درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۱۲٬۹۹۷ مورد.
۲۱.

تأملی در مفهوم خانواده «اهل» در قرآن با تأکید بر آیه 6 سوره مبارکه تحریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲شماره ۵۳ 73 - 100

کلید واژه ها: اهل خانواده مفهوم شناسی قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 696 تعداد دانلود : 587
اساسی ترین واژه در قرآن کریم دال بر مفهوم خانواده واژه «اهل» است. مقاله حاضر در صدد است با روش تحلیل و توصیف، و با بررسی کاربردهای لغوی و قرآنی واژه «اهل» معنای اساسی آن و گستره مفهومی آن را کشف کرده و بر اساس آن «اهل» در آیه 6 سوره تحریم را بازتفسیر کند. نتایج حاصل از تحقیق آن است که از میان 5 معنای بیان شده برای «اهل» در لغت، معنای اساسی آن انس و الفت است و 4 معنای دیگر به معنای انس برمی گردد، و در قرآن در معانی: خانواده هسته ای، گسترده، ساکنان یک مکان، کسانی که با فرد زندگی می کنند، پیروان کتب آسمانی آمده است. بنابراین به نظر می رسد این واژه در آیه 6 سوره تحریم، قابل تفسیر به مراتب مختلف خانواده بوده و دست کم قابل تعمیم به رحم و خویشان است، در نتیجه خداوند در این آیه همه خویشان را به دلسوزی و تلاش برای هدایت و سعادت همه مراتب خانواده از هسته ای تا گسترده به ترتیب اولویت، و حفظ و نگهداشت آنها از آتش جهنم با شیوه های مختلف تربیتی از جمله امربه معروف و نهی از منکر سفارش کرده است.
۲۲.

بررسی تفسیری «المُحصَناتُ مِنَ النِّساء» با تأکید بر سبب نزول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۳ ۹۶-۷۷

کلید واژه ها: آیه 24 سوره نساء تفسیر فقهی مُحصَنات سبایای اوطاس ملک یمین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 490 تعداد دانلود : 148
آیه «وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ» ازجمله آیاتی است که به واسطه نقل سبب نزول خاصی، محل اندیشه ورزی مفسران و تفقه فقیهان شده است. مفسران با استناد به گزارشی از ابوسعید خدری، محتوای آیه را با غزوه أوطاس = حنین پیوند می زنند مبنی بر اینکه آیه جهت تعیین تکلیف «سبایای اوطاس / زنان شوهردار اسیر شده در غزوه اوطاس» در سال هشتم هجری نازل شده و با استثنائی که زده، ازدواج با زنان شوهرداری که در جنگ اسیر شوند را از شمول حرمت مطرح در آغاز آیه خارج نموده است. پژوهش پیش رو با در پیش گرفتن روش تحلیلی به همراه رویکرد انتقادی و استفاده از منابع کتابخانه ای به این نتیجه رسیده است که فهم رایج از این آیه شریفه که متأثر از سبب نزول می باشد، با روح معارف قرآن کریم از یک سو و با سیاق آیات از دیگر سو ناسازگار است. سبب نزول ادعایی نیز فاقد قرائن صحت بوده و نمی توان اندیشه تفسیری را بر آن بنا نهاد. ازاین رو بازاندیشی در سبب نزول آیه و فهم رایج از آن امری ضروری محسوب می شود، به ویژه هنگامی که گروه های بنیادگرا و دگم اندیشی چون: داعش، سلفیه و ... با استناد به چنین فهمی، چهره ای مشوه از اسلام به جهانیان ارائه می دهند.
۲۳.

Meaning and Translation of the Words “Al-Bāʿis al-Faqīr”, “AlQāniʿ” and “Al-Muʿtarr” According to the Viewpoints of Meshkini, Makarem Shirazi and Yazdi(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۳, Issue ۳, ُ۲۰۲۳ 75 - 90

کلید واژه ها: sacrifice miserable poor Qane&rsquo the Mu' TAR

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 833 تعداد دانلود : 688
The Holy Qur'an, in verses 28 and 36 of Surah Al-Hajj, commands the eating and feeding of the meat of the Sacrifice of Hajj and determines its consumers as "self", "miserable poor", "Qane’" and "Mu'tar". Through a descriptive method, this research intends to examine the translation and clarification of these concepts by three contemporary jurists and also determine and explain the jurisprudential narrations in deciding the share of Sacrifice of Hajj in the interpretations of the Holy Qur’an and examine and evaluate the appropriateness of lexical and jurisprudential concepts, dictionaries and traditions based on the meaning of the presented words by each of the respected translators<br /><br />Also, this study, using valid narrative sources, interpretations and lexical dictionaries, has tried to explain the characteristics of the three groups of consumers of the sacrifice and the way the three shares of sacrificial meat are distributed among them. Finally, the topic has been summarized and its interpretation in the exigencies based on the Qur’anic verses has been demonstrated.
۲۴.

