درخت حوزه‌های تخصصی

دلیل همکاری خواجه نصیر الدین طوسی شیعه با مغولان کافر و خونریز، همیشه مورد سوال بوده است. این سوال که غالبا توام با سوء ظن بوده از همان زمان به ویژه از سوی جامعه سنی مطرح می شده است. بی تردید علت آن قبل از هر چیز، تصرف بغداد توسط هلاکو و قتل خلیفه عباسی به دستور ایشان در زمانی که خواجه وزیر و مشاور این ایلخان مغول بوده است. برای این همکاری دلایل فراوانی فقهی، تاریخی، روانشناسی، فلسفی و... وجود دارد که هر یک در هر چیز فلسفی و کلامی است. از این رو معقول است دلیل این همکاری را در حکمت خواجه جستجو کنیم. مهمترین اثر خواجه در این زمینه کتاب «اخلاق ناصری» است، که مهمترین بحث ان نیز «مدینه فاضله» است. در این تحقیق سعی شده است تا پاسخ سوال فوق الذکر بر اساس مدینه فاضله خواجه داده شود. این پژوهش نشان می دهد که خواجه نه تنها به طور نظری به مدینه فاضله و تحقق یافتن آن اعتقاد داشت، بلکه خود نیز در این راستا گام برداشت و برای تحقق بخشیدن بدان کوشیده تا وارد حوزه قدرت و سیاست شود.

مراد از آسیب شناسی یافتن نقصان ها، عارضه ها و کاستی های پیدا و پنهان برای هر موضوع یا سیستمی است. وجود خلل در هر بخشی، به هر دلیلی، مانع انجام شدن درست و صحیح وظیفه یا وظایف برای دستیابی به مطلوب می گردد. این امر از آنجا مهم و در خور تامل است که آسیب ها الزاماً جنبه عینی و ظاهری ندارند و چه بسا انتزاعی و پنهان باشند که توجه به آن ها و تبیین شان، برای رسیدن به مقصود، ضروری و حیاتی است. ازآنجاکه اتحاد ملی و انسجام اسلامی از موضوعاتی است که به شکل چندعاملی و چندوجهی می باشد، رعایت احتیاط و سنجیدن جوانب و مراتب آن و شناخت آسیب ها و آفت هایش، به ویژه در جهان کنونی، باید با حساسیت و دقت نظر خاص همراه باشد. به همین منظور مقاله حاضر در پی آن است که بعضی از این موانع و زوایای پنهان آسیب ها و حساسیت های موجود در دستیابی به اتحاد ملی و انسجام اسلامی را تبیین و بررسی کند.

از جمله عناصر جدید و موثر در روابط فرهنگی و سیاسی جوامع، روزنامه ها هستند که با توجه به تاثیرگذاری و فضاسازی افکار عمومی، سایر حوزه های نظام اجتماعی را نیز تحت الشعاع قرار می دهند. به بیان دیگر، مطبوعات دارای کارکرد اجتماعی هستند. در این نوشتار، ضمن مرور حوادث رایج شدن روزنامه در ایران، بر این کارکرد مهم و بی بدیل تاکید شده است.پدیده های اجتماعی به هنگام پیدایش تحت تاثیر ساخت اجتماعی جامعه هستند، ولی رفته رفته بر این ساخت اجتماعی تاثیر می گذارند و این تاثیرپذیری و تاثیرگذاری تا پایان حیات اجتماعی آن پدیده ادامه می یابد.این مقاله با پذیرش تاثیر ساخت و نیروهای اجتماعی در شکل گیری روزنامه های کشور، رابطه متقابل روزنامه ها بر تقویت یا تضعیف عرصه های اجتماعی را بررسی می کند.

انقلاب اسلامی نقطه آغاز خیزش تفکر اسلامی است. درحالی که قرن بیستم با پیروزی انقلاب اسلامی آغاز دوره جدیدی از احیای مجدد اسلام را نوید داد. این تجدید حیات اسلامی به اشکال گوناگون نمود یافته است، اما از منظر بسیاری از دلسوزان، اندیشمندان و رهبران سیاسی و فکری جهان اسلام، استراتژیک ترین و ماندگارترین شیوه ای که می تواند عزت و ابهت مسلمانان را متجلی سازد همانا تمسک به اصل وحدت و انسجام کشورهای اسلامی می باشد و بنا به همین ضرورت نیز مقام معظم رهبری سال 1386 را اتحاد ملی و انسجام اسلامی نام گذاری نمودند. در این مقاله دیدگاه های مقام معظم رهبری در تحقق اتحاد ملی، شامل عوامل بسترساز و آسیب ها و تهدیدهایی که متوجه آن می باشد، بیان گردیده است.

نام گذاری سال جاری به اتحاد ملی و انسجام اسلامی، فرصت جدیدی را برای بررسی مجدد مقوله وحدت و انسجام اسلامی پیش روی محققان کشور ما و سایر کشورهای اسلامی قرار داده است. موضوع وحدت و انسجام اسلامی زمانی مورد بازخوانی مجدد قرار می گیرد که اقدامات گسترده ای برای ایجاد تفرقه و گسترش تنش میان فرق و مذاهب اسلامی در گوشه و کنار جهان اسلام، به ویژه عراق، انجام شده و بسیاری از علما و روشنفکران مسلمان را از مخاطرات جدی این شرایط برای کیان اسلام، و به ویژه پیامدهای ناگوار آن در آینده، شدیداً نگران ساخته است. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، وقت آن رسیده است تا ضمن برداشتن موانع موجود و همچنین منزوی ساختن گروه های تندرو و افراطی، تمام توان خود را برای دستیابی به وحدتی پایدار میان مسلمانان جهان و زمینه سازی برای انسجام اسلامی، که به اعتقاد نگارنده این مقاله، باید از آن، به برداشتن چندین گام به جلو تعبیر کرد، مصروف ساخت

هرچند به اعتقاد ما انقلاب اسلامی در ابتدای راه است و هنوز تا فتح قله های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جهان راه زیادی باقی مانده، و هنوز ابعاد ناشناخته و نایافته ای از تاثیر درونی و بیرونی انقلاب وجود دارند اما این امر، نه تنها مانع از بررسی آثار و نتایج انقلاب نخواهد بود بلکه به منظور کسب هوشیاری و امیدواری، بررسی هرچه بیشتر در این حوزه الزامی است. شناخت واقع بینانه نتایج انقلاب بر امیدواریها و هوشیاریهای لازم برای تداوم آن تاثیر مستقیم خواهد داشت و پیمودن مابقی راه تاحدزیادی بسته به نگاهی خواهد بود که به پشت سر می اندازیم و گذشته و حال را مورد ارزیابی قرار می دهیم. می توان گفت انقلاب اسلامی ایران به اولین و اصلی ترین مطلوب خود که حاکمیت اصول دینی بر شیوه حکومتداری بود، دست یافته و آن را تاحدودزیادی محقَق می داند. بدیهی است فروعات منتج از دینی شدن حکومت که عبارتند از نفی سبیل بیگانگان (نه شرقی ونه غربی)، آزادی، استقلال، عدالت و توسعه اجتماعی، رهاسازی مظلومان جهان، حراست از منابع ملی، حفظ امنیت و...، همگی در صورتی به طورکامل تحقق می یابند که ریشه های حکومت دینی به درستی پایدار و استوار گردند. انقلاب اسلامی از همان ابتدا اعلام کرد پدیده ای ملی و نژادی نیست و براساس تعالیم مقدس اسلام داعیه ای جهانی دارد و ازهمین رو تاثیرات منطقه ای و جهانی انقلاب به زودی آشکار شدند. مردم ایران انقلاب خود را تنها مقابله با نظام شاهنشاهی نمی دانستند بلکه آن را راهی برای نجات همه بشریت از چنگال استعمار و نیز مکتبی حیات بخش برای محفوظ بودن از ایدئولوژیهای منحط شرق و غرب برشمردند.

در این مقاله ابتدا به بحث و بررسی تئوری سیستم ها و اهمیت آن پرداخته و سیستم را از نظر تاریخچه ابداع، تعاریف، انواع، ویژگی ها و مراحل تکامل آن مورد توجه قرار داده ایم و سپس سعی بر این بوده است تا بیان کنیم همچنان که اکثر رشته های علمی از این تئوری بهره گرفته و می گیرند، در تحلیل مسائل تاریخی، چگونه می توان از این نظریه بهره گرفت و به ناشناخته های تاریخ ملل پاسخ داد به ویژه دلایل صعود و سقوط فرهنگی و تمدن ها را عمیق تر، عالمانه تر و قابل قبول تر تحلیل نمود. به این دلیل متوسل به شواهد و مثالهای تاریخی گذشته و معاصر ایران و جهان شده ایم تا بتوانیم این موضوع را برای خوانندگان محترم تا حدی ثابت کنیم که سیستم های بسته اجتماعی و سیاسی تا زمانی که بر بسته بودن خود تاکید دارند و با محیط تعامل ندارند، همچنان پابرجا و مستحکم باقی می مانند، ولی به محض اینکه درهای سیستم را به روی جهان آزاد باز گشایند و یا گرایش به روش های دموکراسی و آزاد منشی داشته باشند، در کوتاه مدت سقوط کرده اند و بالعکس سیستم های اجتماعی و سیاسی باز تا زمانی که بر محورهای رفتاری و عملی باز یا دموکراسی تکیه دارند، استوار و پابرجایند و اگر گرایش (حتی موردی) به سوی خودکامگی دیکتاتوری داشته باشند (مگر در موارد ضرورت) در کوتاه مدت متلاشی یا تضعیف شده اند. ولی آنچه مسلم است و تاریخ بیانگر آنست ، سیستم ها باز واقعی کمتر نابود شده اند و یا در کوتاه مدت موقعیت قبلی خویش را کسب نموده اند در صورتی که سیستم های بسته وقتی در شرایط سقوط قرار گرفته اند، در تاریخ محوشه و شرایط تجدید بر ایشان فراهم نشده است (مگر در مدت محدود) بهترین مثال در قرن گذشته، دو جنگ اول و دوم جهانی بود که سیستم های سیاسی بسته به نابودی مطلق کشانده شدند ( چون آلمان بیمارکی و هیتلری و عثمانی و ... ) ولی نظام های اجتماعی باز (چون انگلیس ، فرانسه ، امریکا و ... ) نه تنها به نابودی کامل کشانده نشدند، بلکه در کوتاه مدت جایگاه قبلی خویش را باز یافته و مستحکم تر و استوارتر برجا ماندند.

آیا دین گرایی ذاتی آدمی نیست؟ و دینداری حق طبیعی همه انسانها به شمار نمی رود؟ اگر پاسخ عقل سلیم مثبت است، پس باید پرسید که چرا نظامهای حقوقی دنیای مدرن، این فطری ترین و عمیق ترین حق طبیعی انسان را مورد شناسایی و دفاع قرار نمی دهند؟ در فضای موجود بین المللی، زراندوزان و زورمداران جهان چنان بر ایده برخورد فرهنگها و تمدنها پای می فشارند که برای مواجه نمودن ملتها و پیروان ادیان و مذاهب با یکدیگر و اثبات نظریه خود، هرگونه توهین، توطئه و جنایتی را تجویز می کنند. اهانت به ساحت مقدس پیامبر اسلام و تخریب بارگاه ملکوتی پیشوایان معصوم شیعیان جهان را چگونه می توان برآیند دنیای متمدنی به حساب آورد که آزادی و امنیت انسان را شعار خود قرار داده است. آغوش اندیشه اسلامی در طول تاریخ به روی همه منتقدان باز بوده است اما میان توهین و دشنام با نقد و بررسی تفاوتی از زمین سخافت تا آسمان کرامت است.نظر به اهانت برخی مطبوعات غربی به ساحت قدسی حضرت ختمی مرتبت (ص) و وقایع اخیر سامرا و توهین وقیحانه عمال امریکایی به بارگاه مقدس امامان عسگری، ماهنامه زمانه گفت وگویی کوتاه با استاد علی اکبر رشاد، (رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضو شورای سیاستگذاری گفت وگوی ادیان و تمدنها) انجام داده است که ماحصل آن در متن حاضر تقدیم می گردد.