علیرضا خرمایی

علیرضا خرمایی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۹ مورد از کل ۱۹ مورد.
۱.

تهیهٔ فهرست بسامدی واژگان علمی فارسی با بهره گیری از پیکرهٔ علمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره ۳۸ بهار ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۳) 901 - 926
تعداد بازدید : 958 تعداد دانلود : 529
واژه های علمی واژه هایی هستند که در طیف وسیعی از رشته های علمی بسامد بالایی دارند و بسامدشان در متون علمی بسیار بیشتر از بسامدشان در سایر متون است. دسترسی به فهرستی بسامدی از واژه های علمی می تواند به یادگیری سریع تر زبان علمی کمک کند. پیش نیاز تهیه چنین فهرستی، ایجاد پیکره ای متوازن از متون علمی فارسی است. برای این منظور، متون علمی منتشرشده در نشریات علمی فارسی با برنامه نویسی رایانه ای و توسعه خزنده وب جمع آوری شد. در نهایت پیکره ای شامل بیش از ۵۱ میلیون واژه با حجم متوازنی از داده در چهار حوزه موضوعی شامل «علوم پایه و فنی و مهندسی»، «علوم انسانی و هنر و معماری»، «پزشکی و دامپزشکی» و «کشاورزی و منابع طبیعی» ساخته شد. در این پژوهش پس از بررسی ملاحظات مربوط به توسعه فهرست های بسامدی علمی، فهرستی از واژه های علمی فارسی تهیه شد که شامل ۳۰۷ بن واژه است که در متون علمی بسامد بالایی دارند، بسامدشان در متون علمی به مراتب بیش از متون عمومی است و پراکندگی مناسبی در موضوعات مختلف علمی دارند. نتایج ارزیابی فهرست بسامدی تهیه شده نشان دهنده پوشش بیش از ۱۶ درصدی فهرست روی متون علمی است که این درصد با پوشش فهرست های جمع آوری شده برای زبان های دیگر مطابقت دارد. همچنین توزیع مناسب واژه های فهرست جمع آوری شده در چهار حوزه موضوعی پیکره باعث شده است که میزان پوشش در هر یک از این حوزه های موضوعی نیز عددی قابل قبول بین ۱۲ تا ۱۸ درصد باشد. فهرست واژه های علمی استخراج شده می تواند برای اهداف مختلف آموزشی و پژوهشی مورداستفاده قرار گیرد. همچنین پیکره علمی تهیه شده نیز منبع ارزشمندی برای مطالعات حوزه زبان شناسی پیکره ای و پژوهش های مرتبط با پردازش زبان است.
۲.

رابطه استعاره و بی ادبی در بافت غیبت رسانه ای بینافردی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم زبان سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۵ 245 - 271

کلید واژه ها: استعاره بی ادبی حوزه مبدأ غیبت رسانه ای بینافردی نام گذاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 312 تعداد دانلود : 409
پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط احتمالی میان استعاره و بی ادبی در بافت غیبت رسانه ای بینافردی انجام گرفته است. بدین منظور، داده های مربوط به ده بازیگر زن و ده بازیگر مرد برگرفته از 60 موقعیت زبانی در بازه زمانی مرداد 97 تا اردیبهشت 99 از نرم افزار اینستاگرام جمع آوری شده است. مجموع واژه های مورد بررسی، 51449 واژه است. نتایج پژوهش نشان داد که مفهوم سازی انسان براساس یکی از حوزه های مبدأ مدفوع/ فضولات حیوانی، شیء دورریختنی، شخصیت کارتونی/ داستانی، پول بی ارزش، ماده کثیف، موجودخیالی/ فراطبیعی، قارچ، نان، ایام هفته، چربی و بیماری/ بلا با بی ادبی همراه بود. این یافته رابطه میان استعاره و بی ادبی را این گونه توجیه می کند که هرگاه انسان به عنوان یکی از حوزه های فوق فرض شود، بی ادبی صورت می گیرد. غیبت رسانه ای بینافردی زمینه را برای استفاده از 345 مورد استعاره همراه با بی ادبی فراهم آورده است که به نظر می رسد به دلیل ویژگی های منحصربه فرد این نوع غیبت بوده است. بالاترین بسامد از میان حوزه های مبدأ مربوط به حوزه مبدأ مدفوع/ فضولات حیوانی و از زیرراهبردهای بی ادبی مربوط به نام گذاری از زیرراهبردهای بی ادبی ایجابی بوده است. کاربران زبانی با به کارگیری بی ادبی ایجابی سعی در تخریب وجهه مثبت شخص از خود داشته اند.
۳.

