مریم عزیزخانی

للاتجاه الوظیفی فی اللسانیات مکاتب مختلفه، ومن أهمها مکتبه لندن ولهذه المکتبه (1916) مؤسسون من أبرزهم مایکل هالیدی الذی طوّر نظریه فیرث السیاقیه (1960) ثم وضع نظریه (1985) أسماها النحو النسقی (النظامی). هذه النظریه مبنیه علی أساس تعدد وظائف اللغه. إنّ هذه المقاله تعتمد علی نحو هالیدی النظامی وتحاول أن تعالج آیات من الجزء الثلاثین معالجه لسانیه معتمدهً علی وظیفه اللغه التجریبیه ومستخدمهً المنهج الوصفی-التحلیلی. فی هذه المقاله بالترکیز علی الوظیفه التجریبیه (بعد استخراج العملیّات من الآیات ودراسه نوعها) یتّضح أنّ العملیات المادیه والسلوکیه والعلائقیه والکلامیه والذهنیه تستعرض سکینه قلب النبیّ والعملیات المادیه تکون أکثر ورودا فی هذه الآیات التی نعالجها من الجزء الثلاثین ولاسیما هذه العملیه تکون أکثر حضورا فی الآیات التی تحقق سکینه قلب النبیّ من خلال عبادته وإبلاغ رسالته وإعطاء النعم الإلهیه وذکر عظمه الله وقدرته وعمل الخیر وشکر النعم الإلهیه فمحتوی الآیات وسیاق موقفها یقتضیان توظیف أفعال تدلّ علی الحدث وتسهّل تجسم الحوادث. بعد العملیات المادیه، العملیه السلوکیه تکون أکثر ورودا فی هذه الآیات ووردت فی آیات تحقق سکینه قلب النبیّ من خلال الدعوه إلی الصبر وتفویض أمور الکافرین إلی الله. الله مشارک العملیه فی سبعه وثلاثین موضعا والنبیّ مشارک فی أربعین موضعا. فی آیات القسم الأول والثانی والسادس والسابع، رسول الله مشارک فعال وفی آیات القسم الثالث والرابع والخامس، الربّ مشارک فعال.

للاتجاه الوظیفی فی اللسانیات مکاتب مختلفه، ومن أهمها مکتبه لندن ولهذه المکتبه(1916) مؤسسون من أبرزهم مایکل هالیدی الذی طوّر نظریه فیرث السیاقیه(1960) ثم وضع نظریه (1985) أسماها النحو النسقی (النظامی). هذه النظریه، مبنیه علی أساس تعدد وظائف اللغه. إنّ هذه الدراسه، تحاول أن تعالج سوره "المزمل" معالجه لسانیه فی ثلاث وظائف تجریبیه، تبادلیه ونصیه معتمده على نحو هالیدی النظامی ومستخدمهً المنهج الوصفی- التحلیلی وإحصائی. مع الترکیز علی الوظیفه التجریبیه، تبیّن أنّ العملیه المادیه تکون أکثر ورودا فی هذه السوره وبواسطه وضوحها ووقوعها فی الخارج تبرز دور محاولات النبی والمؤمنین فی المجتمع من جهه وتسهّل إبلاغ الرساله من جهه أخری. بعد دراسه الوظیفه التبادلیه، توصّلنا إلی أنّ قطبیه کل الآیات موجبه والآیات حافله بالصیغه الإخباریه وتخبر عن قطعیه وقوع حوادث السوره. بعد تحلیل الوظیفه النصیه، اتّضح أنّ المبتدأ البسیط یحتلّ مکانا واسعا فی هذه الآیات والمعلومات القدیمه تشغل أکثر مواضع المبتدأ. مع دراسه انسجام الآیات، تبیّن أنّ الانسجام النحوی یلعب دورا بارزا فی اتحاد الآیات.

در این مقاله، سوره "انشراح" با تحلیلی زبانشناختی، مبتنی بر دستور نظام مند هلیدی، در سه فرانقش تجربی، بینافردی و متنی، مورد بررسی قرار می گیرد. این پژوهش کلیه جملات سوره را، در سه فرانقش مذکور به صورت جداگانه بررسی می کند و ضمن تحلیل برجسته سازی زبانی، باز تاب ویژگی های معنایی متن در ویژگی های بافت موقعیت را مورد بررسی قرار می دهد. در فرانقش تجربی، مشخص شد که فرایند مادی بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده است که این بسامد، با فضای سوره هماهنگ است؛ چرا که ابتدای سوره، از عمل اتفاق افتاده( نزول نعمت های الهی بر پیامبر(ص) )، سخن می گوید و انتهای آن نیز، خداوند پیامبر را به عمل و شکرگزاری دعوت می کند. در فرانقش بینافردی، وجه اخباری و زمان ماضی برجسته شده اند که نزول نعمت های الهی را تایید و هر گونه شک را ناممکن می کنند. در فرانقش متنی، مشخص شد که نعمت های خداوند درحق پیامبر خود، شناخته شده هستند و امری نو نیستند؛ لذا اطلاع شناخته شده و قدیمی در این سوره، بیشترین بسامد را دارد. انسجام دستوری و انسجام واژگانی با ایجاد انسجام، نقش مهمی در تایید محتوای سوره دارند.

التجدید هو اهتمام الشاعر بذکر روح شواهد العصر وفهمها فهما ذاتیا ووجدانیا، وینبغی علی کل شاعر وفنّان أن یصرف جهده لتفهّم روح عصره والتعبیر عنه. إنّ الکلاسیکیین الجدد إضافة إلی کونهم مقلّدین، قد وطدوا أقدامهم فی سبیل التجدید الشعری، فقوام المدرسة الکلاسیکیة الجدیدة یکون تقلیدا فی الشکل أو الإطار، وتجدیدا فی المحتوی أو المضمون. هذه المقالة تبحث عن المضامین التجدیدیة المشترکة فی أشعار النیوکلاسیکیین استنادا بأشعار مندوبَین بلامنازعَین لهذین المذهبین، أی: أحمد شوقی، فی الأدب العربی ومحمد تقی بهار، فی الأدب الفارسی. وجدنا فی الدراسات الموجودة بین هذین المذهبین اشتراکات کثیرة فی المضامین الشعریة الجدیدة، وهذا الأمر یحکی عن وجود التشابهات الثقافیة والاجتماعیة والسیاسیة بین الفرس والعرب.