فرامرز سهیلی

هدف: با توجه به اهمیت پژوهش های بین رشته ای در خلق علم، این پژوهش با هدف مطالعه روابط بین شاخصهای مرکزیت با بهره وری علمی و کارآیی پژوهشگران و مصوّرسازی شبکه هم تألیفی حوزه آموزش از دور انجام شده است. روش: پژوهش حاضر از نوع مطالعات کاربردی علم سنجی است. جامعه آماری پژوهش را مدارک علمی (40252 مدرک) کلیه پژوهشگرانی تشکیل می دهند که از آن ها دست کم یک مقاله در پایگاه Web of Science در بازه زمانی 1992 تا 2012 نمایه شده است. پس از تهیه ماتریس هم تألیفی کشورها (AU) و پژوهشگران (C1)، به منظور استخراج نتایج از سه دسته نرم افزارهای الف) تحلیل شبکه های اجتماعی Bibexcel) & (UCINET، ب) مصوّرسازی شبکه هم تألیفی NetDraw) & (Pajek و ج) تحلیل های آماری (SPSS) استفاده شده است.     یافته ها: نتایج حاکی از رشد فزاینده هم تألیفی در بین پژوهشگران است. در بین این پژوهشگران، Liu, J؛ Chen, Y؛ Dodson, SC؛ Chen, X و Chen, J به ترتیب بیشترین میزان تولید آثار علمی بین المللی و Chen, Y؛ Dodson, SC؛ Liu, B؛ Zhou, DX و Liu, J نیز بیشترین استنادات دریافتی به مقالات را دارا هستند. از نظر زوج های برتر هم نویسنده، زوج (Liu J *** Chen H) با 28 مورد همکاری علمی رتبه اول و زوج های (Chen Y *** Chang C) و (Li Z *** Chen J)، نیز در رتبه های بعدی قرار دارند. به علاوه، کشورهای آمریکا، الجزایر، آرژانتین و استرالیا به ترتیب در رده های اول تا چهارم به لحاظ تعداد رکوردها در پایگاه ISI قرار دارند. در مرکزیت رتبه، پژوهشگرانی چون Chen, Y ;Liu, J و Dodson, SC، در مرکزیت نزدیکیLiu, B ;Chen, T  و Chen, H و در مرکزیت بینابینی Zhu, Y ;Chen, H و  Chen J برترین پژوهشگران هستند. سرانجام نتایج پژوهش حاکی از آن است که رابطه معنی داری بین نمره های مرکزیت پژوهشگران و بهره وری علمی و کارآیی آنان وجود دارد.  نتیجه گیری: نتایج مبیّن آن است که استنادات دریافتی پژوهشگران تابعی از تعداد انتشار مقالات توسط آنان است. همچنین پژوهشگرانی در شبکه اجتماعی هم تألیفی دارای نفوذ اجتماعی هستند که نمره مرکزیت بالاتری کسب نموده اند. 

هدف: این پژوهش به ارزیابی کاربردپذیری شهودی وب سایت موبایلی کتابخانه های دانشگاهی ایران و مقایسه آن با کتابخانه دانشگاه های برترجهان پرداخته است. روش: این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی است و درآن میزان رعایت مؤلفه های کاربردپذیری در وب سایت موبایلی جامعه هدف به روش ارزیابی شهودی بررسی شده است. در این پژوهش 20دانشگاه برتر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و 20 دانشگاه برتر آزاد اسلامی در پایگاه استنادی جهان اسلام و 3دانشگاه برتر جهان فهرست شده در رتبه بندی وبومتریک انتخاب شدند. ابزار گردآوری براساس سیاهه وارسی کاربردپذیری نیلسن(1994) و فانگ و دیگران (2016) است. تجزیه وتحلیل داده ها توسط نرم افزار اس.پی.اس.اس در سطح آمار توصیفی و آمار استنباطی ناپارامتریک از جمله فریدمن و ضریب همبستگی اسپیرمن انجام شده است. یافته ها: وب سایت موبایلی دانشگاه های وابسته به وزارت علوم تحقیقات و فناوری(عتف) از لحاظ کاربردپذیری در وضعیت خوب و دانشگاه های آزاد از لحاظ کاربردپذیری در وضعیت متوسط قرار دارند. همچنین دانشگاه های وابسته به وزارت عتف به نسبت دانشگاه های برتر جهان از لحاظ کاربردپذیری در وضعیت بسیارخوبی قرار دارند. دانشگاه های مازندران، باهنر کرمان و هاروارد از نظر مؤلفه های کاربردپذیری رتبه های اول تا سوم را کسب کردند. همچنین نتایج به-دست آمده نشان داد که بین رتبه بندی پایگاه استنادی جهان اسلام/وبومتریک و رتبه بندی براساس ارزیابی کاربردپذیری آن ها همبستگی وجود ندارد. اصالت اثر: توجه به ابعاد کاربردپذیری در طراحی وب سایت موبایلی کتابخانه های دانشگاهی ازسوی طراحان باتوجه به طیف وسیع و متنوع کاربران سبب ارتباط بهتر کاربران باآن، استفاده بیشتر ازخدمات کتابخانه به دور از محدودیت های زمانی و مکانی و در نهایت افزایش کارایی خدمات این کتابخانه ها خواهد شد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه مدیریت دانش با عملکرد شغلی و نوآوری باز کارکنان شرکت برق منطقه ای غرب انجام شده است. روش: روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری 220 نفر از کارکنان رسمی شاغل در شرکت منطقه ای غرب در شهر کرمانشاه بود. برای گردآوری داده های پژوهش از پرسشنامه استفاده شده است. داده های پژوهش با استفاده از تحلیل تی دو نمونه ای مستقل و تحلیل رگرسیون چندگانه تحلیل شدند. یافته ها: نتایج به دست آمده گویای آن است که: 1. مدیریت دانش بر عملکرد شغلی و مؤلفه های آن (عملکرد رفتاری و عملکرد زمینه ای) و بر نوآوری باز و مؤلفه های آن (اکتشاف و بهره برداری) تأثیر مثبت و معناداری دارد. بین مدیریت دانش با عملکرد شغلی و نوآوری باز کارکنان شرکت برق منطقه ای غرب به تفکیک جنسیت تفاوت وجود ندارد. نتیجه گیری: نتایج پژوهش می تواند مدیران را در طراحی برنامه های مدیریت دانش به منظور دستیابی به عملکرد شغلی بهتر، نوآوری باز بیشتر و برخورداری از مزیت رقابتی پایدار و توسعه پایدار یاری دهد.

در این پژوهش با استفاده از رویکرد فردمحور و جمع محور، ساختار شبکه های هم نویسندگی پژوهشگران تحلیل و در ادامه، به بررسی رابطه بین سنجه های مرکزیت و عملکرد استنادی پژوهشگران پرداخته شده است . نوع پژوهش حاضر کتاب سنجی است و به منظور دیداری سازی شبکه های هم نویسندگی از فن تحلیل شبکه استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش را نویسندگان 24308 مدرک نمایه شده در «وب آوساینس» تشکیل می دهد. برای گردآوری داده های مربوط به عملکرد استنادی یک پژوهشگر از مقاله هایی که وی در یک دوره زمانی 3 ساله منتشر کرده استفاده شده و داده استنادی (بدون احتساب خوداستنادی) برای یک مقاله 3 سال پس از انتشار آن مقاله گردآوری گردید. نتایج نشان داد که میانگین تعداد هم نویسندگان هر مقاله 8/2 نویسنده به ازای هر مقاله و درصد مقاله های هم نویسی شده نسبت به مقاله های تک نویسی شده 4/89 درصد است. همچنین، شبکه هم نویسندگی مذکور «جهان کوچک» و «بدون مقیاس» است. نتایج همچنین نشان داد که با افزایش در مقدار مرکزیت رتبه و مرکزیت بینابینی پژوهشگران، تعداد استنادات دریافتی آن ها نیز افزایش یافته، اما بین مرکزیت نزدیکی و تعداد استنادات دریافتی پژوهشگران رابطه ای معنا دار یافت نشد . در این بازه متغیر مرکزیت بینابینی با ضریب استاندارد بتا 289/0 توان پیش بینی معنا داری برای میزان عملکرد استنادی پژوهشگران داشته است (000/0 p> ). بنابراین، می توان گفت عملکرد استنادی پژوهشگران تحت تأثیر سنجه های مرکزیت بینابینی بوده و این سنجه نقش تعیین کننده ای در عملکرد استنادی پژوهشگران حوزه علوم و فناوری هسته ای در این بازه زمانی دارد. اشغال یک موقعیت مرکزی در یک شبکه هم نویسندگی، گرچه به پژوهشگر از لحاظ موقعیت نزدیکی اهمیت راهبردی می دهد، اما لزوماً موجب بهبود عملکرد وی نمی شود. اظهار نظر قطعی درباره رابطه مرکزیت بینابینی و عملکرد استنادی طلب می کند که پژوهش های بیشتری برای بررسی این رابطه به عمل آید که آیا برای بررسی رابطه مرکزیت بینابینی و عملکرد استنادی نیاز به پل بندی بین کل مؤلفه های موجود در شبکه وجود دارد یا نه.

هدف: اکتشاف، تحلیل، اعتباریابی، و شناسایی شایستگی های پرسشنامه کارآفرینی در عرصه سئو برای متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی. روش شناسی: این پژوهش کاربردی از روش تحلیل محتوای کیفی و پیمایشی استفاده کرده است. برآورد و کنترل حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان و روش نمونه گیری احتمالاتی تصادفی ساده انجام شد. روایی صوری پرسشنامه با نظر خبرگان رشته تأیید و اعتبارسنجی عامل های مکنون و متغیرهای آن با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی انجام شد. پایایی پرسشنامه نیز با آزمون آلفای کرونباخ تأیید شد. یافته ها: شش مقوله «مهارت های پایه فناوری اطلاعات»، «سئوی معمولی یا ارگانیک»، «سئوی خارجی سایت»، «سئوی پولی یا کلیکی»، «ابزارهای طراحی و مدیریت وب سایت» و «ارزش های افزوده علم اطلاعات و دانش شناسی در عرصه سئو»، اصلی ترین متغیرهای تأثیرگذار برای سنجش شایستگی های کارآفرینی در عرصه سئو برای دانش آموختگان علم اطلاعات و دانش شناسی است. نتیجه گیری: از یافته های این پژوهش می توان برای مطالعه، تحلیل، و بازنگری سرفصل های رشته علم اطلاعات و دانش شناسی به منظور کارآفرینی در عرصه بهینه سازی سایت برای موتورهای جستجو استفاده کرد.

