فرشاد رومی

سیاره زمین اثرات فزاینده تغییرات اقلیمی و افزایش در فراوانی و بزرگی رخدادهای شدید جوی را تجربه می کند. تبعات تغییر اقلیم مانند گرمای شدید، کم آبی، خشکسالی، سیل، بیابان زایی، فرونشست زمین و ریزگردها در ایران نیز با شتاب در حال آشکار شدن است. پژوهش حاضر با بهره گیری از تعریف موسع از امنیت بدنبال پاسخ به این پرسش است که آیا پیامدهای تغییر اقلیم تهدیدی برای موجودیت و امنیت ملی ایران می باشد؟ فرضیه مقاله اینگونه تدوین یافته که تغییر اقلیم یک ابر بحران و تهدید امنیتی بلاواسطه بوده که می تواند کشور را از درون با تنش های اجتماعی، آوارگی جمعیت، فقر و بی ثباتی اقتصادی، نارضایتی از حکومت و کاهش مشروعیت آن مواجه سازد. در بیرون نیز می تواند مبنای اتحادها و ائتلاف ها و درگیری میان ایران و همسایگانش بر سر حوضه های آبریز مشترک باشد. یافته های پژوهش گویای آن است که دولت ایران باید استراتژی «بی تصمیمی» را کنار گذاشته و در حوزه سیاست «علیا» یا سخت با پیامدهای فراگیر و غیرقابل پیش بینی تغییر اقلیم که می تواند در جایگاه دوم بعد از یک جنگ اتمی قرار گیرد، مقابله نماید. چارچوب نظری پژوهش نظریه امنیتی کپنهاگ و روش پژوهش توصیفی- تحلیلی می باشد.

این پژوهش با هدف بررسی الگوی نقش ورزش در تبیین دیپلماسی عمومی ایران انجام شده است. پژوهش حاضر در چارچوب رویکرد کیفی انجام شد و داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته جمع آوری شدند. جامعه آماری پژوهش، افراد متخصص و خبره در زمینه دیپلماسی عمومی و ورزش شامل اساتید مدیریت ورزشی (هشت نفر)، اساتید روابط بین الملل و علوم سیاسی (سه نفر)، مقامات عالی ورزش کشور (سه نفر) و ورزشکاران نخبه (سه نفر) بودند. روش انتخاب نمونه به شیوه هدفمند بود. روش جمع آوری داده ها به صورت مطالعه پژوهش های پیشین و مصاحبه عمیق و باز بود. برای سنجش اعتبار، انتقال و تأییدپذیری، یافته های پژوهش به مشارکت کنندگان ارائه شد. آن ها متن نظریه را مطالعه کردند و نظرهای آن ها اعمال شد. روش استفاده شده برای قابلیت اعتماد، روش توافق درون موضوعی بود. میانگین میزان توافق درون موضوعی برابر با 0.73 گزارش شد. براساس یافته های حاصل از مصاحبه نیمه ساختاریافته، مهم ترین عوامل علّی مؤثر بر نقش ورزش در تبیین دیپلماسی عمومی ایران شامل قدرت نرم، اطلاعات و ارتباطات، درک و بصیرت هستند. عوامل زمینه ای شامل بازیگردانی و یادگیری و عوامل مداخله گر مؤثر عوامل محیطی هستند. همچنین راهبردهای مؤثر بر نقش ورزش در تبیین دیپلماسی عمومی ایران عبارت اند از: توانمندسازی، شبکه های ارتباطی و پیشران های عمومی. همچنین پیامدهای نقش ورزش در تبیین دیپلماسی عمومی ایران شامل کارکرد اقتصادی، کارکرد فرهنگی، کارکرد سیاسی و توسعه اجتماعی هستند.

با وقوع انقلاب اسلامی شاهد تحول گفتمانی در سیاست خارجی ایران بودیم. پیامد این تحول، دگرگونی در نقش و جایگاه بازیگران نظام بین الملل در سیاست خارجی ایران بود. یکی از دولت هایی که از دهه دوم انقلاب به تدریج جایگاه نوینی در سیاست خارجی ایران به دست آورد و به عنوان یک کنش گر مهم نظام بین الملل به بازیگری ماهر در روابط خارجی ایران تبدیل شد، فدراسیون روسیه است. این کشور علاوه بر پیوندهای سنتی ناشی از همجواری، روابط سیاسی و اقتصادی دیرپایی با ایران داشته است. در این زمینه هدف این مقاله «فهمِ تاریخی جایگاه روسیه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» است. پرسش مقاله از این قرار است که «کدام پندارها و مؤلفه ها به جایگاه روسیه در سیاست خارجی ایران تعیّن بخشیده و آیا این جایگاه در سیاست خارجی ج.ا. ایران دستخوش تغییر و تحول شده است؟». فرضیه مقاله این گونه تدوین یافته که «ساختار نظام بین الملل و ساخت درونی نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران و ادراک تصمیم گیرندگان آن از ماهیت نظام سیاسی ایران موجب قوام بخشی جایگاه روسیه در استراتژی سیاست خارجی ایران شده، به گونه ای که جایگاه و اهمیت آن کشور در جهت گیری سیاست خارجی دولت های مختلف در ج.ا. ایران یکسان بوده است. اگرچه به تناسب محذورات بین المللی روسیه و تحول در سیاست خارجی آن، گاهی روابط دو کشور دچار نوسان می شود». روش پژوهش توصیفی-  تحلیلی و  چارچوب نظری واقع گرایی نوکلاسیک است. 

بشر با یکی از بزرگ ترین رویدادهای تاریخ معاصر روبرو است. شیوع بیماری عالم گیر کرونا پیامدهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی شگرفی داشته و در حال تغییر فرهنگ و رفتار فردی و جمعی انسان هاست. در پاسخ به این پرسش که شیوع ویروس کرونا بر سیاست داخلی و مناسبات بین المللی چه تاثیری خواهد گذاشت؟ نگارندگان معتقدند که در دوره پساکرونا، جهان شاهد التهاب ملی گرایی و تقویت نقش دولت در اداره جامعه و تبدیل شدن حوزه سلامت و بهداشت عمومی به یک موضوع امنیت ملی خواهد بود. در عرصه خارجی، دولت ها برای حفظ جان شهروندان شان با محدود کردن گردش آزاد افراد و کالاها و سخت تر کردن سیاست های مهاجرتی و محافظت از مرزها از روند جهانی شدن عقب نشینی خواهند کرد. یافته های پژوهش حاکی از تغییر ماهیت تهدیدات در قرن 21 است. نابرابری در ساختارهای اقتصادی و اجتماعی و فقدان مراقبت های بهداشتی می تواند امنیت داخلی دولت ها را با چالش روبرو سازد. همچنین، ویروس کرونا ضربه جدی بر جهانی سازی اقتصادی که شیوع تهدیدات را تسریع می کند وارد ساخته و به ما یادآور می شود که سیاست های جهانی برخلاف آموزه های نئولیبرالیسم و دولت حداقلی باید اصلاح شود. چارچوب نظری پژوهش، «واقعگرایی» و روش پژوهش تحلیلی – توصیفی و جمع آوری داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای و اسنادی است.

هدف از این مقاله ارائه چهارچوبی تئوریک برای فهم سیاست خارجی کشورها (ایران) است. روشی که نگارندگان به واسطه آن در پی فهم و چگونگی ساختار سیاست های خارجی کشورها هستند، «روش پدیدارشناسی» می باشد. این نوشتار قصد دارد به این پرسش پاسخ دهد که؛ «بر اساس رویکرد پدیدارشناسی؛ منطق حاکم بر سیاستِ خارجی دولت ها، چگونه قابل درک می شود و چگونه شکل می گیرد؟». فرضیه پژوهش بر این مبناست که «پدیدارشناسی با تعلیق و اپوخه روایت های مسلط و آغشته به «قصدیت» از سیاست خارجی، می تواند در فهم ما از سیاست خارجی کشورها یاری رسان باشد. به بیان دیگر پدیدارشناسی از مفاهیم علمی که برای درک پدیدارهای سیاسی برساخته می شوند، گذر می کند و با خود «واقعیت» و «هستی» پدیدارها مواجه می شود.» نتیجه مقاله از این قرار است که روش پدیدارشناسی علاوه بر دارا بودن مزایای سایر رویکردها و روش شناسی های رایج در فهم سیاست خارجی، می تواند ابزارها و مفاهیم تحلیلیِ متفاوتی از قبیلِ «اگو استعلایی»، «زیست جهان» و «بین الاذهانیت» برای فهم سیاست خارجی کشورها در اختیار ما قرار دهد. در کنار این مفاهیم، پدیدارشناسی از عنصر مهم «قدرت» غافل نیست و به نقش آن در چگونگی شکل گیری سیاست خارجی دولت امعان نظر نشان می دهد.

اتاق های فکر یکی از منابع اثرگذار در سیاست خارجی دولت هاست؛ به گونه ای که به تئوری پردازی و تدوین استراتژیِ عمل برای دولت ها می پردازند. اتاق های فکر بازوهای عرصه تصمیم سازی و تصمیم گیری دولت ها هستند. در این میان اتاق های فکر روسیه در تعین بخشی به سیاست خارجی این کشور نقش انکارناپذیری دارند. در همین راستا، هدف این پژوهش: «شناسایی اتاق های فکر مطرح روسیه و دیدگاه آنها نسبت به سیاست داخلی و خارجی ایران است.» پرسش اصلی پژوهش این است که «اتاق های فکر روسیه درباره ایران چه نگرشی داشته و بر روی کدام موضوعات سیاست داخلی و خارجی ایران تمرکز و توجه دارند؟» فرضیه پژوهش می گوید: «این اندیشکده ها بر اساس یک نگرش عمل گرایانه و فارغ از اهداف ذهنی و ایدئولوژیک، به موضوع تعامل روسیه با ایران می پردازند. رصد تحولات سیاسی داخلی ایران، شناسایی فرصت های موجود در اقتصاد ایران و ارائه راهکار برای بهره جستن از توانایی های ایران در معادلات منطقه ای و جهانی و در چارچوب اولویت ها و اهداف کلان روسیه، از محورهای مهم مطالعاتی این مراکز فکری است.» پژوهش حاضر در این مقاله به روش کیفی و با رویکرد توصیفی - تحلیلی است. نتایج تحقیق، مؤید این واقعیت است که نقش اتاق های فکر در روند تصمیم سازی دولت روسیه در عرصه سیاست خارجی و دیدگاه رسمی این کشور در باب سیاست داخلی و سیاست خارجی ایران روبه افزایش است؛ به گونه ای که عرصه کنش و عمل سیاسی مسکو نسبت به ایران را جهت می بخشند.

پیشرفت تکنولوژی زمان و فاصله را از میان برداشته است. تکنولوژی های نوینِ ارتباطی به فضای غالب سیاست در دنیای معاصر تبدیل شده اند. ابزارهایی مانند تلفن همراه، اینترنت، شبکه های اجتماعی و ماهواره ای با تقویت فضای عمومی نقش حمایت کننده ای را در تغییرات اجتماعی ایفا می کنند. در تحولات بی سابقه اخیر در برخی کشورهای عربی ما شاهد ظهور و قدرت نمایی بی بدیل رسانه های نوین هستیم. جوانان عرب با استفاده از شبکه های اجتماعی نشان دادند راهی برای تداوم سانسور و دور نگه داشتن مردم از اطلاعات درست وجود ندارد. البته ساختار سیاسی و اقتصادی کشورها در ایجاد تغییرات انقلابی مؤثر است، اما اگر ابزارهای مدرن ارتباطی در دسترس نبودند، در خوش بینانه ترین حالتْ سرنگونی حاکمان خودکامه عرب پرهزینه تر و دشوارتر به وقوع می پیوست.

نویسنده، ضمن تاکید بر نیاز جوامع توسعه نیافته برای حرکت به سمت الزامات اقتصاد بازار آزاد، از جامع نبودن نسخه های تجویزی نهادهای اقتصادی بین المللی و نادیده انگاشتن ویژگیهای داخلی، بومی و استقلال سیاسی این کشورها انتقاد می کند و دیدگاهی که معضل فقر و عقب ماندگی را، تنها، مساله یی فنی و غیر اجتماعی می داند....

مقاله حاضر به روش تحلیلی به بررسی روابط ایران و روسیه در دوره ی احمدی نژاد پرداخته که تا حد زیادی تحت الشعاع فعالیت های هسته ای ایران قرار داشت. کنکاش در این مناسبات به خوبی گویای آن است که منحنی روابط ایران و روسیه عمدتا تحت نفوذ چشم انداز روسی قرار داشته است. روسیه به پیروی از گونه ای عمل گرایی مبتنی بر فرصت طلبی راهبردی و درچارچوب رهیافت کلان خود به سیاست جهانی و الزامات ناشی از این رهیافت، سه دستور کار عمده را در روابط خود با ایران پیگیری نموده است: بازنمایی هویت روسیه در جایگاه یک قدرت بزرگ، بیشینه سازی منافع و دستاوردهای اقتصادی، و فزونی بخشی به اثرگذاری ژئوپلتیک ونفوذ استراتژیک.بازتاب این دستورکارهای سه گانه که مولفه های محوری چشم انداز روسی راشکل می دهند به روشنی می توان در حوزه های موضوعیُ مختلف روابط دوجانبه ی ایران وروسیه در دوره احمدی نژاد آشکار ساخت