اندیشه سیاسی

مبانی اعتقادی اسلام، در آیات و روایات، ترور و اعمال تروریستی را به صراحت یا تلویحاً محکوم کرده و در قرآن کریم نیز (آیة 32 سورة مائده) این بحث به صراحت بیان شده است. اسلام ضمن محکوم کردن تروریسم در تمامی اشکال و مظاهرش، میان جنبش های آزادی بخش ملی و ضد اشغال گری با تروریسم، تمایز قائل می شود. حمایت از مردم مظلوم فلسطین در برابر جنایات اسرائیل، مصداق بارز این مسئله است؛ در حالی که دنیای غرب، اعمال این حق مشروع را اقدامات تروریستی خوانده و تبلیغات منفی زیادی در این زمینه انجام می دهد. در چنین وضعیتی جایگاه سازمان همکاری اسلامی به عنوان یک نهاد فراگیر بین المللی اسلامی بسیار حساس است. با توجه به اینکه سازمان همکاری اسلامی به عنوان یک نهاد رسمی بین المللی می تواند تبیین کننده مواضع رسمی دولت های اسلامی به صورت مشترک باشد، مطالعة مواضع این سازمان در قبال بحث تروریسم، کمکی به ارائة تصویری کلی از نگرش جهان اسلام در قبال این پدیده است. سؤال محوری ما در این مقاله مواضع سازمان همکاری اسلامی در قبال پدیده تروریسم است و سؤال فرعی نیز توجه به ادبیات فقهی اسلامی می باشد. در این مقاله، شاخص های اصلی مبارزه با تروریسم که در اسناد سازمان همکاری اسلامی مندرج است، به ویژه کنوانسیون مبارزه با تروریسم، مورد بحث قرار گرفته است.

۶۴۴.

روشنفکری دینی، دین و تیپولوژی روشنفکری (چالش سنت و مدرنیته در قرن 19 ایران)

نویسنده: سید میرصالح حسینی

منبع: مطالعات انقلاب اسلامی ۱۳۸۷ شماره ۱۵

کلید واژه ها: سنت مدرنیته ایران مشروطه روشنفکری

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اندیشه سیاسی اندیشه سیاسی در ایران تاریخ و مبانی اندیشه سیاسی در ایران اسلامی تاریخ و مبانی اندیشه سیاسی در دوران جدید

تعداد بازدید : ۲۱۶۷

از جمله مفاهیمی که در اواخر قرن نوزدهم در فرانسه به دنبال محاکمه کاپیتان دریفوس مطرح شد، مفهوم روشنفکری بود. به وجود آمد. چهار سال بعد، یکی از نویسندگان آن زمان به نام امیل زولا، بیانیه ای صادر کرد که به دستگیری وی انجامید. در پی آن، نویسندگان دیگری با صدور بیانیه ای به نام «بیانیه روشنفکران»، محاکمه زولا را محکوم کردند. این مفهوم در غرب دارای بار معنایی خاصی بود که در جریان تحولات ایران نیز به کار گرفته شد، به گونه ای که شماری از تحصیل کردگان غرب گرای ایرانی، خود را با همین مفهوم و معنا در ایران معرفی کردند و در قرن نوزدهم جریانات سیاسی و اجتماعی مدرنی را که برگرفته از مدل های غربی بود، شکل دادند.در این هنگام، نخبگان مذهبی (علما) و توده مردم با این جریانات به مقابله برخاستند؛ زیرا این تفکر با ساختارهای معرفتی و گفتمان سیاسی آن عصر در ایران همخوانی نداشت، به گونه ای که هویت ملی و ایرانی، از دیرباز در ایران با اسلام و شریعت تشیع آمیخته شده است و ایرانیان هر زمانی که احساس می کردند معرفت دینی آنان با تهاجم بیگانگان روبه رو شده است، با آن به مقابله بر می خاستند.این نوشتار، پس از بررسی دلایل کشمکش و ستیز میان نخبگان دینی با دیگر نخبگان و بیان دیدگاه های هر کدام، به شناخت تیپ های مختلف روشنفکری در ایران پرداخته که شامل تیپ سنت گریز، اسلام گرا و غرب گرایی نوین است.از میان دیدگاه های عالمان و نخبگان دینی، به صورت نمونه، تفکرات میرزای شیرازی و شیخ فضل اله نوری، انتخاب و با تحلیل تقابل ها، به تفکیک جریانات مثبت و منفی روشنفکری دینی پرداخته شد.

۶۴۵.

مبانی نظری دموکراسی متکثرگرای لیوتار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی پورپاشاکاسین محمدرضا تاجیک

منبع: فصلنامه سیاست ۱۳۸۸ دوره ۳۹ شماره ۴

کلید واژه ها: دموکراسی دانش فراروایت بازیهای زبانی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اندیشه سیاسی اندیشه سیاسی در غرب تاریخ و مبانی اندیشه سیاسی از قرن بیستم به بعد

تعداد بازدید : ۲۱۶۷ تعداد دانلود : ۱۲۰۳

لیوتار ضمن آسیب‏شناسی جوامع مدرن، وضعیت پیش‌آمده، یعنی فروریختن فراروایت‌ها و تبدیل شدن آنها به ‌روایت‌های خرد و محلی در تمام حوزه‌ها را گرامی می‌دارد. برای وی چنین وضعیتی به خرده‌روایت‌های خرد و محلی به حاشیه رانده شده فرصتی دوباره برای ابراز وجود و امکان حیات می‌دهد که تاکنون بواسطه‌ی خواست حفظ یگانگی و ثبات و ...از امکان ابراز هویت خود محروم بودند. اما حفظ و ماندگاری این تنوع و تکثر نیاز به یک چارچوب یا قالبی دارد تا نه تنها این وضعیت دوام بیاورد بلکه تقویت و حمایت نیز بشود که به نظر می‌رسد قالب دموکراسی متکثرگرای وی این توانایی و ظرفیت را داشته باشد. البته نظریه‌ی دموکراسی وی بطور خیلی صریح بیان نشده و آن را را باید از لابلای آثار و نظریاتش یافت.

۶۴۶.

چرا سوسیالیسم؟

نویسنده: آلبرت انیشتین مترجم: بهرام آذین

منبع: چیستا اسفند ۱۳۷۴ و فروردین ۱۳۷۵ شماره ۱۲۶ و ۱۲۷

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اندیشه سیاسی اندیشه سیاسی در غرب تاریخ و مبانی اندیشه سیاسی از قرن بیستم به بعد

تعداد بازدید : ۲۱۶۶ تعداد دانلود : ۱۰۱۱

۶۴۷.

مرجعیت و سیاست در عراق پس از اشغال؛ با تاکید بر اندیشه آیت الله سیستانی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: فرج الله قاسمی

منبع: علوم سیاسی سال دوازدهم بهار ۱۳۸۸ شماره ۱ (پیاپی ۴۵)

کلید واژه ها: کارگزار ساختار مرجعیت عراق معاصر

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۶۲ تعداد دانلود : ۹۶۴

نوشتار حاضر، تلاشی در جهت بررسی نقش مرجعیت در تحولات سیاسی عراق امروز و چگونگی تعامل مرجعیت با ساختار سیاسی ـ اجتماعی آن کشور است. نویسنده مرجعیت را به عنوان عاملی تاثیرگذار و کنشگری فعال در تاریخ حیات سیاسی عراق با چارچوب تحلیلی ساختار کارگزار بررسی می کند. همچنین با استفاده از رهیافت واقع گرایی انتقادی، در تحلیل تحولات سیاسی عراق از رابطه میان کارگزار ـ مراجع ـ و ساختار داخلی و خارجی عراق، نوعی درک پویا به ما می دهد و ما را از اولویت دادن به یکی از دو عنصر ساختار و کارگزار در این کنش دیالکتیکی منع می نماید، و در نتیجه، بینشی مورد قبول به ما عرضه می کند. سقوط رژیم بعث در سال 2003 فرصتی را در اختیار شیعیان قرار داد تا با توجه به اکثریت جمعیتی و محرومیت آنها از مشارکت در حکومت در زمان رژیم بعث، زمام امور را به دست گیرند که در نتیجه این کسب قدرت سیاسی شیعیان، قدرت مراجع دینی چون آیت الله سیستانی نیز افزایش یافت.

۶۴۸.

آینده موج سوم دموکراسی

منبع: بازتاب اندیشه ۱۳۸۵ شماره ۷۹

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اندیشه سیاسی اندیشه سیاسی در غرب تاریخ و مبانی اندیشه سیاسی از قرن بیستم به بعد

تعداد بازدید : ۲۱۶۱

۶۴۹.

رابطه ی ایدئولوژی و پراتیک سیاسی

نویسنده: عباس ولی مترجم: مسعود بیننده کاوه شمس

منبع: زریبار سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۸۴ شماره ۵۸ و ۵۹

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۲۵۳

۶۵۰.

انقلاب در عصر بی روح؛مقاله ای در مورد پرسش های میشل فوکو درباره انقلاب ابران

نویسنده: گنورگ استات مترجم: علی اکبر حاج مومنی

منبع: گفتمان تابستان ۱۳۸۲ شماره ۸

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۵۸ تعداد دانلود : ۱۰۵۳

۶۵۱.

به سوی نظریه بیداری اسلامی تحلیل کیفی متن بیانات مقام معظم رهبری در اجلاس بین المللی بیداری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عبدالکریم خیامی

منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال دهم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۳۳

کلید واژه ها: رهبر معظم انقلاب بیداری اسلامی بیداری انسانی اجلاس بین المللی بیداری اسلامی تحولات خاورمیانه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۵۷ تعداد دانلود : ۱۱۳۶

تحولات اخیر خاورمیانه از سوی شخصیت ها و مقامات مختلف کشورهای جهان به شیوه های متفاوتی تببین شده است. نامگذاری این تحولات با عناوینی چون بیداری اسلامی، بیداری انسانی، بهار عربی و انقلاب یاسمن، نشان دهنده وجود نظریه های متفاوت در این زمینه است که به طور طبیعی به اقدامات متفاوتی در صحنه عمل سیاسی منجر می شود. از جامع ترین و منسجم ترین موضع گیری های مقام معظم رهبری، متن سخنرانی معظم له در اجلاس بین المللی بیداری اسلامی است. این نوشته تلاش دارد تا ضمن معرفی اجمالی سایر نظریه ها به ویژه «بیداری انسانی»، از رهگذر تحلیل چند سطحی متن مذکور، به تبیین چارچوب نظری و مفهومی نظریه «بیداری اسلامی» کمک کند.

۶۵۲.

اومانیسم سکولار و حقوق انسان

منبع: بازتاب اندیشه ۱۳۸۲ شماره ۴۶

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اندیشه سیاسی اندیشه سیاسی در غرب

تعداد بازدید : ۲۱۵۸

۶۵۳.

مشروعیت تطبیقی در اندیشه سکولاریستی ایران معاصر (با تاکید بر دیدگاه های مهدی بازرگان، عبدالکریم سروش، حائری یزدی)

نویسنده: کاظم حسینی علیرضا صدرا مرتضی شیرودی

منبع: فصلنامه سیاست سال سوم بهار ۱۳۹۵ شماره ۹

کلید واژه ها: سکولار مشروعیت بازرگان سروش حائری یزدی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۵۷ تعداد دانلود : ۲۳۹۹

مفهوم مشروعیت سیاسی یکی از مهم ترین و بنیادی ترین واژگان و مفاهیم علوم سیاسی و به خصوص اندیشه سیاسی است. تفاوت مفهوم مشروعیت سیاسی در نگاه اندیشمندان سکولار بیشتر به تفاوت نگاه آنها به منشا مشروعیت باز می گردد. سوال اصلی مقاله این است که مشروعیت در مبانی فکری سکولارهای معاصر ایران چیست؟ و نقاط اشتراک و یا افتراق اندیشه آنان با یکدیگر چگونه ارزیابی می شود؟ فرضیه اصلی این مقاله بر این اساس استوار است که متفکرین سکولار مورد بررسی، دین را دارای قلمرو محدودی می دانند و مدعای حداقلی آن است که نباید ترسیم نظام سیاسی اقتصادی و اجتماعی را از دین انتظار داشته باشیم و اساسا دین یک امر اخروی تلقی می شود. در این مقاله با استفاده از روش مقایسه ای دیدگاه های مهدی بازرگان، عبدالکریم سروش و مهدی حائری یزدی بررسی در مورد مفهوم مشروعیت با یکدیگر مورد مقایسه قرار خواهد گرفت و با توجه به این که اندیشه سکولار بزرگ ترین رقیب فکری حکومت دینی است وجوه تازه ای از اندیشه آنان را درخصوص مشروعیت ارائه خواهیم کرد. به نظر می رسد متفکرین فوق اشاره به رغم رویکردهای مختلفی که دارند در نهایت منشا مشروعیت را مردم می دانند.

۶۵۴.

عقلانیت وحی

نویسنده: لطف الله میثمی

منبع: بازتاب اندیشه ۱۳۸۲ شماره ۴۲

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اندیشه سیاسی اندیشه سیاسی در اسلام

تعداد بازدید : ۲۱۵۵

عقلانیت وحی که قرآن بیان می‏کند، عقلانیت مستقلی است که مبنای آن ربّ است. عقل و وحی را نمی‏توان دو چیز دانست. بحث خداشناسی که محور عقلانیت وحی است چهار وجه دارد: عدم امکان شک در خدا، عدم امکان اثبات وجود خدا، عدم امکان انکار خدا و نیز عدم امکان تعریف خدا.

۶۵۵.

«آز» و «داد»: آسیب شناسی سیاسی شهریاری در شاهنامه فردوسی

نویسنده: تقی رستم وندی

منبع: پژوهش سیاست نظری سال اول زمستان ۱۳۸۷ و بهار ۱۳۸۸ شماره ۵

کلید واژه ها: آز داد شهریاری

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اندیشه سیاسی اندیشه سیاسی در ایران تاریخ و مبانی اندیشه سیاسی در ایران باستان

تعداد بازدید : ۲۱۴۹ تعداد دانلود : ۱۳۸۳

تلاش فردوسی در شاهنامه برای رمزگشایی علل ظهور و سقوط قدرتها در تاریخ سیاسی ایران، مبتنی بر رویکردی آسیب شناسانه است که در قالب شعر، تجسم یافته است. وی معیاری برای دوام و ثبات نظامهای سیاسی ارائه کرده است. در این مقاله با توجه به «منطق عملی» اسپریگنز در شناخت اندیشه سیاسی، آرا سیاسی فردوسی بازخوانی شده است.

۶۵۶.

نشانه شناسی گفتمان اسلام سیاسی مردم سالار آیت الله سیستانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: امیرمحمد حاجی یوسفی ابوالقاسم عارف نژاد

منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی سال ششم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۴ (پیاپی ۲۴)

کلید واژه ها: گفتمان اسلام سیاسی مردم سالاری عراق آیت الله سیستانی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۴۹ تعداد دانلود : ۱۱۷۶

جامعه قومی- فرقه ای عراق، بعد از سقوط بغداد در سال 2003 صحنه رقابت و منازعه گفتمان های متعددی بوده است. با توجه به تاثیرات بارز آیت الله سیستانی بر روند تدوین قانون اساسی و دولت سازی در شرایط جدید آن کشور، دال های گفتمان اسلام سیاسی مردم سالار ایشان و عوامل هژمونیک شدن آن در کشور عراق نه تنها برای محققین غربی بلکه برای مسلمانان، امری سوال انگیز بوده است. علیرغم وجود شباهت های متعدد گفتمان آیت الله سیستانی با گفتمان های صد ساله اخیر حوزه علمیه نجف و قم و از طرف دیگر با گفتمان لیبرال دموکراسی، می توان گفت که این گفتمان، گفتمانی صرفا شیعی نیست بلکه گفتمان توحیدی بدیع و بی سابقه ای است که «اسلام و رضایت عامه» به عنوان دال برتر ، دیگر دال ها را به هم پیوندی چند جانبه زده و تحت تاثیر مغناطیس معنایی خود، معنای خاصی به هر کدام از آنها بخشیده است، و از آنجا که در گفتمان آیت الله سیستانی، توحید معنا بخش کلیه دال ها بوده و لیبرال دموکراسی جایگاهی را برای دین در صحنه تصمیم سازی و تصمیم گیری قائل نمی باشد شکاف عمیقی بین این دو گفتمان ظاهرا شبیه به یکدیگر وجود دارد. این مقاله معتقد است که اگر چه اسلام سیاسی مردم سالار آیت الله سیستانی بالاترین ظرفیت در هژمونیک شدن در بین گفتمان های رقیب در عراق را دارد اما جامعه فعلی این کشور به دلیل ضعف های بنیادین نهادهای مردم سالارانه، آمادگی بهره مندی از ظرفیت های وحدت بخش این گفتمان را نداشته و چه بسا با به حاشیه راندن آن، شکافهای اجتماعی – سیاسی آن کشور را تشدید کند و با قوت گرفتن موضع طرفداران تشکیل مناطق فدرال اهل سنت عرب و شیعه، وحدت ارضی عراق را به خطر افتاده و احتمال تجزیه این کشور را افزایش دهد. مقاله حاضر با بهره گیری از الگوی تجزیه و تحلیل گفتمان لاکلا و موفه، نشانه های گفتمان اسلام سیاسی مردم سالار آیت الله سیستانی در عراق بعد از اشغال را، مورد مطالعه قرار می دهد.

۶۵۷.

جان لاک؛ مناقشه های استعمار و اخلاق سرمایه داری

نویسنده: فرشاد شریعت

منبع: دانش سیاسی سال ۱۳۸۶شماره ۲

کلید واژه ها: لاک، استعمار، اخلاق سرمایه داری، مالکیت، لیبرالیسم اقتصادی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اندیشه سیاسی اندیشه سیاسی در غرب تاریخ و مبانی اندیشه سیاسی از قرن 16 میلادی تا اوایل قرن بیستم

تعداد بازدید : ۲۱۴۷ تعداد دانلود : ۹۶۵

این مقاله با بررسی فصل پنجم از رساله دوم حکومت بر آن است که نشان دهد که چرا و چگونه این فصل از دو رساله حکومت محور اصلی لیبرالیسم اقتصادی در نظام سرمایه داری است. به عبارت دیگر، لاک در این فصل ضمن بحث از مالکیت کار با ارائه یک توجیه اخلاقی از تصرف اراضی در مستعمرات آفریقایی ضمن پایان دادن به مناقشات استعمار راهکاری را پیش روی سیاست گذاران انگلیسی قرن هفدهم قرار داد که انگلستان را از سقوط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی رهایی بخشید. به عبارت دیگر، لاک در تلاش است تا با ایجاد راهکاری عقلانی و نسبتاً اخلاقی، نشان دهد که اولاً، چگونه و چرا وسعت مستعمرات در آمریکای شمالی به لحاظ اخلاقی مجاز و ثانیاً با توجه به نفوذ رقبای اروپایی عملیاتی و عقلانی است. این بررسی ضمن تجزیه و تحلیل این مناقشه ها و نیز بحران های اقتصادی انگلستان در تلاش است تا منطق درونی نظریه اقتصادی لاک را با توجه به رویکردی که سنت شکنان نظریه اخلاقی لاک در دهه های اواخر قرن بیستم ارائه کرده اند، کشف و تفسیر کند.

۶۵۸.

مبانی نظری و عملی اندیشه سیاسی محمد سعید رمضان البوطی

نویسنده: اصغر افتخاری

منبع: پژوهش علوم سیاسی ۱۳۸۶ شماره ۴

کلید واژه ها: مصلحت سکولاریسم حکومت اسلامی رمضان البوطی نوگرایی دینی محافظه کاری اصلاح طلبی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اندیشه سیاسی اندیشه سیاسی در اسلام

تعداد بازدید : ۲۱۴۸ تعداد دانلود : ۱۶۳۷

اگر رویکردهای اصلی به حوزه دین و عمل اجتماعی را به دو دسته اصلی عرفی گرا و شریعت گرا تقسیم نماییم، آن گاه می توان رمضان البوطی را از جمله اندیشمندان بنام اهل سنت در حوزه شریعت گرایی و نقد عرفی گرایی معرفی کرد. در مقاله حاضر نویسنده با رجوع به منابع و متون منتشر شده به قلم بوطی، به بیان بنیادهای نظری و عملی اندیشه وی ـ که بر دینی کردن حیات اجتماعی انسان استوار است ـ پرداخته است. در این باره از اصولی چون عدالت خواهی، نفی سکولاریسم، نوگرایی دینی و بازگشت به اسلام اصیل به عنوان ارکان نظری؛ و از محافظه کاری، داشتن نگرش معطوف به قدرت، اصلاح طلبی و مصلحت گرایی به عنوان اصول سیاست عملی رمضان البوطی سخن گفته شده است.

۶۵۹.

نظریه شهروندی در فرهنگ و تمدن ایرانی

نویسنده: محمد نقی زاده

منبع: اطلاعات سیاسی اقتصادی آذر و دی ۱۳۸۱ شماره ۱۸۳ و ۱۸۴

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اندیشه سیاسی اندیشه سیاسی در ایران

تعداد بازدید : ۲۱۴۶ تعداد دانلود : ۸۸۱

۶۶۰.

راه دشوار مردم سالاری

مصاحبه شونده: محمد مجتهد شبستری

منبع: بازتاب اندیشه ۱۳۸۱ شماره ۳۵

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اندیشه سیاسی

تعداد بازدید : ۲۱۴۶

به نظر آقاى شبسترى طرح مسئله رابطه ایمان و سیاست باید بدین‏شکل باشد که ما انسان‏ها که سیاست هم مى‏ورزیم، چگونه مى‏توانیم ایمان بیاوریم و عمل صالح انجام دهیم، نه بر عکس، که حالت عکس آن به مسیحیت برمى‏گردد. بر این اساس، در تغییر به نظام مردم‏سالارى، بدعتى وجود ندارد و چیزى به نام مردم‏سالارى دینى وجود ندارد.

درخت حوزه‌های تخصصی