تحلیل شناختی سنّت ابتلاء از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲شماره ۵۳ 101 - 128

کلید واژه ها: سنت ابتلاء سنت مداوله سنت تمییز سنت تمحیص سنت جعل امامت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 368 تعداد دانلود : 367
از مهم ترین سنّت های تأثیرگذار در پیشرفت جوامع، سنّت ابتلاء است. پرسش اصلی این مقاله آن است که چگونه می توان با تکیه بر آموزه های قرآنی سنّت ابتلاء را با رویکرد شناختی مورد بررسی قرار داد. نوشتار حاضر با بهره گیری از روش توصیفی - تحلیلی در استنتاج دیدگاه، به پاسخ این پرسش می پردازد. در گام اول سه واژه سنّت، ابتلا و رویکرد شناختی مفهوم شناسی می شود و در گام بعدی سه مصداق سنّت ابتلا (الف. سنّت مداوله با دو زیرشاخه سنّت تمییز و تمحیص؛ ب. سنّت بأساء و ضراء؛ ج. سنّت جعل امامت) با رویکرد شناختی تحلیل می شوند. نتایج حاصله عبارت اند از: الف. جریان سنّت ابتلاء و در کنار آن سنّت مداوله برای شناساندن انسان هاى خبیث از افراد پاک و همچنین خالص کردن مؤمنان از شوائب و ناخالصى های کفر و نفاق و فسق است که هر دو جنبه شناختی دارند. ب. سنّت بأساء و ضراء نیز که از مصادیق سنّت ابتلاء شمرده می شود، کارکرد شناختی دارد؛ زیرا برای هشداردهی و بیدارسازی امت از خواب غفلت و ارتکاب معصیت و همچنین شناساندن مجاهدین و صابرین به مردم است. ج. غایت قصوی سنّت ابتلاء، برخورداری از مقام امامت است. تحقق این هدف که با مشکلات اختیاری و آگاهانه همراه است، با صبر و شناخت میسر است. در این بین رکن بصیرت و شناخت از اهمیت بیشتری برخوردار است که بدون آن استقامت هم اثر معکوس دارد.
۲۵.

تحلیل "تصریف معنا" در قرآن کریم؛ مطالعه موردی تصریف کلمات

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 7 - 39

کلید واژه ها: معناپردازی قرآن کریم تصریف کلمات مترادفات اشتقاق صرفی اسماء الحسنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 848 تعداد دانلود : 84
قرآن کریم با روش های گوناگونی به بیان معنا پرداخته است و از اسلوب و تاکتیک های گوناگونی در ارائه معنا استفاده کرده که یکی از اسلوب هایش برای ارائه معنا، تصریف است. تصریف، عبارت از بیان یک معنا با روش های مختلف و اسلوب های گوناگون است. قرآن کریم با بیان های گوناگون، آدمی را به یک معنا راهنمایی می کند. شناخت انواع این بیان ها در فهم بهتر و روشن تر قرآن کریم تأثیر فراوانی دارد. نگرش ناظر به مطالعه معنا در قرآن کریم و بررسی لایه های گوناگون عینی آن از موضوعات دارای اهمیت در قرآن شناسی است. پژوهش حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی به بررسی معناپردازی در قرآن کریم با اسلوب تصریف و با محوریت کلمات می پردازد. یافته های پژوهش حاضر شامل سه نوع تصریف کلمات می شود: نوع اول، تصریف معنا بر پایه مترادفات یک واژه؛ نوع دوم، تصریف یک معنا بر پایه اشتقاق صرفی واژه ها؛ نوع سوم، تصریف کلمات بر پایه اوزان و اسلوب های معناساز (مطالعه موردی: اسماء الحسنی) که هفت الگو برای آن انتخاب شده است؛ 1. افعل تفضیل + اسم فاعل؛ 2. خیر + اسم فاعل جمع (جمع مذکر سالم)؛ 3. احسن + اسم فاعل؛ 4. من+ افعل التفضل + من الله+ مصدر ثلاثی؛ 5. نعم + مصدر؛ 6. خیر به تنهایی؛ 7. افعل التفضیل به تنهایی. نتیجه آنکه قرآن کریم با اسلوب تصریف به الگوهای گوناگون بر پایه کلمات معناپردازی کرده است که این نوع معناپردازی در فهم بهتر، روشن تر و آشکارتر مخاطبان قرآن کریم تأثیر شایان و به سزایی دارد که با دقت در هر مرتبه بیانی و زبانی، به طور یقین حقیقتی از حقایق الهی بهتر فهمیده می شود.
۲۶.