ساخت های مرحله ای در زبان فارسی (تحلیلی پیکره بنیاد در چارچوب دستور نقش و ارجاع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال چهاردهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۹

کلید واژه ها: دستور نقش و ارجاع ساخت مرحله ای روابط الحاق پیوند الگوریتم پیوندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 155 تعداد دانلود : 922
محمول های مرحله ای مبین هریک از مراحل آغاز، ادامه یا پایان انجام یک رویداد هستند و در قالب فعل هایی مانند شروع کردن، ادامه دادن، پایان یافتن و نظایر آن ها مطرح می شوند. در این راستا، ساخت هایی را که در آن ها محمول مرحله ای وجود دارد، «ساخت مرحله ای» نام می نهیم و به بحث و یررسی آن ها می پردازیم. بر این باوریم دستور نقش و ارجاع با رویکردی که به تحلیل ساخت های مرکب دارد می تواند به عنوان چارچوب نظری پژوهش حاضر مورد استفاده قرار گیرد. بر این اساس نخست به تحلیل نحوی و معنایی، سپس به تبیین تعامل دو سطح نحو و معنا می پردازیم. در نهایت نیز طرحواره ساختی ساخت های مرحله ای در زبان فارسی را ارائه خواهیم داد. در بعد نحوی انواع روابط «الحاق-پیوند» مد نظر هستند و در بعد معنایی انواع ویژگی های محمول ها محور بحث خواهند بود. تعامل نحو-معناشناسی در ساخت های مرحله ای نیز در قالب الگوریتم های پیوندی توجیه خواهند شد. گفتنی است داده های پژوهش حاضر برگرفته از پیکره همشهری 2 می باشند.
۴.

کاربست نظریه استعاره مفهومی در فیلم فروشنده: پژوهشی در نشانه شناسی شناختی سینما(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رسانه سال ۳۲ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۲۴) 147 - 174

کلید واژه ها: استعاره مفهومی فرهادی فروشنده سینما استعاره چندوجهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 62 تعداد دانلود : 142
اگر برحسب نظریه استعاره مفهومی، شالود ه تفکر بشری را استعاری د انسته و زبان را تنها یکی از بازنمایی های استعاره های مفهومی به حساب آوریم، بایدبتوانیم استعاره های مفهومی را د ر بازنمایی های د یگری همچون تصاویر ثابت و متحرک، صد اها، موسیقی و ... نیز ملاحظه کنیم. بر همین اساس، د ر اثر حاضر، مفهوم سازی های استعاری فیلم فروشند ه بر اساس نظریه استعاره مفهومی لیکاف و جانسون (1980 , 2003) و نظریه استعاره چند وجهی فورسویل (2006, 2008) موردبررسی قرار می گیرد . به همین منظور، بازنمایی های زبانی و غیر زبانی استعاره های مفهومی د ر سکانس های مختلف این اثر تحلیل می شوند . با بررسی د اد ه ها مشخص می شودکه استعاره های مفهومی، به طور گسترد ه د ر این فیلم به کار گرفته شد ه اند . برخی از این استعاره ها مانندفیلم فروشند ه به مثابه نمایشنامه مرگ فروشند ه یا تهران به مثابه نیویورک د هه چهل، کل روایت فیلم را د ر بر گرفته اندو تشابه شرایط اجتماعی د و جامعه را مفهوم سازی می کنند . برخی نیز همچون عمادبه مثابه مش حسن، یا عمادبه مثابه حیوان، برای شخصیت پرد ازی نقش ها مورداستفاد ه قرار گرفته اند .
۵.

مقایسه توان شبیه سازی ادراکی در کودکان مبتلا به اختلال ویژه خواندن و کودکان طبیعی از دیدگاه شناخت جسمی شده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناسی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۴) 1 - 20

کلید واژه ها: شناخت جسمی شده درک زبان شبیه سازی ادراکی کودکان مبتلا به اختلال ویژه خواندن کودکان طبیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 542 تعداد دانلود : 227
طبق رویکرد زبان شناسی شناختی، ساختار مفهومی ما ذاتاً جسمی شده است و موضوع مهمی که در شناخت جسمی شده مطرح می شود این است که سیستم های ادراکی و حرکتی نقش بسیار مهمی بر روی عملکردهای عالی شناختی نظیر حافظه، تشخیص اشیاء، درک زبان و تصویرسازی ادراکی و حرکتی ایفاء می کنند. در همین راستا، طبق اطلاعات به دست آمده از مطالعات رفتاری و عصب شناختی مشخص شده است که یادآوری تجارب ادراکی منجر به فعال سازی ساختارهای ادراکی مشابه در مغز می شود. با این توضیح، پرسش مهمی که پیش می آید این است که آیا نقص در مهارت ادراک دیداری بر شبیه سازی ادراکی حین پردازش زبان اثرگذار است یا خیر. پژوهش حاضر سعی دارد تا با استفاده از آزمون جفت کردن تصویر با جمله، پاسخ این پرسش را پیدا کند و به بررسی این موضوع بپردازد که تا چه میزان کودکان مبتلا به اختلال ویژه خواندن قادرند مفاهیم ادراکی (شکل و جهت) که به صورت ضمنی در جمله مطرح شده اند را شبیه سازی کنند. بدین منظور 17 کودک 8 تا 13 ساله مبتلا به اختلال ویژه خواندن و 17 کودک 8 تا 13 ساله طبیعی در شهر شیراز مورد مقایسه قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان می دهد تفاوت معناداری در آزمون شبیه سازی ادراکی میان دو گروه وجود دارد و کودکان مبتلا به اختلال خواندن کمتر قادر به فعال سازی شبیه سازی ادراکی هستند و به درستی نمی توانند تفاوت میان تصاویر همخوان با ناهمخوان را تشخیص دهند. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که تجارب جسمی شده نقش بسیار مهمی در پردازش زبان ایفا می کند و نقص در مهارت ادراک دیداری می تواند تاثیر منفی بر فعال سازی شبیه سازی ادراکی داشته باشد که این موضوع تأییدکننده ماهیت جسمی شده زبان و ارتباط میان زبان با دیگر مهارت های شناختی است.
۶.

مقایسه توان شبیه سازی حرکتی کودکان نارساخوان با کودکان طبیعی هنگام پردازش افعال حرکتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تازه های علوم شناختی سال ۲۳ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۹۰) ۱۵۷-۱۶۸

کلید واژه ها: جسمی شدگی شبیه سازی حرکتی کودکان نارساخوان و طبیعی افعال حرکتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 634 تعداد دانلود : 753
مقدمه: موضوع مهم در دستور ساخت مدار جسمی شده این است که سیستم های ادراکی و حرکتی نقشی اساسی در عملکردهای عالی شناختی نظیر حافظه، درک زبان و شبیه سازی ذهنی دارند. طبق اطلاعات به دست آمده از مطالعات رفتاری و عصب شناختی مشخص شده است که یادآوری تجارب حرکتی منجر به فعال سازی مکانیسم های شناختی مسئول اجرای حرکت مشابه می شود و بنابراین بخش های حرکتی مشابه در مغز فعال می شوند. از این رو، سؤال مهمی که پیش می آید این است که تا چه حد نقص در مهارت حرکتی می تواند بر شبیه سازی حرکتی حین پردازش زبان اثرگذار باشد. روش کار: پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی_تحلیلی از نوع مقایسه ای بود. در این پژوهش 17 دانش آموز نارساخوان (5 دختر و 12 پسر) 8 تا 13 ساله از مراکز اختلال یادگیری شهر شیراز با داشتن معیارهای ورود به مطالعه انتخاب و با همسالان طبیعی خود مورد مقایسه قرار گرفتند. جهت انتخاب نمونه ها، از مصاحبه بالینی، مقیاس هوش وکسلر و آزمون ادراکی_حرکتی بندر گشتالت استفاده شد. یافته ها: داده های به دست آمده از آزمون شبیه سازی حرکتی حاکی از تفاوتی معنادار میان نمرات پردازش افعال همخوان (001/0P<)، ناهمخوان با اجرای حرکت عضو مشابه (001/0P<) و ناهمخوان با اجرای حرکت عضو متفاوت (001/0P<) در دو گروه آزمایش و کنترل بود. نتیجه گیری: یافته های پژوهش بیان گر آن است که تجارب جسمی شده نقش بسیار مهمی در پردازش زبان ایفاء می کنند و نقص در مهارت حرکتی می تواند تاثیراتی منفی بر فعال سازی شبیه سازی حرکتی داشته باشد که این موضوع تاییدکننده ماهیت جسمی شده زبان و ارتباط میان زبان با دیگر مهارت های شناختی است.
۷.

بررسی تاریخی شکل گیری گفتمان نمای «یعنی» در زبان فارسی بر اساس چارچوب کاربردی شدگی هاینه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 213 - 246

کلید واژه ها: دستور گفتمان دستور جمله دستور معترضه انتقال کاربردی شدگی «یعنی»

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 139 تعداد دانلود : 314
پژوهش حاضر به مطالعه فرایند دخیل در پیدایش گفتمان نمای «یعنی» در زبان فارسی از منظر دستور گفتمان (کالتن باخ و همکاران، 2011) و در چارچوب دیدگاه هاینه (2013) که مبتنی بر این دستور است، می پردازد. هاینه بیان می کند که فرایند «کاربردی شدگی» سبب شکل گیری گفتمان نماها می شود. از نظر او، پدیده ای به نام «انتقال» هسته اساسی هر نوع کاربردی شدگی را تشکیل می دهد و با این وصف، کاربردی شدگی را فرایندی مجزّا و متمایز از دستوری شدگی می داند. براساس این فرایند، یک واحد زبانی، با انتقال از «دستور جمله» به «دستور معترضه»، کاربردها و نقش های معنایی جدیدی با توجه به شبکه پیچیده موقعیت گفتمان پیدا می کند و به یک گفتمان نما تبدیل می شود. با توجه به چارچوب هاینه، داده های زبان فارسی از قرن چهارم تا چهاردهم گردآوری شد، بدین صورت که از هر قرن دو اثر شاخص انتخاب گردید و موارد وقوع «یعنی» به صورت دستی در آنها مشخص شد. بررسی سیر تحوّل «یعنی» بر اساس داده های زبان فارسی در طول زمان، انطباق این داده ها با چارچوب هاینه، و افزایش کاربرد این عنصر زبانی به عنوان «واحد دستور معترضه» در گذر زمان نشان می دهد که فرایند دخیل در ظهور این گفتمان نما همان کاربردی شدگی است که در مرکز آن، پدیده انتقال قرار دارد و در این میان، تا آنجا که به «یعنی» مربوط می شود، با فرایند «دستوری شدگی» سر و کار نداریم.
۸.

بررسی و مقایسه مؤلفه های زبانی کودکان 7 تا 12 ساله فلج مغزی با کودکان سالم با تمرکز برنقشه های توپوگرافیک الکتروآنسفالوگرافی کمّی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناسی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۲) 65 - 86

کلید واژه ها: فلج مغزی رشد زبان آسیب شناسی زبان و گفتار نقشه مغزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 774 تعداد دانلود : 714
  فلج مغزی یک اختلال حرکتی و وضعیتی است که در نتیجه یک ضایعه مغزی غیر پیش رونده ایجاد می شود و علائم آن به شکل آسیب های رشدی نمایان می شود. هدف پژوهش حاضر ارزیابی الگوهای الکتروفیزیولوژیک برآمده از نوار مغزی کمّی حین انجام تکلیف زبانی و گفتاری و تحلیل مقایسه ای مؤلفه های کارکرد زبانی و الگوهای فضایی مشترک استخراج شده بین کودکان فلج مغزی و سالم است.  در این پژوهش، 17 کودک فلج مغزی و 40 کودک سالم با دامنه سنی 7 تا 12 سال بررسی شدند. به منظور ارزیابی خصوصیات زبانی این کودکان از جمله ویژگی های آوایی واجی، نحوی و معناشناسی از آزمون رشد زبان بهره گرفته شد و نیز برای بررسی الگوهای الکتروفیزیولوژیک از نظر دامنه و فرکانس امواج و همچنین میزان هم آوایی امواج در نواحی مختلف از نوار مغزی کمّی شانزده کاناله استفاده شد. علاوه بر این، ارزیابی و خروجی کیفی آزمون رشد زبان برای مشخص کردن حوزه های نیازمند به بهبود در دو گروه سالم و فلج مغزی به صورت غالب، گزارش شد. نتایج این پژوهش نشان داد کودکان فلج مغزی در زیر- مقیاس های آزمون رشد زبان در مقایسه با کودکان سالم مشکل درخورتوجهی داشتند. همچنین، مشاهده شد کودکان فلج مغزی در خرده آزمون تکمیل دستوری، پایین ترین نمره را کسب کردند. نقشه مغزی بر پایه الکتروآنسفالوگرافی کمّی نشان داد تفاوت قدرت ارتعاش امواج مختلف و میزان هم آوایی امواج در باندهای فرکانسی مختلف در حوزه نیازمند به بهبود، بین دو گروه از نظر آماری معنادار است.
۹.

تحلیل کاربرد الگوی فراگفتمان هایلند در خلاصه سازی خودکار استناد مدار: پیشنهاد طرح حاشیه نویسی بافتارهای استنادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کتابداری و اطلاع رسانی دوره بیست و دوم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۸۷) 91 - 111

کلید واژه ها: فراگفتمان هایلند بافتارهای استنادی خلاصه سازی استنادمدار طرح حاشیه نویسی متون علمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 629 تعداد دانلود : 325
هدف: هدف مقاله حاضر، تحلیل کاربرد الگوی فراگفتمان هایلند در خلاصه سازی خودکار استنادمدار متون علمی و پیشنهاد یک طرح حاشیه نویسی فراگفتمان مدار برای بافتارهای استنادی به منظور به کار گیری در خلاصه سازی استنادمدار می باشد. روش شناسی: روش شناسی این پژوهش از نوع کتابخانه ای است و پاسخ دهی به سؤالات پژوهش، از طریق مطالعه و تحلیل منابع مربوط به الگوی فراگفتمان هایلند، خلاصه سازی خودکار متون علمی، تحلیل بافتارهای استناد و طبقه بندی کارکردهای استناددهی انجام شده است. یافته ها: فراگفتمان تعاملی هایلند برای نشان دادن چشم انداز نویسنده نسبت به اطلاعات گزاره ای و خواننده به کار می رود، از ابزارهای زبانی مناسب ژانر نقد بهره می برد و برای تحلیل بافتارهای استنادی مناسب است. بنابراین، طرح حاشیه نویسی فراگفتمان مدار بافتارهای استنادی بر اساس تردیدنما، یقین نما، نگرش نما، خوداظهارها و دخیل سازها که از مؤلفه های اصلی فراگفتمان تعاملی - مشارکتی هایلند هستند، پیشنهاد شد. این طرح شامل 70 طبقه می باشد. نتیجه گیری: از فراگفتمان تعاملی هایلند می توان برای ساخت پیکره مناسب جهت خلاصه سازی خودکار استنادمدار بهره گرفت و مراحل ایجاد رده بند های مورد نیاز فرآیند خلاصه سازی، پالایش بافتارهای استنادی و انتخاب جملات برای درج در خلاصه نهایی را بر اساس آن انجام داد. حاشیه نویسی پیکره ها عموماً بر اساس یک طرح حاشیه نویسی انجام می شود. بنابراین، طرح پیشنهاد شده می تواند مفید واقع شود. با توجه به این که طرح حاشیه نویسی پیشنهاد شده مبتنی بر نظریات موجود است، لازم است در به کارگیری آن، از حاشیه نویسان خواسته شود تا در حین برچسب زنی، هر برچسب دیگری غیر از موارد مطرح شده در طرح را که به ذهنشان می رسد با ذکر دلیل، یادداشت نمایند تا در صورت احراز توافق مطلوب به طرح اضافه گردد.
۱۰.

بررسی پیکره بنیاد زایایی پیشوندهای اشتقاقی در گونه نوشتاری زبان فارسی معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های ایرانی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۵) 243 - 265

کلید واژه ها: پیشوند اشتقاقی روش پیکره بنیاد زایایی سراسری حافظ مقوله تغییردهنده مقوله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 410 تعداد دانلود : 369
یکی از مباحث مورد توجه در ساخت واژه به طور عام و در فرایندهای واژه سازی به طور خاص مطالعه زایایی است. عمده صاحب نظران این حوزه، زایایی را یک مفهوم مدرج می دانند و آن را بر روی یک پیوستار تعریف می کنند. پژوهش حاضر به منظور پاسخ به سه پرسش زیر صورت می گیرد: 1. پیشوندهای مورد مطالعه در این پژوهش از حیث زایایی در چه مرتبه ای نسبت به هم قرار دارند؟، 2. کدام یک از پیشوندها حافظ مقوله و کدام یک تغییردهنده مقوله به شمار می روند؟ و 3. هر یک از پیشوندها به لحاظ سرنمونی به چه مقوله واژگانی متصل می شوند؟ برای انجام این مطالعه، ابتدا با استناد به آثاری که در آن ها پیشوندهای زبان فارسی معرفی و بررسی شده اند، 19 پیشوند اشتقاقی انتخاب شد. در مرحله بعد داده های پژوهش توسط نرم افزار انت کانک از پیکره 150 میلیون کلمه ای همشهری 2 استخراج شد و سپس برحسب شاخص زایایی سراسری باین (2009) و نظریه سرنمون رُش (1975، 1977، 1978) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان دادند که پیشوند «-غیر» دارای بیش ترین و پیشوند «-بل» دارای کم ترین میزان زایایی است. برای پاسخ به پرسش های دوم و سوم نیز، هر پیشوند توسط آزمون آماری مجذور خی در نرم افزار اس پی اس اس به طور جداگانه بررسی شد و مشخص شد چه پیشوندهایی حافظ مقوله و چه پیشوندهایی تغییردهنده مقوله هستند. همچنین سرنمون مقوله درونداد هر یک از پیشوندها نیز مشخص شد.
۱۱.

بررسی پیکره بنیاد متمم اجباری و اختیاری در زبان فارسی بر اساس دستور شناختی لانگاکر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره دهم آذر و دی ۱۳۹۸ شماره ۵ (پیاپی ۵۳) 257-287

کلید واژه ها: دستور شناختی لانگاکر پیکره زبان فارسی متمم اجباری متمم اختیاری افزوده توصیف گر مکمل بافتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 415 تعداد دانلود : 85
وابسته های فعل، یکی از بحث برانگیزترین مباحث پژوهش در زبان فارسی بوده و افراد زیادی همچون متیوز ( 1981 )، دوتی ( 2000 )، طبیب زاده (1383) و رحیمیان (1392) در این زمینه مطالعاتی انجام داده اند. با این حال، ماهیت این مقولات همچنان از دیدگاه صاحب نظران، متفاوت ارزیابی شده است. متمم به عنوان مهم ترین وابسته فعلی نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. عده ای هم به متمم اجباری و هم به متمم اختیاری قائلند، در حالی که افرادی دیگر متمم را همان عنصری می دانند که همواره اجباری است و به متمم اختیاری قائل نیستند. تحقیق حاضر پژوهشی پیکره بنیاد درباره وابسته های فعلی است. هدف این پژوهش، بررسی بود یا نبود متمم اختیاری در زبان فارسی است. به سخن دیگر، هدف از انجام این مطالعه یافتن پاسخ برای این سؤال است که آیا داده های پیکره ا ی زبان فارسی وجود متمم اختیاری را تأیید می کند و اگر نه، آنچه متمم اختیاری خوانده می شود، در زمره چه مقوله یا مقولاتی قرار می گیرد؟ به این منظور، از هر یک از افعال شاخص حرکتی «آمدن»، «رفتن»، «آوردن» و «بردن»، 300 مورد به طور تصادفی در پیکره نوشتاری همشهری 2 مورد بررسی قرار گرفته و وابسته هایشان بر اساس چارچوب دستور شناختی لانگاکر ( 2013 ) مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که آنچه تاکنون متمم اختیاری تلقی می شده، نه متمم است و نه اختیاری، بلکه توصیفگر ی است که بر اساس الزام بافتی به صورت اجباری در گفتمان حضور می یابد و از این رو در تحقیق حاضر «مکمل بافتی» نامیده شده است. واژه های کلیدی: دستور شناختی لانگاکر، پیکره زبان فارسی، متمم اجباری و اختیاری، افزوده، توصیفگر، مکمل بافتی.
۱۲.

A Study of Polysemy in Four Negative Non-Verbal Prefixes in Persian Based on Principled Polysemy: A Corpus-Based Approach(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: The International Journal of Humanities, Volume ۲۶, Issue ۲ (۲۰۱۹) 29-49
تعداد بازدید : 702 تعداد دانلود : 877
This article explores the polysemy of four negative non-verbal prefixes in Persian language (zedd ‎‎'against, opposite of', bi 'without', nā 'not' and qejr 'not, non-') based on Principled Polysemy ‎framework (Tyler and Evans 2001, 2003). First, the primary sense of each prefix is determined ‎and then it is explained how non-primary senses are derived from the primary one, hence ‎demonstrating the semantic network of each prefix as a radial category. In this research, using ‎AntConc software (Anthony, 2014), first all the occurrences of the four prefixes were extracted ‎from the Hamshahri Corpus Version 2 (AleAhmad, Amiri, Darrudi, Rahgozar & Oroumchian, ‎‎2009) and then in order to analyze research data, some of them were randomly selected. The ‎findings of the study indicate that only in three of the four prefixes under study, polysemy is ‎observed, and that the frequency of use, ease of derivation and predominance in the semantic ‎network are the best criteria for determining the primary sense. The conceptual phenomenon ‎involved in the polysemy of these prefixes is metonymy. Data analysis shows that metonymical ‎shift occurs at two levels: at the level of morpheme/prefix sense and at the level of word-‎formation, and that the former leads to more straightforward relations within the semantic ‎network. This is due to the fact that the latter requires a more complex line of imagination which ‎automatically translates into a corresponding complexity of relations in the semantic network and ‎significant reduction in the type frequency of non-primary senses as a whole.‎
۱۳.

بافتار استنادهای مقاله های علم اطلاعات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره ۳۰ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۹) 24 - 44

کلید واژه ها: طبقه بندی استناد تحلیل فراگفتار تحلیل بافتار استناد علم اطلاعات الگوی هایلند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 949 تعداد دانلود : 725
هدف : شناسایی، طبقه بندی، و تحلیل بافتارهای استنادی مقالات علم اطلاعات و انواع استنادها با رویکرد فراگفتار هایلند. روش شناسی : این پژوهش در دو مرحله «شناسایی طبقه استناد» (Jurgens et al., 2016) و «تحلیل مبتنی بر فراگفتار کارکرد شناسایی شده» (Hyland, 2005) انجام شده است. 164 بافتار استنادی مقالات استناد کننده به 10 مقاله به زبان انگلیسی (مجموعاً شامل 656 جمله استنادی صریح و ضمنی) بررسی شده است. یافته ها : استنادها از نظر فراگفتار در 2 طبقه اصلی استناد های «تعاملی- هدایتی» و «تعاملی- مشارکتی» با 4 طبقه فرعی در سطح دوم، 14 طبقه فرعی تر در سطح سوم و 23 طبقه فرعی تر در سطح چهارم دسته بندی شد. استنادهای شناسایی شده بیشتر از نوع تعاملی- هدایتی بود و نه تعاملی- مشارکتی. طبقات درک شده نیز بیشتر توصیفی بودند و نه تحلیلی و نقدگونه. نتیجه گیری: شباهت طبقه بندی استنادهای این مطالعه با طرح های موجود تا سطح سوم است و اغلب نیز با طبقات استنادهای تعاملی- هدایتی اشتراکاتی دارند. به نظر می رسد انواع استنادهای تعاملی- مشارکتی شناسایی شده بتواند در پالایش بافتارهای استنادی در سامانه های بازیابی اطلاعات متون علمی و در ارزیابی کیفی تأثیرگذاری پژوهش ها یاری رسان باشد.
۱۴.

بررسی ارجاع گفتمانی در زبان فارسی بر اساس سلسه مراتب کهنگیِ گاندل، هدبرگ و زاخارسکی

نویسنده:
منبع: علم زبان سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴

کلید واژه ها: ساخت اطلاعی ارجاع گفتمانی سلسله مراتب کهنگی وضعیت های شناختی صورت های ارجاعی فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 175 تعداد دانلود : 206
یکی از مباحث اصلی در تحلیل گفتمان ساخت اطلاعی است. تأثیر ساخت اطلاعی را در صورت نحوی، واج شناختی و ساخت واژی جمله می توان دید. در حوزه تأثیر ساخت اطلاعی بر صورت ساخت واژی جمله، مبحثی تحت عنوان ارجاع گفتمانی وجود دارد. در این مقاله، ارجاع گفتمانی در رمان «مدیر مدرسه» و کتاب «زبان و تفکر»، بر اساس سلسله مراتب کهنگی گاندل، هدبرگ و زاخارسکی (Gundel, Hedberg and Zacharski, 1993) که یک مدل شناختی است، بررسی شده است. در این سلسله مراتب شش وضعیت شناختی تعریف شده و ایده اصلی این است که انتخاب صورت لفظ ارجاعی بستگی به وضعیت شناختی مرجع در ذهن شنونده (خواننده) دارد. در مقالة حاضر، 12 صورت ارجاعی مختلف انتخاب شده است و بر اساس مثال های گردآوری شده، وضعیت های شناختی هر صورت ارجاعی در قالب یک جدول ارائه می شود. درنهایت، بر اساس ارقام به دست آمده، نتیجه گیری و مشخص می شود که پیش بینی های سلسله مراتب کهنگی تا چه حد با داده های زبان فارسی سازگار است.
۱۵.

طرحهای زبانشناختی برجسته سازی عناوین در نشریّات ورزشی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال دوم بهار و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۲

کلید واژه ها: برجسته سازی عنوان نشریات ورزشی جذب مخاطب الگوهای زبانشناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 961 تعداد دانلود : 610
در نشریّات ورزشی، هر نویسنده ای (ورزشی نویس) برای جذب مخاطب، خود را در رقابت با سایر کسانی می بیند که در همان نشریة او قلم می زنند. اوّلین و بهترین راه جذب مخاطب، جذّاب ساختن هر گزارش یا خبر از طریق برجسته سازی عنوان است. یکی از راههای برجسته سازی عنوان، استفاده از قلمها و رنگهای مختلف است که عموماً خارج از اختیار ورزشی نویس است؛ امّا آنچه یقیناً در دسترس و به اختیار اوست، همانا برجسته سازی عنوان با استفاده از الگوهای زبانشناختی است. در مقالة حاضر، با بررسی دویست شماره از بیست عنوان نشریة ورزشی کشور که بین سالهای1376 تا 1386 منتشر شده بودند، 150 عنوان برجسته شده به صورت تصادفی انتخاب شد و پس از تحلیل، مشخص گردید که می توان انواع برجسته سازی را به ترتیب بسامد در چهار الگوی زبانشناختی گنجاند: 1- الگوهای معنایی؛ 2- الگوی نحوی؛ 3- الگوهای ساختواژی؛ 4- الگوی کاربرد شناختی. همچنین نتایج توصیفی مقالة حاضر نشان می دهد که نظریات ایفان تیدو (2009) دربارة عنوان در نشریات پذیرفته تر است تا نظرات دُر (2003).
۱۷.

نقش کانونی سازة گسسته در جملات گسسته(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره پنجم بهار و تابستان ۱۳۸۸ شماره ۹

کلید واژه ها: گسسته کانون ساخت دو بندی سازة گسسته قضیة باز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 176 تعداد دانلود : 557
جملة گسسته ساختی است که گزاره ای واحد را به جای یک بند، در دو بند بیان می کند: یکی بند اصلی، که حاوی سازة گسسته است و دیگری بند موصولی. در چارچوب ساختار اطلاعی، آثار متعددی در باب این جملات نوشته شده است. یکی از مباحث مطرح این بوده است که آیا سازة گسسته همواره کانون جمله و در نتیجه، حاوی اطلاع نو است یا این سازه می تواند بنا به مدل کلامی، حاوی اطلاع کهنه نیز باشد. در مقالة حاضر، با ارائه چهار دلیل، که متکی بر داده های زبان فارسی نیز هست، استدلال می شود که سازة گسسته همیشه کانون و حاوی اطلاعات نو است. چه از پیش در مدلِ کلامی آمده باشد، چه نیامده باشد.
۱۸.

اصول ساختواژی واژه سازی و واژه های نوساخته عمومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۷ شماره۲

کلید واژه ها: پذیرش فرهنگستان واژه های نوساخته عمومی اصول ساختواژی واژه سازی عدم پذیرش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 246
همواره مهمترین دغدغه فرهنگستان در دوره های مختلف، ساختن واژه های فارسی در دو حوزه عمومی و تخصصی بوده است. فرهنگستان زبان و ادب فارسی (فرهنگستان سوم) واژه سازی را با حوزه عمومی آغاز کرد که ماحصل آن در «فرهنگ واژه های مصوب فرهنگستان: دفتر اول» آمده است. واژه سازی، چون متعلق به ساختواژه است، قاعدتاً باید طبق اصول این حوزه انجام شود. در مقاله حاضر، ابتدا اصول ساختواژی واژه سازی به منزله یک چارچوب تحلیل ارائه می گردد و سپس بر اساس آن، نمونه ای از واژه های عمومیِ نوساخته فرهنگستان بررسی می شود تا میزان انطباق آنها با اصول واژه سازی مشخص گردد. بر این اساس، می توان دلایل یا زمینه های پذیرش این واژه های نوساخته و عدم پذیرش برخی دیگر را دریافت. از آنجا که واژه سازی در حوزه عمومی اولین تجربه فرهنگستان سوم است، تحلیل دلایل یا زمینه های پذیرش یا عدم پذیرش در حکم نوعی محک این تجربه است و، به علاوه، نکات راهگشایی را نیز برای اقدامات و تجربه های آتی عرضه می کند.
۱۹.

صفتِ فاعلیِ مرکبِ مرخم: آری یا خیر؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره چهارم بهار و تابستان ۱۳۸۷ شماره ۷

کلید واژه ها: ترکیب تصریح ترخیم صفت فاعلی ستاک حال تلویح کاربردشناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 843 تعداد دانلود : 81
در زبان فارسی و در حیطة ترکیب به عنوان یکی از دو حوزة واژه سازی، فرایند بسیار زایایی وجود دارد که طی آن عنصری غیرفعلی (اسم، ضمیر مشترک، صفت، قید) قبل از ستاک حال فعل (مثلاً آموز و بین) قرار می گیرد و ماحصل آن اسم یا صفت جدیدی (دانش آموز، خودبین) است. در مورد این فرایند سه دیدگاه وجود دارد: برخی که عموماً دستور نویسان سنتی هستند، آن را صفتِ فاعلیِ مرکبِ مرخم می دانند. پاره ای استنباط دستور نویسان سنتی را صحیح قلمداد می کنند؛ اما تعبیری زبان شناسانه و نو بر آن سوار می کنند. بعضی نیز به کلی با دیدگاه دستورنویسان سنتی مخالف اند و دیدگاه خاص خود را عرضه می کنند. در مقالة حاضر نیز، با اتکا بر دلایل مختلف، ایدة سنتیِ صفتِ فاعلیِ مرکبِ مرخم به کلی مردود شمرده می شود و استدلال می شود که در فرایند مذکور صرفاً میان یک عنصر غیرفعلی و یک عنصر فعلی (ستاک حال) پیوند بر قرار می شود و نوع پیوند این دو و در نتیجه، معنای ترکیب بر اساس تلویحِ کاربردشناختیِ فارسی زبانان مشخص می شود.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان