علی سلیمانی بشلی

آدمی معجونی است پیچیده. زمانی که یکنواختیها بر وی غالب شود، همچنان ترجیح میدهد اقدامی نکند، اما در زمانی دیگر بر آن است تا از اساس طرحی نو دراندازد و بسیاری از یکنواختیها را در هم فرو ریزد. مشتریان خدمات مالی عمدتاً و به دلایلی از دگرگونی و تغییر گریزانند؛ چرا که بار مسئولیت آنان را افزون میکند. مقالهی حاضر در پی تحلیل این موقعیتها است؛ چرا افراد تمایلی ندارند تا سهامی را که هدیه گرفته اند بفروشند، و یا چرا در پی تغییر مدیران، مدیر جدید همچنان سهام سرمایه گذاریشدهی شرکت را نگه میدارد، بیآنکه در پی سرمایه گذاری جدیدی باشد، و یا...

بازارهای مالی و سرمایه "" تا سالها به اصول و قواعد خاص خودشان تکیه میکردند. اما در سالهای اخیر دریافتند بهتر است پیش و بیش از اصول و قواعد خاص خودشان، به اصول و قواعد خاص مشتریان خود نیز تأکید ورزند. ""روانشناسی مشتریان خدمات مالی"" حاصل همین نگاهی است که بازارهای مالی و سرمایه به اصول و قواعد خاص مشتریان خود توجه وافر کردند. چرا که در عمل دریافتند غفلت از این اصول و قواعد خاص مشتریان تا چه اندازه میتواند اقدامات توجه برانگیز بازارهای مالی و سرمایه را در حد اقدامات معمولی تنزل دهد. از آن سو تا چه حد رعایت ساده ترین موضوعات میتواند رضایت مشتریان را در پی داشته باشد. این در حالی است که این موضوعات از اساس هزینه هایی در بر ندارد. اثر حاضر دومین قاعده را دربارهی مشتریان خدمات مالی تشریح میکند. این قاعده با نام ""اثر جذب"" به ""بازارهای مالی و سرمایه"" میگوید برای مشتری یک مقایسه پدید آورید تا بتواند بر پایهی آن، سنجش خود را به میدان آورد. همین سنجش و تصمیم گیری سبب میشود تا مشتری متقاعد شود که یک راه حل را برگزیند. انتخاب این راه حل از سوی مشتری به او (مشتری) این اطمینان خاطر را میدهد که تصمیم گیری او صحیح بوده است. گو آنکه از اساس کارگزاران خدمات مالی و سرمایه بر آن بوده اند که همین راه حل را مشتری بپذیرد. اما چون هیچ اجباری از سوی این کارگزاران پیش روی مشتری قرار نگرفته، مشتری با طیب خاطر همان راهی را طی خواهد کرد که از پیش برایش در نظر گرفته شده است.

بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری در ایران با رشدی شتابان در تأسیس، در دام مشابهتها و ارائهی خدمات یکسان و مشابه خود را محصور کرده اند؛ یعنی روندی که تمایز جدی برای مشتریان نمیآفرینند. برای تمایز باید بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری فراتر از دانش فنی که عمدتاً به آن مجهز هستند نظیر حضور پررنگ کارشناسان مالی و علوم بانکی، به موضوعات و دانشهای تازه ای بپردازند تا گوی سبقت را در رقابت بربایند. ""روانشناسی مشتریان خدمات مالی"" در باور ما یکی از همان موضوعات و دانشهای تازه ای است که می تواند بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری را در مسابقهی رقابت، پیروز میدان سازد. از این رو از شمارهی پیشین (سال پنجم، شمارهی 18، فروردین و اردیبهشت 1390) به این موضوع پرداخته شد. در شمارهی پیشین، پس از تعریف ""مالیهی رفتاری""، ""عدد جادویی هفت و تأثیر آن بر تصمیم گیریهای مشتریان خدمات مالی"" بررسی شد. اینک به موضوع ""حسابداری ذهنی"" پرداخته شده است.