جلوه های عدالت ترمیمی در مجازات های کیفری قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۴ ۱۷۸-۱۵۳

کلید واژه ها: آیات کیفری بزه دیده بزه کار عدالت ترمیمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 272 تعداد دانلود : 320
در قرون اخیر به دلیل مشکلات ناشی از اجرای عدالت کیفری، الگوی جدیدی به نام عدالت ترمیمی ؛ جهت ترمیم رفتارها و رفع مشکلات ناشی از جرم؛ مورد توجه سیستم های قضایی قرار گرفته است. فرایند ترمیم با هدف ایجاد صلح و آشتی بر احیای حقوق بزه دیده از طریق مذاکره و ابزار و شیوه های خاص و همراه با مشارکت فعال بزه دیده و بزه کار، به جبران خسارت و حل و فصل مسائل ناشی از جرم می پردازد. این در حالی است که قرآن کریم (علاوه بر راهکارهای ترمیم) مجازات های کیفری را از راه کارهای موکّد خود در مواجهه با برخی جرایم بر شمرده است. از این رو پژوهش حاضر با روش تحلیلی و مقایسه ای به بررسی آیات مرتبط با مجازات های کیفری پرداخته و با مقایسه آن با نظر اندیشمندان حوزه عدالت ترمیمی، ویژگی ها و نشانه های غیرکیفری در آن آیات را کشف کرده و به این نتیجه رسیده که اصل و مبنای قرآن در برخورد با جرائم، ترمیم جامعه، مجرم و حفظ شون انسانی بوده و در هر جرمی که دستورات کیفری صادر کرده به تناسب راهکارهای متعددی جهت ترمیم ارائه داده است تا از آسیب های مجازات کیفری کاسته شود.
۲۷.

نقد دیدگاه تاریخی مفسران در تفسیر عبارت لاول الحشر و ارتباط آن با یهود بنی النضیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیایی ۲۶) 123-145

کلید واژه ها: حشر لاول الحشر یهود بنی النضیر بنی قینقاع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 592 تعداد دانلود : 225
سوره ی حشر در جریان رویارویی پیامبر(ص) با یکی از قبایل یهودی ساکن مدینه فرود آمده و دارای بخش های مختلفی است که محتوای آن را از سایر سوره ها متمایز می سازد. لحن قاطع آیات ابتدایی این سوره، نشانه ی جدی بودن جریان خطرناکی است که اگر با اراده مستقیم خداوند ریشه کن نشود، مسلمانان را به دردسر خواهد انداخت و خداوند با انتساب برخی امور در جریان این رویارویی به خود، این نکته را به مسلمانان گوشزد می کند که هشیار باشند و در فضای جنگ افروزی و پیمان شکنی برخی از قبایل اهل کتاب، ضمن حفظ وحدت و یک پارچگی میان خود، از کید خائنین به ظاهر مسلمان که با دورویی و نفاق قصد اخلال در نظام اسلام را دارند، غافل نشوند. و با بیان فرجام عمل کسانی که با پیروی از شیطان، عاقبتی جز عذاب الهی ندارند، بر لزوم توجه به خداوند و تسبیح او تأکید می نماید. این نوشتار با بررسی محتوای کلی سوره حشر، و آیه دوم آن، برداشت غالب مفسران از وجه تسمیه این سوره به «حشر» را مورد نقد قرار داده و دیدگاه نوینی را ارائه می دهد. به گونه ای که هم فاقد تعارض تاریخی دیدگاه مفسران است و هم با سیاق و لحن آیات ابتدایی سوره تناسب بیش تری دارد.
۲۸.

ارزیابی نظریه توقیفی بودن ترتیب آیات قرآن کریم از منظر عالمان جهان اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۲) 347 - 374

کلید واژه ها: چینش آیات قرآن ترتیب آیات قرآن توقیفی اجتهادی تناسب آیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 857 تعداد دانلود : 26
هدف پژوهش حاضر بررسی و ارزیابی توقیفی بودن آیات قرآن از منظر عالمان جهان اسلام بویژه عالمان دو مذهب شیعه و اهل سنت است. مساله مقاله حاضر این است که از دیدگاه شیعه و اهل سنت چینش آیات در سوره های قرآن کریم، توقیفی است یا اجتهادی؟ بر این اساس در مقاله حاضر با استفاده از روش مطالعه کتابخوانه ای و تحلیل توصیفی، به بررسی دلایل عقلی و نقلی توقیفی یا اجتهادی بودن آیات قرآن از منظر اندیشمندان این دو مذهب شاخص در جهان اسلام پرداخته شده است. یافته های تحقیق بیانگر این مطلب است که عالمان شیعه و اهل سنت در مساله توقیفی بودن آیات قرآن اتفاق نظر داشته و بر «تناسب آیات» و «تحریف ناپذیری قرآن کریم» تاکید دارند. در این میان، تنها مسائل اختلافی، مواردی مانند وحدت موضوعی، ترتیب آیات قرآن و چینش آیات در درون سوره ها می باشد. قائلان به اجتهادی بودن چینش آیات قرآن در درون سوره ها، تنظیم اندکی از آیات را حاصل اجتهاد صحابه می دانند اما اکثر عالمان جهان اسلام معتقدند که تنظیم و چینش آیات قرآن در سوره ها به وحی الهی و دستور پیامبر اکرم (ص) بوده و لذا تنظیم و ترتیب همه چیز در قرآن کریم، توقیفی است.
۲۹.

فرهنگ مقاومت و فرایند مهندسی آن در جامعه بر اساس آموزه های قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 181 - 211

کلید واژه ها: قرآن کریم تمدن اسلامی مقاومت فرهنگ جامعه رفتارشناسی خودآگاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 512 تعداد دانلود : 224
مقاومت از جمله ارزش های بنیادین قرآنی در مسیر پیشرفت جامعه اسلامی و شکل دهی تمدن اسلامی است که به معنای ایستادگی و پایداری در برابر چیزی است که توازن را در ابعاد داخلی و خارجی بر هم زده باشد. شکل گیری این ارزش در جامعه به عنوان یکی از شیوه های الگوی مرسوم زیست انسانی در عرصه های حیات انسانی، به طوری که بتوان نمودِ آن را در مجموع رفتارهای اجتماعی مشاهده کرد، فرهنگ مقاومت گفته می شود (بیان مسئله). دستیابی به فرایند مهندسی این ارزش در جامعه مبتنی بر نظام اندیشه ای رشدمحور قرآن کریم، هدف این نوشتار است (هدف). اکنون این سؤال مطرح است که قرآن کریم در راستای مهندسی فرهنگ مقاومت در جامعه، چه فرایندی را مطرح می سازد؟ (سؤال). ضرورت بررسی این مسئله با توجه به تأکید آموزه های دینی نسبت به این ارزش، و نیاز جوامع اسلامی خصوصاً با توجه به شرایط کنونی اسلام و نیاز به همگرایی و هماهنگی میان جبهه مقاومت روشن است (ضرورت). روش پژوهش در ترسیم فرایند مهندسی و مؤلفه های آن، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد قیاسی است (روش). یافته های پژوهش نشان می دهد که مبتنی بر اندیشه رشد قرآنی، فرایند مهندسی فرهنگ مقاومت مبتنی بر یک خودآگاهی و هدفداری در فرایندی سه مرحله ای است که سعادت انسان و جامعه انسانی را به دنبال دارد (نتیجه).
۳۰.

روش شناسی بیان نکات تربیتی در قرآن با تأکید بر سوره مبارکه حجرات

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 154 - 181

کلید واژه ها: نکات تربیتی روش شناسی سوره حجرات تربیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 198 تعداد دانلود : 534
برجسته ترین هدف نزول قرآن کریم برای جهانیان، هدایت ایشان به شیوه صحیح زندگی و به بیانی دیگر تربیت صحیح افراد است. قرآن کریم، به عنوان مهم ترین کتاب تربیتی بشر، چنین هدفی را در مدت 23 سال نبوت پیامبر اکرم| و به شکل های گوناگون دنبال کرده است. پژوهش پیش رو تلاش بر آن دارد که با روش توصیفی- تحلیلی مهم ترین شکل های بیان نکات تربیتی که در قرآن از آن استفاده شده است را تبیین کرده و نمونه ای از آنها را در سوره مبارکه حجرات که به عنوان سوره ای اخلاقی-تربیتی در قرآن شناخته می شود نشان دهد، تا مخاطب بتواند با این روش ها و بیان قرآنی آنها بهتر آشنا گردد. قرآن کریم برای بیان نکات تربیتی شیوه های متعددی دارد که شیوه های اصلی آن هفت روش است که عبارتند از: 1. تذکر و یادآوری؛ 2. موعظه و نصیحت؛ 3. تشویق و تنبیه؛ 4. تحریک عواطف؛ 5. امر و نهی؛ 6. ارائه الگو و 7. قصه گویی. این موارد در پژوهش حاضر با توجه به سوره مبارکه حجرات مورد بررسی قرار گرفته اند.
۳۱.

