ساختار فکری حوزه مطالعات آموزش از دور بر اساس تحلیل هم استنادی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

تحلیل هم استنادی یکی از روش هایی است که در مطالعات علم سنجی و ترسیم ساختار علمی حوزه های گوناگون کاربرد فراوانی دارد. هدف پژوهش حاضر ترسیم ساختار حوزه آموزش از راه دور بر اساس تحلیل هم استنادی و روش آن تحلیل محتوایی با استفاده از تحلیل هم استنادی است. جامعه پژوهش مدارکی است که در حوزه مطالعات آموزش از راه دور در پایگاه اطلاعاتی وب آو ساینس در بازه زمانی 1985 تا 2016 نمایه شده اند و تعداد آن 31607 رکورد است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای «یو سی آی نت» و «بایب اکسل» و نیز ماتریس متقارن و روش تحلیل خوشه ها استفاده شد. ساختار حوزه آموزش از راه دور بر اساس تحلیل هم استنادی از هشت خوشه به شرح زیر تشکیل شده است: «یادگیری ماشینی»، «زیرساخت های آموزش الکترونیکی»، «الگوهای یادگیری سیار»، «تکنولوژی آموزشی و هوش مصنوعی»، «متفرقه»، «تئوری های یادگیری و مدل های فهمیدن»، «آموزش در فضای مجازی» و «روش های آموزش از راه دور». با توجه به خوشه های شکل گرفته، اصلی ترین و رایج ترین موضوع در پژوهش های این حوزه «یادگیری الکترونیکی» است. نتایج حاصل از تحلیل خوشه ها و نمودار راهبردی نشان داد که مفاهیم نوظهور حوزه آموزش از راه دور عبارت از هوش مصنوعی در آموزش، مهندسی آموزشی، محیط یادگیری هوشمند، طراحی آموزشی، مدیریت انگیزشی، بازآموزی، تاکسونومی، هوش محاسباتی، چند رسانه ای ها، اشتراک اطلاعات و مدل های ادراک مفاهیم است. سیاستگذارن پژوهشی باید اولویت های پژوهشی این حوزه را به سوی این مفاهیم سوق دهند.