درخت حوزه‌های تخصصی

منطق، فلسفه و کلام اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
فلسفه اسلامی کلام منطق
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۱۶۱ تا ۲٬۱۸۰ مورد از کل ۱۷٬۸۸۲ مورد.
۲۱۶۱.

فضیلت گرایی اخلاقی در تفسیر متن مقدس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره هجدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۶۷ 1 - 28

کلید واژه ها: اخلاق فضیلت اخلاق عرفانی امر قدسی متن مقدس روش شناسی فهم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۵ تعداد دانلود : ۳۷۳
در این مقاله طی یک روش تحلیلی- مقایسه ای، پس از تشریح معنا، دامنه و مصداق متون مقدس، ابتدا روش شناسی تفسیر و در ادامه رویکرد اخلاقی مطلوب در فرایند تفسیر این متون را معرفی می کنیم.نتیجه ی بحث این است که: الف) متن مقدس واجد سه وصف رازآمیزی، قدرتمندی و هیبت است؛ ب) بانظربه موفقیت تاریخی و تأثیر ایمانی متن مقدس، تعیین و تحدید مصداق برای آن امکان پذیر خواهد بود؛ ج) تفسیر متن مقدس از پیش فرض مؤمنانه ی خوانندگان خود آغاز شده و با طی دو مرحله ی نشانه ی ساختاری و بطون معنایی، تا لایه های پایان ناپذیری از معانی پیدا و پنهان اثر امتداد می یابد؛ د) اگر خواننده ی مؤمن به متن، بر مدار موازین اخلاق فضیلت سلوک کند، ضمن عبور از مرحله ی تبعیت محض از قواعد و سنت ها، بی واهمه از آثار هم نشینی خود با متن، نفس متعالی زیستن در جهان اثر مقدس را تجربه می کند که این تعالی با تعالیم عارفان، مشخصاً آموزه های ابن عربی درباب سلوک انسان، مقارن است.
۲۱۶۲.

تأملی بر نظریه ی انسجام صدق یانگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره هجدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۶۷ 29 - 52

کلید واژه ها: انسجام صدق یانگ اشکال تعیین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۴ تعداد دانلود : ۳۷۳
امروزه نظریه های بدیل مختلفی براینظریه ی دقیق حداقل گرایی و نیزنظریه ی مطابقتصدق مطرح اند که یکی از آن ها، نظریه ی انسجام صدق است. تقریر یانگ از نظریه ی انسجام صدق، مهم ترین تقریری است که در سال های اخیر از این نظریه ارائه و از آن دفاع شده است. وی با استدلالی جدید، به دفاع تمام قد از این نظریه برخاسته است و برای اشکال تعیین که از اصلیترین نقدهای صورت گرفته بر نظریه ی انسجام صدق است، راه حل بدیعی مطرح کرده است. این مقاله به تبیین، تحلیل و ارزیابی استدلال و دفاع او از این نظریه می پردازد. در این نوشتار پس از تبیین استدلال وی بر نظریه ی انسجام صدق، نشان داده ایم که این تقریر از این نظریه نیز ناتمام است. پس از تحلیل اشکال تعیین نیز خواهیم دید که پاسخ او به این اشکال، نمی تواند مقبول واقع شود.درنهایت به این نتیجه می رسیم که تقریر یانگ از نظریه ی انسجام صدق، با تمام بصیرت هایش، نیز نمی تواند تمام باشد.
۲۱۶۳.

بررسی زبان دینی از دیدگاه مک کلندان بر مبنای افعال گفتاری آستین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره هجدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۶۹ 53 - 76