Wisdom and Literary Teachings of Swearing at Night from the Root "Layl" in the Holy Qur’an(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۳, Issue ۳, ُ۲۰۲۳ 184 - 200

کلید واژه ها: wisdom Literary oath Night Holy Quran

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 48 تعداد دانلود : 236
The words of the Qur'an are wise and truths can be discovered from it with literary sciences. The question of this research is"What is the wisdom and literary teachings of swearing at night from the root "Layl" in the Holy Quran?" With a descriptive and analytical method, some of these teachings taken from literary sciences are: 1)oath to the whole, beginning, middle or end of the night and ten nights; Expressing the importance of division. 2)The verbs "Yaghshi" and "Yaser" express the gradual occurrence of night. 3)Removing the object "yaghshi" which means generalization and the object "yaghsha" land and other things. 4)"Al" gender or promise in "Al-Lail"(Fajr:4) indicates the gender of the night or a certain night. 5)The inflection of "Al-layl" to "Layal-e-Ashr" is a general over specific expression, and the inflection to "al-Fajr" is an opposite. 6)Allowing the removal of the "y" at the end of "Yasr"(Fajr:4) to express the eloquence of the speech; The permission to remove the adaf in (Shishq:17) expresses the generality. 7)Golding "Layal" expressing the greatness and designation of special nights. 8)The ratio of "Ghashi", "Saja", "Yaser" to "Al-Layl" is allowed by reason of the ratio of verb or cause to time. 9)"Sajji", "Wasaqh", "Aasas", "Yaser" are metaphors for things related to the night. 10)"Aasas" is an allusion to the end of the night. 11)contrast of night with day or night with morning; Expressing the difference between natural works or the two faces of right and wrong.
۳۲.

تاریخ گذاری آیه 36 سوره احزاب بر پایه سنجش روایات سبب نزول

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷) 55 - 76

کلید واژه ها: سبب نزول تاریخ گذاری آیات لباب النقول سیوطی احزاب/ 36

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 985 تعداد دانلود : 913
بر اساس آیه 36 سوره احزاب هیچ مرد و زن مؤمنی نباید در برابر حکم الهی بایستد زیرا هر که از خدا و پیامبرش نافرمانی کند سخت در گمراهی افتاده است. سیوطی در لباب النقول برای این آیه سه روایت سبب نزول نقل کرده است. در دو روایت نخست پیامبر زینب بنت جحش را برای زید خواستگاری می کند، اما وی از امر پیامبر سر باز می زند و این رفتار او موجب نزول آیه می شود. بر اساس روایت سوم پس از خواستگاری پیامبر از ام کلثوم بنت عقبه برای زید، او و برادرش در برابر امر پیامبر ایستادگی می کنند که این رفتار آنها نزول آیه را در پی دارد. شواهد تاریخی نشان می دهد که این دو رویداد از یکدیگر فاصله زمانی قابل توجهی داشته و با توجه به این اختلاف، جمع دو روایت با تردید هایی همراه است. پژوهش حاضر می کوشد با روشی توصیفی تحلیلی و با محوریت گزارش های تاریخی، زمان رویدادها و نزول آیه را تاریخ گذاری کند. تاریخ وقوع رویدادهای نشان می دهد نزول آیه به سبب رفتار ام کلثوم منتفی است، زیرا وی در این هنگام در مدینه حضور نداشته است اما تاریخ ازدواج زید و زینب با نزول آیه هماهنگی بیش تری دارد.
۳۳.

رَفَث: کاوشی ریشه شناختی درباره واژه ای پر چالش

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷) 103 - 134

کلید واژه ها: پرهیزهای روزه پرهیزهای حج مفردات قرآنی ریشه شناسی تفاسیر کهن زبان های سامی زبان های آفروآسیایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 98 تعداد دانلود : 215
واژه رَفَث که دو بار در قرآن کریم به کار رفته، از جمله مفردات قرآنی است که در معنای آن تشتت اقوال و پیچیدگی های تفسیری بسیار است. بخشی از این تشتت ناشی از آن است که مفسران و لغویان کهن، به جای تبیین معنا، به توضیح مصادیق آن پرداخته اند و چه بسا به معنای لغوی آن نیز دسترس نداشته اند. قراین حاکی از آن است که رفث به عنوان یک واژه، از اواسط سده سوم هجری روی به منسوخ شدن نهاده و متروک بودن آن در سده های بعد، بر دشواری کار مفسران افزوده است. پژوهش حاضر بر آن است که پس از نشان دادن ابهامات مفسران و نقد آراء ایشان، با یک تبیین زبانشناختی تاریخی، و به ویژه با بهره جستن از روش های ریشه شناسی و مطالعه تطبیقی سامی، به تبیین ارزش واژگانیِ رفث راه جوید. برآیند مباحث آن است که رفث در اصل لغوی، به معنای "کوبیدن توأم با گستردن چیزی" است و کاربست آن برای آمیزش جنسی، اگرچه متداول ترین کاربرد بوده، ولی از مقوله کنایه است. کاربرد این واژه برای "سخنان بی پرده جنسی" و "هرزه درایی" نیز مبتنی بر مجاز و بر پایه همان معنای "آمیزش جنسی" بنا شده است. اما آنان که رفث را به معنای "سخن زشت" به طور کلی گرفته اند، هم از اصل لغوی و هم از سیاق های قرآنی فاصله گرفته اند.
۳۴.

نقد و بررسی مدخل «خلیفه» از «دائرة المعارف قرآن لایدن»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۰) 97-114

کلید واژه ها: خلیفه دائره المعارف لایدن قرآن وداد قاضی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 260 تعداد دانلود : 402
واژه «خلیفه» از واژگان پرکاربرد و کلیدی در نظام سیاسی اسلام است که نقش مهمی در فهم موضوعات و مسائل دینی دارد. وداد قاضی مستشرق آمریکایی در «دائره المعارف قرآن لایدن» در باره مفهوم، مصداق، پیشینه، سیر تاریخی واژه قرآنی «خلیفه» و واقعیت سیاسی دینی نهاد خلافت سخن گفته است؛ اما مراجعه محدود به منابع اصیل اسلامی، بی توجهی به آراء و منابع قرآنی شیعه، عدم جامعیت در استناد به آیات قرآن و فقدان مستندات کافی در برخی موارد، موجب فهم ناقص و یا نادرست او در موضوعاتی همچون لحاظ معانی متعدد برای این واژه در آیات گوناگون و خطای تعیین مصداق و تاریخ آغاز رویکرد سیاسی مفسران به واژه مزبور شده است. نتیجه این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، از کاربرد این واژه در صدر اسلام خبر داده و با بررسی انتصابی بودن خلافت و نقد قرآنی، نظر نویسنده در کاربردهای سیاسی خلیفه را به چالش کشیده و معنای «خلیفه» در تمام آیات قرآن را «جانشین» یا «جایگزین» می داند که در انواع و مصادیق گوناگونی (همانند سکونت و وراثت) تحقق می یابد. تحلیل شناختی «خلیفه» در هیأت مفرد، این واژه را هم حوزه «امام»، و انسان را در «حکم» خلیفه الهی معرفی می کند.
۳۵.

بررسی مفهوم «زمان» در قرآن کریم با تأکید بر کاربست واژه «یوم»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیایی ۲۶) 25-44

کلید واژه ها: قانون نسبیت اعتباری نسبیت زمان اختلاف اشیاء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 196 تعداد دانلود : 951
فهم مسأله «زمان» از دیرباز، یکی از مسائل جدی و رمزآلود بشر بوده که برای درک آن تلاش بسیار نموده است. فیلسوفان، فیزیکدانان و الهی دانان برای کشف حقیقت آن کوشیده و تعاریف گوناگونی ارائه داده اند. کاوش معنای این مفهوم در کتابی که آفریننده اش به دقت و حکمت آن را جاودانه فروفرستاده، می تواند در کشف حقیقت معنای زمان، یاریگر باشد. این پژوهش با واکاوی واژه «یوم» در آیات 47 سوره حج، 5 سوره سجده و 4 سوره معارج و نیز آیه 19سوره کهف و آیه 259 سوره بقره در تلاش است با روش توصیفی تحلیلی به معنای زمان در بیان قرآن دست یابد. واکاوی آیات مذکور بر این مطلب اشعار دارد که گذر زمان در شرایط مختلف و بر افراد متفاوت یکسان نیست. کشف این مفهوم از معنای زمان، می تواند فهم مسائل مختلف الهیاتی از جمله معاد، امکان زیست طولانی و غیرعادی برخی از معصومین (ع) را موجه و منطقی سازد. این برداشت زمانی تقویت می شود که به یافته دانشمندان به تعداد حرکات در عالم که هر شیء یک حرکت دارد زمان وجود دارد.
۳۶.

چالش های سیاسی مقاومت اسلامی در عرصه خارجی و راه حل های قرآنی مقابله با آن

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 40 - 68

کلید واژه ها: مقاومت چالش سیاست مقاومت اسلامی چالش سیاسی راه حل های قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 774 تعداد دانلود : 733
«مقاومت» یکی از مفاهیم مهم در فرهنگ اسلامی است که مسلمانان با تکیه بر آن می توانند دشمن را از رسیدن به اهداف خود بازدارند. بی تردید دشمن در برابر مقاومت اسلامی، چالش هایی ایجاد می کند تا مانع دستیابی مسلمانان مقاومت گر به اهداف خود باشند. این چالش ها را در ابعاد گوناگونی می توان تقسیم بندی است که چالش ها سیاسی، از مهم ترین آنها است. چالش های سیاسی در دو عرصه داخلی و خارجی ممکن است ایجاد شود. این تحقیق در پی تبیین چالش های سیاسی مقاومت اسلامی در عرصه خارجی است. ازآنجاکه قرآن کریم با تأکید بر مقاومت اسلامی در برابر دشمن، به ارائه راهکار مقاومت پرداخته است، در این تحقیق، راه حل های قرآنی مقابله با این چالش ها نیز تبیین می گردد. با بررسی و تحلیل اقدامات دشمن، مهم ترین چالش های خارجی، جبهه سازی دشمن، انزوا، تضعیف، و در نهایت تسلط استعمارگران است. از قرآن کریم برای مقابله با این چالش ها، راهکارهای متعددی نظیر روابط خارجی، عزت طلبی، تقویت درونی، و در نهایت استقلال و سلطه ستیزی استفاده می شود. نوع گردآوری اطلاعات در این تحقیق، کتابخانه ای بوده و با روش توصیفی-تحلیلی به پاسخ گویی به پرسش پژوهش پرداخته است.
۳۷.

Conflict between the Criminalization Rules of the Anti-Narcotics Law and Qur’anic Teachings(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۳, Issue ۳, ُ۲۰۲۳ 165 - 182

کلید واژه ها: corruption in the world quantitativeism anti-narcotics law. Quranic teachings

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 936 تعداد دانلود : 120
In the Anti-Narcotics Law approved in 2016, the legislator has made punishment as the governing criminal policy for drug crimes by determining heavy punishments such as death. The text of the anti-narcotics law has considered "corruption in the world" and "quantitativeness" as criteria for criminalization. In this regard, the question that is raised is: On what basis are the rules of "corruption in the land" and "quantitativeness" established in the anti-narcotics law? By considering the verses and traditions, it can be understood that even if drug crimes are considered as an example of corruption in the world, in order to establish the crime of corruption, qualitative criteria such as the extent of the committed act, major damage to individuals and society, and the continuation of it, are The basic elements are introduced. While the legislator is trying to interpret and clear the ambiguity of the mentioned qualitative criteria by placing the quantity of discovered drugs as the basis. In this writing, using the descriptive-analytical method and relying on reliable Islamic sources, the conclusion has been reached that in order to determine the crime of corruption, qualitative criteria and the extent of the impact that corruption has on individuals and society are considered. Quantitative approach has no Sharia and Quranic basis and contradicts the philosophy of independent criminalization of corruption on earth, which is to eliminate the root of corruption and corruption in society and maintain social order.
۳۸.

بررسی تعارض در مبانی و آرای تفسیری آیت الله جوادی آملی؛ مطالعه موردی آیات زن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیایی ۲۷) 115-140

کلید واژه ها: جوادی آملی مبانی منطق فهم تفسیر تسنیم روش شناسی زن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 595 تعداد دانلود : 740
روشن است که اندیشه ها و اندیشمندان در شرایط خاص، ناخواسته یا خودخواسته دچار تغییر می شوند. این تغییر ضمن آنکه می تواند در هر یک از حیطه های نظری و عملی ظهور نماید، در گونه های مختلفی چون «عدول، سکوت، خلط، ابهام و غفلت» امکان بروز دارد. یکی از رسالت های روش شناس، رصد چنین شرایطی است تا تصویر دقیق تری از موضوع (= ابژه) مورد پژوهش خود ارائه دهد. مضاف آنکه بررسی این فراز و فرودهای علمی، طبعا نتایج معرفتی و روش شناختی قابل توجهی به همراه دارد؛ به عنوان مثال، تعارض در مبانی، تغییر و تحولاتی از منطق فهم مفسر را در طول زمان و در تطور شخصیت علمی او روشن می نماید. بررسی آرای تفسیری آیت الله جوادی آملی در آیات موضوع زن، در تحلیل گزاره ها و تطبیق میان آنها با مبانی تفسیری ایشان، نشان از نوعی تعارض میان نظرات تفسیری با مبانی، ذیل برخی از آیات دارد. نتایج حاکی از آن است که اگرچه ایشان عموما پایبندی اکثری به مبانی خود داشته اند، لکن در مواردی سویه هایی از تغییر، تحول و عبور از مبانی را نیز تجربه کرده اند که در جای خود محل تأمل است.
۳۹.

