اساس بخشی از یافته های پژوهش نویسندگان از ابزارهای مختلفی چون شخصیت های واقعی و تاریخی، روایت حوادث تاریخی، استفاده از پیرنگ منطقی و طبیعی برای تقویت حقیقت مانندی آثار خود بهره برده اند، اما اثر عبدالواحد با بیشترین دخل و تصرف به جنبه های ادبی و هنری اثر خود افزوده و از روایت عاشورا برای انتقال دلالت های معنایی خاص خود استفاده کرده است. اثر شرقاوی نیز بیش از دو اثر دیگر به روایت تاریخ کربلا نزدیک تر می شود. جنبه رئالیسم دینی با نقل حوادث خارق العاده در نمایشنامه ی "الحسین" قابل ملاحظه است.
۱۱۸.

واکاوی مؤلفه های سوررئالیسم در رمان "أبواب المدینه" اثر الیاس خوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 106 - 128

کلید واژه ها: رمان مدرن سوررئالیسم نگارش خودکار الیاس خوری أبواب المدینه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 834 تعداد دانلود : 801
سوررئالیسم در اوایل قرن بیستم میلادی و با هدف تغییر نگرش انسان به جهان صنعتی و به نوعی مبارزه با آن شکل گرفت. هدف سوررئالیست ها تغییر دنیا بر محور عقاید خود و به نوعی بازگشت به طبیعت اصلی انسان بود؛ هرچند این مکتب ادبی بیشتر با شعر سروکار داشت، ولی به تدریج وارد عالم ادبی رمانهای مدرن نیز شد و نظراتی را در زمینه ی نوع ادبی رمان و نزدیکی زبان آن به زبان شعری مطرح نمود. الیاس خوری، نویسنده ی معاصر لبنانی، در رمان أبواب المدینه، با استفاده از مؤلفه های سوررئالیستی، سعی دارد تا تلاش بی نتیجه ی قهرمان داستان برای رسیدن به شهری مجهول را روایت کند و در نهایت نیز با نابودی شهر، تلاش انسان معاصر در رسیدن به خواسته هایش را زیر سؤال می برد. پژوهش حاضر بر آن است تا به شیوه ی توصیفی تحلیلی به بررسی شاخصه های سوررئالیستی این رمان پرداخته و بیان نماید که مؤلفه های سوررئالیسم در این رمان کدامند و چه کاربردی در طرح مسائل رمان داشته اند؟ بنا نهاده شدن این رمان بر بستری سورئالیستی در کنار عدم نگارش پژوهشی مستقل در مورد این اثر ادبی ازیک طرف و لزوم آشنایی با آثار پست مدرن در ادب عربی از طرف دیگر، نشان دهنده ی ضرورت و اهمیت پژوهش حاضر است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که رمان أبواب المدینه بر بستری سوررئالیستی بنیان نهاده شده و مؤلفه هایی مانند تصاویر سوررئال، عشق، خیال و رؤیا، نگارش خودکار و پیچیدگی و ابهام از مهم ترین شاخصه هایی است که در رساندن معانی سوررئالیستی به خواننده در این رمان به کار گرفته شده اند.  
۱۱۹.

استدعاء الروایات المیثولوجیه من منظور البعث والإحیاء فی أشعار فایز خضور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 60 - 76

کلید واژه ها: فایز خضور الأسطوره النقد الأسطوری الموت الانبعاث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 455 تعداد دانلود : 478
إن الأسطوره قصه تعبر عن حیاه الأقوام وثقافتها وعاده لا یعرف أصلها. تدل الأساطیر علی الحاجات اللاواعیه للعقل البشری وتتحدث مع الإنسان والعالم المحیط به. فی کل فتره یمر بها الإنسان، یکون دائمًا مدینًا لماضیه ولأسلافه ولهذا کانت الأساطیر مصدر إلهام للشعراء والکتاب وتتکرر کثیرا فی الأدب المعاصر لمختلف الشعوب بسبب قوه تأثیرها فی النفوس. تشابک الشعر العربی المعاصر مع الأسطوره بحیث یمکن اعتبار توظیف الأسطوره أحد أهم ظواهره الفنیه. لم یستعن الشعراء العرب المعاصرون بالأسطوره واقتباس الهیکل الأسطوری بالهیئه الموجوده فی الکتب والروایات فحسب، وإنما قاموا بإحداث التغییرات فی روایاتهم وتحویلها إلی صور متنوعه بغیه تطبیقها مع الأوضاع الراهنه فی عصرهم. إنّ مضمون التفکیر الغائی من مضامین توظفت فی قصائد فایز خضور توظیفاً مختلفا. وإن ما جعل کتابه هذا البحث کضروره عند الباحثه عبارهٌ عن استحضار الزوج الأسطوری بعل وعنات - إینانا ودوموزی - شمش وجدیله فی قصائده. ففی بدایه الأمر، قامت الباحثه بدراسه الروایات المیثولوجیه والعناصر التی ارتبطت بها، ثم یسعی هذا البحث إلی دراسه العناصر الأسطوریه فی قصائد فایز خضور. بالنظر إلی أنه شاعر متألم وعالم بمأساه الإنسان العربی ویقدم نفسه على أنه شاعر الموت وبذل قصاری جهوده الفکریه فی إحیاء الحضاره الشرقیه محاولاً أن یعید تجربته الشعریه تحت الرموز المرتبطه بالموت والحیاه، إن الباحثه تناولت دراسه التفکیر الغائی لأساطیر الموت والانبعاث فی ضوء قراءه میثولوجیه عبر المنهج الوصفی -التحلیلی. تدل النتائج المتوصل إلیها فی هذه المقاله على وجود صله عمیقه بین فکر الشاعر وعناصر الموت والانبعاث الأسطوریه، لکنه یقدم توظیفا معکوسا ومختلفا عنها ویغیر روایتها لیزیح لنا الستار فی آثاره عن الظروف الاجتماعیه فی البلاد العربیه بما فیها من الدمار والظلمه. ومن أهم أهداف الشاعر لهذا الاستخدام الأسطوری یمکن الإشاره إلی تحوّل الأساطیر الدّلالی وانطباقها (تکییفها) أکثر فأکثر مع الوضع المسیطر علی المجتمع السوری والأقطار العربیه الأخری
۱۲۰.

معناداری قصیدة النثر از منظر مبانی هرمنوتیک گادامر (تحلیل نمونه هایی از اندیشه ها و اشعار ادونیس و انسی الحاج)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۹ 22 - 34

کلید واژه ها: هرمنوتیک فلسفی قصیده النثر گادامر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 636 تعداد دانلود : 971
قصیده النثر در چارچوب تفکر جنبش ادبی «مجله لبنانی شعر» و به مثابه نمود ادبی از اندیشه ی هستی شناسانه ی این جنبش، به دنبال کشفِ گونه ی دیگر از جهان و روابط میان اشیاء است. در این نمود ادبی، زبان شعر ساختار از پیش طراحی شده را رها ساخته و هستیِ دیگرگونه را به نمایش می گذارد. ازاین رو، فهم چنین متونی که دارای معانی فلسفی است در چارچوب نظریه های ادبی و نقدی میسر نیست و از این طریق نمی توان گستره ی معنایی آن متون را تحلیل نمود و ممکن است تحلیل ها به تک معنایی و سلطه مؤلف ختم شود. بر این اساس دریافت ابعاد معنایی چنین متونی مستلزم کاربست رویکردهای فلسفی است. هرمنوتیک فلسفی که بر بنیادهای فلسفه ی هستی شناسانه استوار است در باب تفسیر متن امکان دریافت های وسیعی را برای خواننده فراهم می کند. در راستای ضرورتِ یافتن رویکردی معناگرا برای تحلیل این نوع ادبی و پرده برداشتن از وجوه ادبیّت و زیبایی خاص آن، در این جستار از یک سو با کاربست تئوری گادامر- فیلسوف آلمانی به تفسیر سطرهایی از قصیده النثر پرداخته شده است و از طرف دیگر همسویی نگاه نظریه پردازان قصیده النثر با مبانی هرمنوتیک فلسفی در خصوص مسائلی از جمله سنت، زبان و روش گریزی - مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در باب نتایج به ویژه آنچه از تحلیل نمونه ها به دست آمده باید گفت اندیشه های ادونیس یا انسی الحاج و یا دیگر صاحب نظران مجله لبنانی شعر در بسیاری از مؤلفه های خود با مبانی هرمنوتیک گادامر همسو هستند به ویژه در باب نفی نگاه ابزارنگری به زبان و هستی بخشی به آن، تعهد به سنت های سیال و زوال ناپذیر.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان