درخت حوزه‌های تخصصی

این پژوهش پیمایشی پیرامون رابطه ی وسایل ارتباطی نوین (اینترنت و تلفن همراه)، با هویت جنسیتی جوانان دختر و پسر (دانش آموزان مقطع متوسطه ی شهر شیراز) بوده است. جامعه ی آماری پژوهش دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه ی نواحی چهارگانه ی آموزش و پرورش شهر شیراز بودند. داده های مورد نیاز نیز با استفاده از نمونه گیری تصادفی مرحله ای از میان 368 نفر دانش آموز گردآوری شد. در چارچوب نظری پژوهش نظریه ی هویت اجتماعی ریچارد جنکینز و آنتونی گیدنز بکار برده شد. یافته های این پژوهش نشان دادند که بین کاربرد اینترنت و تلفن همراه با منطقه ی محل تحصیل رابطه ای معنی دار وجود داشته است. بین جنس و استفاده از اینترنت نیز رابطه ای معنی داری وجود داشت، اما همزمان رابطه ای معنی دار میان استفاده از تلفن همراه و جنسیت پاسخ گویان وجود نداشته است. بین طبقه و کاربرد تلفن همراه و اینترنت نیز رابطه وجود داشته است. بین کاربرد اینترنت و تلفن همراه با هویت جنسیتی در میان دختران رابطه ای معنادار وجود نداشت، در حالی که بین استفاده از اینترنت و هویت جنسیتی در میان پسران رابطه وجود داشته است.

رسانه ها به عنوان جزیی از فرهنگ غیرمادی جوامع انسانی که نقش تعیین کننده ای در ساختن و پرداختن افکار عمومی بر عهده دارند، تنها آن گاه که زمینه پذیرش ذهنی در مخاطبان داشته باشند، قادر به تاثیرگذاری هستند و گرنه اثر آن ها موقتی و گذراست. با شکل گیری نهاد جدید دولت و لزوم بهره گیری از نظرات و افکار عمومی در روند تصمیم سازی، ضرورت واقعی شدن ارتباط بین دولت و مردم و درنتیجه شکل گیری عرصه عمومی، نقش رسانه ها دراین رابطه درمقایسه با گذشته تقویت شد؛ چه آن که دامنه توازن از قدرت حاکم به سپهر عمومی نیز کشیده شده و ضرورت حضور فعال آحاد جامعه در این روند آشکار شده است. درنتیجه چنین تغییر و تحولی، دیگرحاشیه نشینی و انفعال حاکم بر اجزایی از جامعه که به دلایل سیاسی و اجتماعی بیشتر ازسایر اقشار زنان را دربرمی گیرد، معنایی نخواهد داشت و رسانه ها می توانند زمینه این انتقال ازحاشیه به متن را فراهم سازند.این انتقال درگرو احساس هویت مستقل و افزایش ضریب تاثیرگذاری به ویژه در لایه های ضعیف جامعه است. فرایند جهانی شدن نیز با ایجاد نوعی تغییرگسترده در برداشت از هویت، ضرورت گذر ازتفاوت های جنسیتی و توجه به جنبه های اجتماعی را در حوزه مسایل زنان آشکارساخت.این مقاله با تمرکز بر نقش رسانه ها در تبیین شأن واقعی زن در عرصه عمومی، در پی اثبات این فرضیه است که تاکید بر هویت جنسی در عرصه عمومی باعث آن می شود که مقوله حضور برابر زنان در این عرصه بیشتر از آنکه جنبه واقعی پیدا کند، در چارچوب حقوقی محدود و منحصر شود. در برابر، این قلم با بهره گیری از مطالعه کتابخانه ای بر پایه شیوه توصیفی، تحلیلی برآن است که حضور زن آن گاه ظهور پیدا می کند که خودجوش، رقابت آمیز، گروهی، سازمان یافته و مبتنی بر آگاهی باشد. چنان چه پافشاری رسانه ها برحضور و فعالیت زنان در عرصه عمومی تنها بر پایه هویت جنسی و در رقابت با مردان به عنوان پایمال کنندگان حقوق زنان صورت پذیرد، پویایی لازم را نخواهد داشت؛ چرا که این روند با تقویت حسی غیریت جز تضعیف همبستگی مدنی، نتیجه و پیامد دیگری در پی نخواهد داشت.

دکتر محمدرضا جوادی یگانه استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و فارغ‌التحصیل دکترای جامعه‌شناسی از دانشگاه تربیت‌مدرس(1383) است. تاکنون از ایشان کتاب‌هایی با عناوین «تغییرات اجتماعی برنامه‌ریزی‌شده»، «مسئله دختران فراری»، «بازیابی تغییرات اجتماعی: تغییر رفتار برای ارتقای بهداشت، توسعه اجتماعی و محیط زیست» و «دین و رسانه» و همچنین مقالات متعددی به چاپ رسیده است. در این گفت وگو به بررسی آسیب‌شناسی سیاست‌های جنسیتی رسانه ملی و اصول حاکم بر رسانه در رابطه با مقوله جنسیت می پردازیم.

نوشتار پیش رو گزارشی اجمالی است از سخنرانی حجت‌الاسلام زیبایی‌نژاد در مرکز پژوهش‌های صدا و سیما که با حضور کارشناسان رسانه حول موضوع زن و مرد در رسانه صورت گرفته است. نظر خوتنندگان عزیز را به آن جلب می کنم.

سخن گفتن از رابطه میان مقوله رسانه و مسئله زنان و خانواده از ابعاد متفاوتی می‌تواند دارای ضرورت و اهمیت باشد. یکی‌ از ساحت‌های مهم اجتماعی حیات بشری را رسانه‌ها به خود اختصاص می‌دهند. تنوع رسانه‌ها تا این اندازه گسترش یافته است که افراد ناگزیرند برای ارتباط با رسانه‌های خاص، گزینش کنند. شهروندان جامعه مدرن، اکثر اوقات را با رسانه‌ها می‌گذارنند و از ارتباط با رسانه‌ها احساس اطمینان و آرامش می‌کنند. گستره عمل رسانه‌ها شامل همه عرصه‌ها اعم از عرصه‌ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است و اقتدار رسانه ها ارتباط تنگاتنگی با اقتدار دولت‌های متبوع دارد.در این مقاله به بررسی نقش و تاثیر رسانه در خانواده می پردازیم.

تبلیغات رسانه ای یکی از عوامل اجتماعی و فرهنگی است که در دوره خردسالی و نوجوانی، طرح اندامی باریک را برای دختران و اندامی عضلانی را برای پسران ترویج می کند. از طرفی دیگر تصویر زنان و اندامشان، سبب فروش هر چیزی از غذا تا ماشین می شود. بازیگران مشهور سینما و تلویزیون روز به روز جوان تر، بلندتر و لاغرتر می شوند. بعضی ها حتی به این مشهورند که از شدت کم‌غذایی بر روی صحنه از هوش رفته اند. مجلات زنان پر از مقالاتی است که به آنها می گوید اگر فقط یک کیلوگرم دیگر از وزن خود کم کنند، به همه چیز خواهند رسید؛ ازدواج عالی، بچه های دوست‌داشتنی، رابطه خوب جنسی و شغلی پر درآمد. چرا استانداردهای زیبایی در حالی بر زنانی تحمیل می شود که اکثریت آنان به طور طبیعی دارای سایز بزرگ تر و یا سن و سال بالاتر از هر کدام از این مدل ها هستند؟ در این مقاله به بیان ملاک های زیبایی رسانه ای وتبلیغاتی و پیامدهای منفی آن می پردازیم.

اینترنت یکی از مهمترین ابزارهای دسترسی به اطلاعات در عصر اطلاعات به شمار می رود. تحقیق حاضر با هدف شناخت و تحلیل عوامل موثر بر کاربرد اینترنت به وسیله دانشجویان دختر رشته کشاورزی انجام شده است. این تحقیق از نوع توصیفی-همبستگی می باشد که برای گردآوری اطالعات آن از پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق شامل دانشجویان دختر سال سوم و چهارم کارشناسی شاغل به تحصیل در دانشکده های کشاورزی دانشگاههای ایلام، بیرجند، تهران، شهید باهنر کرمان، بوعلی سینا همدان، گیلان و یاسوج است که 153 نفر از آنها به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. روایی ابزار تحقیق بر اساس نظر تعدادی از اساتید تایید و برای تعیین پایایی پرسشنامه نیز از روش آزمون مقدماتی استفاده شد که آلفای کرونباخ محاسبه شده بیان کننده اعتبار مناسب آن برای گردآوری داده ها می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهدد کمه بین مهارت اینترنتی، مهارت زبان انگلیسی، تعداد دوره آموزش رایانه و اینترنت، تعداد آثار علمی و هدف استفاده از اینترنت با میزان استفاده دانشجویان دختر از اینترنت رابطه معناداری وجود دارد. افزون بر این تحلیل، رگرسیون نیز نشان می دهد که با مدل آماری به دست آمده می توان از طریق متغیرهای مستقل حدود 51% تغییرات متغیر وابسته را تبیین کرد.

هدف از این پژوهش بررسی عوامل ساختاری موثر بر شکل گیری سینمای زن، بعد از دوم خرداد 1376 است. این پژوهش درصدد پاسخ دادن به این سوال است که عوامل ساختاری موثر بر شکل گیری این موج فیلم کدام اند و این عوامل چگونه باعث تفاوت در بازنمایی زن در سینمای ایران به ویژه سینمای بعد از دوم خرداد می شود. در این پژوهش که با روش مطالعه اسنادی صورت می گیرد، سعی شده است با توجه به وضعیت ایران و موج فیلم مورد نظر، به بررسی و تشریح شرایط ساختاری چهارگانه ای که طبق نظریه هواکو در شکل گیری یک موج فیلم موثر اند پرداخته شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد که در سینمای بعد از دوم خرداد، دلایلی چون لغو کمیسیون فیلم نامه، کاهش سانسور، حمایت خاص از موضوعات مربوط به زنان در فیلم نامه ها، افزایش کارگردانان زن، تغییر در وضعیت اجتماعی زنان و شکل گیری سازمان های غیر دولتی زنان، شرایط ساختاری چهارگانه لازم برای شکل گیری سینمای زن فراهم آورد.

برنامه های تلویزیونی خواه آشکار، خواه نهان سرشار از گفتمان های جنسیتی اند. این که زن یا مرد کیست و چگونه باید در فضاهای مختلف رفتار کند، بخشی از فرهنگ جنسیتی است که نهادهایی چون رسانه تولید می کنند، بنابراین در عصر فراواقعیت که تمایز میان امر واقعی و مجازی خدشه دار شده است بازنمایی های جنسیتی در سریال های تلویزیون اهمیت بیشتری می یابد. هدف از بررسی این مطلب که آیا در تلویزیون ایران، ساختار خانواده و نقش های جنسیتی برگرفته از فرهنگ سنتی ایران است یا خیر و پژوهش هایی از این دست، تولید دانشی جدید است که می تواند در برگیرنده مفاهیمی مهم برای تغییر سیاست های اجتماعی باشد و روش به کار رفته در آن نیز تحلیل محتوای کمی و کیفی در کنار یکدیگر است. یافته ها نشان داد در ساخت خانواده، نقش های جنسیتی سنتی در حال بازتولید هستند. زنان، «کدبانو» و «اهل اندرونی» اند و مردان «اهل بیرونی»، اما پیوندهای خانوادگی و نوع خانواده به نمایش درآمده در سریال های تلویزیونی ایرانی، با ساخت خانواده سنتی ایرانی متفاوت است. نوع خانواده به گونه هسته ای و بیشتر تک همسر به نمایش در می آید و تنها صورت قابل قبول «سالار» در خانواده، پدر سالار مهربان و عادل است. از طرفی میزان مشورت و همفکری در میان همه اعضای خانواده (نه فقط در میان زن و شوهر) در سطح پایینی قرار دارد و خشونت نیز تنها از طرف پدر بر خانواده اعمال نمی شود، بلکه همه اعضای خانواده در آن سهیم هستند، گرچه در کل، میزان خشونت بالا نیست.