تحلیل تطبیقی آرای تفسیری فریقین درباره محرمیت رضاعی بر اساس آیه 23 سوره نساء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲شماره ۵۳ 201 - 235

کلید واژه ها: قرآن تفاسیر فریقین محرمیت رضاعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 621 تعداد دانلود : 203
با توجه به آیه 23 سوره نساء یکی از اسباب محرمیت، رضاع (شیر دادن) است. پژوهش حاضر در صدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که آیا آیه شریفه دلالتی بر مقدار شیر دادن در اثبات محرمیت رضاعی در تفاسیر فریقین دارد؟ نگارنده تلاش نموده این موضوع را از دو منظر؛ تفاسیر امامیه و تفاسیر اهل تسنن مورد مطالعه تحلیل تطبیقی قرار دهد. تفاسیر و فقه امامیه محرمیت رضاعی را از سه جهت، اثر؛ عدد و زمان بحث کرده اند اما تفاسیر و فقه اهل سنت از دو جهت اثر و عدد آورده اند. وجه مشترک فریقین، اثر است که در ایجاد محرمیت رضاعی مؤثر است. از اطلاق آیه نمی توان حکم به کمیت شیر در ایجاد محرمیت رضاعی داد و برای فهم حکم باید به اقوال و ادله فقها مراجعه نمود. مفسرین امامیه اقوال مختلفی همچون 1 بار، 10 مرتبه، 15 مرتبه و 15 شبانه روز ذکر کرده اند که در این میان عدد 15 مرتبه را تقویت نموده اند زیرا به "اثر" نزدیک است و اقوال دیگر دارای اشکالاتی است. مفسرین اهل تسنن به عدد و مقدار خاص معینی اشاره نکرده اند بلکه مفسرین و فقهای اهل سنت اقوالی همچون: مطلق شیر خوردن، 3 مرتبه، 4 مرتبه، 5 مرتبه و 10 مرتبه بیان کرده اند که در اینجا قول محکم و شاخصی وجود ندارد. نکته حائز اهمیت آن است، جستارها در تفاسیر شیعی و اهل سنت حاکی از آن است ادله ایشان در اطلاق گیری از آیه شریفه و مشخص نمودن کمیت شیر در محرمیت رضاعی ناتمام است و برای اثبات محرمیت رضاعی باید به روایات و کتب فقهی فریقین مراجعه نمود.
۴۰.

بررسی سبک شناسی سوره مطففین بر اساس سه سطح آوایی، ترکیبی و بلاغی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۴ 1 - 18

کلید واژه ها: سبک شناسی سوره مطففین سطح آوایی سطح ترکیبی سطح بلاغی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 273 تعداد دانلود : 386
سبک شناسی علمی است که با بررسی توصیف ها و تحلیل ها به جنبه های ادبی موجود در یک متن می رسد و معانی و مفاهیم یک متن ادبی را به طور واضح و روشن به خواننده انتقال می دهد. قرآن کریم، که یک معجزه الهی است، به عنوان یک متن ادبی به خصوص در سال های اخیر مورد توجه سبک شناسان قرار گرفته است. این مقاله به دنبال آن است که با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از دانش سبک شناسی، سوره مطففین را در سه سطح آوایی و ترکیبی و بلاغی مورد بررسی قرار دهد تا از این طریق به جنبه های ادبی و معنایی سوره پی بیرد. در سوره مطففین در سطح آوایی با به کارگیری سجع، سبب آهنگین بودن سوره و جذب مخاطب می شود. در سطح ترکیبی با به کار بردن جملاتی مانند تقدیم و تأخیرها خط بطلانی بر روی باورها و عقاید مشرکان می کشد. در سطح بلاغی نیز با به کارگیری اسلوب حصر مالکیت خداوند و اینکه همه چیز به اجازه خداوند است، اشاره می کند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان