کنکاشی در معنای تساهل و تسامح در دو فرهنگ اسلامی و غربی
حوزه های تخصصی:
حمیدرضا آیت اللهی
| سمت: مدیر عامل «موسسه آموزشی فرهنگی هدایت میزان»// عضو انجمن علمی فلسفه دین ایران// رئیس موسسه پژوهشی مطالعه و تدوین حکمت و معارف خواجه نصیر // عضو گروه فلسفه، اخلاق پزشکی و علوم زیستی فرهنگستان علوم پزشکی |
| مدرک تحصیلی: دکتری فلسفه از دانشگاه بروکسل (VUB)، بلژیک |
| رتبه علمی: استاد پایه 23 بازنشسته گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی |
| پست الکترونیکی: hamidayat@gmail.com |
| وب سایت شخصی: http://www.ayatollahy.net |
مطالب
فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۹۷ مورد.
علیت طبیعی، علیت متافیزیکی؛ اشتراک لفظی یا اشتراک معنوی (بررسی دیدگاه ملاصدرا)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
علیت یکی از مهمترین مسائل فلسفی است که در طول تاریخ سیر تحول معنایی گسترده یی را تجربه کرده است. این معنا گاهی در قالب تبیین تجربی و گاهی در قالب تبیین فلسفی دیده میشود. گستردگی این تحول، برخی متفکران را به این باور سوق داده که شکاف معنایی عمیقی میان علیت متافیزیکی و علیت طبیعی وجود دارد و رابطه میان آن دو تنها از نوع اشتراک لفظی است. گسترش این باور در میان برخی فلاسفه و دانشمندان سبب شده است هرگونه همسخنی و هم اندیشی میان آنها غیرممکن تلقی شود و در نتیجه، راه تمام مطالعات تطبیقی در این دو حوزه بطور کامل مسدود گردد. علیرغم اینکه حتی برخی از پیروان حکمت متعالیه نیز بر این باورند، اما مبانی فلسفی ملاصدرا هر گونه مرز و شکاف میان این دو حوزه را از میان برچیده و آنها را ذیل یک معنا قرار میدهد. بر این اساس، میتوان گفت علیت طبیعی صورت تنزّل یافته علیت متافیزیکی است و از این رهگذر هم اندیشی و تعامل و تقرّب میان این دو حوزه، گریزناپذیر خواهد بود.
موجه بودن باور متداول به خداوند بر اساس معرفت شناسیِ مبتنی بر شنیده های اطمینان یافته(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
چالش های معرفت شناسانه بسیاری حول توجیه باور به خداوند در سه قرن گذشته وجود داشته است، به گونه ای که برخی همچون پلنتینگا صرف تضمین را به جای توجیهِ استدلالی در این زمینه مطرح کردند و باور به وجود خداوند را باوری پایه نشان دادند. اما میلیون ها انسان، بدون توجه به این چالش ها، باور به وجود خداوند را بدون آن که ایمان گرا باشند برای خودشان موجه می دانند. این توجیه از کجا ناشی می شود؟ آیا توجیه آنها از لحاظ معرفت شناختی قابل تبیین است؟ در این مقاله در نظر است ضمن تبیین جریان های جدید معرفت شناسی اجتماعی و «گواهی»، اهمیت معرفت شناسی مبتنی بر شنیده های اطمینان یافته نشان داده شود، سپس استدلال گردد که شنیده های اطمینان یافته ما درباره وجود خداوند و صفات او، که به پیامبران منتهی می شود و آن نیز به اقرار خداوند و تبیین او از خودش مبتنی است، می تواند بهترین توجیه برای باورهای ما باشد. در نهایت به این سؤال پاسخ داده شود که چگونه گواهی خداوند بر وجود و صفاتش که از طریق پیامبران به ما رسیده است می تواند یکی از بهترین توجیه های معرفتی برای باور به وجود و صفات خداوند باشد؟ و این نوع معرفت شناسی دینی چه مزایایی نسبت به قرینه گرایی یا صورت های گوناگون برهان آوری بر وجود خداوند و صفات او می تواند داشته باشد؟
بررسی و معرفی کتاب: رنگین کمانِ ایمانها (گفتگوهای انتقادی درباره کثرت‌گرایی دینی)/ THE RAINBOW OF FAITH (Critical Dialogues on Religious Pluralism) John Hick
منبع:
قبسات ۱۳۷۷ شماره ۷
حوزه های تخصصی:
بررسی مقالات منتشر شده در حوزه دین پژوهی (از 1376 تا 1383)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
قبسات پاییز ۱۳۸۷ شماره ۴۹
163 - 194
حوزه های تخصصی:
رواداری ادعای ادیان توحیدی بر ناحق بودن سایر ادیان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در این مقاله در نظر است نشان داده شود که ادیان توحیدی که به وجود خداوند و رخداد معاد باور دارند می توانند ادیانی که این دو واقعیت را تکذیب می کنند از دائره حقانیت بیرون بدانند چرا که این دو باور ناظر به واقعیتهایی ابژکتیو است نه اموری سوبژکتیو که مبنای ادعا و استدلال کثرت گرایان است. سپس دوشرط اساسی دینداری یعنی پرستش و رفتارهای مبتنی بر اخلاقیات تبیین خواهد شد. از آنجا که اعتقادات و رفتار دین مدارانه باورمندان به ادیان مختلف تحت تاثیر عوامل جبری بسیاری است لذا در خصوص درست و غلط بودن زندگی مومنانه آنها نمی توان بسادگی قضاوت کرد ودر این زمینه نه می توان از کثرت گرایی دفاع کرد و نه انحصارگرایی. اما تنوع غیر اختیاری زندگی های مومنانه منافاتی ندارد با آن که باورهای بنیادین هر دین را بتوان در معرض ارزیابی عقلانی قرار داد و هرکس با محدودیتهای خود بتواند درست ترین مسیر دینی را انتخاب کند. لذا دینی که بیشترین توفیق را بتواند در تجزیه و تحلیل عقلانی بدست آورد می تواند انحصارگرایانه از درست بودن خود در برابر سایر ادیان و مذاهب سخن بگوید.
خطاهای فلسفی دکارت در تبیین خطاهای معرفتی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اندیشه فلسفی دوره اول بهار ۱۴۰۰ شماره ۲
۱۰۰-۸۹
حوزه های تخصصی:
دکارت در تبیین فلسفیِ خطاهای ما، علت را به محدودبودن فاهمه و نامحدودبودن اراده و حکم کردن ذهن ما بر اساس اراده آزاد و نامحدودش درباره اموری که فاهمه به طور واضح و متمایز درنیافته است می داند. او برای این مطالب استدلال های فلسفی را پیش می کشد که در این مقاله درنظر است چند اشکال فلسفی به تبیین های وی نشان داده شود. مهم ترین اشکال آن است که استدلال دکارت مبنی بر نامحدودبودن اراده، یعنی بساطت اراده، از جهتی می تواند بر نامحدودبودن فاهمه نیز صدق کند. استدلال او بر محدودبودن فاهمه چون از جهت متعلقات فاهمه است بر متعلقات اراده نیز می تواند دلالت کند و در نتیجه، از این جهت اراده نیز محدود است. اشکال دیگر استنتاج نامحدودبودن اراده به خاطر بساطت آن است در حالی که دکارت دلیلی ارایه نکرده است که نشان دهد از بساطت یک امر، بینهایت بودن آن نتیجه می شود؛ این در حالی است که دلایل فلسفی نشان می دهد که از بساطت اراده فعلیت محض آن و در نتیجه، مجردبودن آن نتیجه می شود، نه نامحدودبودن آن. بدین ترتیب، تبیین دکارت از خطا و خاستگاه آن، چندان موجه به نظر نمی رسد.
بررسی و معرفی کتاب: خدا و دین در جهان پسامدرن:پژوهشهایی در الهیات پسامدُرن (God and Religion in the Postmodern World: essays in Postmodern theology David Ray Griffin.
منبع:
قبسات ۱۳۷۷ شماره ۷
حوزه های تخصصی:
بررسی و معرفی کتاب: واقعیت زمان و وجود خداوند (طرح اثبات وجود خداوند)/ The Reality of Time and the Existence of God The Project of Proring God,s Existence
منبع:
قبسات ۱۳۷۷ شماره ۸ و ۹
حوزه های تخصصی:
Characteristics of an Islamic View of Cyber-Ethics(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
The current Cyber-ethics in Western societies (and its followers in other societies) have been compiled based on secularist presupposition. This presupposition has different principles in comparison with the Islamic attitude which can lead one to take a different approach toward ethical problems. This paper is an attempt to propose principles of Islamic cyber-ethics upon which we can prepare answers for the problems of cyber-ethics, having evident characteristics of an Islamic approach that are distinguished from secularist answers. After a prefatory study on the background of the Islamic attitude to ethics, these characteristics will be propounded under four categories: fundamental and content components, spiritual components, legal components, and penal components. Under these categories, themes such as giving importance to agent goodness, the basic difference in one’s goal of living an ethical life, the relation of reason and revelation, and the basis for the legitimacy of the penal justice system will be discussed. Needless to say, this paper does not seek to prepare arguments for this model, and such arguments can be discussed in other philosophical investigations.
الزامات یک نظریه علم دینی مؤثر و موفق و راه کاری برای تحقق آن(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در باره نظریه علم دینی نظریات متعددی ارائه شده است که هر یک سعی کرده اند نقشه راهی برای آن ارائه دهند. اما آیا این نظریه ها موفق بوده اند؟ آیا توانسته اند تاثیرگذاری اجتماعی در میان فرهیختگان و دانشجویان داشته باشند؟ در این مقاله در نظر است با بررسی عوامل عدم توفیق بسیاری از آنها، الزامات یک نظریه علم دینی موثر و موفق را مطرح کنیم. این الزامات در این عناوین یازده گانه تحلیل می شود: ارائه نمونه های محقَّق از یک نظریه علم دینی، ارائه راهکار عملیاتی برای محقق شدن آن، فراهم آوردن مقبولیت لازم، داشتن پاسخ مناسب برای تعارض های مفروض بین علم و دین در آن علم، معین ساختن سطح دینی آن علم دینی، تمایز یافتن علم دینی در ادیان و مذاهب مختلف، داشتن انسجام درونی و کفایت تجربی، عدم ابطال یک علم دینی با نسخ برخی مطالب علمی، همخوانی با مجموعه باورهای منسجم دین، مزیت یافتن علم با دینی بودن، تحول پذیر بودن. با توجه به الزامات فوق نظریه مختار نویسنده درباره علم دینی که بتواند موفق و موثر باشد ارائه خواهد شد و ارزیابی خواهد شد که چگونه الزامات مذکور در آن لحاظ شده است.
بررسی و معرفی کتاب:تکامل بعنوان یک دین (امیدهای عجیب و هراسهای عجیب‌تر)/ Evolution as a Religion (Strange hopes and strange fears)
منبع:
قبسات ۱۳۷۷ شماره ۸ و ۹
حوزه های تخصصی:
معرفی کتاب: متألهین جدید؛ درآمدی بر الهیات مسیحی در قرن بیستم (كتابModern Theologians ويراسته David f. Ford)
منبع:
قبسات ۱۳۷۶ شماره ۳
حوزه های تخصصی:
بررسی و معرفی کتاب:لغتنامه فلسفه و دین (اندیشه شرقی و غربی)[ چاپ جدید با اضافات بسیار ]/ Dictionary of Philosophy and Religion Eastern and Western Thought
منبع:
قبسات ۱۳۷۷ شماره ۸ و ۹
حوزه های تخصصی:
تحلیل انتقادی جایگاه شکاف تبیینی در فلسفه چالمرز
منبع:
نامه فلسفی، جلد 4 شماره2، مجله علمی پژوهشی نامه مفید، سال چهاردهم، شماره 68، آبان 1387.
امکانات جدید برون گرایی معرفت شناختی برای فلسفه دین و مواجهه با چالش تنوع ادیان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در این مقاله نشان داده می شود که همچنان که مردم اکثر باورهای خود را از طریق بسیاری وسائط بیرونی به معرفت مبدّل می کنند، نمی توان معرفت را منحصر در باور موجهی دانست که توجیه آن به صورت درونی حاصل شده باشد. اگر این باورهای مردم را معرفت ندانیم، گذشته از آن که گرفتار شک گرایی فراگیر خواهیم شد، بلکه با واقعیتِ معرفت های بشری نیز مغایرت خواهد داشت. پس برای کسب معرفت هایمان لزومی ندارد از درون گرایی استفاده کنیم. برون گرایی نیز امکانات جدیدی را در اختیارمان قرار می دهد که می توان از آن در فلسفه دین استفاده کرد. سپس به چهار جریانی که از برون گرایی معرفتی استفاده کرده اند و به توثیق باورهای دینی پرداخته اند اشاره می شود. همچنین نشان داده می شود معرفت شناسی دینیِ مبتنی بر شنیده های اطمینان یافته در ادامه مسیر جان گرکو در معرفت شناسی دینی است که راهی مطمئن را برای توجیه باورهای دینی فراهم می آورد. اما اگر از طریق شنیده های اطمینان یافته توجیهی برای باورهای دینی داشته باشیم، تمامی ادیان می توانند ادعا کنند که پیروانشان از این طریق به باورهای دینیِ مخصوص خود باور داشته اند، لذا باید موجّه باشند و در نتیجه تمامی ادیان معرفت های راستینی را باید به دست دهند و این چیزی جز تکثرگرایی نیست. نشان داده می شود اگر رهبران اولیه توجیه درستیِ آموزه های خود را به قرائتی که خود از امور قدسی دارند مبتنی کنند، به این سادگی ها نمی توان به ترجیح یک دین بر دیگری حکم کرد. اما اگر آموزه های رهبر اولیه یک دین به یک حقیقت وجودی مثل خداوند مبتنی باشد، می توان از حقانیت آن دین نسبت به سایر ادیان سخن گفت.
راهکارهای عملی برای ارتقاء اخلاقی دانشجویان پزشکی
منبع:
مجله فرهنگستان علوم پزشکی، سال سوم، شماره اول، بهار 1398، صص 103-115.
زمینه و هدف: تجربه نشان می دهد که آموزش اخلاق پزشکی به تنهایی نتوانسته است متخلق شدن دانشجویان پزشکی به اخلاق را تأمین کند. درونی شدن اخلاق موضوعی تربیتی است که باید روش های تربیتی را برای رشد اخلاقی به کار برد. روش کار: در این مقاله پس از بررسی دیدگاه های کلبرگ و جیمز رست راه های تجویزی از آن ها نتیجه گرفته شده است.یافته ها: راهکارها در چهار دسته تنظیم شده اند. راهکارهای اجرایی نیز در سه روشِ شناختی، گرایشی و ارادی دسته بندی شده است که هریک از آن ها نیز به سه طریق مستقیم و نیمه مستقیم و غیرمستقیم قابل انجام است.نتیجه گیری: 36 روش اجرایی پیشنهاد شده است که براساس آن ها می توان ارتقای اخلاقی دانشجویان پزشکی را تحقق بخشید.
براهین علم الکونیات، بحث مقارن بین الرویتین الاسلامیه و الغربیه
منبع:
الاستغراب، رقم 7، لبنان، ربیع 2017. ص 223 الی 245
تطرّق الباحث فی هذه المقاله إلى تحلیل فحوى دلاله برهان علم الکون طوال تأریخ مسیرته التکاملیه وسلّط الضوء على تفاصیله فی رحاب ثلاثه تیّاراتٍ أساسیهٍ، حیث وضّح معالمه على ضوء الفکر الإغریقی وأطروحتی المفکّرَیْن الغربیَّیْ kتوما الأکوینی وجوتفرید فیلهیلم لایبنتز؛ وبعد ذلک ذکر خصائصه فی کلٍّ من هذه التیّارات الثلاثه وأشار إلى أهمّ عناصره المحوریه فی الفلسفه الإسلامیه، ثمّ ذکر أوجه الاختلاف فی طرحه ضمن المدرستین الفکریتین الإسلامیه والغربیه ولا سیّما من حیث مقوّماته الفلسفیه. کما قام الباحث بإجراء دراسهٍ نقدیهٍ حول برهان علم الکون ومن ثمّ قیّم هذا النقد على أساس برهان الإمکان والوجوب.
Liveliness of Philosophy in Iran
منبع:
C.I.E. Journal. (Center for Islam in Europe), Vol.2, No. 1-2, University of Gent, Belgium, September 2000.