هدف: پژوهش حاضر بر آن است که به تعیین وضعیت آینده روند اشاعه تولیدات علمی پژوهشگران علم اطلاعات و دانش شناسی در شبکه های اجتماعی از دیدگاه خبرگان علم اطلاعات و دانش شناسی ایران بپردازد. روش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و با استفاده از روش آمیخته انجام شده است. در بخش آلتمتریکس تمام مقالات حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی که در پایگاه وب آو ساینس نمایه شده اند، از نظر شاخص های آلتمتریکس در شبکه های اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت و میزان اشاعه هر یک از گرایش های موضوعی به روش تحلیل محتوای کمی مشخص شد. سپس برای پیش بینی آینده اشاعه تولیدات علمی در شبکه های اجتماعی از مطالعه دلفی، سناریونویسی و پیمایشی تحلیلی استفاده شد. یافته ها: بر اساس پژوهش حاضر ریسرچ گیت، مندلی و آکادمیا از شبکه های اجتماعی مورد استقبال پژوهشگران وکتابداری و اطلاع رسانی، مطالعات سنجشی و بازیابی اطلاعات از اولویت های پژوهشی برتر در شبکه های اجتماعی در افق ده ساله آینده خواهند بود. نرخ رشد اشاعه تولیدات علمی پژوهشگران علم اطلاعات در شبکه هایاجتماعی از سناریوی رشد تداوم گذشته پیروی خواهد کرد. همچنین توسعه کیفی تولیدات علمی، میزان جذابیت موضوعات پژوهشی و خود آرشیوی بیش از سایر عوامل بر روند رشد اشاعه در سال های آتی تأثیرگذار خواهند بود. نتایج: از نمره اشاعه می توان به عنوان یکی از سنجه های جایگزین شاخص های آلتمتریکس در برون یابی روند علم، پیش بینی های آتی و ارزیابی پژوهشگران حاضر در شبکه های اجتماعی استفاده کرد. امر اشاعه اطلاعات در شبکه های اجتماعی بیش از سایر عوامل به کیفیت بروندادهای علمی مرتبط خواهد بود.

پژوهش حاضر با هدف ترسیم ساختار حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی ایران در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، در دو دوره زمانی پنج ساله طی سال های 1385 تا 1394 انجام شده است . این پژوهش از لحاظ هدف از نوع پژوهش های کاربردی علم سنجی بوده و با استفاده از روش تحلیل هم رخدادی واژگان انجام گرفته است . جامعه پژوهش را 2467 مقاله تشکیل می دهند که در مجله های علمی-پژوهشی حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی ایران در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام نمایه شده اند. برای تجزیه و تحلیل و آماده سازی داده ها و همچنین ترسیم نقشه ها، از نرم افزارهای اس.پی.اس.اس، بیب اکسل و یو سی آی نت استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که در بازه زمانی اول 7 خوشه و در بازه زمانی دوم 13 خوشه موضوعی تشکیل شده است که در هر دو دوره زمانی خوشه علم سنجی مهم ترین خوشه می باشد. با وجود همپوشانی نسبی بین موضوعات دو دوره، موضوعات در دوره دوم از تعداد و وسعت بالاتری برخوردار بودند. در هر دو دوره زمانی موردبررسی، کلیدواژه دانشگاه به ترتیب با فراوانی 82 و 149 پرتکرارترین کلیدواژه به شمار می آید. کلیدواژه های نشریات وکتابخانه های دانشگاهی با فراوانی 54 و 108 به ترتیب در دوره اول و در دوره دوم در جایگاه بعدی قرار دارند. از تفاوت های اصلی موضوعات دوره دوم نسبت به دوره اول حضور موضوعات مرتبط با فناوری اطلاعات بیش از گذشته، نظیر کتابخانه دیجیتال است.

هدف: هدف پژوهش حاضر مقایسه تأثیر آموزش به شیوه های قصه گویی، کتاب خوانی و نمایش فیلم بر انگیزش و علاقه مندی به مطالعه در کودکان 7 تا 10ساله مراجعه کننده به کتابخانه های عمومی شهر کرمانشاه است. روش : طرح این پژوهش شبه آزمایشی با گروه پیش آزمون-پس آزمون و پیگیری است . جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کودکان 7 تا 10ساله (عضو بخش کودک کتابخانه عمومی امیرکبیر کرمانشاه) که از بین آن ها 30 نفر به صورت هدفمند انتخاب شدند و در 3 گروه قرار گرفتند. داده ها با استفاده از دو پرسش نامه محقق ساخته میزان انگیزش و علاقه مندی کودکان به مطالعه و پرسش نامه والدین با همکاری استادان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی و روان شناسی ساخته شده و روایی آن به تأیید 4 تن از اساتید علوم تربیتی و روان شناسی رسیده است و پایایی آن ها پس از محاسبه به روش آلفای کرونباخ به ترتیب 746/0 و 823/0 به دست آمد. پرسش نامه ها در فروردین و اردیبهشت 1396جمع آوری شدند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیری (مانکوا) و تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد. یافته ها : یافته های پژوهش نشان داد که در هر سه گروه (قصه خوانی، کتاب خوانی و نمایش فیلم) میزان انگیزش و علاقه به مطالعه بلافاصله بعد از آموزش و یک ماه بعد از آموزش افزایش یافت، ولی روش قصه گویی در مقایسه با دو روش دیگر تأثیر بیشتری بر میزان افزایش انگیزش و علاقه به مطالعه کودکان داشت. اصالت/ارزش: ارزش این مقاله در نشان دادن اهمیت قصه گویی در علاقه مند کردن کودکان به مطالعه است، به طوری که نتایج پژوهش نشان داد هر سه روش قصه گویی، کتاب خوانی و نمایش فیلم می توانند روش های مؤثری برای افزایش انگیزش و علاقه مندی کودکان 7 تا 11ساله به مطالعه باشند، هرچند که روش قصه گویی اثربخشی بیشتری دارد. درمجموع، هر سه روش موجب علاقه مند کردن کودک به کتابخانه می شود. به همین دلیل، کودکانی که در جلسات قصه گویی، کتاب خوانی و نمایش فیلم حضور می یابند بیشتر به کتابخانه و مطالعه علاقه پیدا می کنند.

هدف: شناسایی و مقایسه روند موضوعی مفاهیمحوزه علم اطلاعات و دانش شناسی ایران در دو بازه زمانی پنج ساله (1384-1389 و 1390-1394). روش شناسی: با روش تحلیل هم رخدادی واژگان، همه مجله های فارسی زبان حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی ایران که رتبه علمی-پژوهشی دارند و در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام نمایه شده اند بررسی شد. یافته ها: براساس تجزیه و تحلیل داده ها، کل کلیدواژه های به دست آمده از مقالات، 8862 کلیدواژه بود که 2832 کلیدواژه به بازه زمانی پنج سال اول و 6030 کلیدواژه به بازه زمانی پنج سال دوم اختصاص داشت. اِعمال قانون برادفورد نشان داد در دوره اول، موضوعات هسته، شامل 25 موضوع و در دوره دوم 33 موضوع بوده است. نتایج مربوط به نمودار راهبردی نشان داد مباحث علم سنجی بهترین جایگاه را در پژوهش های علم اطلاعات و دانش شناسی ایران دارند و مباحثی نظیر رابط کاربر، معماری اطلاعات، موتورهای جستجو، کتابخانه دیجیتالی، ابرداده، جستجوی اطلاعات، حفاظت اطلاعات، مدیریت دانش، هستی شناسی، مصوّرسازی، و شبکه های اجتماعی جزء موضوعات نوظهور در مطالعات علم اطلاعات و دانش شناسی ایران هستند. نتیجه گیری: با توجه به تغییرات موضوعات دوره دوم نسبت به دوره اول، با کم رنگ شدن موضوعاتی نظیر نشریات و اسناد و بیشترشدن رتبه کلیدواژه هایی نظیر فناوری اطلاعات و وب سایت ها، می توان گفت در گذار از دوره اول به دوم، مفاهیمی که دربردارنده مباحث سنتی حوزه هستند کم رنگ شده و مفاهیمی که شامل مباحث فناوری اطلاعاتی هستند جایگزین شده اند.

هدف: با استفاده از تحلیل مآخذ استنادی با تأکید بر سال انتشار این مآخذ، می توان اهمیت آثار پیشین را برشمرد و خاستگاه های تاریخی یک حوزه پژوهشی را آشکار نمود. در این پژوهش، با روش طیف سنجی سال انتشار مآخذ، مهم ترین آثار تاریخی در حوزه خدمات مرجع مشخص شده است. روش: با استفاده از روش های رایج در حوزه علم سنجی و برای بررسی منابع تاریخی حوزه خدمات مرجع، داده های اولیه این پژوهش از پایگاه استنادی اسکاپوس استخراج گشته اند. استفاده از یک راهبرد جستجوی جامع، منجر به بازیابی تعداد 5007 رکورد گردید. سپس داده های اصلاح شده با استفاده از نرم افزارهای RPYS.EXE و RPYSi/o که مختص طیف سنجی سال انتشار مآخذ است، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: توزیع تعداد مآخذ موجود در رکوردهای حوزه خدمات مرجع بر اساس سال انتشار آنها نشان می دهد که این حوزه در قرن نوزدهم شاهد جهش مهم در سال 1876 مربوط به اثر ساموئل گرین تحت عنوان « روابط فردی بین کتابداران و خوانندگان» بوده است. این حوزه در قرن بیستم شاهد سه جهش بوده است که به ترتیب در سال های 1964 برای اثر «سنجش و ارزیابی خدمات مرجع» تألیف روتشتاین ، 1982 برای کتاب «مقدمه ای بر کار مرجع» اثر ویلیام کتس، و 1986 اثر «اضطراب کتابخانه ای» تألیف ملون روی داده است. اصالت/ارزش : ارزش مقاله حاضر در نشان دادن آثار مهم حوزه خدمات مرجع است که از قرن نوزده به این سو بیشترین استنادات را به خود جلب کرده اند.

مقدمه: نظر به اهمیت کتابخانه های مرکزی دانشگاه ها و لزوم شناسایی نقاط ضعف و قوت و ایجاد رقابت بین آنها در ارائه خدمات بهتر، هدف پژوهش حاضر ارزیابی و رتبه بندی کتابخانه های مرکزی دانشگاه های جامع و صنعتی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به روش تاپسیس است. روش پژوهش: پژوهش حاضر به روش پیمایشی-توصیفی انجام شده است. جهت تعیین معیار و وزن دهی شاخص ها از تکنیک مقایسه زوجی استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش دانشگاه های جامعی که رتبه 1تا 40 و دانشگاه های صنعتی که رتبه 1 تا 10 را در رتبه بندی سال 95- 1394 پایگاه استنادی علوم جهان اسلام کسب کرده بودند. تعداد 50 کتابخانه انتخاب شده، 27 دانشگاه تمایل به شرکت در پژوهش و رتبه بندی شدن داشتند. روش های آماری شامل آمار توصیفی برای محاسبه شاخص ها، تکنیک مقایسه زوجی برای تعیین وزن شاخص و معیارها، و تکنیک تاپسیس برای رتبه بندی بود. یافته ها: یافته های حاصل از ارزیابی کتابخانه های دانشگاهی مورد مطالعه نشان داد که کتابخانه ها در شاخص ارتباط و همکاری، برنامه ریزی، خدمات، آموزش، دسترس پذیری و مدیریت در وضعیت مطلوب تری نسبت به امکانات، بودجه، کارکنان و منابع قرار دارند. نتایج رتبه بندی نیز نشان داد که کتابخانه های دانشگاه ارومیه، تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان و شیراز به ترتیب رتبه های اول تا سوم را کسب کرده اند. نتایج: نتایج بیانگر آنست که کتابخانه دانشگاه ارومیه در محاسبه شاخص ها بیشترین میزان نزدیکی را به راه حل ایده آل مثبت داشته و در مطابقت با استانداردها در جایگاه نخست قرار گرفته است. دانشگاه بوعلی سینا همدان نیز در جایگاه آخر قرار گرفته است.

تحقیقات علم سنجی با توانایی ارزیابی پژوهش های علمی و با بهره گیری از شاخص های چندگانه در تبیین ظرفیت ها، عملکرد علمی و فناوری در ابعاد مختلف، بر جذابیت آن در میان پژوهشگران افزوده است. پژوهش حاضر باهدف فرا تحلیل پژوهش های علم سنجی پژوهشگران ایرانی از منظر کاربرد پایگاه های اطلاعات علمی برای گردآوری داده های موردنیاز پژوهش های این حوزه انجام شده است. روش پژوهش حاضر فرا تحلیل است. جامعه آماری پژوهش برابر با 170 مقاله است که مبتنی بر ملاک اعتبار درون سنجی تمامی آن برگزیده شدند. برای استخراج داده های موردنیاز پژوهش، مقالات فارسی و انگلیسی چاپ شده در مجلات داخلی در حوزه علم سنجی در بازه زمانی پاییز 1392 تا تابستان 1395 باهدف شناسایی میزان استفاده از پایگاه های اطلاعات علمی موردمطالعه و تحلیل قرارگرفته اند. بر این اساس در گام نخست ارزیابی پژوهش ها، مفروضات همگنی و خطای انتشار بررسی شدند؛ اندازه اثر ثابت با استفاده از مدل کوهن تفسیر شد. بر اساس تحلیل محتوای مقالات درمجموع 233 مورداستفاده از 51 پایگاه اطلاعات علمی گزارش شده است. بیشترین استفاده متعلق به پایگاه وب آو ساینس بوده و پایگاه اسکاپوس در جایگاه بعدی قرار دارد. 30 عنوان پایگاه تنها یک مرتبه مورداستفاده قرارگرفته اند. یافته ها حکایت از همگنی اندازه اثر و عدم سوگیری انتشار مطالعات موردبررسی بوده و اندازه اثر ثابت شیوع استفاده از پایگاه های اطلاعات علمی در پژوهش های علم سنجی در سطح معنی داری 000/0 برابر با 869/0 است. ارزیابی نمره استاندارد یافته ها بر اساس مدل کوهن نشان می دهد که اندازه اثر شیوع کاربری پایگاه های اطلاعات علمی (869/0) در بازه سوم یعنی زیاد ارزیابی می شود. نتایج فرا تحلیل گویای آن است که پایگاه های اطلاعات علمی خارجی منبع اصلی پژوهش ها بوده اند. این در حالی است که پایگاه های اطلاعات علمی داخلی نیز در تعدادی از پژوهش ها مورداستفاده قرارگرفته اند، ولی به علت عدم توانایی دریافت خروجی کلی از نتایج بازیابی شده، متناسب با نرم افزارهای سنجش علم و حتی نرم افزارهای آماری عمومی این پایگاه ها قابلیت بسیار پایینی برای استفاده در پژوهش های این حوزه دارند. میزان استفاده از پایگاه های داخلی از پایگاه های اطلاعاتی غیر استنادی خارجی نیز کمتر است. برنامه ریزی پایگاه های اطلاعات علمی بومی برای تبدیل شدن به پایگاه های استنادی به عنوان مهم ترین ابزار و بستر برای ارزیابی نظام علمی و فناوری کشور و مطالعات علم سنجی ضروری است.

مقدمه : پژوهش حاضر در نظر دارد با توجه به اهمیت کارآفرینی و اشتغال زایی در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی به بررسی و تحلیل کیفیِ محتوای آخرین سرفصل های جدید علم اطلاعات و دانش شناسی در انطباق با یکی از عرصه های ارزشمند و پرمخاطب بازار کسب و کار مبتنی بر وب، یعنی بهینه سازی سایت برای موتورهای جستجو یا سئو بپردازد و از این رهگذر، نقطه شروعی را برای ایفای نقش و کارآفرینی در این عرصه، فراروی متخصصان و دانش آموختگان علم اطلاعات و دانش شناسی قرار دهد. مهمترین مسأله پژوهش حاضر این است که شایستگی های اصلی کارآفرینی در عرصه سئو چیست و میزان برآورده کردن آن توسط سرفصل های جدید رشته علم اطلاعات و دانش شناسی چه مقدار است. روش شناسی : پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی است و از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده کرده است. جامعه پژوهش شامل آگهی های استخدام قید شده در عرصه سئو در دو سایت معروف indeed.com و monster.com در خارج و سایت Iranjobs.ir در داخل کشور و نیز آخرین سرفصل های مصوب رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد می باشد. یافته ها: پس از تحلیل محتوای 261 آگهی استخدام در سایت های مطرح کاریابی داخل و خارج از کشور، شایستگی های اصلی کارآفرینی در عرصه سئو در قالب سازه تحلیل محتوا در پنج مقوله کلی و 39 گویه تدوین شد. تحلیل سرفصل های رشته بر مبنای آن نشان داد، در مجموع 66 درصد از شایستگی های سئو در سرفصل های رشته به صورت پراکنده وجود دارد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد، بازنگری و روزآمدسازی محتوای سرفصل های رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در عرصه مباحث وب به ویژه بهینه سازی سایت برای موتورهای جستجو (SEO) و نیز کارآفرینی از خلأهای اصلی آخرین سرفصل مصوب مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در این عرصه است.

علم سنجی از مباحث جذاب در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی به شمار می رود. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از تحلیل هم استنادی، تصویری کلان و جامع از وضعیت پژوهش های علم سنجی و حوزه های سنجشی وابسته ارائه نموده و مباحث اساسی در این حوزه پژوهشی را شناسایی کند. داده های اولیه این پژوهش (که شامل مدارک علم سنجی و حوزه های سنجشی وابسته است) از «وب آوساینس» استخراج شده اند. پس از انجام تحلیل های مربوط به فراوانی هم استنادی مؤلفان، ماتریس همبستگی، و نمودار دندروگرام نتایج نشان داد که زوج های هم استنادی «گارفیلد-موئد»، «اگه-روسو»، و «اگه-هیرش» حائز بیشترین هم استنادی شده اند. علاوه بر این، استفاده از خوشه بندی سلسله مراتبی منجر به شکل گیری مباحث اصلی در پژوهش های علم سنجی و حوزه های سنجشی وابسته گردید. از نکات جالب این پژوهش وجود پژوهشگری ایرانی به نام «کوشا»ست که در توسعه خوشه «وب سنجی» نقش به سزایی ایفا کرده است.

طی چند دهه اخیر شاهد رشد فزآینده و چشمگیر پژوهش در کشور و به تبع آن ارتقاء بی نظیر رتبه جهانی ایران از لحاظ بروندادهای علمیِ منتشر شده بوده ایم. با این حال، شواهد زیادی وجود دارد که نشان می دهند این پژوهش ها بی اثر (یا بسیار کم اثر) بوده اند. بنابراین، لازم است «قابلیّت اثرگذاری» آنها مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا، در پژوهش حاضر با استفاده از آمار و داده های ثانویه و در قالب روش توصیفی-تحلیلی، وضعیّت موجود یا روند تغییرات هر یک از اجزاء مسیر تأثیرگذاری پژوهش (از سرمایه گذاری تا توسعه) با سایر جوامع مقایسه شد. داده های مورد نیاز از پایگاه های معتبر شامل سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متّحد، بانک جهانی، سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه، مؤسّسه نمایه سازی علوم تامسون رویترز، مؤسّسه علم سنجی سایمگو، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، سازمان ملّی بهره وری ایران، دانشگاه های هاروارد و ام. آی. تی. (مؤسّسه فنّاوری ماساچوست) و تارنمای داده های انرژی استخراج شده و محاسبات و رتبه بندی های لازم با استفاده از نرم افزار اکسل نسخه 2007 صورت پذیرفت. یافته ها حاکی از آن بود که اوّلاً ایران در مقایسه با سایر جوامع اولویّت بالایی برای پژوهش قائل نشده و به صورت جدّی به این مهمّ نپرداخته است چرا که در سال 2010 از لحاظ «سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی» در جایگاه 66 (از 89 کشور)، از لحاظ «بودجه سرانه پژوهش» در جایگاه 54 (از 88 کشور)، بر اساس «بودجه پژوهش به ازای هر پژوهشگر» در رتبه 57 (از 72 کشور)، از لحاظ «متوسّط سرمایه گذاری در هر پژوهش» در جایگاه 79 (از 89 کشور) و در سال 2000 بر اساس «سهم پژوهش های بنیادی از اعتبار پژوهشی» در رتبه 19 (از 21 کشور) جای گرفت. دوّم، بر اساس «سهم محصولات فنّاوری بالا از کل صادرات صنعتی»، به غیر از بازه زمانی منتهی به 2006، علی رغم رشد چشمگیر پژوهش، وضعیّت کشور تنزّل نموده است. سوّم، طی سال های 2014-1980 «شاخص پیچیدگی اقتصادی» کشور همواره منفی و ایران همواره جزء یک سوّم ضعیف ترین کشورها قرار گرفته است. چهارم، علی رغم رشد بی نظیر در تولید علم، در «بهره وری کل عوامل تولید» پیشرفتی نداشته و جایگاه کشور در شاخص های «شدّت مصرف انرژی» و «بهره وری انرژی در تولید ناخالص داخلی» به شدّت سقوط نموده است. بنابراین، با توجه توأمان به یافته های مطالعه حاضر و نتایج حاصل از پژوهش های پیشین مشخّص می شود که حتّی اگر هیچ عامل بازدارنده خارج از نظام پژوهشی کشور وجود نداشته باشد، باز هم این پژوهش ها نمی توانند در توسعه جامعه نقش قابل توجّهی ایفا کنند.

هدف : هدف این پژوهش بررسی رابطه بین نفوذ اجتماعی و بهره وری و کارآیی پژوهشگران حوزه علوم قرآن و حدیث ایران است. روش شناسی : این پژوهش با استفاده از روش های رایج در مطالعات علم سنجی و با فنّ هم نویسندگی و روش تحلیل شبکه انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را کلیه مقاله های چاپ شده در مجله های حوزه علوم قرآن و حدیث تشکیل می دهند که در بازه زمانی ده ساله (1385-1394) در پایگاه استنادی جهان اسلام نمایه شده اند. برای تهیه ماتریس از نرم افزار بیب اکسل و برای ترسیم نقشه علمی از نرم افزارهای یو.سی.آی.نت استفاده شده است. یافته ها : بر اساس تجزیه وتحلیل داده ها، میانگین تعداد نویسنده در مقاله های حوزه علوم قرآن و حدیث 6/1 نفر بوده است. همچنین میانگین دریافت استناد به ازای هر مقاله 1/0 است که نشان می دهد پژوهشگران این حوزه چندان به مقاله های یکدیگر ارجاع نمی دهند. یافته های پژوهش همچنین نشان داد بین نفوذ اجتماعی و بهره وری و همچنین نفوذ اجتماعی و کارآیی رابطه وجود دارد. علاوه بر این، نتایج نشان داد شبکه اجتماعی این پژوهشگران سست و کم تراکم است. نتیجه گیری : نتایج این پژوهش حاکی از آن است که پژوهشگران حوزه علوم قرآنی از همکاری گروهیِ پایینی برخوردارند. همچنین، کمتر به آثار همکاران خود استناد می کنند. نتایج آزمون رگرسیون نشان داد 10% واریانس مربوط به کارآیی توسط نفوذ اجتماعی (109/0 = R 2 ) و 22% واریانس مربوط به بهره وری توسط نفوذ اجتماعی تبیین می شود (218/0 = R 2 ). پس پژوهشگران این حوزه باید به سمت تشکیل تیم های پژوهشی و داشتن راهبرد هم نویسندگی پیش بروند.

هدف: بررسی اثربخشی پژوهش های فزاینده ایران در گسترش مرزهای دانش و غنی سازی علم. روش شناسی: توصیفی- تحلیلی. یافته ها: با وجود سهم قابل توجه پژوهشگران ایرانی در کمیّت علم جهان، سهم آنها در کسب جوایز معتبر علمی فقط 03/0% بوده است. همچنین، مقالات برتر ایران فقط 19/0% از مجموع استنادهای صورت گرفته به مقالات برتر جهان را به خود اختصاص داده اند. نتیجه گیری: با وجود رشد چشمگیر کمیّت پژوهش های ایران، این پژوهش ها در توسعه مرزهای دانش و غنی سازی رشته های علمی، اثربخشی بسیار ضعیف و ناچیزی داشته اند.

هدف از انجام این پژوهش شناسایی دیدگاه اعضای هیأت علمی و متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی و علوم وابسته به فناوری اطلاعات دانشگاه های اصفهان در مورد متغیرهایی درباره معماری اطلاعات است. این پژوهش به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه پژوهش، که بر اساس سرشماری انجام گردید، کلیه اعضای هیأت علمی و متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی و علوم وابسته به فناوری اطلاعات دانشگاه های منتخب اصفهان که در سال 1394 مشغول به کار بوده اند، می باشد که جمعیت آنها بالغ بر 110 نفر بود. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته با مقیاس پنج درجه ای طیف لیکرت استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که دیدگاه اعضای هیأت علمی و متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی و علوم وابسته به فناوری اطلاعات دانشگاه های منتخب اصفهان در بیشتر موارد در متغیرهای مورد نظر پژوهش درباره معماری اطلاعات متفاوت است. تنها در ارتباط با تأثیر در بهینه سازی سرمایه گذاری سازمانی در فناوری اطلاعات نمی توان گفت که دیدگاه آنان متفاوت است. در نهایت نتیجه پژوهش نشان می دهد که معماری اطلاعات از دو رویکرد معماری اطلاعات سازمانی و معماری اطلاعات تجربه کاربر، مد نظر اعضا هیأت علمی و متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی و علوم وابسته به فناوری اطلاعات است. و بهترین پیشنهاد برای سازماندهی اطلاعات، با توجه به معماری اطلاعات، ایجاد سیاهه وارسی از سطح زیر ساخت تا سطح رابط کاربری می باشد.

طی چند دهه اخیر شاهد رشد فزاینده و چشمگیر پژوهش در کشور و به تبع آن ارتقاء بی نظیر رتبه جهانی ایران از لحاظ تعداد مستندات علمیِ منتشرشده بوده ایم. رشد چشمگیر کمیت پژوهش های کشور، تمرکز فزاینده صاحب نظران عرصه پژوهشِ جهان بر مقوله «اثربخشی پژوهش ها» و تأکید مکرّری که در اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران بر اهمیّت «کاربرد پژوهش ها در جامعه» صورت گرفته، موجب شده برخی پژوهشگران به «بررسی میزان اثرگذاری این پژوهش ها» پرداخته و نشان دهند که پژوهش های مورد نظر اثربخشی بسیار ضعیفی داشته اند. بنابراین، لازم است «قابلیّت اثرگذاری» این پژوهش ها مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا، در پژوهش حاضر با استفاده از آمار و داده های ثانویه و در قالب روش تحلیلی-توصیفی، تحلیل استنادیِ برون دادهای پژوهشی ایران در مقایسه با سایر جوامع مدّ نظر قرار گرفته و طی آن به جست وجوی پاسخ مناسب برای چهار پرسش محوری پرداخته شد که به ترتیب، «کیفیّت مجموعه تمامیِ پژوهش های کشور (2014-1996)»، «کیفیّت پژوهش های برتر کشور (2014-2005)»، «مقایسه کیفیّت پژوهش های برتر با کیفیّت مجموعه تمامیِ پژوهش ها» و «کیفیّت مجلات علمی فارسی (1391-1390) و انگلیسی (2014) کشور» را مورد کنکاش قرار می دهند. بدین منظور، بر اساس داده های موجود در پایگاه های استنادی معتبر (تامسون رویترز، اسکاپوس و علوم جهان اسلام)، عدد و رتبه کشور بر اساس شاخص های متنوّع استنادی استخراج یا محاسبه گردید. یافته های پژوهش از جمله «تعداد اندک استناد به هر مقاله ایران (7/5) که در حدود نصف میانگین جهانی است (3/10) و سیر نزولیِ رتبه کشور در این شاخص»، «رتبه ضعیف کشور بر اساس سهم مقالات برتر از کل مدارک علمی (128)»، «سهم اندک ایران در جذب استنادهای جهان (47/0 درصد) علی رغم سهم قابل توجهی که در تعداد مستندات علمی جهان داراست (1/1 درصد)»، «شاخص اچ اندک با وجود تعداد زیاد مقالات»، «جایگاه بسیار نامطلوب ایران از لحاظ سهم خوداستنادی (بیش از 50 درصد در سال 2015) و سیر نزولی رتبه کشور بر اساس این شاخص»، «تعداد استناد به هر مقاله برتر ایران (7/76) که در حدود نصف میانگین جهانی است (9/144)»، «سهم اندک کشور در جذب استنادهای صورت گرفته به مقالات برتر جهان (18/0 درصد) در مقایسه با سهم کشور از این مقالات (41/0 درصد)» و این واقعیّت که «میانگین ضریب تأثیر 91 درصد از مجلات علمی مصوّب فارسی 037/0 بوده و تنها 1 درصد آن ها ضریب تأثیری بیش از 5/0 دارند» همگی نشان دهنده کیفیّت ضعیف و نزولیِ مجموعه پژوهش های کشورند. بنابراین، طی دهه های اخیر، علی رغم رشد چشمگیر کمیت پژوهش های کشور، این پژوهش ها از «قابلیّت اثرگذاری» اندک و کاهنده ای برخوردار بوده اند.

مقدمه: نظر به رشد چشمگیر تولیدات علمی ایران در حیطه کشاورزی و اهمیت بخش کشاورزی برای کشور، هدف مطالعه حاضر بررسی اثربخشی رشد فزآینده پژوهش های کشاورزی ایران بر توسعه کشاورزی کشور است. بدین منظور، تغییرات تعداد مقالات کشاورزی با تغییرات شاخص های توسعه کشاورزی کشور طی 3 دهه اخیر مقایسه شد. روش : پژوهش حاضر از مطالعات علم سنجی و روش به کار گرفته شده، مطالعه تطبیقی است که طی آن روند تغییرات ایران از حیث «تعداد مقالات کشاورزی» و «شاخص های توسعه کشاورزی» با سایر کشورهای جهان مورد مقایسه قرار گرفته است. ابتدا مهم ترین شاخص های نشان دهنده وضعیت کشاورزی که داده های آنها برای یک بازه زمانی حداقل 30 ساله (2013 – 1984) موجود باشد انتخاب شدند. در مورد هر شاخص، کشورهایی که داده های مربوط به آنها برای بازه ای حداقل 30 ساله موجود بود انتخاب شدند. در هر گروه، روند تغییرات سهم و رتبه ایران از لحاظ تعداد مقالات کشاورزی با روند تغییرات سهم و رتبه کشور از لحاظ شاخص مربوطه مورد مقایسه قرار گرفت. داده های موردنیاز از پایگاه های معتبری چون وب آو نالج، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، بانک جهانی و تارنمای گلوبال اکونومی گردآوری شد. یافته ها: در گروه اول با وجود 32 برابر شدن سهم تولیدات علمی کشاورزی، سهم ایران از لحاظ ارزش افزوده بخش کشاورزی به حدود یک سوم مقدار اولیه رسیده است. در گروه دوم علی رغم ارتقاء 53 رتبه ای جایگاه تولیدات علمی کشاورزی ایران، رتبه کشور از لحاظ ارزش خالص تولیدات کشاورزی تنها 5 پله صعود نموده است. در گروه سوم رتبه کشور از لحاظ تولیدات علمی و ارزش صادرات کشاورزی به ترتیب 50 و 34 پله ارتقاءیافته است. در گروه چهارم با وجود ارتقاء 51 رتبه ای جایگاه تولیدات علمی کشاورزی، رتبه ایران از لحاظ انتشار گازهای گلخانه ای ناشی از فعالیت های کشاورزی تنها 1 پله بهبود یافته است. در گروه پنجم علی رغم ارتقاء 35 رتبه ای جایگاه تولیدات علمی کشاورزی، رتبه کشور از لحاظ بهره وری کشاورزی 4 پله تنزل یافته است. در گروه ششم جایگاه تولیدات علمی کشاورزی ایران 49، و جایگاه کشور از لحاظ عملکرد غلات و حبوبات 11 رتبه بهبود یافته اند. بحث و نتیجه گیری: یافته های پژوهش حاضر حاکی از آن است که رشد فزآینده برون دادهای پژوهشی ایران در حیطه کشاورزی بر شاخص های توسعه کشاورزی و لذا بر وضعیّت بخش کشاورزی کشور اثربخشی ضعیفی داشته است. یافته ها مؤیّد آن است که طی دهه های اخیر، در فضای حاکم بر پژوهش های کشاورزی کشور تأکید عمده بر روی افزایش بروندادهای پژوهشی بوده و به آثار نهایی یا حتی پیامدهای اولیه مورد انتظار از کاربرد این پژوهش ها توجه چندانی نشده است. البته بر اساس نتایج حاصل نمی توان مشخص کرد که آیا علت اصلی کم اثر بودن پژوهش های کشاورزی ناکارآمد بودن این پژوهش ها بوده و یا اینکه برخی عوامل دیگر (مانند عملکرد ضعیف بخش اجرا) نقش اصلی را داشته اند. بنابراین، پیشنهاد می شود بررسی این مهم در مطالعات آتی مورد توجه قرار گیرد. نتیجه مطالعه حاضر اهمیت ارزیابی اثربخشی تولیدات علمی کشور در سایر حیطه های موضوعی را دو چندان کرده و بر بازبینی سیاست های نظام آموزش و پژوهش کشور تأکید می کند.