کلید واژه ها: نظریه بازی های زبانی نظریه کاربردی معنا افعال گفتاری جان آستین جیمز مک کلندان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۳۶۳
معناداری زبان دین یکی از مسائل مهم فلسفه دین است که با طرح دیدگاه بازی های زبانی در اوایل قرن بیستم وارد مرحله ی نوینی شد. دیدگاه افعال گفتاریِ آستین، با تکیه بر دیدگاه ویتگنشتاین متأخر و با نگاه کارکردگرایانه، ماهیت زبان را ، فعل و کنش می داند و معنا را از رهگذر متن و بستر قابل فهم می داند. این صورتبندی از نظریه معنا، راه را برای معناداری غنی تر زبان دینی هموار می سازد. جیمز مک کلندان با بهره از این دیدگاه، معنا داری زبان دینی را دارای مؤلفه های عرفی، عاطفی و توصیفی معرفی کرده و هرکدام از آن ها را از شروط اصلی معناداری زبان می داند و با طرح این نظرگاه اهمیت وجوه و جوانب مختلف یک گفتار دینی را حفظ می کند. در این نوشتار با بررسی دیدگاه افعال گفتاری و نظریه ی مک کلندان، موفقیت این دیدگاه در زبان دینی را مورد ارزیابی قرار داده ایم.
۲۱۶۴.

مقایسه روش و غایتمندی تفسیر متن مقدس از نگاه هرمنوتیک عام و حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های فلسفه اسلامی بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲

کلید واژه ها: غایت تفسیر روش تفسیر هرمنوتیک عام هرمنوتیک خاص هرمنوتیک فلسفی حکمت متعالیه معناشناسی فهم متن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۶ تعداد دانلود : ۲۳۲
مقایسه روش تفسیر متن مقدس در دو مکتب مختلف، از آن جهت اهمیت دارد که هر یک به نوبه خود اثر شگرفی بر اندیشمندان زمان خود و پس از آن گذاشته است. با توجه به گسترش مباحث معرفت شناسی و تطبیقی میان اندیشمندان غربی و مسلمان، ضرورت بررسی روش و غایتمندی تفسیر متن مقدس را به صورت جزئی از دو دیدگاه غربی و اسلامی برگزیدیم، که در عین حال مقدمه ای باشد بر پاسخ به برخی شبهات اعتقادی و معرفتی از جمله نسبی بودن معرفت دینی و تفسیر به رأی. مراد از روش تفسیر متن مقدس، شیوه استفاده از ابزار و راه های مختلف برای تبیین معنای متن مقدس است و مراد از غایتِ تفسیر آن، هدفی است که مخاطب در کنکاش علمی برای تبیین معنای آن دنبال می کند. بنابراین در نوشتار پیش رو در پی پاسخ به این سٶال اصلی هستیم که بین طرفداران هرمنوتیک عام (که یکی از شاخه های هرمنوتیک محسوب می شود) و حکمت متعالیه در روش و غایت تفسیر متن مقدس، چه شباهت ها و فرق هایی است؟
۲۱۶۵.

هیولای اولی ، معقول اول یا ثانی فلسفی در حکمت متعالیه؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال هجدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۵۷ 1 - 20

کلید واژه ها: هیولی صورت جوهر وجود رابط و مستقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵
در باره اقسام جواهر نظرات متفاوتی ارائه شده است . یکی از علل اختلاف نظرها این است که برخی هیولی را داخل در جواهر می دانند و برخی آن را داخل نمی دانند . ابن سینا هیولی را وجودی خارجی دانسته و براهینی را در اثبات وجود آن بیان می کند. پیش از ملاصدرا افرادی مانند ابوالبرکات و شیخ اشراق و خواجه نصیر الدین طوسی و پس از او افرادی مانند استاد مطهری و آقای مصباح یزدی وجود آن را مردود می دانند . اگرچه مشهور این است که ملاصدرا نظر مشاء را در مورد هیولی می پذیرد، اما با جمع بندی نظرات خاص او در مورد هیولی مانند عدمی بودن ، معقول بودن ، عدم علیت هیولی نسبت به صورت ، انتزاع هیولی از نقص وجود صورت و ... و همچنین با توجه به اصولی مانند اصالت وجود و تشکیک وجود می توان دریافت نظر نهایی ملاصدرا در مورد ماده یا هیولی این است که هیولی معقول ثانی فلسفی است .
۲۱۶۶.

بررسی تطبیقی منازلِ سلوک عرفانی در تصوّف اسلامی و عرفان یهود (مرکاوا و قبّالا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۹ 49 - 66

کلید واژه ها: منازل سلوک هفت وادی هخالوت قصرهای معنوی تصوف مرکاوا قبالا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۹ تعداد دانلود : ۱۰۸۴
سلوک عرفانی، سیری انفسی و درونی در قلب عالم صغیر برای نیل به حقیقیت محض است. در مکاتب عرفانی این سیر در قالب مراحل و مقاماتی تبیین می شود. در این پژوهش، منازل سلوک در عرفان یهود و متصوفه اسلامی به صورت تطبیقی بررسی می شود تا به این پرسش بنیادی پاسخ داده شود که «جنبه های همسان و وجوه ناهمسان ساختارِ منازل سلوک در تصوف اسلامی و عرفان یهود کدام اند». روش کار مبتنی بر شیوه تطبیقی رنه ولک (مکتب آمریکایی) با تأکید بر وجوه اشتراک و اختلاف ساختاری و کلی است. یافته های پژوهش نشان می دهند میان منازل سلوک در عرفان یهود و متصوفه سه وجه مشترک اساسی وجود دارد. تشابه تعداد مقاماتِ سلوک، نخستین وجه مشترک است. کارکرد نمادین سمبول واره های این مقامات مخصوصاً سمبول «قصر عرش» - یعنی آخرین منزل سلوک در قبّالا و صوفیه - نیز از موارد مشترک به دست آمد. همچنین در هر دو آیین، سالک با دوری از آلایش های نفسانی، مراحلی را طی می کند تا در فقر و فنای تصوف و ارابوت قبالا و مرکاوا به اتحاد الاهی یا همان دوِکوت برسد. عمده ترین تفاوت، تجسم خداوند در آخرین مرحله سلوک عرفان یهود، در قالب پیکره انسانی است؛ حال آنکه در تصوف تجسم ذات باری تعالی به این شکل مطرح نیست.
۲۱۶۷.

بررسی تطبیقی انسان شناسی آیت الله مطهری و سنت آگوستین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۹ 79 - 90

کلید واژه ها: انسان اسلام مسیحیت آیت الله مطهری سنت آگوستین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۹ تعداد دانلود : ۳۹۸
فهم ماهیت وجودی انسان، یکی از دغدغه های اصلی بخشی از متفکران اسلامی و مسیحی بوده است. بر همین اساس، مقاله حاضر ابعاد وجودی انسان را نزد دو متأله برجسته، یکی مسیحی – یعنی سنت آگوستین - و دیگری مسلمان – یعنی آیت الله مطهری – می کاود و این پرسش را طرح می کند: انسان شناسی این دو متفکر چه تفاوت ها و شباهت هایی با هم دارد؟ برای این منظور از چهارچوب انسان شناسی کریستوفر بری (انسان موجودی اجتماعی/منفرد؛ عقلانی آزاد/غیرعقلانی مقید؛ تکامل پذیر/تکامل ناپذیر؛ سیاسی/غیرسیاسی) بهره برده می شود. یافته های این پژوهش نشان می دهند آگوستین انسان را موجودی منفرد می داند که ناگزیر از زندگی جمعی در این دنیای زمینی است؛ درحالی که مطهری بیش از هر چیز انسان را موجودی اجتماعی می داند که دارای مسئولیت فردی نیز است. همچنین هر دو متفکر «اراده و عقلانیت» را برترین قوه انسانی می دانند؛ با این تفاوت که سنت آگوستین انسان را موجودی مقید می داند که با اراده خویش قادر نیست سرنوشت خود را دگرگون کند؛ درحالی که مطهری نقش اراده انسانی را در تعیین سرنوشت او بنیادین می داند. آگوستین انسان را زائری تکامل ناپذیر در این دنیا می داند و مطهری انسان را موجودی تکامل پذیر می داند و درنهایت اینکه آگوستین انسان را ذاتاً موجودی غیرسیاسی می داند که در نتیجه هبوط می باید در مقابل قدرت های سیاسی زمینی (که اساساً شر ضروری اند) اطاعت پیشه کند؛ درحالی که مطهری انسان را ذاتاً موجودی سیاسی می داند که ناگزیر از کنشگری سیاسی است.  
۲۱۶۸.

بررسی روش معناشناسی صفات خبری در کتاب التوحید ابن خزیمه، استدلال ها، تحلیل ها و نقد آنها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال چهاردهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۵۴ 61-86

کلید واژه ها: ابن خزیمه تشبیه معناشناسی صفات خبری کتاب التوحید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۹ تعداد دانلود : ۴۶۹
دانشمندان مسلمان، در معناشناسی صفات خبری روش هایی از قبیل؛ تاویل، تشبیه، توقف و اثبات بلا کیف را مطرح کرده اند. ابن خزیمه فقیه و محدث بزرگ اهل سنت در کتاب التوحید، با استنادبه آیات و روایات به معنا شناسی صفات خبری پرداخته است. سؤال این است که روش معناشناسی، استدلال و تحلیل های او چیست و با چه نقدهایی مواجه است؟ فرضیه ما این است که روش وی، بر پایه اصالت معنای ظاهری الفاظ بنا شده و استدلال های او ناسازگاری درونی دارد. با مطالعه و کاوش در کتاب ابن خزیمه و پردازش به شیوه توصیفی تحلیلی، این نتایج حاصل شد. ابن خزیمه با تکیه بر ظواهر الفاظ خدایی، انسان گونه به تصویر کشیده است. شیوه او با آیات، روایات و دلیل عقلی متعارض بوده و استد لال و تحلیل او ناشی از انگاره هایی غیرقابل توجیه می باشد. روش ابن خزیمه، مستمسک رهبران سلفی همچون ابن تیمیه و مستند گروه های وهابی قرار گرفته و روشن نمودن ناکارآمدی آن، می تواند در دفاع از توحید ناب، تاثیرگذار و مفید باشد.
۲۱۷۰.

بررسی معرفت شناختی حسن و قبح عقلی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال دهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 7 - 34

کلید واژه ها: قضایای حسن و قبح حسن و قبح عقلی حسن و قبح شرعی حسن و قبح یقینی حسن و قبح بدیهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۵۱۳
حسن و قبح افعال یکی از مسایل اساسی در علم کلام، اصول فقه و اخلاق است که از جهات مختلف معناشناختی، هستی شناختی و معرفت شناختی می توان از آن بحث کرد. اینکه حسن و قبح، ذاتی افعال است یا نه، بحثی هستی شناختی است؛ اما اینکه عقلی است یا نه، بحثی معرفت شناختی است. غالباً این دو حیث به درستی از هم تفکیک نشده ، مغالطاتی را در پی داشته است. مقاله حاضر پس از تفکیک دو جهت یادشده، تعیین محل نزاع و نیز بیان دستاوردهای معرفت شناختی قضایای حسن و قبح، سه دلیل معرفت شناختی بر عقلی بودن قضایای حسن و قبح ارایه کرده است. بنا بر دلیل اول، اگر حسن و قبح، عقلی نباشد، شناخت حسن و قبح افعال به طور مطلق و حتی از راه شرع هم امکان پذیر نخواهد بود. دلیل دوم ثابت می کند قضایای حسن و قبح، یقینی اند و در مقدمات برهان به کار می روند، نه مشهوری و عقلایی تا صرفاً در جدل به کار آیند. در دلیل سوم، حسن و قبح برخی افعال، بدیهی دانسته شد و معلوم است اگر قضیه ای بدیهی بود، به طریق اولی یقینی و عقلی هم خواهد بود. اگرچه اشکالات متعدد معرفت شناختی به دلایل یادشده وارد گردیده، در نهایت با پاسخ های کامل و متقن از عقلی بودن حسن و قبح دفاع شده است
۲۱۷۱.

رابطه ی شانس و مسؤولیت اخلاقی در نگاه تامس نیگل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره هجدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۶۸ 61 - 84