بازارهای مالی و سرمایه چگونه عمل میکنند؟ چرا این بازارها گاه دچار شوک و التهاباتی میشوند که درک آن نیز از عهدهی اقتصاددانان زبده خارج است؟ پاسخ این پرسش را باید در فعالیتهای مغزی و ترشح هورمونهای سرمایه گذاران و معامله گرها جستجو کنید؛ هدفی که این مقاله در پی آن است. جسارت آمیز است اگر بگوییم مدیران بازارهای مالی و سرمایه، بانکها و بیمه ها در آینده ای نزدیک از مراجعان و مشتریان خود بخواهند قبل از سرمایه گذاری حتماً باید میزان ترشح هورمونهای خود را ظرف ماههای اخیر به همراه داشته باشند. در مراجعهی بعدی، جواب آزمایش از کلینیکهای تخصصی نقشهی ژنتیکی فراموش نشود! این دیدگاه جسارت آمیز در این مقاله نیامده است اما میتوان آینده ای را تصور کرد که چنین باشد. قطعاً در بورس، معاملات بانکی و بیمه ای، سرمایه گذاران بیش از آنکه به تابلوهای سود و زیان نگاه کنند، بهتر است و باید به متخصصان ژنتیک و مفسران هورمونها مراجعه کنند تا در زمان تصمیم گیری، میزان خطاهای خود را به حداقل برسانند. بدون تردید آیندهی بازارهای مالی در پرتو آگاهی متخصصان علم ژنتیک، فیزیولوژیک و روانشناسی خواهد بود. بازارهای مالی و سرمایه ای زمانی توانمند خواهند شد که بیشترین متخصصان علم ژنتیک، فیزیولوژی و روانشناسی را در خدمت این بازارها به کار گیرند؛ همچنانکه در استخدام متخصصان مالی لحظه ای درنگ نمیکنند. آینده پیش رو است و متخصصان علوم زیستی و رفتاری برآنند تا با آزمایشهای گوناگون بتوانند از رفتار هورمونی و نقشه های ژنتیکی سرمایه گذاران تفسیرهای دقیقی ارائه دهند. تا آن زمان، مطالعهی این مقاله پیشنهاد میشود.

بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری در ایران رو به افزایش اند. با وجود این، بانکهای نوظهور و مؤسسات مالی و اعتباری جدید، بیشتر در پی استخدام کارشناسان مالی و بانکی هستند و همواره در روابط عمومی و تبلیغات خود بر خدمات بانکی و مالی تأکید میکنند؛ یعنی همان رویه ای را تکرار میکنند که تا پیش از این بانکهای دولتی و خصوصی به هنگام تأسیس به جد آن را دنبال میکردند! این در حالی است که اگر قرار بود آن رویه ها به درآمدهای سرشار و مؤسسات و بانکهای مقتدر میانجامید، دیگر چه نیازی بود به این بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری جدید و نوظهور در ایران! اکنون کانون مرکزی رقابت در بین بانکهای بین المللی و پیشرفتهی جهانی این است که چگونه باید این خدمات مالی را به مشتریان ارائه کرد تا مشتریان از بین هزاران بانک، یکی را در میان هزارها برگزینند؟ چگونه میتوان مشتریان خدمات مالی را ترغیب کرد تا در بانک ما حساب باز کنند، و هزاران بانک دیگر را فراموش کنند؟ ""مالیهی رفتاری"" پاسخگوی این پرسشها و بسیاری پرسشهای دیگری است که از سوی بانکهای برجستهی جهانی در سالهای اخیر به شدت مورد توجه واقع شده که میتوانند گوی سبقت را از رقبای مقتدر جهانی خود بربایند. آیا بانکها و مؤسسات مالی اعتباری در ایران علاقه دارند خود را با دانش روز بانکهای جهانی آشتی دهند یا همچنان تمایل دارند با استفاده از شیوه های نخ نماشدهی گذشته و قدیمی، با کوبیدن بر طبل تبلیغات و تکرار اینکه ما خدمات مالی و اعتباری میدهیم، مشتری جذب کنند؟! اثری که پیش رو دارید بر آن است تا با استفاده از تازه ترین نظریه پردازان صاحبنام خدمات مالی و تجربیات بانکهای جهانی و بین المللی، دیدگاههایی را معرفی کند که به رونق بانکها و مؤسسات مالی اعتباری ایران بیفزاید؛ بویژه بانکهایی که در پی آنند تا طرحی نو دراندازند. مؤلف این اثر، نخست ""مالیهی رفتاری"" را تعریف میکند و سپس یکی از موضوعات آن را با عدد ""جادویی هفت"" برمیگزیند تا نشان دهد چرا بسیاری از تلاشهای پرهزینهی بانکها و مؤسسات مالی اعتباری در ایران، برای مشتریان آنان بیمعنی است، چگونه میتوان با درک دقیق از اصول مالیهی رفتاری، توجه مشتریان خدمات مالی را با کمترین هزینه برانگیخت تا سودآوری بانکها و مؤسسات مالی اعتباری تأمین شود. گفتنی آنکه در شماره های آینده، این موضوع یعنی ""مالیهی رفتاری"" با موضوعات تازه پی گرفته خواهد شد. قطعاً آرا و نظرات مدیران و کارشناسان بانکها و مؤسسات مالی اعتباری در ایران میتواند بر غنای این مباحث بیفزاید. همچنین روانشناسان میتوانند متکی بر نظریه های روانشناختی، در کاربردی کردن علوم بانکی و خدمات مالی ایران نقش بسزایی ایفا کنند...

در غرب تفاوتی ندارد شما می خواهید تاید بفروشید، اتومبیل بفروشید، یا یک رئیس جمهور را به ملتی بفروشید، در هر صورت به بازاریابی و تبلیغات وابسته است. در عمل، این توانمندی و تجربه ی بازاریابان است که بتوانند متکی بر اصول، تکنیکها و تاکتیکهای بازاریابی، محصولی را پرفروش کنند یا آرای مردم را بخرند تا رئیس جمهوری را برمسند قدرت بنشانند. اوباما کیست و چه سوابقی دارد، هیلاری کلینتون دارای چه پایگاه اجتماعی است، و یا پیشینه ی ملی مک کین چه منافعی برای امریکا دارد، خارج از موضوعات این مقاله است و به کاندیداهای اخیر ریاست جمهوری امریکا تنها از زیر ذره بین بازاریابی سیاسی بویژه برندسازی می نگرد. نقش و جایگاه ویژه بازاریابان سیاسی در غرب به منظور به پاکردن هیاهوهای تبلیغاتی غیرقابل انکار است، و این متن نیز درپی آن است تا نقش و جایگاه بازاریابان سیاسی را در پیروزی یا شکست کاندیداهای ریاست جمهوری امریکا در سال 2008 بررسی کند. رسانه های غربی همچنان خبرها و تصاویری از اوباما گرفته تا هیلاری کلینتون و مک کین و تیم انتخاباتی آنها را هنوز اینجا و آنجا پخش می کنند و به این ترتیب باز هم می توان آنان را آزمود که تا چه اندازه درسهایی را از بازاریابی فراگرفته اند. در این مقاله می خوانید : در سال 2009، انجمن تبلیغات امریکا، اوباما را به عنوان بازاریاب و فعال امور تبلیغاتی سال برمی گزیند و مدیر این انجمن در زمان تحویل جایزه به اوباما می گوید : هربار که فعالیت تبلیغاتی تیم اوباما را در ذهن خود مرور می کند، نکته ای جدید و نو می یابد که می تواند به عنوان یک الگو مورد استفاده بازاریابان قرار گیرد.

شرکت نوشابه سازی پپسی امریکا با بیشترین تبلیغات از بیش از ده ستاره ی جام جهانی برای نوشابه خود در سطح رسانه های جهان تبلیغ کرده است. پپسی برای این کار با استفاده از حیات وحش قاره افریقا و کشور افریقای جنوبی و همچنین بهره جستن از موزیکهایی با تم آفریقایی از ستاره ای همچون مسی، تیری آنری، دروگبا، کاکا و چند ستاره ی نام آشنای دیگر استفاده کرده است. لیونل مسی در طی برگزاری بازیهای جام جهانی 2010، با شرکت در تبلیغات رایانه ای آدیداس و شرکت گسترده در تبلیغات موزیکال پپسی در تازه ترین تبلیغات برای شبکه ی غذایی امریکانا، ناگت مرغ کنتاکی را تبلیغ کرد.

تبلیغات پنهان"" در شماره های پیشین نشریه تشریح شد. نخست تبلیغات پنهان در شبکه های خبری معرفی شد؛ اینکه چگونه شبکه های خبری در زاویه ای آشکار و پنهان، آرم و لوگوی کالا و محصوی را بیمهابا در چشم بینندگان فرو میکنند. در شماره های بعدی توسعه مهندسی بازار، از گسترش تبلیغات پنهان در دنیای شعر و موسیقی یاد شد؛ اینکه چگونه خوانندگان مشهور غرب از نام تجاری اتومبیل سازان برجسته، شرکتهای عکاسی، و گوشیهای موبایل به وضوح نام میبرند. در شمارهی سیزدهم - بهار 1389 - از نمونه های جدید تبلیغات پنهان در رمانهای گوناگون از جمله هری پاتر سخن به میان آمد که شکلاتهای خاص در آن تبلیغات میشود. از کوششهای پنتاگون در نشریهی شمارهی چهاردهم - تابستان 1389 - یاد شد که نخست بازیهای رایانه ای را تولید و پخش کرد تا در پرتو آن بتواند جنگ خلیج فارس را آشکارا به راه اندازد و از قبح آن بکاهد. در شمارهی 15 - سال چهارم، مهر و آبان 1389 - تبلیغات پنهان در فیلمهای کارتونی و انیمیشن عنوان شد که چگونه کارتون ملوان زبل توانست شرکتهای تولیدکنندهی کنسرو اسفناج را از ورشکستگی و انحلال برهاند. و در نهایت در شمارهی پیشین توسعه مهندسی بازار - شمارهی 16، سال چهارم، آذر و دی 1389 - از تبلیغات پنهان و غافلگیرانه در ورزش به تفصیل سخن به میان آمد. اما در شمارهی حاضر - شمارهی 17، سال چهارم، بهمن و اسفند 1389 - تبلیغات پنهان در مجموعه های تلویزیونی مورد بحث است. در این شماره درمییابیم که تلویزیون یک شیوهی زندگی را میفروشد، و در واقع نوعی از انتخاب را میفروشد؛ حتی در جایی که هیچ انتخابی وجود ندارد. حامیان مالی برنامه های تلویزیونی و تبلیغات پنهان کیستند؟ پاسخ این پرسش و بسیاری از هزینه های تبلیغات پنهان در برنامه های تلویزیونی، اطلاعات ارزشمندی است که این اثر تقدیم خوانندگان میکند.

تبلیغات پنهان ونامحسوس از جمله ابزارهای پرقدرتی است که شرکتهای تولیدی وخدماتی برای افزایش فروش وبازاریابی خود از آن سودمی برند. تبلیغات پنهان درسینما، شبکه های خبری، وشعر و موسیقی درشماره-های پیشین این فصلنامه درج ومنتشر شد.دراین شماره نیز، کتاب به عنوان جدیدترین ابزار تبلیغات پنهان معرفی می شود.این اثرهمچنین ازنویسندگانی نام می برد که به تبلیغات پنهان ونامحسوس اقدام می کنند.ازروشهای متنوع این نویسندگان یادمی-کندکه برپایه ی آن، کالاها و محصولات تبلیغ می شوند. تبلیغات پنهان درکتابهای کودکان ازجمله موضوعات موردتوجه این مقاله است. این اثر نشان می دهد که نام ونشان تجاری شکلات وشیرینیها چگونه با حضور خوددرکتابها، رغبت کودکان رابرای خریدوخوردن شکلات و شیرینی خاصی افزایش می دهد. درنهایت،این مقاله، انواع روشهای تبلیغات پنهان ونامحسوس درکتاب را به5گروه مشخص تقسیم بندی می کند وباارائه نمونه -های واقعی دردنیای تجارت، اثربخشی این ابزار پرقدرت رانشان می دهد.

مسابقات ورزشی، همواره یکی از بهترین جایگاههای ارائهی تبلیغات به شمار میروند و شرکتهای تبلیغاتی نیز تلاش میکنند که با تبلیغ کالاهای خود، به سودآوری بیشتر تولیدکنندگان این محصولات کمک کنند. حمایت مالی یک بخش بسیار پرهزینه و البته پردرآمد از حواشی مسابقات ورزشی است. این نوع مناسبات تجاری بین شرکت پرداختکنندهی حق آگهی انحصاری و نهاد ادارهکنندهی مسابقات ورزشی چنان سختگیرانه و پردرآمد است که در چند دههی اخیر رقبای تجاری برای شکستن این انحصار از روشهای تبلیغاتی غافلگیرانه و حتی کمین گذاری برای حریف استفاده میکنند...

تبلیغات پنهان"" قدرت و نفوذ بیشتری دارد و این شیوه از سالهای پیش از سوی کارگزاران تبلیغات برای درآمدزایی و منافع بیشتر شرکتها در حال اجرا است. اثر حاضر که در پی می خوانید، جابه جا از تبلیغات پنهان در فیلمهای کارتونی و انیمیشن نام می برد که کوشیده اند برند، کالا،یا محصولی را به صورت غیر مستقیم و با ظرافت معرفی کنند. ویژگی برجسته ی این اثر در آن است که شما در پایان با طیف گسترده ای از فست فود ها، نوشابه ها، کفشهای ورزشی،شیرینی، اتومبیل،شوینده ها، رستورانها،...روبه روئید که هوشمندانه و ظریف در آغاز، وسط، پایان، و یا حاشیه ی کارتونها و انیمیشن ها جا خوش کرده اند. شایسته یاد آوری است که پیش از این خوانندگان با تبلیغات پنهان در فیلمها ی سینما، شبکه های خبری، شعر و موسیقی، کتاب، و بازیهای رایانه ای و ویدئویی آشنا شدند که مطالعه ی شماره های پیشین توسعه مهندسی بازار و مراجعه به آن ضروری است.

بازیهای رایانه ای در زمرهی جذابترینهای زندگی امروزی است. تبلیغات باآگاهی ازاین واقعیت میکوشد تا درلایه های آشکار و پنهان این بازیها، حضوری پراقتدارداشته باشد؛ بااین هدف که به بیشترین فروش کالا و خدمات نائل آید. مؤلف این اثر درشماره های پیشین توانست نشان دهد که تبلیغات درسینما، شبکه های خبری، شعر و موسیقی چگونه کالاها و خدمات رانام میبرند و عرضه میکنند تا با کمترین مقاومت از سوی مشتریان خریداری شود. دراین اثر، به اولین های تبلیغات دربازیهای رایانه ای اشاره شده است که مربوط به سیگارمارلبورو است و دردنیای سیاست از باراک اوباما مثال میزندکه در پرتو این شیوه توانست بخش قابل توجهی از آرای انتخاباتی رابه سود خود جلب کند.اگر بخواهید دربارهی سایر شرکتهای بزرگ خارجی نظیرفورد، مک دونالد، رنو بدانیدکه چگونه ازاین ابزار پرقدرت یعنی بازیهای رایانه ای سودبرده اند، تا سودهای بیشتری رانصیب خودسازند مطالعهی این مقاله پیشنهاد میشود. جنگ خلیج فارس آشکارا نشان داد که شیوهی هدایت جنگی پنتاگون در این جنگ کاملاً شبیه بازیهای رایانه ای بود که پیش از این ساخته شده بود. سرانجام، در اینجا حتی باید به جریانهای مقاومت و نحوهی استفادهی آنها از بازیهای رایانه ای پرداخت. حزب الله لبنان با بازی نیروهای ویژه (1 و 2) نشان داد که برای مقاومتهای نظامی هم از بازیها میتوان استفاده کرد. بنابراین، دامنهی جنگها از فضای واقعی به فضای مجازی نیز کشانده شدند. حتی جریانهای تروریستی، نظیر القاعده، نیز با ساختن بازیهایی نظیر زیر خاکستر از ظرفیت بازیهای رایانه ای برای رسیدن به هدفهای خود بهره بردند.

پس از بروز بحران اقتصادی اخیر و کاهش بودجه ی شبکه های خبری، استفاده از تبلیغات پنهان و نامحسوس به عنوان یک منبع درآمد قابل توجه مورد تاکید مدیران این شبکه های خبری قرار گرفته است. در حال حاضر شرکتهای مرتبط با برندهای مشهور دنیا سرمایه گذاری کلانی در استفاده از تبلیغات پنهان در شبکه های خبری انجام داده اند. برای مثال شبکه ی خبری ان بی سی (NBC ) در سال 2007 طی قراردادی ده میلیون دلاری با شرکت استارباکس (Starbucks)، متعهد به تبلیغ پنهان محصولات این شرکت به خصوص در برنامه ی خبری صبحگاهی خود گردید.

در شماره پیشین این فصلنامه، (توسعه مهندسی بازار، شماره ی 11، پائیز 1388، سال سوم)، تبلیغات پنهان در شبکه های خبری از سوی این نویسنده درج شد؛ اینکه شبکه ی خبری فاکس نیوز چگونه به طور زیرکانه ای لوگوی ب ام و (BMW) را به وضوح برای بینندگان تلویزیونی نشان داد که باراک اوباما در آن نشسته بود. و شبکه ی سی ان ان، لوگوی اتومبیل فورد را نشان داد که حامل رقیب انتخاباتی او یعنی مک کین بود. به استفاده ی ممتدتونی بلر، نخست وزیر اسبق انگلستان اشاره کرد که با کت و شلوارهای محصول شرکت پائول اسمت (Paul Smith) در دوران نخست وزیری ظاهر می شد، از قرار داد 200 میلیون دلاری شرکت آلمانی فولکس واگن خبر داد که در سال 2008 با شبکه ی ان بی سی به منظور تبلیغات پنهان قرارداد بسته بود. و... در شماره ی 10 این فصلنامه (سال سوم، تابستان 1388) از تبلیغات درون فیلمی در سینما و تلویزیون سخن رفت. پیتزا هات، پپسی، لباس و کفش ریبوک، و اتومبیلهای فورد، پونتیاک، و... در چه فیلمهایی چگونه ظاهر شدند تا بیننده را برای برندسازی و خرید بیشتر متقاعد کنند. حتی شرکتهایی نظیر اپل با حضور تام کروز که از نوت بوک اپل استفاده می کرد، توانست درآمدزایی مناسبی داشته باشد. متن پیش رو، به اجمال به تبلیغات پنهان درون شعر و موسیقی پرداخته است. به گزارش مؤسسه ی تحقیقاتی نیلسن، شعر و موسیقی پس از سینما و شبکه های خبری در جایگاه سوم ابزارهای تبلیغات پنهان در امریکا در فاصله ی سالهای 2007- 1998 قرار گرفته اند. با وجود آنکه در بسیاری از کشورها، رسانه¬هایی نظیر تلویزیون، رادیو، روزنامه و مجلات تحت کنترل قوانین نسبتا سخت¬گیرانه¬ای در ارتباط با تبلیغات پنهان قرار دارند، شرکتهای آهنگسازی و موسیقایی تا حدودی از این قوانین در امان بوده¬اند. این روند موجب علاقه مندی و اشتیاق برخی از شرکتها شده است تا بتوانند با استفاده ابزاری از این خلاء قانونی در جهت فعالیت¬های تبلیغاتی مورد نظر خود بهره مند شوند.

یکی از رویکردهای مرتبط با سازمان و مدیریت، رویکرد زیستی است. در این مقاله سعی شده است تا شباهت های اساسی بین سلول به عنوان واحد تشکیل دهنده حیات و سازمانهای امروزی مورد بررسی قرار گیرد....