صندوق عَدالت؛ تداوم سنت یا زمینه ساز تجدد (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

هدف: ابتکار ناصرالدین شاه قاجار در تأسیس «صندوق عَدالت» نوعی نوآوری در سنت دیرینه شاهان ایرانی مَعدلت شعارِ از پیش از اسلام تا عصر قاجار بود. میزان عزم شاه در تأسیس این صندوق و تأکید او بر وجه نمادین و ابزاریِ این اقدام ابتکاری برای ارتباط بی واسطه با رعایا، و میزان کامیابی او در دادرسی به مظالم، و زمینه سازی برای اقتباس نهادهای نوینِ مرتبط در عصر مدرن، از اهداف این پژوهش است. روش/ رویکرد پژوهش: بخش عمده این پژوهش با استناد به دست نوشته ها و اسناد مربوط به تأسیس و گزارش عملکرد صندوق عَدالت به روش توصیفی-تحلیلی و مطالعه کتابخانه ای و با کمک اسناد و مدارک آرشیوی انجام شده است. یافته ها و نتیجه گیری: تأکید ناصرالدین شاه بر وجه نمادین عدالت پناهی حاکم و تأمین مشروعیت به جای عدالت گستری با آگاهی او از سنت ایرانی-اسلامی شاه عادل، و اختلال ایجادشده توسط صندوق و نظام ناکارآمد جایگزین آن در کارایی نهاد مدرن پارلمان، ازجمله یافته های این پژوهش است.