کلید واژه ها: شانس اخلاقی تامس نیگل مسؤولیت اخلاقی اختیار اراده ی آزاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۹ تعداد دانلود : ۳۹۰
ازنظر تامس نیگل مسؤولیت اخلاقی و شانس اخلاقی دو نوع قضاوت درباره ی شأن اخلاقی فاعل اند که اولی حاصل چشم انداز درونی به خودمان و جهان و مبتنی بر اختیار است و دومی حاصل چشم انداز خارجی و مبتنی بر عوامل خارج از کنترل. او با طرح چهار نوع شانس منتج، محیطی، سازنده و علّی، همه ی اعمال انسان را خارج از کنترل او می داند. لذا مسؤولیت اخلاقی را به نفع شانس اخلاقی رد می کند. مقاله ی حاضر بعد از تحلیل رابطه ی شانس و مسؤولیت اخلاقی ازنظر نیگل، واکنش دیگر فیلسوفان به دیدگاه او را در قالب سه رهیافت انکار، پذیرش و عدم انسجام بیان می کند و نتیجه می گیرد که نیگل با تمنای اراده ی آزاد مطلق برای بشر از یک سو و پررنگ کردن تأثیر عوامل شانس بر عمل از سوی دیگر، اختیار و مسؤولیت اخلاقی انسان را منکر شده و دیدگاهی غیرقابل هضم درمورد انسان ارائه می دهد.
۲۱۷۲.

تحول در روش و رویکرد تفاسیر عرفانی بعد از ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره هجدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۶۹ 101 - 118

کلید واژه ها: تفسیر قرآن تفاسیر عرفانی ابن عربی تأویل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۷۰۴
تفسیر قرآن از زمان پیامبر آغاز شد، در دوره صحابه مورد توجه قرار گرفت و در زمان تابعین گسترده شد. با ورود جریانهای فکری به حوزه فرهنگ اسلامی، و گسترش نیازها، نگاه به قران کریم و تفسیر آن گونه های مختلفی پیدا کرد و از دیدگاه های مختلف مورد توجه و تفسیر قرار گرفت. یکی از این جریانهای فکری، رویکرد عرفانی به تفسیر قرآن بود. از آنجا که نگاه عارفان در بررسی هایشان کاملاً مطابق با قرآن و سنت بود، نوع نگاه آنان از آن رو که سرشار از تعابیر لطیف در بررسی آیات قرآنی است، از جایگاه رفیعی برخوردار است. در پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی، ضمن نگاه به سیر تحول روش و رویکرد در تفاسیر عرفانی بعد از ابن عربی، جایگاه ابن عربی از نظر تحولی که در رهیافت عرفانی تفاسیر، ایجاد کرده است، بررسی شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که رهیافت عرفانی مفسران در تفسیر قرآن، در تفاسیر عرفانی تا قرن هفتم، بیشتر مبتنی بر زهد و شریعت بود. پس از آن تحت تأثیر آرای ابن عربی و به تبعیت از او، رویکرد تأویلی به آیات قرآن بیشتر مورد توجه مفسران قرار گرفته است.
۲۱۷۳.

مبانی، روش ها و مولفه های فلسفه سیاسی ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال بیست و دوم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۵۹ 109-128

کلید واژه ها: ابن سینا فلسفه سیاسی نظام سیاسی عقل وحی نبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۴ تعداد دانلود : ۵۵۸
فلسفه سیاسی ابن سینا دارای اصول و مؤلفه های منحصر به فردی است که به رغم نقش بی بدیل آن در تبیین فلسفه سیاسی اسلامی، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. برای فهم و تبیین درست فلسفه سیاسی وی ضرورت دارد تا تمامی آثار وی بررسی شود. پژوهش حاضر، با روش توصیفی و تبیینی، به بررسی اصول و مؤلفه های فلسفه سیاسی ابن سینا پرداخته است. فلسفه سیاسی ابن سینا بر بستر بنیان های اساسی چون هستی شناسی، معرفت شناسی و انسان شناسی استوار است. ابن سینا در طرح فلسفه سیاسی خود منابع شناخت را متعدد می داند و از روش هایی چون، برهان، عقل، حس، تجربه و وحی یاری می گیرد. توجه ویژه به رهبری جامعه، پیوند میان نبوت و سیاست، اصالت دادن به شریعت نسبت به سیاست و تبیین شیوه جانشینی نبی را می توان از مهم ترین شاخص های فلسفه سیاسی وی به شمار آورد. ایشان راه نجات جامعه را استقرار نظام سیاسی عقلا نی برآمده از شریعت معرفی می کند. او هیچ گاه واقعیت های خارج از ذهن را انکار نمی کند و تمامی حکومت های موجود را از نوع تغلبیه و مردود می داند.
۲۱۷۴.

بررسی تقسیم بندی ملاصدرا از مرگ به اخترامی و طبیعی و ریشه های قرآنی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 45 - 55

کلید واژه ها: مرگ اخترامی ملاصدرا قرآن نفس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹۱ تعداد دانلود : ۶۸۷
به دلیل میل به جاودانگی داشتن انسان، مسئله مرگ همواره برایش اهمیت داشته است. ملاصدرا، پایه گذار حکمت متعالیه، با ذکر تعریف فیلسوفان قبلی، مرگ را جدا شدن روح از بدن مادی می داند و آن را به مرگ طبیعی و اخترامی تقسیم می کند. این مقاله بر آن است تا چیستی مرگ، انواع مرگ و علت هر کدام را از نظر ملاصدرا بررسی کند و با توجه به اهمیت جایگاه آموزه های اسلامی و قرآنی در فلسفه اسلامی، ریشه های قرآنی برخی از این موضوعات را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. همچنین نقدهایی بر تقسیم ملاصدرا از مرگ به اخترامی و طبیعی ارائه شده که از میان آنها می توان به عدم ارائه ملاکی فلسفی برای وجود مرگ اخترامی و عدم وجود مرزی مشخص میان مرگ طبیعی و مرگ اخترامی اشاره کرد.
۲۱۷۵.

نظریه ابن سینا درباره توحید صفاتی: وحدت مفهومی یا وحدت معنایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکمت اسراء پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۲ 67 - 86

کلید واژه ها: ابن سینا توحید توحید صفاتی خداشناسی صفات خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۷ تعداد دانلود : ۶۹۰
یکی از اقسام توحید، توحید صفاتی است. بر اساس دیدگاه رایج منظور از توحید صفاتی آن است که همه صفات خدا و ذات او، گرچه به لحاظ مفاهیم باهم متغایرند لیکن به وجود واحدی موجودند؛ اما ابن سینا به وحدت صفات و ذات در وجود خارجی بسنده نکرده و آن ها را به لحاظ مفهوم نیز یکی می داند. این دیدگاه  ابن سینا مستلزم ترادف لفظی صفات شناخته شده و مورد نقد قرار گرفته است.  نگارنده بر آن است که در سخنان ابن سینا شواهد کافی وجود دارد که وحدت مفهومی ذات و صفات بطوری که مستلزم ترادف لفظی آنها باشد، مراد او نیست، بلکه منظور این است که صفاتی که بر خدا حمل می شوند، در هسته اصلی خود، یعنی موجودیّت و إنّیّت مشترکند و این هسته ی واحد ثبوتی، معنای آن صفات است. مراد ابن سینا از وحدت مفهومی همین وحدت معنایی است نه وحدت در تقرر مفهومی-ذهنی؛  زیرا اگر در هر صفتی افزون بر معنای ثبوتی إنّیّت و وجود، سلب خاص، اضافه خاص یا سلب  و اضافه خاص باهم نهفته باشد، نمی توان گفت واژگان آن ها مترادف اند؛ پس نقد هایی که بر نظریه ابن سینا مطرح شده، نقدهای  متقنی نیستند زیرا نظریه ابن سینا نه ترادف لفظی صفات است و نه مستلزم آن. در نتیجه وحدت معنایی که ابن سینا از آن سخن می گوید در نهایت به همان وحدت ذات و صفات در وجود خارجی برمیگردد و دیدگاه متفاوتی نیست.    
۲۱۷۶.

بررسی تطبیقیِ مفهوم «رسول» در قرآن مجید و عهد جدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۰ 127-144

