درخت حوزه‌های تخصصی

در تمام عمرم یک الاغ بارکش بوده ام! تا جایی که یادم میآید، هدف ساده و راحتی برای چرب زبانی دستفروشان، جمعکنندگان اعانه و دیگران بوده ام."" عین واژه ها و عباراتی را خواندید از دکتر رابرت چیالدینی، استاد برجستهی روانشناسی اجتماعی، و مشاور کمپین یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری امریکا است که دربارهی خودش در اولین سطر کتابش، ""تأثیرگذاری""، نوشت؛ کتابی که در سال 2001 برای چهارمین بار در امریکا تجدید چاپ شد. چیالدینی طعمهی دستفروشان چیالدینی به رغم داشتن مناصب اجتماعی بالا در دانشگاه علم، خود را از کنج آزمایشگاههای بزرگ، مجلل و آراستهی دانشگاهی بیرون میکشد تا به کف خیابانها برساند. هدف آن است که ""طمعهی دستفروشان"" قرار گیرد! چیالدینی دوست دارد طعمه شود تا بداند چگونه پسرک گلفروش یا شکلات فروش میتواند با چند جمله او را وادار سازد که گلی یا شکلاتی بخرد بیآنکه نیازی به آن داشته باشد! چیالدینی بارها و بارها خود را در معرض این شکارچیان فروش قرار میدهد تا هر بار دریابد به چه روشی او را میفریبند و پول او را محترمانه تصاحب میکنند. چیالدینی از این کار لذت میبرد. چون این کودکان با درایتی وصف ناپذیر قادرند ""خردورزی"" افراد صاحب فکر همچون او را به بازی بگیرند و او هر بار درمییابد چه خام و ساده لوحانه اسیر ""منطق"" این کودکان میشویم...

بسیاری از شرکتها در ""جذب و استخدام"" شتاب زده عمل می کنند. حاصل این شتاب زدگی نیز، هزینه هایی است که اختصاص می یابد و در نهایت نتیجه ای به بار نمی آورد. برای جلوگیری از این اتلاف هزینه های سازمان، بهتر است با اشتباهات در ""جذب و استخدام"" آشنا شویم؛ وظیفه ای که این اثر در قالب رعایت نکات کلیدی آن را تشریح می کند. برای مثال، ""نبود نظام نامه ی کارکنان""، سبب می شود تا نیرو و کارکنان شما در نیمه ی راه، شرکت شما را رها سازند. شرکت نیز باید به فکر نیروی جدید باشد که هم زمان بر است، و هم هزینه های تازه ای را به شرکت شما تحمیل می کند.

بازارپردازی (Merchandising) از جمله فعالیتهایی است که نیاز آن در ایران روزبه روز بیشتر میشود. چون فروشگاهها بویژه فروشگاههای زنجیره ای در حال افزایش هستند. همچنین با بازارپردازی میتوان از تعداد فروشندگان فروشگاهها کاست که در جای خود هزینه های سنگینی را به فروشگاه تحمیل میکنند. به رغم این نیاز، و سودمندی بازارپردازی، مرکز یا مراکزی که مختص آموزش و پرورش این نیروی حرفه ای باشد، نداریم. ادبیات پژوهشی گسترده ای نیز در این باره نداریم. گو آنکه اخیراً مؤلفان و مترجمان ایرانی اهتمامی به خرج داده اند و در این باره کتابهایی را تدوین کرده اند که از سوی ناشران چاپ و منتشر شده است. آن روی سکه، صاحبان فروشگاهها بویژه فروشگاههای زنجیره ای است که تا چه اندازه تمایل دارند تا به این حرفه یعنی بازارپردازی اهمیت دهند. میزان تمایل آنان، امتیاز یا نمره ای است که خریداران اجناس فروشگاهی به آنان میدهند. توسعه مهندسی بازار در شماره های پیشین به تناوب مقالات، گزارشها، و اخبار و یا مصاحبه ای دربارهی بازارپردازی درج کرده است نظیر نقش و وظایف بازارپردازان و بازارپردازی (شمارهی 15، مهر و آبان 1389، سال چهارم.) با وجود این، همچنان علاقه مندیم میزبانی مقالات، گزارشها، اخبار و مصاحبه هایی را بر عهده گیریم که در حوزهی بازارپردازی و بازارپردازان است؛ این اثر که پیش رو دارید، ویژگیاش در انتخاب یک بعد از بازارپردازی است؛ بازارپردازی بصری. مهمتر از آن، تدوین چارچوبی است که مشخص میکند در بازارپردازی بصری چه موضوعاتی باید دقت شود و چه نتایجی به بار خواهد آمد.

رسانه های اجتماعی یکی از تازه ترین دستاوردهای فناوری اطلاعات و همچنین رویکردی نو در بازاریابی است. از سویی ارتباطات نامحدود کاربران در این رسانه ها به اثرات متقابل بر کاربران منجر می شود. رسانه های اجتماعی، قدرت را از شرکت به سوی افراد و جوامع یا به عبارتی کاربران خلاق انتقال داده است که موجب تأثیرات بسیار موفق یا فاجعه باری بر برنده های مشهور شده است. هدف این پژوهش، بررسی تأثیر تعاملات کاربران در رسانه های اجتماعی بر قصد خرید به واسطه نگرش نسبت به برند و هنجارهای ذهنی است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ روش از نوع پیمایشی-تحلیلی است. ابزار پژوهش، پرسشنامه بوده و ضریب آلفای کرونباخ برای تمام ابعاد و متغیرها بیشتر از 7/0 است. پرسشنامه ها بین 252 نفر از جامعه آماری توزیع شد؛ این جامعه شامل کلیه افراد بالای 18 سال ساکن مشهد است که عضو رسانه اجتماعی هستند و در زمینه آشنایی با برند خاص و کسب اطلاعات از برند خاص در اثر تعامل با گروه همسالان یا گروه های مرجع تجربیاتی داشتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از معادلات ساختاری استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد فشار همسالان و گروه های مرجع بر متغیرهای نگرش نسبت به برند و هنجارهای ذهنی اثر مثبت و معنی داری دارد؛ همچنین دو متغیر نگرش نسبت به برند و هنجارهای ذهنی بر متغیر قصد خرید اثر مثبت و معنی داری دارد. به علاوه نقش واسطه گری دو متغیر نگرش نسبت به برند و هنجارهای ذهنی بین سه متغیر فشار همسالان، فشار گروه های مرجع و قصد خرید، تأیید شده است؛ پس ده فرضیه پژوهش نیز تأیید شد.

بازاریابی حسی"" و به تعبیر دقیقتر، بازاریابی تجربی (Experiential Marketing)، یک هدف بیشتر ندارد؛ شگفت زده کردن مشتری تا سرحد شوکه کردن و البته با شوک مثبت! ""بازاریابی حسی"" در این شماره، شما را با سس مایونز هلمان آشنا میکند. آیا دوست دارید بدانید این سس مایونز چگونه با استفاده از تبلت، مشتریان را در فروشگاه غافلگیر میکند؟ آیا علاقه مندید بدانید که کیتکت چه ابتکاری به خرج داده تا مشتریانش را در منطقه ای به دور از تکنولوژیهای امروزین قرار دهد؟ منطقه ای که موبایل، لپ تاپ، و تبلت نمیتواند در آنجا نفوذ کند؛ بدین ترتیب، مشتریان از مزاحمتهای بیامان تکنولوژی آسوده خاطر میمانند. آیبیام فراتر از تولید و فروش دستگاههای مدرن، به فکر مردم است تا توجه آنان را به خود جلب کند؛ رستورانی عجیب و غریب تأسیس شده که دارای هلیکوپتر است تا سفارش مشتریان را بگیرد؛ نیوآ برای آنانکه میخواهند به سفر بروند، هواشناسی میکند، و... نپرسید چگونه؟ بخوانید تا بدانید.

سرمقاله ی این شماره همچون شماره ی پیشین به بحران اقتصادی 2008 از منظری دیگر می نگرد و آن بحران اخلاقی است . در نگاه نویسنده ی سرمقاله ( پرویزدرگی) ، بحران اخلاقی هم موجد و هم پیامد بحران اقتصادی اخیر است . این سرمقاله ، نخست به پیشینه ی رکود اقتصادی سال 1930 می پردازد و از روسای جمهور امریکا در آن سالها سخن می گوید که چگونه اقداماتی را برای کاهش بحران اقتصادی به کار بستند و متعاقب آن درسهایی را یادآوری می کند که به بنگاههای اقتصادی توصیه می کند چگونه راهکارهایی را به کار بندند که همچنان کسب و کارها در پرتو اعتماد شکل گیرند ، تداوم یابند و صحنه ی بزرگ تجارت را مهیا سازند . ارجاعات این سرمقاله به سخنان ماهاتیر محمد ، نخست وزیر پیشین مالزی ، موسسه ی اصول اخلاقی جوزفسون ، مرکز منبع اخلاقی در واشنگتن دی سی ، همان راهکارهایی است که در موقعیت کنونی ، بازار ایران می تواند ملهم از آن درسهایی را بیافریند و اجرا کند.

ما همه در حال مذاکره ایم. در این میان، بدن پیامهای فراوانی را در حین مذاکره انتقال می دهد. گاه از این پیامها آگاهیم و گاه این پیامها به صورت ناهشیار انتقال می یابد؛ بی آنکه شخص از آن آگاه باشد. مذاکره کنندگان حرفه ای دو ویژگی در این زمینه دارند: الف) از ""بدن"" خود و پیامهایی که برای دیگران با بدن خود ارسال می کنند، بخوبی آگاهند، ب) از پیامهایی که بدن دیگران ارسال می کند، کاملاً آگاهند. این دو هر دو آگاهی به مذاکره کنندگان حرفه ای اجازه می دهد که با قدرت بیشتری، مسیر مذاکره را به سود خود هدایت کنند. مجهز شدن به این ابزار قدرتمند یعنی ""آگاهی از بدن"" و مهارتهای زبان تن آشنا سازد.

در شماره پیشین این فصلنامه، (توسعه مهندسی بازار، شماره ی 11، پائیز 1388، سال سوم)، تبلیغات پنهان در شبکه های خبری از سوی این نویسنده درج شد؛ اینکه شبکه ی خبری فاکس نیوز چگونه به طور زیرکانه ای لوگوی ب ام و (BMW) را به وضوح برای بینندگان تلویزیونی نشان داد که باراک اوباما در آن نشسته بود. و شبکه ی سی ان ان، لوگوی اتومبیل فورد را نشان داد که حامل رقیب انتخاباتی او یعنی مک کین بود. به استفاده ی ممتدتونی بلر، نخست وزیر اسبق انگلستان اشاره کرد که با کت و شلوارهای محصول شرکت پائول اسمت (Paul Smith) در دوران نخست وزیری ظاهر می شد، از قرار داد 200 میلیون دلاری شرکت آلمانی فولکس واگن خبر داد که در سال 2008 با شبکه ی ان بی سی به منظور تبلیغات پنهان قرارداد بسته بود. و... در شماره ی 10 این فصلنامه (سال سوم، تابستان 1388) از تبلیغات درون فیلمی در سینما و تلویزیون سخن رفت. پیتزا هات، پپسی، لباس و کفش ریبوک، و اتومبیلهای فورد، پونتیاک، و... در چه فیلمهایی چگونه ظاهر شدند تا بیننده را برای برندسازی و خرید بیشتر متقاعد کنند. حتی شرکتهایی نظیر اپل با حضور تام کروز که از نوت بوک اپل استفاده می کرد، توانست درآمدزایی مناسبی داشته باشد. متن پیش رو، به اجمال به تبلیغات پنهان درون شعر و موسیقی پرداخته است. به گزارش مؤسسه ی تحقیقاتی نیلسن، شعر و موسیقی پس از سینما و شبکه های خبری در جایگاه سوم ابزارهای تبلیغات پنهان در امریکا در فاصله ی سالهای 2007- 1998 قرار گرفته اند. با وجود آنکه در بسیاری از کشورها، رسانه¬هایی نظیر تلویزیون، رادیو، روزنامه و مجلات تحت کنترل قوانین نسبتا سخت¬گیرانه¬ای در ارتباط با تبلیغات پنهان قرار دارند، شرکتهای آهنگسازی و موسیقایی تا حدودی از این قوانین در امان بوده¬اند. این روند موجب علاقه مندی و اشتیاق برخی از شرکتها شده است تا بتوانند با استفاده ابزاری از این خلاء قانونی در جهت فعالیت¬های تبلیغاتی مورد نظر خود بهره مند شوند.

مارک گوبه، نویسنده، طراح، فیلمساز، و سخنران، پارادایم برندینگ عاطفی را در سال 2001 معرفی کرد. ""برندینگ عاطفی"" پیش از آن، کارآمدی خود را در دنیای فروش کوکاکولا در سال 1996 نشان داده بود که از مرز 9 میلیارد دلار به رشد سالانه ی 15 میلیارد رسیده بود. همچنین ""برندینگ عاطفی"" در جریان بازیهای المپیک 1996 سیدنی درخششی چشمگیر برای ""معرفی برند کوکاکولا"" و فروش آن در قیاس با بسیاری از برندهای جهانی نشان داده بود. ""برندینگ عاطفی"" چیست؟ چه تعاریف یا تعریفی از برندینگ عاطفی وجود دارد؟ چگونه برندها می توانند با بهره مندی از این نظریه ی کارآمد، ""بازارها"" و از آن مهمتر، قلب ""مصرف کنندگان"" و ""مردم"" را تسخیر کنند؟ گفت وگو با مارک گوبه حاوی پاسخهای دقیق و موجز به این پرسشها است که می خوانید.