کلید واژه ها: رسول حواریون عهد جدید قرآن کریم اسلام مسیحیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۸ تعداد دانلود : ۳۴۵
مفهوم «رسول» در شمار مفاهیم پرکاربُرد و اساسی در دو متن مقدّسِ دو دین بزرگ ابراهیمی، یعنی عهد جدید و قرآن کریم قرار دارد؛ با این حال با وجود اشتراکاتی چند، تفاوت هایی جوهری در میان مهم ترین مصادیق این مفهوم در این دو متن به چشم می آید. دست یابی به این تفاوت ها، حاصل بررسیِ مستقیم نصوص عهد جدید و قرآن کریم است؛ براساس این بررسی ها می توان باز پرسید آیا این مفهوم در این دو کتاب بنیادین، به یکسان به کار رفته اند. هدف این پژوهش، ارائه پاسخی به این پرسش بوده است. این مقاله از روش توصیفی تحلیلی استفاده کرده و با مطالعه تطبیقی در منابع مربوط به توضیح مفاهیم این دو کتاب - که به شناخت صحیح تر این دو دین از بُعد فرهنگی و تاریخی کمک می کند - مفهوم و مصداق شناسیِ «رسول» در عهد جدید و قرآن کریم را نشان داده و تفاوت های اساسی میان آن دو را نیز به دست داده است. مهم ترین یافته این پژوهش، بیان تفاوت ها در به کارگیری لغوی و اصطلاحی مفهوم رسول در مسیحیّت و اطلاق اصطلاحیِ آن در اسلام خلاصه می شود؛ به گونه ای که نمی توان مفهوم و مصداق رسول در عهد جدید را با مفهوم و مصداق آن در قرآن کریم همسان دانست.
۲۱۷۹.

تحلیل و بررسی دیدگاه شیخ مفید و علامه حلی در مسئله «اختیار»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۸ 69 - 84

کلید واژه ها: اختیار امر بین الامرین جبر تفویض مدارس کلامی امامیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۲ تعداد دانلود : ۱۰۷
آنچه به عنوان اندیشه های کلامی شیعه شناخته می شود، پیشینه و تطوراتی دارد که بدون شناخت آن، تصویر جامعی از فکر امامیه و کلام شیعه ترسیم نمی شود. مفهوم اختیار نیز در طول تاریخ کلام امامیه، دستخوش تطوراتی گشته و متکلمان امامی قرائت های متفاوتی از آن به دست داده اند. این مقاله به بررسی و مقایسه دیدگاه شیخ مفید در مدرسه کلامی بغداد و علامه حلی در مدرسه کلامی حله دراین باره پرداخته و سیر تطور این مفهوم را در این دو مدرسه به تصویر کشیده است. شیخ مفید به تبع شیخ صدوق، اختیار را به تشریع احکام و تعیین حدود توسط خدای متعال تفسیر کرده است، اما علامه حلی، بیشتر به تکثیر براهین بر اصل اختیار و فاعلیت انسان پرداخته است.
۲۱۸۰.

نسبت علم و دین در فلسفة ایان باربور و نقد آن از منظر استاد مرتضی مطهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های علم و دین سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 49-71

کلید واژه ها: باربور مطهری نسبت علم و دین نقد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶۷ تعداد دانلود : ۷۴۴
امروزه نسبت علم و دین، یکی از مسائل بحث انگیز و مهم در جوامع غربی و اسلامی است. این پژوهش از نظر طرح جزء تحقیقات کیفی بوده و از نظر روش در چهارچوب روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته است. ایان باربور و استاد مطهری با دو نگرش متفاوت، در تشخیص مکمل بودن علم و دین تلاش کردند. باربور با تکیه بر «فلسفة پویشی» به طرح چهار رویکرد «تعارض، تمایز، گفتگو و مکمل» پرداخته که از دید مطهری نقدهایی شامل: وحدت علم و دین در چارچوب فلسفة پویشی، رئالیسم انتقادی، هم عرض بودن خداوند و جهان هستی، تقدم معرفت تجربی بر معرفت دینی وارد است که در این مقاله با طرح سه پرسش «نسبت علم و دین در دیدگاه شهید مطهری»، «نسبت علم و دین در دیدگاه باربور» و «نقاط قوت و ضعف ایان باربور بر اساس نظریه استاد مطهری» مورد بررسی قرار گرفت. مطهری با واکاوی پیش فرض های ذهنی افراد در پی مکمل بودن رابطه علم و دین است و اعتقاد دارد که علم و دین به یکدیگر نیازمندند. آراء باربور در آخرین اظهارنظرش درباره رابطه علم و دین با تکیه بر الهیات پویشی از تمایز علم و دین به مکمل بودن این دو تغییر یافت.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان